amicus curiae https://ordoiuris.pl/amicus-curiae pl TK umarza postępowania w sprawach par jednopłciowych. Ordo Iuris interweniuje w obronie konstytucyjnej tożsamości małżeństwa https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/tk-umarza-postepowania-w-sprawach-par-jednoplciowych-ordo-iuris-interweniuje-w <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> TK umarza postępowania w sprawach par jednopłciowych. Ordo Iuris interweniuje w obronie konstytucyjnej tożsamości małżeństwa <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 02/28/2023 - 17:00</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:35.7pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Trybunał Konstytucyjny na posiedzeniach niejawnych umorzył w ostatnich miesiącach szereg postępowań w sprawach ze skarg par jednopłciowych domagających się instytucjonalizacji ich związków w Polsce. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:35.7pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Skargi dotyczą art. 1 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym małżeństwo może zawrzeć kobieta i mężczyzna składając odpowiednie oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:35.7pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· W ocenie części konstytucjonalistów, w tym wiceprezesa TK, umorzenie postępowań można odczytywać jako otwarcie drogi ku ustawowej instytucjonalizacji związków jednopłciowych. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:35.7pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Instytut Ordo Iuris przedłożył w TK opinię przyjaciela sądu, wnosząc o rozpoznanie ostatniej skargi tego typu w pełnym składzie i wydanie wyroku jednoznacznie potwierdzającego konstytucyjność zaskarżonego przepisu, a także przypominającego, że instytucjonalizacja związków jednopłciowych byłaby niezgodna z art. 18 Konstytucji, który definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:35.7pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><a href="https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Amicus_dla_TK_ws._zwia%CC%A8zko%CC%81w_jednop%C5%82ciowych.pdf"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">PRZECZYTAJ OPINIĘ - LINK</span></span></b></span></span></span></a></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Instytut Ordo Iuris przekazał Trybunałowi Konstytucyjnemu opinię przyjaciela sądu w sprawie skargi na zawartą w art. 1 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńskiego definicję małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny. To ostatnia z serii sześciu skarg, które wpłynęły w latach 2017-2019 do TK i które kwestionują konstytucyjność art. 1 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten stanowi, że „małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński”.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Skarżący – pary jednopłciowe – domagają się stwierdzenia niezgodności tej definicji z zasadą godności ludzkiej (art. 30 Konstytucji), zasadą równości (art. 32 Konstytucji) oraz z prawem do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego (art. 47 Konstytucji). Nikt nigdy wcześniej nie próbował kwestionować konstytucyjności naturalnej definicji małżeństwa. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Od 2021 r. Trybunał Konstytucyjny na posiedzeniach niejawnych systematycznie umarza postępowania w tych sprawach, uznając, że skargi są niedopuszczalne, bo zarzucają ustawodawcy brak przyjęcia pożądanej przez nich regulacji (zarzut zaniechania prawodawczego), a tymczasem TK może badać wyłącznie konkretne przepisy. Sędziowie TK są jednak podzieleni w tej kwestii. Sędzia Andrzej Zielonacki i Jakub Stelina zgłosili zdania odrębne, w których wskazują na konieczność merytorycznego rozpoznania tych spraw przez Trybunał, najlepiej w pełnym składzie. Z kolei wiceprezes TK Mariusz Muszyński, </span></span><a href="https://www.rp.pl/opinie-prawne/art37823941-mariusz-muszynski-co-zalatwil-srodowisku-lgbt-polski-trybunal" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">w artykule na łamach „Rzeczpospolitej”</span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">, zarzucił Trybunałowi, że umarzając postępowania w sprawie skarg „otworzył polski system konstytucyjny na związki osób tej samej płci”.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Trybunałowi została do rozpoznania jeszcze jedna skarga żądająca instytucjonalizacji związków jednopłciowych w Polsce.  Umorzenie tego ostatniego postępowania pozostawi uchyloną furtkę do prawnego uznawania takich związków w przyszłości, ponieważ jak dotąd Trybunał Konstytucyjny nigdy nie wydał wyroku jednoznacznie potwierdzającego niedopuszczalność wprowadzenia takiego rozwiązania.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W opinii przyjaciela sądu w sprawie SK 12/17 Instytut Ordo Iuris wnosi o odstąpienie przez TK od poglądu wyrażonego w postanowieniach umarzających i wydanie w pełnym składzie wyroku potwierdzającego konstytucyjność art. 1 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.  Taki wyrok - w przeciwieństwie do postanowienia umarzającego – będzie miał walor ostateczności i moc powszechnie obowiązującą, dzięki czemu nawet w razie zmiany władzy ustawodawca nie będzie mógł dokonać instytucjonalizacji związków jednopłciowych, a samemu Trybunałowi nie będzie łatwo wycofać się z tego stanowiska. Odstąpienie przez TK od wyrażonego w nim poglądu o konstytucyjności braku regulacji związków jednopłciowych będzie możliwe jedynie w równorzędnym, czyli pełnym składzie.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Instytut Ordo Iuris przypomina, że z systemowej analizy Konstytucji jednoznacznie wynika, że rodziną jest wspólnota oparta na stabilnym związku kobiety i mężczyzny, powiązana z założeniem rodziny, macierzyństwem i rodzicielstwem. Brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do stwierdzenia, że Konstytucja za rodzinę uznaje również relacje par jednopłciowych, które od rodziny odróżnia nie tylko brak odmienności płci, ale również niezdolność do prokreacji, a także mniejsza stabilność związków.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zgodnie z dominującym stanowiskiem doktryny, art. 18 Konstytucji RP wyklucza możliwość ustanowienia alternatywnych wobec małżeństwa form instytucjonalizacji związku (niezależnie czy pomiędzy osobami tej samej, czy odmiennej płci), w tym również instytucjonalizacji związków jednopłciowych</span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">. Podobne stanowisko zostało wyrażone </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">w opinii Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego z 2011 r. </span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2023-03/AdobeStock_561480364_Editorial_Use_Only.jpeg?itok=jRISm6DE" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/trybunal-konstytucyjny" hreflang="pl">Trybunał Konstytucyjny</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/lgbt" hreflang="pl">LGBT</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/malzenstwo" hreflang="pl">małżeństwo</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/zwiazki-jednoplciowe" hreflang="pl">związki jednopłciowe</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Tue, 28 Feb 2023 16:00:04 +0000 filip.bator 4475 at https://ordoiuris.pl Ordo Iuris interweniuje w ETPC w kolejnej serii spraw dotyczących aborcji w Polsce https://ordoiuris.pl/dzialalnosc-miedzynarodowa/ordo-iuris-interweniuje-w-etpc-w-kolejnej-serii-spraw-dotyczacych <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Ordo Iuris interweniuje w ETPC w kolejnej serii spraw dotyczących aborcji w Polsce <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/185" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">a.szala</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 07/28/2022 - 10:49</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 0.0001pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">• Do Trybunału w Strasburgu wpływa wiele skarg na zakaz aborcji eugenicznej w Polsce.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 0.0001pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">• Zdaniem skarżących, brak możliwości poddania się aborcji eugenicznej narusza ich prawo do prywatności oraz zakaz tortur.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 0.0001pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">• Zdecydowana większość skarg pochodzi od kobiet, które nawet nie są w ciąży. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">• Instytut Ordo Iuris przedłożył w ETPC opinię przyjaciela sądu, w której przypomina, że prawo do życia przysługuje także nienarodzonym dzieciom z niepełnosprawnością.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt 36pt"><a data-entity-type="file" data-entity-uuid="b36c5e98-6fd4-4945-b11b-7169b6366009" href="/sites/default/files/inline-files/ECHR_Opinion.pdf"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">PRZECZYTAJ OPINIĘ (WERSJA ANGIELSKA) - LINK</span></span></b></span></span></span></a></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">Do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu wpłynęła kolejna seria skarg na ochronę życia nienarodzonych dzieci w Polsce. Ma to związek z wyrokiem polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r., K 1/20, który orzekł o niekonstytucyjności tzw. przesłanki eugenicznej pozwalająca na przeprowadzenie aborcji w przypadku wystąpienia u dziecka wady rozwojowej. Od tego czasu do Trybunału w Strasburgu wpływają skargi kobiet, które uważają, że utrata dostępu do aborcji eugenicznej narusza ich prawo do prywatności (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) oraz zakaz tortur (art. 3 EKPC).  </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">W sześciu ostatnich sprawach skargi wniosły kobiety, które obawiają się, że jeśli zajdą kiedyś w ciążę, a ich dziecko okaże się niepełnosprawne, to nie będą mogły się poddać aborcji. Żadna z nich w momencie wnoszenia skargi nie jest w ciąży. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">Instytut Ordo Iuris, za zgodą Przewodniczącego Sekcji I ETPC, przedłożył Trybunałowi opinię przyjaciela sądu. W opinii przypomniano, że nie istnieje żaden przepis prawa międzynarodowego, który mówiłby o prawie do aborcji, natomiast istnieje wiele przepisów, które mówią o prawie do życia, w tym również dla dzieci nienarodzonych, czego przykładem jest Konwencja ONZ o prawach dziecka, w której preambule stwierdza się, iż „dziecko, z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”. Oprócz tego przytoczono dotychczasowe orzecznictwo Trybunału w Strasburgu, z którego jasno wynika, że państwa mogą w imię ochrony moralności publicznej ograniczać dostęp do aborcji. