Analiza dotycząca przestępstwa pomocy w aborcji

Zgodnie z art. 152 §2 k.k. karze pozbawienia wolności do lat 3 podlega ten, „kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania”.

I. Czynność sprawcza

Popełnienie wskazanego wyżej czynu zabronionego wymaga zrealizowania czynności sprawczej, która polega na udzieleniu kobiecie ciężarnej pomocy lub nakłaniania jej do przerwania ciąży wbrew przepisom ustawy z dnia z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78).

Udzielenie pomocy w przerwaniu ciąży należy rozumieć podobnie, jak w przypadku pomocnictwa w art. 18 § 3 k.k. W efekcie, pomocy udziela ten, kto ułatwia kobiecie ciężarnej przerwanie ciąży z naruszeniem przepisów ustawy, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji. Co więcej, analogicznie odpowiada za pomoc także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie[1].

Na podstawie orzecznictwa oraz doktryny można wskazać kilka przykładów działań wypełniających znamiona zawarte w art. 152 §2 k.k. Nie budzi zatem wątpliwości, że karana będzie pomoc w przerwaniu ciąży udzielona poprzez:

• dostarczenie narzędzi służących o tego celu[2], w tym sprzedaż leków wczesnoporonnych[3],
• dostarczenie rady lub informacji (np. gdzie lub w jaki sposób przerwać ciążę)[4],
• pośrednictwo w organizacji przerywania ciąży, w tym skontaktowanie kobiety w ciąży z osobą przeprowadzającą aborcję[5];
• udostępnienie gabinetu lekarskiego[6];
• pokrycie kosztów przeprowadzenia zabiegu przerwania ciąży[7];
• sporządzenie lub dostarczenie fałszywego dokumentu zaświadczającego istnienie jednej z przesłanek dopuszczalności przerwania ciąży[8];
• złożenie fałszywych zeznań uprawdopodabniających popełnienie przestępstwa, którego skutkiem była ciąża[9].

Również nakłanianie do przerwania ciąży należy rozumieć tak samo jak w przypadku instytucji podżegania opisanej w art. 18 § 2 k.k., a więc w sytuacji, gdy można by stwierdzić, że doszłoby do wypełnienia znamion podżegania kobiety ciężarnej do przerwanie ciąży z naruszeniem przepisów ustawy, wówczas należy właśnie zastosować art. 152 § 2 k.k[10].

II. Charakter przestępstwa

W orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się, że omawiane przestępstwo ma charakter formalny[11]. W konsekwencji, odpowiedzialność sprawcy czynu zabronionego z art. 152 § 2 k.k. jest niezależna od tego, czy urzeczywistnił się skutek w postaci przerwania ciąży, a tym bardziej od miejsca, gdzie skutek się zrealizował[12]. Innymi słowy, „sprawca występku ujętego w art. 152 § 2 KK ponosi odpowiedzialność niezależnie od zaistnienia skutku, a zatem także miejsca, gdzie skutek ten miał nastąpić[13]”.

Omawiane przestępstwo ma również charakter powszechny, a więc może popełnić je każdy.

III. Turystyka aborcyjna

Zgodnie z wcześniej cytowanym orzecznictwem sądów powszechnych, skoro możliwe jest przypisanie sprawcy występku z art. 152 § 2 k.k. odpowiedzialności bez względu na to, czy skutek zaistniał, jak również od miejsca, gdzie miał wystąpić, jasno wynika, że przepis art. 152 § 2 k.k. obejmuje swoim zakresem również tzw. „turystykę aborcyjną”. Kluczowe jest bowiem samo udzielenie pomocy lub nakłanianie, a nie to czy i gdzie kobieta dokona ewentualnego zabiegu przerwania ciąży. Nie znajduje więc tutaj zastosowania art. 111 § 1 k.k. (tzw. zasada podwójnej karalności), chyba że z ustaleń wynikałoby, że udzielenie pomocy lub nakłanianie miało od początku do końca miejsce poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej i na terytorium, gdzie się odbywało nie stanowiło przestępstwa.

Takie rozumienie omawianej normy zostało podniesione nie tylko w orzecznictwie, ale również doktrynie, bowiem jak zauważa R. Kokot: „W literaturze wyrażany jest także pogląd, iż znamiona udzielenia pomocy realizuje organizowanie tzw. turystyki aborcyjnej, mającej na celu ułatwienie kobietom chcącym przerwać ciążę wyjazdu do placówek medycznych znajdujących się w państwach o liberalniejszych unormowaniach w zakresie dopuszczalności takich zabiegów”[14].

Również K. Wiak stwierdza, że „sprawca, który udziela pomocy kobiecie ciężarnej w przerwaniu ciąży z naruszeniem warunków określonych w ustawie z 7.1.1993 r. lub ją do tego nakłania – wypełnia znamiona czynu z art. 152 § 2 KK, niezależnie od tego, w jakim miejscu miałoby dojść do aborcji”[15].

IV. Usiłowanie

Możliwe jest usiłowanie przestępstwa z art. 152 § 2 k.k.[16].