ochrona życia

W związku z licznymi przekłamaniami co do wyroku Trybunału Konstytucyjnego ws. aborcji eugenicznej oraz obowiązujących przepisów prawa, Centrum Nauk Społecznych i Bioetyki Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris przygotowało analizę prawną, w której prostuje nieścisłe i fałszywe informacje na temat skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a także specyfiki wad letalnych, wokół których toczy się ożywiona debata społeczna i medialna.

Wyrokiem z 22 października 2020 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis dotyczycący dopuszczalności przerwania ciąży, a tym samym uśmiercenia dziecka poczętego, w sytuacji, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka in utero jest niezgodny Konstytucją. Orzeczenie Trybunału wejdzie w życie z dniem jego publikacji w Dzienniku Ustaw, nabywając moc powszechnie obowiązującą. Tym samym zakazana w Polsce zostanie aborcja ze względów eugenicznych. Wyrok ma charakter ostateczny (art. 190 ust. 1 Konstytucji RP). Prawo polskie nie zna procedury, która pozwalałaby na jego podważenie. Instytut Ordo Iuris przygotował analizę wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Wyrokiem z 22 października 2020 r. wydanym w sprawie K 1/20 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (dalej jako: u.p.r.) jest niezgodny z art. 38 w związku z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zakwestionowany przepis dotyczył dopuszczalności przerwania ciąży, a tym samym uśmiercenia dziecka poczętego, w sytuacji, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka in utero. Orzeczenie Trybunału wejdzie w życie z dniem jego publikacji w Dzienniku Ustaw, nabywając moc powszechnie obowiązującą. Tym samym zakazana w Polsce zostanie aborcja ze względów eugenicznych. Wyrok ma charakter ostateczny (art. 190 ust. 1 Konstytucji RP). Prawo polskie nie zna procedury, która pozwalałaby na jego podważenie.

Główne tezy 1. Program „Za życiem” kierowany jest do rodzin, w których wychowują się dzieci nieuleczalnie chore oraz dzieci z niepełnosprawnościami, a także do kobiet w ciąży i ich rodzin, w szczególności w przypadku ciąży powikłanej. 2. Program wprowadził wiele nowych i innowacyjnych rozwiązań oraz stanowiąc pierwszą w III RP kompleksową próbą wsparcia dla dzieci z niepełnosprawnościami i ich rodzin. 3. Część działań przewidzianych przez program wymaga reformy lub oceny zasadności dalszego ich funkcjonowania. Obok działań w pełni adekwatnych obejmuje on bowiem rozwiązania, na które nie było istotnego zapotrzebowania. 4. Program w obecnym kształcie jest niespójny i pomija wiele istotnych obszarów wsparcia dzieci z niepełnosprawnościami. Obejmuje wiele działań, które były realizowane przed jego powstaniem, ale nie przewduje ich koordynacji. Konieczne wydaje się zapewnienie możliwości elastycznego wydatkowania środków w ramach programu, to jest przesuwania kapitału pomiędzy poszczególnymi działaniami bez konieczności zwiększania ogólnego budżetu programu. Priorytetową zmianą, która pozwoli na bardziej efektywną realizację programu, jest ustanowienie jego koordynatora, którym z racji wykonywanych zadań oraz zajmowanego miejsca w strukturze rządu może zostać Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych. Koordynatorowi programu należy nadać kompetencje do hierarchizacji działań zawartych w programie, oceny priorytetów oraz elastycznej alokacji środków w ramach budżetu programu w związku ze zróżnicowanym zainteresowaniem jego komponentami i zmieniającym się ich znaczeniem. Powinien on także mieć decydujący wpływ na zamykanie obecnych oraz wprowadzanie nowych obszarów działań. Badania wykazały, że odsetek osób z niepełnosprawnością wzrasta wraz z wiekiem. Świadczy to o tym, że większą uwagę, a zarazem większe środki finansowe, należy skierować w stronę wczesnej diagnostyki i rehabilitacji. W celu aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych i poprawy ich sytuacji materialnej, należy znieść wymóg rezygnacji przez opiekuna z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, którego spełnienie jest obecnie konieczne dla otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego. Konieczne jest pilne podjęcie działań z zakresu komunikacji oraz promocji programu, w tym przede wszystkim utworzenie bazy danych i portalu o formach wsparcia dla rodziny, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów (działanie 5.2). Ważne jest, aby dokonać rzetelnej ewaluacji programu. W tym celu należy określić jasne kryteria oceny oraz przyjąć indykatory pozwalające na obiektywną analizę realizacji programu. Pożądanym rozszerzeniem programu „Za życiem” byłyby zmiany legislacyjne, które zapewnią otoczenie prawne sprzyjające lepszej realizacji programu oraz przyczyniające się do jego upowszechnienia.

Dzisiejszy wyrok Trybunału Konstytucyjnego jasno stwierdzający niezgodność tzw. „przesłanki eugenicznej” dla dopuszczalności aborcyjnego uśmiercenia dziecka z Konstytucją RP to realne podniesienie standardu ochrony życia w Polsce, zrównanie praw dzieci zdrowych i chorych. To szansa nie tylko dla Polski, ale także dla wielu krajów oczekujących tak mocnego świadectwa szacunku dla praw człowieka i ludzkiej godności.

Trybunał Konstytucyjny będzie rozstrzygał kwestię zgodności z Konstytucją przepisów dopuszczających przeprowadzenie aborcji eugenicznej. Instytut Ordo Iuris podkreśla w swojej opinii „amici curiae”, że tzw. przesłanka eugeniczna narusza potwierdzoną w ustawie zasadniczej gwarancję ochrony życia na każdym jego etapie oraz wiążące Polskę umowy międzynarodowe.