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">- Nasze Centrum Prawa Międzynarodowego na bieżąco monitoruje sprawy wpływające do Trybunału w Strasburgu, interweniując w obronie fundamentalnych wartości takich jak choćby właśnie prawo każdej istoty ludzkiej do życia. Pozwala nam na to rola przyjaciela sądu, w ramach której możemy przedstawić Trybunałowi uwagi prawne na temat zagadnienia związanego z istotą każdej sprawy. Fala skarg na zakaz aborcji eugenicznej w Polsce to w dużej mierze sztucznie wykreowane zjawisko, bo w zdecydowanej większości przypadków pochodzą one od kobiet, które nawet nie są w ciąży. Tymczasem zgodnie z przepisami postępowania przed ETPC, skargę może wnieść wyłącznie osoba, która doznała konkretnego uszczerbku. Tymczasem większość skarżących żali się na uszczerbek hipotetyczny, który może nastąpić, jeżeli kiedyś zajdą w ciążę, a ich dziecko będzie miało wadę rozwojową. W ostatnim czasie Trybunał zaczął już odrzucać pierwsze skargi bez merytorycznego rozpoznania, ponieważ wiele skarżących przestało odpowiadać na pisma procesowe, co stanowi podstawę do skreślenia danej skargi z rejestru – powiedziała Weronika Przebierała, dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris. </span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2022-07/AdobeStock_334035791_Editorial_Use_Only_2.jpeg?itok=KwP-q5JG" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordoiuris" hreflang="pl">ordoiuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus" hreflang="pl">amicus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/etpcz" hreflang="pl">ETPCz</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/etpc" hreflang="pl">etpc</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja" hreflang="pl">aborcja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/prawo-do-zycia" hreflang="pl">prawo do życia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/niepelnosprawnosc" hreflang="pl">niepełnosprawność</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/europejski-trybunal-praw-czlowieka" hreflang="pl">Europejski Trybunał Praw Człowieka</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Thu, 28 Jul 2022 08:49:54 +0000 a.szala 4070 at https://ordoiuris.pl Opinia Ordo Iuris dla Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności Konwencji Stambulskiej z Konstytucją RP https://ordoiuris.pl/dzialalnosc-instytutu/opinia-ordo-iuris-dla-trybunalu-konstytucyjnego-w-sprawie-zgodnosci-konwencji <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Opinia Ordo Iuris dla Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności Konwencji Stambulskiej z Konstytucją RP <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/185" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">a.szala</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>śr., 07/27/2022 - 09:02</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p class="text-align-justify" style="margin:0cm 0cm 0.0001pt"><span style="font-size:12pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b>Instytut Ordo Iuris przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu opinię przyjaciela sądu w sprawie wniosku Prezesa Rady Ministrów z 30 listopada 2020 r., znak BPRM.l81.5.11.2020 o zbadanie zgodności zapisów Konwencji Stambulskiej z Konstytucją RP. Celem opinii było przedstawienie stanowiska Ordo Iuris i ocen prawnych, które pozwolą Trybunałowi na bardziej wszechstronną analizę rozpatrywanego zagadnienia.</b></span></span></p> <p class="text-align-justify" style="margin:0cm 0cm 0.0001pt"> </p> <p class="text-align-justify" style="margin:0cm 0cm 0.0001pt"><a href="https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/opinia-amici-curiae-ws-o-zbadanie-zgodnosci-konwencji-rady-europy-o"><strong>PRZECZYTAJ OPINIĘ</strong></a></p> <p class="text-align-justify" style="margin:0cm 0cm 0.0001pt"> </p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size:12pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Eksperci Instytutu odnieśli się w opinii do wszystkich zarzutów niekonstytucyjności stawianych Konwencji Stambulskiej, analizując je szeroko w niemal siedemdziesięciostronicowej opinii. </span></span></p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"> </p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size:12pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Jak wskazują autorzy opinii, Konwencja została przyjęta z naruszeniem prawa, ponieważ Sejm głosował nad polskim tłumaczeniem tekstu, które istotnie różniło się od angielskiej wersji oryginalnej wypaczając pierwotny sens dokumentu. Wersja anglojęzyczna jest wiążąca dla Polski i to z realizacji Konwencji w jej oryginalnym brzmieniu Polska będzie rozliczana. W oryginalnej wersji 25 razy pojawia się słowo „gender”, które zostało przetłumaczone na język polski jako „płeć społeczno-kulturowa” – jednak tylko dwa razy. W pozostałych przypadkach pojęcie gender przetłumaczono jako „płeć”, co wypacza znaczenie tekstu. </span></span></p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"> </p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size:12pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">W opinii wykazano niekonstytucyjność szeregu przepisów Konwencji Stambulskiej. Wskazano m.in., że art. 14, który mówi o konieczności wprowadzania do programów nauczania, na wszystkich etapach edukacji, treści dotyczących „niestereotypowych ról społeczno-kulturowych” jest sprzeczny z art. 48 Konstytucji RP, który gwarantuje rodzicom „prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami”.</span></span></p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"> </p> <p class="text-align-justify" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size:12pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">„Instytut Ordo Iuris realizuje swą statutową działalność w celu promocji dorobku polskiego prawa konstytucyjnego poprzez podejmowanie działań na rzecz ochrony wartości konstytucyjnych oraz afirmacji przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, a także wynikających z niej wolności i praw człowieka. Przedstawiony Trybunałowi Konstytucyjnemu amicus curiae w sprawie Konwencji Stambulskiej jest przykładem tego rodzaju działań” – zaznaczył Łukasz Bernaciński, Członek Zarządu Instytutu Ordo Iuris.</span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2022-07/AdobeStock_295967946.jpeg?itok=TAhD_52X" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordoiuris" hreflang="pl">ordoiuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/opinia" hreflang="pl">opinia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/konwencja-stambulska" hreflang="pl">konwencja stambulska</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Wed, 27 Jul 2022 07:02:04 +0000 a.szala 4066 at https://ordoiuris.pl Opinia amici curiae ws. o zbadanie zgodności Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z Konstytucją RP https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/opinia-amici-curiae-ws-o-zbadanie-zgodnosci-konwencji-rady-europy-o <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Opinia amici curiae ws. o zbadanie zgodności Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z Konstytucją RP <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/185" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">a.szala</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 07/26/2022 - 23:37</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:22.0pt right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="text-transform:uppercase"><span style="font-weight:bold"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863981" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">1.</span>    <span style="color:black">Uwagi wprowadzające</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">1</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc1" style="margin:6pt 0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="text-transform:uppercase"><span style="font-weight:bold"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863982" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">2. Opinia formalnoprawna</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">9</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863983" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">2.1. Legitymacja wnioskodawcy</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">9</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863984" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">2.2. Wzorce kontroli</span> <span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">10</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863985" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">2.3. Rzeczywisty zakres zaskarżenia</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">12</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863986" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">2.4. Stanowiska uczestników postępowania</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">16</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc1" style="margin:6pt 0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="text-transform:uppercase"><span style="font-weight:bold"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863987" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">3. Opinia merytoryczna</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">19</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863988" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">3.1. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności tłumaczenia Konwencji stambulskiej opublikowanego w Dzienniku Ustaw z art. 2 i art. 91 ust. 1 Konstytucji</span> <span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">19</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863989" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">3.2. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 25 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</span> <span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">24</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863990" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">3.3. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 48 ust. l, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji RP</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">31</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863991" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">3.4. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</span> <span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">46</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc2" style="margin:0cm 0cm 0cm 11pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-variant:small-caps"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863992" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">3.5. Opinia merytoryczna w zakresie zarzutu niezgodności art. 6 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">59</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="MsoToc1" style="margin:6pt 0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:right dotted 481.45pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="text-transform:uppercase"><span style="font-weight:bold"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><a href="#_Toc103863993" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="color:black">4. Konkluzje</span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. </span></span></span></span><span style="color:black"><span style="display:none"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">64</span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <ol><li style="margin:12pt 0cm 0cm"><span style="font-size:16pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri Light&quot;,sans-serif"><span style="color:#2e74b5"><span style="font-weight:normal"><a name="_Toc102651606" id="_Toc102651606"></a><a name="_Toc103863981" id="_Toc103863981"><b> </b><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Uwagi wprowadzające</span></span></span></span></b></a></span></span></span></span></span></li> </ol><p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja stambulska) została ratyfikowana przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego 13 kwietnia 2015 r.