Rząd zwleka z nowelizacją ustawy o świadczeniach dla opiekunów osób niepełnosprawnych

Już ponad dwa miesiące czekają na odpowiedź organizacje społeczne, które zgłosiły Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej uwagi do projektu nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych. Maleją szanse na uchwalenie tych rozwiązań prawnych w obecnej kadencji parlamentu. Nowelizacja miała zlikwidować część niespójności funkcjonujących w systemie świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych, na które zwrócił uwagę w kolejnych orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny. Organizacje pozarządowe, w tym Instytut Ordo Iuris, zwracały w konsultacjach społecznych uwagę, że proponowane w projekcie rozwiązania są chaotyczne i nieefektywne. Zgłoszone uwagi nie pozostawiały jednak wątpliwości, że reforma obecnego wadliwego systemu świadczeń jest bardzo pilna.

Chociaż konsultacje społeczne dotyczące projektu skończyły się 3 kwietnia, wciąż brak odpowiedzi ze strony ministerstwa na zgłoszone uwagi. Jest coraz mniej prawdopodobne, by projekt ustawy usuwającej niektóre niespójności w systemie świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych trafił pod obrady Sejmu w trakcie obecnej kadencji. Jeszcze mniej prawdopodobne jest usunięcie zasadniczych wad systemu świadczeń, na które zwracają uwagę organizacje pozarządowe.

Jak wskazuje Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, zmiany systemu świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych przeprowadzone na przestrzeni ostatnich lat nie tylko nie spełniały elementarnych wymogów przyzwoitej legislacji ale naruszały zasadę ochrony praw nabytych i doprowadziły do ogromnego skomplikowania zasad przyznawania świadczeń. Niekonstytucyjność chaotycznych nowelizacji tych przepisów stwierdził Trybunał Konstytucyjny obligując rząd do zmiany najbardziej dysfunkcyjnych rozwiązań. Niestety, wyrok TK do dzisiaj nie został konsekwentnie wykonany przez ustawodawcę, a dotychczasowe próby fragmentarycznej implementacji wyroków Trybunału doprowadziły do bezprecedensowego chaosu w ustawodawstwie dotyczącym świadczeń rodzinnych. Wskazują na to ostatnio coraz częściej także sądy administracyjne. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, w uzasadnieniu wyroku wydanego w lutym br. stwierdził, że w obecnym stanie prawnym ustalenie prawa do określonego świadczenia, wymaga ogromnej biegłości w posługiwaniu się różnymi metodami wykładni prawa, a przesłanki uzyskania poszczególnych rodzajów świadczeń niekiedy się pokrywają.

Chaotyczne zmiany systemu wsparcia dla opiekunów osób niepełnosprawnych zaczęły się w 2010 r., gdy uchylono kryterium dochodowe warunkujące nabycie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. W 2013 r. dużej części opiekunów odebrano świadczenia, uzależniając uprawnienie do ich otrzymywania od wieku, w jakim osoba wymagająca opieki została dotknięta niepełnosprawnością. Doprowadziło to do podziału osób niepełnosprawnych wymagających opieki na dwie kategorie w zależności od momentu powstania niepełnosprawności, z czego tylko jednej z nich przyznano wsparcie. Wprowadzono ponadto nowe świadczenie, niezależne od momentu powstania niepełnosprawności, w postaci zasiłku opiekuńczego, którego otrzymanie obwarowano spełnieniem kryterium dochodowego. Trybunał Konstytucyjny uznał to rozróżnienia za przejaw dyskryminacji, dlatego aktualny projekt przewiduje jedno świadczenie pielęgnacyjne dla wszystkich osób, które nie podejmują pracy zarobkowej lub rezygnują z niej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Powstanie niepełnosprawności przed 18 lub 25 rokiem życia nie będzie więc już warunkiem uzyskania prawa do świadczenia opiekuńczego. Jednak nowela utrwala inny wątpliwy podział w grupie beneficjentów, przyznając jednym zasiłek w kwocie 1300 zł, a pozostałych jedynie 520 zł.

Niezrozumienie też budzi upór, z jakim rząd traktuje świadczenia opiekunów osób niepełnosprawnych głównie jako formę pomocy socjalnej. Tymczasem stanowią one tańszą i bardziej efektywną alternatywę dla instytucjonalnej opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Z tych przyczyn postulat deinstytucjonalizacji opieki nad niepełnosprawnymi zawarty jest wszeregu międzynarodowych aktów prawnych wiążących Rzeczpospolitą Polską oraz w prawie europejskim. Rząd jednak nie chce tego dostrzec.