<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref1"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[1]</span></span></span></span></sup></sup></a> na podstawie uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie z dnia 6 lutego 2015 r. o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref2"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[2]</span></span></span></span></sup></sup></a> Ustawa została przyjęta głosami uprzednio rządzącej koalicji ugrupowań PO-PSL. W konsekwencji, w stosunku do Polski Konwencja stambulska weszła w życie 1 sierpnia 2015 r.<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref3"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[3]</span></span></span></span></sup></sup></a> </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Przy składaniu dokumentu ratyfikacyjnego Rzeczpospolita Polska złożyła następujące deklaracje i zastrzeżenia:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">a) deklaracje:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Rzeczpospolita Polska oświadcza, że będzie stosować Konwencję zgodnie z zasadami i przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Rzeczpospolita Polska uznaje konieczność interpretacji art. 18 ust. 5 Konwencji w świetle wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych i bezpośrednio stosowanych aktów normatywnych organizacji międzynarodowych, którym Rzeczpospolita Polska przekazała kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Zgodnie z powyższym, Rzeczpospolita Polska udziela ochrony konsularnej jedynie obywatelom polskim oraz obywatelom tych państw członkowskich Unii Europejskiej, które nie mają swojego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego na terytorium państwa trzeciego, na takich warunkach jak obywatelom polskim. Ponadto zgodnie z powszechnie przyjętą normą prawa międzynarodowego ochrona ta nie obejmuje obywateli państwa przyjmującego. Konsul Rzeczypospolitej Polskiej może podejmować działania w celu zapewnienia ochrony konsularnej tylko poprzez środki przewidziane przez międzynarodowe prawo konsularne.”</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">b) zastrzeżenia:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Rzeczpospolita Polska na podstawie art. 78 ust. 2 zastrzega, że będzie stosować art. 30 ust. 2 Konwencji wyłącznie w stosunku do pokrzywdzonych będących obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub Unii Europejskiej oraz w trybie własnego prawa krajowego.”</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Rzeczpospolita Polska na podstawie art. 78 ust. 2 tiret drugie zastrzega, że nie będzie stosować postanowień Konwencji w przypadku, kiedy przestępstwo popełnione zostało przez osobę z miejscem stałego zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.”</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Rzeczpospolita Polska uznaje zgodnie z art. 78 ust. 2 Konwencji, że obowiązek wszczynania postępowania z urzędu, o którym mowa w art. 55 Konwencji, w zakresie przestępstw określonych w art. 35 Konwencji, nie dotyczy drobnych przestępstw.”</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Rzeczpospolita Polska na podstawie art. 78 ust. 2 tiret czwarte zastrzega, że nie będzie stosować art. 58 Konwencji wobec przestępstw przewidzianych w art. 37, 38 i 39 tej Konwencji.”</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja wzbudziła liczne obawy ze strony przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. Jeszcze przed jej ratyfikacją Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris przygotował raport, w którym wskazywał na sprzeczność Konwencji z polską Konstytucją oraz podniósł szereg zarzutów dotyczących ideologicznego charakteru szeregu jej postanowień i błędnych założeń, które miałyby leżeć u źródeł zjawiska przemocy domowej<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref4"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[4]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Instytut opublikował szereg innych opracowań dotyczących różnych kwestii związanych z Konwencją<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref5"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[5]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Na szczególną uwagę zasługuje tu <i>Stanowisko Instytutu Ordo Iuris w sprawie wniosku o opinię przedstawionego przez Parlament Europejski w trybie art. 218 ust. 11 TFUE (Opinia 1/19), </i>w którym gruntownej analizie poddano kwestię ewentualnej dopuszczalności ratyfikacji Konwencji przez Unię Europejską<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref6"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[6]</span></span></span></span></sup></sup></a> oraz raport Dlaczego <i>Polska powinna wypowiedzieć Konwencję stambulską?<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[7]</span></span></span></span></b></span></span></a></i></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Głównym problemem związanym z Konwencją jest fakt, że została ona oparta na radykalnych założeniach ideologicznych. Podstawowym pojęciem pojawiającym się w dokumencie jest <i>gender</i>. Termin ten zakłada, że kobiecość i męskość miałyby być konceptami powstałymi w wyniku nierównych stosunków władzy. Analiza dokumentów wydawanych przez Komitet GREVIO – organ monitorujący wykonywanie Konwencji stambulskiej, udowadnia, że nie jest możliwe wprowadzanie dokumentu w życie z pominięciem zawartych w nim genderowych rozwiązań.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja stambulska upatruje źródeł przemocy w zróżnicowaniu przyjętych w społeczeństwie ról kobiecych i męskich. Pomija ona inne patologie życia społecznego, takie jak uzależnienia, rozpad więzi rodzinnych czy seksualizacja wizerunku kobiet i dziewcząt w mediach. Z tego powodu, Konwencja nie walczy skutecznie ze zjawiskiem przemocy. Badania Agencji Praw Podstawowych oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju potwierdzają, że w krajach, w których wprowadzono rozwiązania podobne do tych, zawartych w Konwencji, statystyki przemocy pozostają na wysokim poziomie<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[8]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W kontekście toczącej się w Polsce debaty nad wypowiedzeniem Konwencji Stambulskiej i jej zgodnością z Konstytucją RP, warto zwrócić uwagę na zasadnicze argumenty toczone w analogicznych dyskusjach w innych krajach Unii Europejskiej – zwłaszcza na Węgrzech, Słowacji oraz w Czechach i Bułgarii, gdzie sprzeciw wobec Konwencji dotyczył analogicznych kwestii, jak w Polsce. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Węgierskie władze ustosunkowały się do problematyki przyjęcia przez to państwo Konwencji Stambulskiej w uchwalonej przez Parlament w maju 2020 roku Deklaracji politycznej o ochronie praw kobiet. W uchwale wezwano rząd do niepodejmowania kroków zmierzających w kierunku przyjęcia Konwencji. Parlamentarzyści stanęli także na stanowisku, że przedstawiciele węgierskiego rządu powinni jednoznacznie sprzeciwiać się przystąpieniu do przedmiotowej Konwencji przez Unię Europejską, a jednocześnie zasygnalizowali, że związanie Węgier Konwencją Stambulską – ze względu na postanowienia jej rozdziału VII – oznaczałoby ograniczenie w możliwości swobodnego kształtowania polityki migracyjnej<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref9"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[9]</span></span></span></span></sup></sup></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W uzasadnieniu uchwały jednoznacznie sprzeciwiono się wprowadzaniu do węgierskiego systemu prawa założeń wynikających z ideologii <i>gender</i>, na której opiera się Konwencja Stambulska. Warto podkreślić, że w uchwale parlamentarzyści podkreślili, że mają „prawo bronić naszego kraju, naszej kultury, naszych praw, naszych tradycji oraz naszych wartości przed perspektywą <i>gender</i>, odbiegającą od przekonań większości”, stwierdzając jednocześnie, że w węgierskim prawodawstwie istnieją już rozwiązania skutecznie gwarantujące kobietom ochronę przed przemocą<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref10"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[10]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Z resztą na istnienie skutecznych form przeciwdziałania przemocy wobec kobiet zwracał uwagę węgierski Minister Sprawiedliwości już w 2015 roku<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref11"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[11]</span></span></span></span></sup></sup></a>. W tej perspektywie jasne jest, że węgierscy parlamentarzyści sprzeciwili się – sprzecznej z tamtejszym prawem – warstwie ideologicznej Konwencji Stambulskiej, jednoznacznie potępiając zjawisko przemocy wobec kobiet, które, jak zauważono, powinno być skutecznie zwalczane przez właściwe organy państwa.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Stanowisko Węgier wobec Konwencji Stambulskiej jest jednoznacznie negatywne. Zarówno Zgromadzenie Narodowe, jak i Rząd uznają, iż akt ten nie służy rzeczywistemu przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet, ale ma na celu wprowadzenie do języka prawnego pojęć charakterystycznych dla ideologii <i>gender</i> oraz ograniczenie kompetencji władz krajowych w zakresie swobodnego prowadzenia polityki migracyjnej. Jednocześnie węgierskie władze podkreślają, że tamtejszy system prawny od dawna spełnia standardy Konwencji w zakresie ochrony kobiet przed przemocą – a statystyki dotyczące tego rodzaju przestępczości utrzymują się na Węgrzech poniżej średniej unijnej. Z tego więc względu ewentualna ratyfikacja Konwencji Stambulskiej nie poprawiłaby prawnej sytuacji kobiet, za to stanowiłaby realne zagrożenie dla chronionego przez węgierskie prawo naturalnego modelu małżeństwa i rodziny. Warto zaznaczyć, że rok 2020 został nazwany przez Ministerstwo Sprawiedliwości Węgier rokiem pomocy ofiarom przemocy, a w ramach tej inicjatywy powołano Grupę Roboczą ds. Prawa Rodzinnego w celu weryfikacji obowiązujących przepisów prawa oraz utworzono specjalne ośrodki wsparcia dla doświadczających przemocy domowej<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref12"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[12]</span></span></span></span></sup></sup></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Republika Słowacka podpisała (zastrzegając ratyfikację) Konwencję Stambulską, jako jedno z pierwszych państw – już w dniu otwarcia Konwencji do podpisu, a więc 11 maja 2011 r. Jednak – pomimo kilkukrotnie podejmowanych starań – w następnych latach nie doszło do ratyfikacji przedmiotowej Konwencji. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Tematyka związana z ratyfikacją przez Słowację Konwencji Stambulskiej była dyskutowana w przestrzeni publicznej przede wszystkim od początku 2019 roku, w związku z toczącą się ówcześnie kampanią prezydencką. Na kilka dni przed wyborami grupa deputowanych złożyła do Rady Narodowej projekt uchwały sprzeciwiającej się ratyfikacji Konwencji – projekt został przyjęty po poparciu go przez dwie trzecie deputowanych. Na mocy przedmiotowej rezolucji słowacki rząd został zobligowany do zaprzestania kontynuowania procesu ratyfikacji Konwencji, a jednocześnie do poinformowania Rady Europy, iż Słowacja nie ma zamiaru być jej stroną<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref13"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[13]</span></span></span></span></sup></sup></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Parlament po raz kolejny odniósł się do kwestii wstrzymania ratyfikacji uchwale z 28 listopada 2019 roku<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref14"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[14]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Odnosząc się do stanowiska wyrażonego w uchwale z marca tego samego roku, Parlament sprzeciwił się próbom przystąpienia Unii Europejskiej do Konwencji Stambulskiej, a jednocześnie przyjmowaniu przez Słowację zobowiązań międzynarodowych niezgodnych ze słowackim prawem – w tym oczywiście dotyczącym ochrony rodziny, której podstawą jest małżeństwo kobiety i mężczyzny.  </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Podobne obawy co do treści Konwencji Stambulskiej i jej wpływu na krajowy system prawny wyrażono w Czechach, gdzie – jak dotąd – Konwencja, podpisana w maju 2016 roku, nie została ratyfikowana. Czescy parlamentarzyści wyrażali obawy związane m.in. z możliwością wykorzystania ratyfikacji i jej skutków do propagowania ideologii <i>gender</i>, przy jednoczesnym braku podniesienia standardu ochrony praw kobiet w porównaniu z tym, który już wynika z prawodawstwa krajowego<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref15"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[15]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Stąd politycy przeciwni ratyfikacji – w pełni zgadzając się ze słusznością idei ochrony kobiet przed przemocą – podnosili, że wynikający z Konwencji obowiązek podjęcia przez państwo działań zmierzających do „wykorzeniania” uprzedzeń, których źródłem jest tradycja czy religia stwarza niebezpieczeństwo podejmowania inicjatyw o charakterze ideologicznym, wymierzonych chociażby w naturalny charakter rodziny. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Analogiczne obiekcje ratyfikacja Konwencji Stambulskiej wzbudziła w Bułgarii. Dobrym przykładem dyskusji toczonej Bułgarii – gdzie, co warte przypomnienia, Trybunał Konstytucyjny zakwestionował zgodność Konwencji z ustawą zasadniczą – jest przebieg dyskusji publicznej nad projektem ustawy ratyfikacyjnej, zorganizowanej na Uniwersytecie w Sofii przez Przewodniczącą Zgromadzenia Narodowego 23 stycznia 2018 roku.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Podczas dyskusji zwolennicy i przeciwnicy ratyfikacji Konwencji – w tym zarówno przedstawiciele parlamentu, jak i organizacji pozarządowych i religijnych – wskazywali z jednej strony na konieczność oparcia prawnych zasad przeciwdziałania przemocy wobec kobiet na ich „równości” z mężczyznami, z drugiej zaś na ideologiczne konotacje terminu <i>gender</i>, abstrahujące od biologicznych uwarunkowań płci na rzecz jej definiowania jako konstruktu społecznego. Przedmiotowa dyskusja ogniskowała się także wokół problematyki wpływu ewentualnej ratyfikacji na takie zmiany bułgarskiego prawa, jak wprowadzenie rozwiązań odnoszących się do związków osób tej samej płci, czy możliwości jej „zmiany” bądź też uznawania przez prawodawstwo innych płci, niż biologiczne. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Poza tym sprzeciwiający się ratyfikacji podnosili, iż nieprawidłowe jest uznanie za źródło przemocy wobec kobiet „tradycyjnych ról społecznych”, a wprowadzenie Konwencji do bułgarskiego prawa może prowadzić do ograniczenia praw rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, a system monitorowania wykonywania Konwencji Stambulskiej zbyt mocno ingeruje w suwerenność Bułgarii<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref16"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[16]</span></span></span></span></sup></sup></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Reasumując przebieg dyskusji nad ratyfikacją Konwencji Stambulskiej w państwach Unii Europejskiej, które nie ratyfikowały Konwencji można wskazać na kilka prawidłowości. W pierwszym rzędzie należy zaznaczyć, że deputowani sprzeciwiający się przyjęciu przez parlamenty narodowe odpowiednich aktów ratyfikacyjnych podkreślali, że ich sprzeciw nie wynika – co często zarzucali im ich oponenci – z negowania konieczności ochrony kobiet przed przemocą, ale ze sprzeciwu wobec ideologicznych podstaw Konwencji Stambulskiej, w tym przede wszystkim teorii <i>gender</i>. W związku z tym przeciwnicy ratyfikacji zauważali, że rozwiązania przewidziane w Konwencji nie podnoszą funkcjonujących już w krajowych porządkach prawnych mechanizmów przeciwdziałania przemocy wobec kobiet, stąd ratyfikacja jest zbędna, a jej przeprowadzenie może zagrażać podstawom systemu prawa rodzinnego, a tym przede wszystkim zasadom ochrony małżeństwa, jako związku kobiety i mężczyzny i zbudowanej na jego podstawie rodzinie. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris stoi na stanowisku, iż Konwencja stambulska zawiera szereg przepisów stojących w głębokiej sprzeczności z polską Konstytucją. Poprzez wprowadzenie ideologicznego pojęcia <i>gender</i> uderza ona w ochronę tożsamości małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny. Jej wizja przemocy jako zjawiska uwarunkowanego strukturą społeczeństwa i istnieniem różnych ról kobiet i mężczyzn wymierzona jest również w rodzinę. Postanowienia Konwencji naruszają także konstytucyjne gwarancje dotyczące praw rodziców do wychowywania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami oraz naruszają zasadę bezstronności światopoglądowej państwa. Dalsze obowiązywanie Konwencji stambulskiej w Polsce pogłębia zatem stan niepewności prawnej i prowadzi do inkorporacji do polskiego porządku prawnego sprzecznej z konstytucyjną aksjologią ideologii.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja stambulska, wbrew deklarowanemu celowi, nie jest skutecznym narzędziem walki z przemocą. Błędnie identyfikuje przyczyny przemocy, upatrując jej źródła nie w patologiach życia społecznego, a w samej strukturze społeczeństwa opartego na zróżnicowaniu ról pełnionych przez kobiety i mężczyzn. W jej postanowieniach nie pojawiają się skuteczne rozwiązania mające przeciwdziałać prawdziwym przyczynom przemocy, takim jak alkoholizm i inne uzależnienia, rozpad więzi rodzinnych czy upowszechnianie się pornografii, która w sposób przedmiotowy traktuje kobiety. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W związku ze wskazanymi oraz innymi mankamentami Konwencji stambulskiej, antycypując zaprezentowaną poniżej argumentację, Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris pragnie już w tym miejscu przedstawić następującą opinię:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">a) Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzona w Stambule dnia 11 maja 2011 r. w zakresie, w jakim tłumaczenie opublikowane w Dzienniku Ustaw jest niezgodne z tekstem autentycznym, jest niezgodna z art. 2 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji RP;</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">b) art. 6 w zw. z art. 12, art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 18 oraz art. 25 ust. 2 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">c) art. 14 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 48 ust. 1, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">d) art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej jest niezgodny z art. 2 oraz art. 18 Konstytucji RP;e) art. 6 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej jest niezgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">2. Opinia formalnoprawna</span></span></span></span></span></span></p> <h2 style="margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651608" id="_Toc102651608"></a><a name="_Toc103863983" id="_Toc103863983"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">2.1. Legitymacja wnioskodawcy</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności zapisów Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule 11 maja 2011 roku z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku został wniesiony 30 lipca 2020 roku przez Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[17]</span></span></span></span></span></span></a>. Pierwotny wniosek został zmodyfikowany przez inicjatora postępowania pismem z 26 sierpnia 2020 roku. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Uprawnienie do złożenia przedmiotowego wniosku wynika z treści art. 191 ust. 1 pkt 1 w zw. z 188 pkt 1 Konstytucji, zgodnie z którymi z wnioskiem o zbadanie zgodności umów międzynarodowych z Konstytucją do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić może m.in. Prezes Rady Ministrów. Legitymacja czynna wnioskodawcy wynika więc wprost z przepisów ustawy zasadniczej i nie pozostawia wątpliwości w zakresie uprawnienia Prezesa Rady Ministrów do kwestionowania hierarchicznej zgodności każdego aktu normatywnego mieszczącego się w zakresie kognicji Trybunału Konstytucyjnego.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h2 style="margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651609" id="_Toc102651609"></a><a name="_Toc103863984" id="_Toc103863984"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">2.2. Wzorce kontroli</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jako wzorzec kontroli w odniesieniu do zarzutu niepoprawnego tłumaczenia tekstu autentycznego Konwencji stambulskiej umieszczonego w Dzienniku Ustaw Wnioskodawca wskazał sam fakt niezgodności tekstu pierwotnego z teksem poddanym pod rozwagę Parlamentu, jak i niezgodność takiego stanu rzeczy z art. 2 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z art. 2 ustawy zasadniczej: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Z kolej art. 91 ust. 1 wskazuje, że „Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy”.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W zakresie II zarzutu Wnioskodawca wskazał na niezgodność przywołanych przepisów umowy międzynarodowej z art. 25 ust. 2 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym: „Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wzorzec kontroli odnoszący się do III zarzutu został poszerzony pismem procesowym Wnioskodawcy z 26 sierpnia 2020 roku, w którym zmodyfikowano punkt III <i>petitum</i> wniosku, poddając pod rozpoznanie Trybunału Konstytucyjnego kwestię zgodności art. 14 Konwencji stambulskiej z art. 48 ust. 1, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji. Art. 48 ust. 1 traktuje o prawach rodzicielskich, stanowiąc, że: „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania”. Art. 53 ust. 3 przyznaje rodzicom prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się przy tym odpowiednio. Zgodnie z art. 25 ust.  3 ustawy zasadniczej: „Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego”.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wzorcem kontroli powołanym przy zarzucie IV jest z kolei powołany już wyżej art. 2 Konstytucji i zawarta w nim zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, bezpieczeństwa prawnego jednostki oraz zasady jednoznaczności prawa. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Ostatni, V zarzut, odnosi się do art. 32 i art. 33 Konstytucji, zawierających przepisy statuujące zasadę równości wobec prawa, równego traktowania przez władze publiczne oraz zakazu dyskryminacji, a także równego traktowania kobiet i mężczyzn. Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. Art. 32 ust. 2 stanowi natomiast, że “Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”. Art. 33 formułuje zasadę równości kobiet i mężczyzn, zgodnie bowiem z ust. 1 „Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym”. Ust. 2 tego artykułu stanowi uszczegółowienie sformułowanej wcześniej zasady, wskazując, że: „Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń”.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Każdy z pięciu zarzutów podnoszonych przez wnioskodawcę zawiera uzasadnienie. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h2 style="margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651610" id="_Toc102651610"></a><a name="_Toc103863985" id="_Toc103863985"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">2.3. Rzeczywisty zakres zaskarżenia</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (dalej: ustawa o organizacji i trybie postępowania przed TK)<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[18]</span></span></span></span></span></span></a> określa szczegółowe wymagania stawiane wnioskom o zbadanie zgodności treści aktów prawnych z ustawą zasadniczą. Wniosek składany przez uprawniony podmiot musi zawierać: </span></span></span></span></span></span></p> <ol style="list-style-type:lower-alpha"><li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">oznaczenie wnioskodawcy,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">wskazanie podstawy prawnej działania podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">oznaczenie rodzaju pisma procesowego,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">wskazanie wzorca kontroli, a także</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">uzasadnienie<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[19]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></li> </ol><p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Niewątpliwie przedmiotowy wniosek spełnia wskazane wyżej wymogi formalne. Ponadto ustawodawca stawia dodatkowe wymogi samemu uzasadnieniu wniosku. Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK uzasadnienie to powinno zawierać: </span></span></span></span></span></span></p> <ol style="list-style-type:lower-alpha"><li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">przywołanie treści kwestionowanego przepisu wraz z jego wykładnią,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">przywołanie treści wzorców kontroli wraz z ich wykładnią,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">określenie problemu konstytucyjnego i zarzutu niekonstytucyjności,</span></span></span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:ideograph-other"><span style="vertical-align:baseline"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">wskazanie argumentów lub dowodów na poparcie zarzutu niekonstytucyjności<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[20]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></li> </ol><p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Przenosząc powyższe wymagania na grunt I zarzutu sformułowanego przez Wnioskodawcę, w pierwszej kolejności należy wskazać, że zastrzeżenie dotyczące niezgodności samego tłumaczenia treści umowy międzynarodowej z jej pierwotnym brzmieniem niejako wykracza poza ramy formalne przewidziane w art. 47 ust. 2 ustawy o trybie i organizacji postępowania przed TK, który odnosi się przede wszystkim do niezgodności konkretnych przepisów z normami konstytucyjnymi. Kwestionując przekład umowy międzynarodowej na język polski nie sposób precyzyjnie wskazać treści kwestionowanego przepisu wraz z jego wykładnią, ponieważ przez tak sformułowany zarzut należy oceniać cały akt, a nie jego konkretny przepis, którego sprzeczności z ustawą zasadniczą Wnioskodawca dowodzi. W przedmiotowej sprawie inicjator postępowania zawęził obszar nieprawidłowego przekładu do terminu <i>gender</i>/<i>genre</i>, który powinien być prawidłowo przetłumaczony jako „płeć społeczno-kulturowa” (podczas gdy tłumaczenie zamiennie posługuje się terminem „płeć społeczno-kulturowa” oraz „płeć” – przy czym ten drugi termin odnosić się powinien wyłącznie do anglojęzycznego <i>sex</i>), który zgodnie z art. 3 lit. c Konwencji stambulskiej oznacza pojęcie odmienne od płci w znaczeniu biologicznym, na co wskazuje art. 4 ust 3 Konwencji. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wnioskodawca wskazał, że polski tekst Konwencji stambulskiej opublikowany w Dzienniku Ustaw z dużą swobodą posługuje się tymi dwoma pojęciami, używając ich w sposób dowolny – „płeć społeczno-kulturowa” pojawia się w tłumaczeniu art. 3 Konwencji stambulskiej, zaś „płeć” pojawia się w art. 6, art. 18 ust. 3, art. 49 ust. 2, mimo że tekst autentyczny odwołuje się tu do pojęcia <i>gender, </i>nie <i>sex</i>. Inicjator postępowania podnosi, iż omawiana umowa międzynarodowa wymaga specyficznego i jednolitego rozumienia terminu <i>gender</i>/<i>genre</i> jako „płeć społeczno-kulturowa”, co wywodzi z całościowej lektury tekstu Konwencji. Uzasadnienie takiego rozumowania zostało wskazane przez wnioskodawcę nie w samym uzasadnieniu I zarzutu określonego w <i>petitum</i> wniosku, ale w także zawartych w uzasadnieniu częściach poprzedzających właściwe uzasadnienie zarzutów, tj. w części I zatytułowanej „Ogólna charakterystyka Konwencji” oraz w części II pod tytułem „Płeć społeczno-kulturowa”. Zdaniem inicjatora postępowania błędy tłumaczeniowe należy rozpatrywać przez pryzmat całości Konwencji, wraz z intencją jej twórców oraz zawartym w niej bagażem ideowym. Z tej perspektywy, Konwencja stambulska powinna być rozumiana jako akt wprowadzający ideologiczny termin „płeć społeczno-kulturowa” zmieniający znaczenie przepisów, które w tłumaczeniu opublikowanym w Dzienniku Ustaw, zawierają po prostu termin „płeć”. Należy podkreślić, iż zdaniem Wnioskodawcy kwestionowane przepisy Konwencji powinny być odczytywane z uwzględnieniem pojęcia „płci społeczno-kulturowej”, występującej w ich pierwotnym brzmieniu, bowiem dopiero mając na uwadze tę okoliczność, można w pełni zrozumieć podnoszone przez skarżącego argumenty. Stąd też powyżej przywołano przepisy Konwencji nie tylko w języku polskim, ale również w języku angielskim. Zostały one opublikowane w Dzienniku Ustaw i włączone do krajowego porządku prawnego. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W zakresie samego zarzutu błędów tłumaczeniowych wniosek można uznać za pionierski, jednakże należy mieć na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje nie tylko zarzuty materialne, ale także zarzuty formalne, dotyczycące procedury czy naruszenia trybu procesu ustawodawczego. Wynika to wprost z art. 68 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK, który stanowi, że orzekając w sprawie zgodności aktu normatywnego lub ratyfikowanej umowy międzynarodowej z Konstytucją, Trybunał bada zarówno treść takiego aktu lub umowy, jak też kompetencję oraz dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu lub do zawarcia i ratyfikacji umowy<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[21]</span></span></span></span></span></span></a>. Stąd <b>podnoszone przez Wnioskodawcę błędy w tłumaczeniu można potraktować jako naruszenie procedury związywania się przez Rzeczpospolitą Polską umową międzynarodową</b>. Kwestia prawidłowego przetłumaczenia tekstu umowy międzynarodowej jest bowiem kluczowa dla prawidłowej oceny skutków jej przyjęcia, a później wykonania. Z tego też względu określone regulacje przewidują stosowny rygor związany z tłumaczeniem tekstu już na etapie wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (poprzedzającym związanie się traktatem przez Rzeczpospolitą Polską).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W odniesieniu do wzorców kontroli, Wnioskodawca wskazał na treść art. 2 oraz art. 91 ust 1 Konstytucji. Lektura uzasadnienia zarzutu wskazuje, że Wnioskodawca określił problem konstytucyjny i zarzut niekonstytucyjności oraz wskazał argumenty na ich poparcie w kolejności niezgodnej z określoną w punkcie I <i>petitum</i> wniosku. Taka konstrukcja uzasadnienia zgodnie z ugruntowaną w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasadą <i>falsa dmonstratio non nocet</i> oczywiście nie dyskwalifikuje zarzutu<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[22]</span></span></span></span></span></span></a>, lecz można przyjąć, że uprawniony podmiot wniósł o zbadanie zgodności Konwencji stambulskiej w zakresie, w jakim tłumaczenie opublikowane w Dzienniku Ustaw jest niezgodne z tekstem autentycznym, z art. 91 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i tak przedstawia się rzeczywisty zakres zaskarżenia wskazany w omawianym zarzucie.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wskazane wyżej wymogi dotyczące uzasadnienia wniosku o przeprowadzenie przez Trybunał Konstytucyjny kontroli zgodności zaskarżonych postanowień aktu prawnego z ustawą zasadniczą, nie zostały spełnione w zakresie II zarzutu określonego w <i>petitum</i> wniosku z 30 lipca 2020 r., którym Wnioskodawca zainicjował postępowanie. Wnioskodawca nie przywołał brzmienia wszystkich kwestionowanych przepisów Konwencji stambulskiej, a to art. 12, art. 18 oraz art. 49 ust. 2, a jedynie parafrazował ich treść, zaś umieszczony w II <i>petitum</i> wniosku art. 60 został niemal zupełnie pominięty. Wątpliwości budzi dokonana przez Wnioskodawcę wykładnia art. 12 i art. 49 ust. 2, która w zasadzie nie polega na interpretacji treści kwestionowanych przepisów, a ogranicza się do parafrazowania ich brzmienia. Wnioskodawca przywołał co prawda wzorzec kontroli, którym jest art. 25 ust. 2 Konstytucji RP, lecz w uzasadnieniu zaakcentował także art. 18 Konstytucji RP, określając zasadę w nim wyrażoną jako fundamentalną dla omawianej problematyki. Czytając treść uzasadnienia można odnieść wrażenie, że problem konstytucyjny i zarzut niekonstytucyjności, jak i zwięźle podniesione tam argumenty, koncentrują się wokół obydwu tych artykułów Konstytucji, tj. art. 25 ust. 2 oraz art. 18. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Pismo procesowe wnioskodawcy z 26 sierpnia 2020 roku zmodyfikowało II zarzut <i>petitum</i> wniosku</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, kładąc nacisk na niezgodność z Konstytucją RP art. 6 Konwencji stambulskiej, który został przywołany w związku z pozostałymi artykułami powołanymi już w pierwotnym brzmieniu wniosku, sanując tym samym jego pierwotne wady. Wnioskodawca dokonał uzupełnienia uzasadnienia, przytaczając treść wszystkich kwestionowanych wnioskiem przepisów umowy międzynarodowej, wraz z ich pierwotnym brzmieniem w języku angielskim. Ciężar zarzutu został przeniesiony na art. 6 Konwencji stambulskiej, który determinuje zdaniem Wnioskodawcy sposób rozumienia i stosowania pozostałych przywołanych przepisów, co zostało w jednoznaczny sposób przedstawione przez Prezesa Rady Ministrów. Uzupełnione uzasadnienie zawiera również przywołany wzorzec kontroli, tj. art. 25 ust. 2 Konstytucji RP wraz z jego obszerną wykładnią. Dalsza treść uzasadnienia odpowiada wymogom art. 47 ust. 2 pkt 3 i 4 ustawy o organizacji i postępowaniu przed TK, co pozwala uznać, że rzeczywisty zakres zaskarżenia odpowiada zarzutowi II <i>petitum</i> wniosku sformułowanemu ostatecznie w piśmie procesowym z 26 sierpnia 2021 roku. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> Wymogi formalne przewidziane w art. 47 ust. 1 i 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK zostały spełnione w zakresie III zarzutu przedstawionego w <i>petitum</i> wniosku już w pierwotnej jego wersji. Określony tam początkowo wzorzec kontroli został uzupełniony pismem procesowym Wnioskodawcy z 26 sierpnia 2020 roku o art. 53 ust. 3 Konstytucji. Uzasadnienie zarzutu zawiera wszystkie niezbędne elementy i odpowiada w istocie ostatecznemu brzmieniu III zarzutu, tj. niezgodności art. 14 Konwencji stambulskiej z art. 48 ust. 1, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Również IV zarzut sformułowany w piśmie procesowym Wnioskodawcy z 26 sierpnia 2020 roku odpowiada wymogom ustawowym. Uzasadnienie w sposób jasny i precyzyjny wskazuje treść kwestionowanych przepisów oraz ich wykładnię, która pozostaje sprzeczna z przywołanym wzorcem kontroli. Problem konstytucyjny, zarzut niekonstytucyjności oraz przedstawiona argumentacja pozwalają przyjąć, iż rzeczywisty zakres zaskarżenia tożsamy jest z brzmieniem zarzutu, tj. niezgodności art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji stambulskiej z art. 2 Konstytucji z powodu naruszenia zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, bezpieczeństwa prawnego jednostki oraz zasady jednoznaczności prawa.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Ostatni zarzut, dodany pismem procesowym z 26 sierpnia 2020 roku, został przez wnioskodawcę należycie sformułowany i uzasadniony. V zarzut podnoszący niezgodność art. 6 Konwencji stambulskiej z art. 32 i art. 33 Konstytucji odpowiada zakresowi zaskarżenia wskazanemu przez Wnioskodawcę w uzasadnieniu.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h2 style="margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651611" id="_Toc102651611"></a><a name="_Toc103863986" id="_Toc103863986"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">2.4. Stanowiska uczestników postępowania</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Pismem z dnia 19 sierpnia 2020 roku udział w sprawie zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, działając na podstawie art. 63 ust. 2 i 42 pkt 10 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK. Rzecznik Praw Obywatelskich jednocześnie przedstawił swoje stanowisko, którym wniósł o umorzenie postępowania co do punktu I <i>petitum</i> wniosku z 30 lipca 2020 roku na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 47 ust. 2 pkt 1-4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK w zw. z art. 188 Konstytucji. Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że ocena zgodności tekstu autentycznego ratyfikowanej umowy międzynarodowej z jego tłumaczeniem leży poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego, a ponadto - w jego ocenie - podstawę umorzenia postępowania we wskazanym zakresie stanowią braki formalne uzasadnienia wniosku, tj. nieprzywołanie treści kwestionowanych przepisów wraz z ich wykładnią; brak określenia problemu konstytucyjnego i zarzutu niekonstytucyjności oraz niewskazanie argumentów lub dowodów na poparcie zarzutu niekonstytucyjności, skutkujące niedopuszczalnością wydania orzeczenia. Uczestnik postępowania wniósł także o umorzenie postępowania w zakresie punktu II i III wniosku - również z uwagi na dostrzeżone braki formalne, tj. na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 47 ust. 2 pkt 1-4 ustawy o organizacji i postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Na wypadek nieuwzględnienia wyżej wskazanego stanowiska, Rzecznik Praw Obywatelskich złożył wniosek ewentualny o stwierdzenie, że Konwencja stambulska w zakresie, w jakim tłumaczenie jest opublikowane w Dzienniku Ustaw jest niezgodne z tekstem autentycznym, nie jest niezgodna z art. 2 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji; stwierdzenie, że art. 6, art. 12, art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2, art. 60 Konwencji nie są niezgodne z art. 25 ust. 2 Konstytucji, oraz o stwierdzenie, że art. 14 Konwencji jest zgodny z art. 48 ust. 1 i art. 25 ust. 3 Konstytucji.  </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W odpowiedzi na modyfikację wniosku inicjatora postępowania z 26 sierpnia 2020 roku, Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził swoje stanowisko w piśmie z 15 września 2020 roku, w którym to podtrzymał swoje zarzuty dotyczące braków formalnych uzasadnienia wniosku, obejmując ich zakresem także nowe zarzuty Wnioskodawcy, skutkujące według RPO umorzeniem postępowania. W przypadku nieuwzględnienia wyżej wskazanej rekomendacji, Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł w odniesieniu do I zarzutu oraz zmodyfikowanych zarzutów II i III – tak, jak w piśmie z 19 sierpnia 2020 roku, a w pozostałym zakresie o stwierdzenie, że art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2, oraz art. 60 Konwencji nie jest niezgodny z art. 2 Konstytucji, a także o stwierdzenie, że art. 6 Konwencji jest zgodny z art. 32 i 33 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Prokurator Generalny na podstawie art. 42 pkt 7 i art. 63 ust. 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK przedstawił swoje stanowisko w piśmie z 20 sierpnia 2020 roku. Uczestnik postępowania dokonał modyfikacji zakresu zaskarżenia objętego zarzutem umieszczonym w punkcie I wniosku Prezesa Rady Ministrów z 30 lipca 2020 roku i wskazał, że ustawa z dnia 6 lutego 2015 roku o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 roku jest niezgodna z art. 89 ust. 1 Konstytucji, a także jest niezgodna z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą demokratycznego państwa prawnego. Zgodnie z dalszym stanowiskiem Prokuratora Generalnego art. 6, art. 12, art. 14, art. 18 i art. 49 ust. 2 Konwencji są niezgodne z art. 25 ust. 2 Konstytucji RP; art. 14 Konwencji jest niezgodny z art. 48 ust. l zd. l i art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, zaś w pozostałym zakresie postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W piśmie z 15 września 2020 roku Prokurator Generalny ustosunkował się do dokonanej przez Wnioskodawcę modyfikacji zakresu kontroli, podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko w zakresie I zarzutu. W zakresie II zarzutu Uczestnik postępowania uznał, że art. 6 w zw. z art. 12, art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 i art. 60 Konwencji stambulskiej jest niezgodny z art. 25 ust. 2 Konstytucji, a ponadto jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą demokratycznego państwa prawnego, powołaną przez Wnioskodawcę jako wzorzec kontroli dla IV zarzutu sformułowanego w piśmie z 26 sierpnia 2020 roku. Zgodnie z dalszym stanowiskiem Prokuratora Generalnego art. 14 Konwencji stambulskiej jest niezgodny z art. 48 ust. l zd. l, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji, zaś art. 6 Konwencji stambulskiej jest niezgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Stanowisko w sprawie na podstawie art. 42 pkt 9 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK zajął także Minister Spraw Zagranicznych. Przedstawił je w piśmie z 15 września 2020 roku. Uczestnik postępowania przychylił się w całej rozciągłości do wniosku Prezesa Rady Ministrów w jego brzmieniu zmodyfikowanym pismem z 26 sierpnia 2020 roku. Minister Spraw Zagranicznych wskazał ponadto, że prezentowana opinia, dotycząca wniosku w przedmiocie zbadania zgodności postanowień Konwencji stambulskiej z Konstytucją jest zbieżna ze stanowiskiem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jako organu kierującego działem administracji rządowej właściwego do spraw, którego dotyczy analizowana umowa międzynarodowa.   </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Pozostali uczestnicy postępowania, tj. Prezydent RP oraz Sejm RP, nie zajęli stanowiska w sprawie wniosku Prezesa Rady Ministrów.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h1 style="margin:12pt 0cm 0cm"><span style="font-size:16pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri Light&quot;,sans-serif"><span style="color:#2e74b5"><span style="font-weight:normal"><a name="_Toc102651612" id="_Toc102651612"></a><a name="_Toc103863987" id="_Toc103863987"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">3. Opinia merytoryczna</span></span></span></span></b></a></span></span></span></span></span></h1> <p style="margin-left:0cm; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"> </p> <h2 style="margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651613" id="_Toc102651613"></a><a name="_Toc103863988" id="_Toc103863988"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">3.1. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności tłumaczenia Konwencji stambulskiej opublikowanego w Dzienniku Ustaw z art. 2 i art. 91 ust. 1 Konstytucji</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zarzut stawiany Konwencji stambulskiej w I punkcie <i>petitum</i> wniosku dotyczy niezgodności jej tłumaczenia opublikowanego w Dzienniku Ustaw z teksem autentycznym kontrolowanego aktu prawnego, który również został tamże opublikowany w języku angielskim. Jak wskazuje wnioskodawca w uzasadnieniu zarzutu, jednym z ważniejszych błędów merytorycznych jest zróżnicowane tłumaczenie terminu <i>gender/genre, </i>który należy tłumaczyć jako „płeć społeczno-kulturowa”. Pojęcie to zostało zdefiniowane w art. 3 lit. c Konwencji stambulskiej i stanowi ono termin odmienny znaczeniowo od pojęcia płci w znaczeniu biologicznym (w tekście autentycznym <i>sex/sexe</i>), co uwidocznione jest w art. 4 ust. 3 Konwencji stambulskiej. Przetłumaczony tekst umowy międzynarodowej zdaniem Wnioskodawcy zdecydowanie częściej posługuje się terminem „płeć” niż sformułowaniem „płeć społeczno-kulturowa”, podczas gdy termin <i>gender/gendre </i>powinien być rozumiany specyficznie i jednolicie w całej Konwencji, co wynika z jej postanowień. W opinii Wnioskodawcy przyjęcie w tłumaczeniu aktu terminu “płeć”, zamiast “płeć społeczno-kulturowa”, jak również wprowadzenie jej w takim brzmieniu do krajowego porządku prawnego, implikuje nieprawidłowości w stosowaniu umowy przez organy państwowe, naraża Polskę na odpowiedzialność międzynarodową, a także retrospektywnie mogło przejawiać się w błędnym przekonaniu Sejmu i Senatu o treści Konwencji stambulskiej w postępowaniu ratyfikacyjnym. W konsekwencji błędne tłumaczenie tekstu przedmiotowej umowy międzynarodowej narusza gwarancję zaufania jednostki do państwa oraz stanowionego przez nie prawa, bezpieczeństwa prawnego oraz jednoznaczności prawa. <i>  </i> </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak już wskazano, kwestia prawidłowego przetłumaczenia tekstu umowy międzynarodowej jest kluczowa dla prawidłowej oceny skutków jej przyjęcia, a później wykonania. Z tego też względu określone regulacje przewidują stosowny rygor związany z tłumaczeniem tekstu już na etapie wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (poprzedzającym związanie się traktatem przez Rzeczpospolitą Polską).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Ratyfikacja umowy międzynarodowej jest uroczystym aktem wyrażenia zgody na związanie państwa umową międzynarodową (traktatem). W prawie polskim kwestie związane ze sposobem ratyfikowania umów międzynarodowych regulowane są przede wszystkim w Konstytucji, a także w ustawie z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref23"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[23]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Podmiotem dokonującym samego aktu ratyfikacji jest Prezydent RP (art. 133 ust. 1 pkt 1 Konstytucji). W literaturze przedmiotu dokonuje się pewnego rodzaju usystematyzowania procedur ratyfikacyjnych odróżnianych w polskiej ustawie zasadniczej<a href="#_ftn24" name="_ftnref24" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref24"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[24]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Wskazać zatem można na zasadnicze trzy modele ratyfikacji umowy międzynarodowej, na których rekonstrukcję pozwalają regulacje konstytucyjne – ratyfikacja następująca za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (art. 89 ust. 1 Konstytucji), ratyfikacja następująca za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie przyjętej przez Sejm kwalifikowaną większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 90 ust. 1 i 2 Konstytucji) oraz ratyfikację, która nie wymaga uzyskania uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie (art. 89 ust. 2). W tym ostatnim przypadku Prezes Rady Ministrów jedynie zawiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy międzynarodowej Prezydentowi do ratyfikacji. Konstytucja nie zakłada w tym względzie żadnej formy partycypacji Senatu w procedurze ratyfikacyjnej, o której mowa w art. 89 ust. 2 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zakwalifikowanie umowy międzynarodowej do określonej procedury ratyfikacyjnej przewidzianej w Konstytucji odbywa się w oparciu o kryteria materialne (merytoryczne). Ratyfikacji następującej za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie podlegają umowy międzynarodowe dotyczące pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym oraz spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy. Ratyfikacja następująca za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie podjętej przez Sejm i Senat kwalifikowaną większością dotyczy umów międzynarodowych przekazujących organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Jeżeli natomiast umowa międzynarodowa nie dotyczy żadnego z wymienionych zagadnień wówczas Prezes Rady Ministrów jedynie zawiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy międzynarodowej Prezydentowi do ratyfikacji.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Istota ratyfikacji umowy międzynarodowej w zasadzie pozostaje niezmienna od czasu wyklarowania tego pojęcia w XVIII w. – jest nią uzyskanie sankcji o charakterze politycznym wyrażonej przez osobę (monarchę) lub organ (prezydent lub parlament) mający legitymację do reprezentowania woli suwerena. W okresie monarchii absolutnych sam władca uważany był za suwerena, a zatem w sposób naturalny uznawano, że właśnie on jest władny do dokonania ratyfikacji<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref25"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[25]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Obecnie zagadnienie to musiało zostać rozstrzygnięte w sposób odpowiadający republikańskiej formie ustrojowej. Pozostałością po traktowaniu ratyfikacji jako uprawnienia monarszego jest dokonywanie jej przez głowę państwa – w ustrojach republikańskich jest nią najczęściej prezydent. Z kolei uprawnienia parlamentu, które dostrzegalne są choćby w polskiej regulacji konstytucyjnej wskazują na polityczny wymiar decyzji o ratyfikacji umów międzynarodowych – konieczna jest tutaj zgoda organu, który posiada odpowiednią legitymację demokratyczną, a tym samym może być uznany za przedstawiciela Narodu, który w Rzeczypospolitej posiada władzę zwierzchnią (art. 4 ust. 1 i 2 Konstytucji). Dotyczy to wszystkich umów istotnych z punktu widzenia gospodarczego, prawnego, politycznego oraz militarnego. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Polityczny charakter samego aktu ratyfikacji ma konkretne przełożenie na jego kształt jurydyczny – nie tylko w zakresie opisanym powyżej, ale również odnośnie do kwestii bardziej szczegółowych. Chodzi mianowicie o obowiązek zapewnienia rzetelnych tłumaczeń umowy międzynarodowej, której tekst autentyczny nie został sporządzony w języku polskim. Rozwiązanie to ma dość oczywisty sens – podmioty zaangażowane w szeroko rozumiany proces ratyfikacji muszą mieć możliwość zapoznania się z realną treścią zobowiązań zaciąganych przez państwo. Jest to warunek <i>sine qua non </i>podjęcia w sposób świadomy i odpowiedzialny decyzji politycznej, która może wiązać się z rozmaitymi skutkami społecznymi, prawnymi, ekonomicznymi <i>etc.</i>, a w każdym razie może skutkować wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego norm prawnych o określonych treści. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Potrzeba rzetelnego tłumaczenia umowy międzynarodowej jest niezbędna nie tylko w celu podjęcia świadomej decyzji o związaniu się Rzeczypospolitej Polskiej daną umową, ale ma jeszcze i ten sens, że organy władzy publicznej (w tym sądy) mają obowiązek realizacji postanowień traktatowych stosownie do jej tekstu promulgowanego w krajowym publikatorze. Zgodnie z art. 91 ust. 1 Konstytucji RP ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Można zatem stwierdzić, że jeszcze istotniejsze jest precyzyjne przetłumaczenie tekstu w przypadku umów międzynarodowych zawierających normy samowykonalne, skuteczne bezpośrednio wobec obywateli państwa związanego umową. Należy również podkreślić, że umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie – a taki status ma jak wiadomo Konwencja stambulska - ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji RP). Z drugiej strony pamiętać trzeba, że stosownie do art. 33 ust. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów: „Wersja traktatu w języku innym niż jeden z tych, w których tekst został ustalony jako autentyczny, będzie uważana za autentyczną tylko wówczas, gdy traktat tak postanawia lub strony tak uzgodnią”. Oznacza to, że o ile nie ustalono nic innego, należy zawsze wykonywać traktat według tekstu, który został ustalony jako autentyczny. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zgodnie z regulacjami obowiązujących w Polsce kwestia zapewnienia rzetelnego tłumaczenia na potrzeby procedury ratyfikacyjnej uregulowana jest w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 sierpnia 2000 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref26"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[26]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Stosownie do § 8 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia do wniosku o ratyfikację umowy międzynarodowej, której tekst autentyczny nie został sporządzony w języku polskim, należy dołączyć tekst jej tłumaczenia na język polski uwierzytelniony przez organ występujący z wnioskiem przez umieszczenie klauzuli „za zgodność tłumaczenia z oryginałem”. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Błędne tłumaczenie niesie za sobą niebagatelne konsekwencje polityczne i prawne. Ocena stopnia wykonania postanowień Konwencji przez Polskę będzie dokonywana właśnie z uwzględnieniem tekstu anglojęzycznego oraz francuskojęzycznego (z pominięciem odrębności znaczeniowych, które wynikają z nieprofesjonalności polskiego tłumaczenia), ponieważ wynika to z zasad obowiązujących na mocy Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów. Przypomnieć też należy, że wady związane z tłumaczeniem i samo wprowadzenie będącego ideologicznym konstruktem terminu <i>gender </i>do prawa krajowego stały się przyczyną uznania Konwencji stambulskiej za niekonstytucyjną przez bułgarski Trybunał Konstytucyjny<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref27"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[27]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Należy również postawić pytanie, na ile możliwe było prawidłowe wyrażenie zgody na ratyfikację Konwencji stambulskiej przez Sejm i Senat, które opierały się na wadliwym tekście, maskującym ideologiczne konotacje Konwencji. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Taki stan rzeczy urąga zasadzie demokratycznego państwa prawnego, z której wyprowadza się zasady przyzwoitej legislacji. Konwencja stambulska powinna zostać uznana za niezgodną z Konstytucją już to wyłącznie ze względu na uchybienia dotyczące jej tłumaczenia, które wpłynęły na wadliwość całego procesu ratyfikacyjnego. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu „TK, badając procedurę dojścia do skutku aktu normatywnego – w tym umowy międzynarodowej – powinien bowiem brać pod uwagę wszystkie przepisy prawa, nie tylko konstytucyjne, określające przebieg tej procedury (…)”<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref28"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[28]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Jak wskazano, prawidłowość tłumaczenia tekstu umowy międzynarodowej na potrzeby procedury ratyfikacyjnej, a następnie publikacji w Dzienniku Ustaw nie jest pozbawione znaczenia. W zasadzie wypacza ono cały sens aktu, jakim jest ratyfikacja umowy międzynarodowej, a także wprowadza chaos do porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Ma to istotne znaczenie również dla prawidłowego wykonywania zobowiązań międzynarodowych przez Polskę. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h2 style="text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651614" id="_Toc102651614"></a><a name="_Toc103863989" id="_Toc103863989"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">3.2. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 25 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Artykuł 6 Konwencji nakłada na Państwa-Strony obowiązek uwzględniania ideologicznej i równocześnie niedookreślonej „perspektywy gender”. W myśl ww. przepisu „Strony zobowiązują się uwzględniać perspektywę płci w toku wdrażania i oceniania wpływu postanowień niniejszej konwencji oraz zobowiązują się promować i wdrażać politykę równości kobiet i mężczyzn oraz umacniania samodzielnej pozycji kobiet”. Tym samym obowiązki nałożone na Państwo-Stronę w kolejnych wymienionych przepisach tj. art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60, nie mogą być odczytane bez uwzględnienia definicji płci społeczno-kulturowej, czego wymaga art. 6. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span lang="EN-US" style="font-size:12.0pt" xml:lang="EN-US"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Na wstępie należy wskazać na błędne tłumaczenie art. 6 Konwencji, którego tekst autentyczny został sporządzony m.in. w języku angielskim, otrzymał następujące brzmienie: „Parties shall undertake to include a gender perspective in the implementation and evaluation of the impact of the provisions of this Convention and to promote and effectively implement policies of equality between women and men and the empowerment of women<i>”</i><a href="#_ftn29" name="_ftnref29" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span lang="EN-US" style="font-size:12.0pt" xml:lang="EN-US"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[29]</span></span></span></span></span></span></a>.<i> </i></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Niezgodność między treścią art. 6 w języku tekstu autentycznego oraz w polskim tłumaczeniu urzędowym dotyczy przede wszystkim zastosowania terminu <i>gender </i>w wersji oryginalnej tekstu Konwencji. Termin ten – w tłumaczeniu na język polski zasadniczo oddany jako „płeć społeczno-kulturowa” (zob. art. 3 lit. c Konwencji) – został mylnie zastąpiony określeniem płeć bez dodania jakichkolwiek przymiotników. Przy uwzględnieniu normalnych reguł wykładni językowej oraz systemowej prowadziłoby to do wniosku, że „perspektywa płci” odnosi się do konieczności uwzględnienia naturalnych (biologicznych) różnic między kobietami i mężczyznami przy wdrażaniu Konwencji. W istocie jednak wykonanie traktatu (w przedmiotowej sprawie – Konwencji stambulskiej) powinno nastąpić z uwzględnieniem jej tekstu autentycznego, nie zaś tłumaczenia, nawet jeżeli ma ono charakter urzędowy.  </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Oznacza to, że perspektywa wdrażania postanowień Konwencji i ocena ich wpływu ma uwzględniać perspektywę płci społeczno-kulturowej (<i>gender perspective</i>). W literaturze przedmiotu wskazuje się, że pojęcie <i>gender</i> „pojawiło się po raz pierwszy w pracach amerykańskiego psychologa i seksuologa Johna Moneya (…) na oznaczenie sytuacji, w której samoidentyfikacja płciowa danej osoby nie pokrywa się z jej tożsamością biologiczną. Stosowano je głównie w pracach z zakresu psychiatrii, psychologii oraz seksuologii, zwłaszcza w środowiskach badaczy pozostających pod wpływem teorii Zygmunta Freuda”<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[30]</span></span></span></span></span></span></a>. Z czasem pojęciem <i>gender </i>zainteresowali się badacze z zakresu filozofii oraz socjologii, zwłaszcza sympatyzujący z feminizmem oraz innymi skrajnie lewicowymi nurtami politycznymi. Obecnie za główną propagatorkę pojęcia <i>gender </i>uważa się Judith Butler, która stworzyła koncepcję „performatywności płci”. W teorii <i>gender</i> dochodzi do pełnej emancypacji człowieka, który poprzez samodefiniowanie siebie jako podmiotu staje się kreatorem rzeczywistości (performatywność).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja w art. 3 lit. c operuje autonomiczną definicją legalną pojęcia „płeć społeczno-kulturowa” wskazując, że termin ten oznacza „społecznie skonstruowane role, zachowania, działania i atrybuty, które dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla kobiet lub mężczyzn”. Definicja ta opiera się na konwencjonalnym rozumieniu ról, zachowań, działań i atrybutów przypisanych w wyobrażeniu danej społeczności danej płci. W konwencyjnej definicji płci społeczno-kulturowej (<i>gender</i>) nie mieszczą się natomiast role, zachowania, działania oraz atrybuty, które wynikałyby z naturalnych (biologicznych) różnić między kobietą i mężczyzną, chyba że pokrywają się one z pewnym powszechnym wyobrażeniem o rolach, zachowania, działaniach oraz atrybutach właściwych dla danej płci. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Niesie to za sobą konkretne konsekwencje związane z dualistycznym charakterem definicji <i>gender </i>na gruncie Konwencji (na pojęcie <i>gender </i>składają się powszechne wyobrażenia o pewnych zachowaniach właściwych dla kobiet lub mężczyzn): [1] płeć społeczno-kulturowa jako zespół zachowań może być swobodnie przyjmowana i odrzucana – przyjęcie roli żeńskiej niekoniecznie musi wiązać się z byciem kobietą w sensie biologicznym, a przyjęcie roli męskiej niekoniecznie związane jest z biologiczną męskością; [2] płeć społeczno-kulturowa stanowi pewien zespół wyobrażeń, a zatem poprzez odpowiednie działania w sferze edukacji oraz komunikacji społecznej można ją modyfikować (dane zachowanie, które wcześniej powszechnie uchodziło za „żeńskie” lub „męskie” może być przypisane do płci przeciwnej, przykładowo w społecznościach matriarchalnych władza kojarzyła się z kobiecością, zaś w patriarchalnych – z męskością).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Koncepcja <i>gender mainstreaming</i> – prowadzenia określonych polityk z uwzględnieniem pojęcia <i>gender, </i>jako centralnego wyznacznika dla identyfikowania problemów społecznych i podejmowania działań mających je wyeliminować - przedstawiana jest nierzadko jako środek służący rozwiązaniu kwestii nierówności kobiet i mężczyzn<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[31]</span></span></span></span></span></span></a>; twierdzenie to jest jednak niesłuszne, co uwidacznia się po analizie antropologicznych założeń teorii <i>gender</i> negujących doniosłość znaczenia płci pojmowanej w kategoriach naturalnych. Można przypuszczać, że podstawowym celem jest by w realizacji określonych polityk i programów zapewnić odpowiednią reprezentację wszystkich podmiotów samoidentyfikujących się w obrębie danej „tożsamości płciowej”. Miałoby stać się to głównym kryterium, mającym pierwszeństwo przed okolicznościami merytorycznymi (w zatrudnieniu, przyjmowaniu na studia, przy obsadzie stanowisk politycznych i organów zarządzających). Jak zauważa C. Mik: „</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Kwestią wrażliwą jest ukształtowanie społeczne i kulturowe ról kobiet i mężczyzn. Wkraczanie przez prawo w wykonywanie tych ról, które polega na ich prawnej, a więc wymuszanej modyfikacji, ma sens tylko wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim łączy się z ich nadużywaniem”<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[32]</span></span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Podkreślenia wymaga, że także teoretycy <i>gender</i> wskazują na to, że polityka taka nie ma być w rzeczywistości „prorównościowa” (<i>gender equality</i>), ale „prosłusznościowa” (<i>gender equity</i>)<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[33]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Prowadzi to do wniosku, że społecznie skonstruowane role, zachowania, działania i atrybuty, które dane społeczeństwo uznaje za właściwe dla kobiet lub mężczyzn, mogą być przyjęte zarówno przez mężczyznę, jak i kobietę, co uniemożliwia jednoznaczną identyfikację potencjalnych beneficjentów postanowień Konwencji. C. Mik, słusznie zwraca uwagę, że Konwencja „jest traktatem co najmniej częściowo implementującym koncepcje feministyczne”<a href="#_ftn34" name="_ftnref34" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[34]</span></span></span></span></span></span></a>. Autor ten podnosi, że „[w] gruncie rzeczy odwołanie się do koncepcji płci społeczno-kulturowej prowadzi do poplątania pojęć, a nawet stanowi próbę zmiany paradygmatu pojęć zastanych i dobrze utrwalonych w dziedzinie ochrony praw człowieka, a tym samym wprowadzenia chaosu pojęciowego, który może ułatwiać ideologizację praw człowieka. Tymczasem naczelnym przesłaniem międzynarodowej ochrony praw człowieka było uwolnienie jej od ideologii, jej obiektywizacja”<a href="#_ftn35" name="_ftnref35" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[35]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Co istotne, uwzględnienie i wdrożenie perspektywy płci we wszystkich politykach i płaszczyznach przez osoby uczestniczące w procesie decyzyjnym, a więc tzw. <i>gender mainstreaming</i>, opiera się na (re)organizacji, zmianie i ewaluacji procesów decyzyjnych w taki sposób, aby perspektywa równości płci została zaimplementowana w te polityki<a href="#_ftn36" name="_ftnref36" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[36]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wobec art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji wnioskodawca wniósł o zbadanie ich zgodności z art. 25 ust. 2 Konstytucji. Zasadne jest jednak odczytanie postawionego przez wnioskodawcę zarzutu z uwzględnieniem nie tylko art. 25 ust. 2 Konstytucji, ale również art.  53 ust. 2 oraz art. 18 ustawy zasadniczej. Pozwoli to na uchwycenie pełnego kontekstu konstytucyjnego, w którego perspektywie zaskarżone postanowienia Konwencji powinny być odczytywane.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zgodnie z art. 25 ust. 2 Konstytucji, „[w]ładze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”. Przytoczony przepis statuuje zasadę bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych. Przepis ten jest skierowany do wszystkich władz publicznych Rzeczypospolitej Polskiej. „Bezstronność” zgodnie ze słownikową definicją oznacza kierowanie się obiektywizmem<a href="#_ftn37" name="_ftnref37" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[37]</span></span></span></span></span></span></a>. Nie wyklucza ona jednak możliwości pozytywnego zaangażowania się państwa na rzecz urzeczywistniania wolności sumienia i religii, a tym bardziej umożliwienia obywatelom zaspokajania ich potrzeb w sferze religijnej. Niezwykle cenne spostrzeżenie zawarł Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 2011 r., w którym stwierdził, że „[b]ezstronność władz publicznych oraz respektowanie równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych przez władze publiczne wiąże się ściśle z respektowaniem wolności przekonań religijnych i światopoglądowych oraz wolności ich wyrażania w życiu publicznym”<a href="#_ftn38" name="_ftnref38" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[38]</span></span></span></span></span></span></a>. Co ważne, owa zasada bezstronności jest w ścisłym związku z zasadą dobra wspólnego – naczelną zasadą Konstytucji z 1997 r. W jednym z orzeczeń Trybunał Konstytucyjny stwierdził: „Dobro wspólne zakłada staranne ważenie rozmaitych i niekiedy przeciwstawnych wartości, stosowanie do rangi wartości konstytucyjnych, które znajdują się u ich podstaw”<a href="#_ftn39" name="_ftnref39" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[39]</span></span></span></span></span></span></a>. Zawartość pojęciowa „dobra wspólnego” jest niezwykle trudna do ustalenia. Jednym z elementów dobra wspólnego – jak podnosi się w literaturze – jest porządek społeczny<a href="#_ftn40" name="_ftnref40" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[40]</span></span></span></span></span></span></a>. Tenże nie może być odgórnie i niejako w sposób sztuczny narzucony. Porządek społeczny, pojmowany jako struktura społeczeństwa w ujęciu wertykalnym oraz horyzontalnym kształtuje się w sposób naturalny, w drodze wielowiekowego, ewolucyjnego rozwoju. W tym powszechnie akceptowalnym porządku społecznym nie może być mowa o przymusie, bowiem wypacza to ideę demokratycznego państwa prawnego, którym jest Rzeczypospolita Polska. Stąd narzucanie nowego porządku społecznego w postaci determinowanej założeniami ideologii <i>gender</i> wyrażonej w Konwencji wypacza ustalony i znajdujący społeczne poparcie porządek społeczny, oparty o binarne, biologiczne pojęcie płci oraz komplementarne współdziałanie kobiety i mężczyzny w życiu rodzinnym. Co więcej, narzucanie przez państwo swoim obywatelom określonego światopoglądu – choćby w zakresie rozumienia zadań kobiet i mężczyzn w życiu społecznym i rodzinnym - stoi w oczywistej sprzeczności z postanowieniami Konstytucji RP; a w szczególności art. 25 ust. 2 ustawy zasadniczej. Słusznie w tym zakresie wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w ocenie którego „[b]ezstronność władz publicznych w Rzeczypospolitej Polskiej, o której mowa w art. 25 ust. 2, w kontekście autonomii i wzajemnej niezależności, o której mowa w art. 25 ust. 3, oraz równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych (art. 25 ust. 1), nie może więc – zdaniem Trybunału – oznaczać faktycznej równości instytucjonalnej między kościołem rzymskokatolickim, dominującym w społeczeństwie polskim pod względem liczby wyznawców, a innymi kościołami i związkami wyznaniowymi. Nie może zarazem oznaczać takich działań państwa (władz publicznych), które aprobowałyby pozycję dominującą jednego kościoła przy dyskryminacji innych kościołów lub wyznań. Akceptacja przez państwo istniejącego status quo w zakresie struktury wyznaniowej społeczeństwa nie może więc prowadzić do zwiększania pozycji dominującej kościoła w wyniku działań samego państwa (władzy publicznej). Bezstronność władz publicznych w sprawach przekonań religijnych (światopoglądowych i filozoficznych), o których mowa w art. 25 ust. 2 Konstytucji, oznacza natomiast, że dopuszczalna jest zmiana istniejącego status quo w sferze struktury wyznaniowej, jednakże bez ingerencji państwa, w sposób «naturalny», w wyniku ewolucji struktury świadomości społecznej, przy istniejącej swobodzie przekonań religijnych czy światopoglądowych i swobodzie wyboru dokonywanego przez każdą jednostkę. Na władzach publicznych, w myśl art. 25 ust. 2 Konstytucji, spoczywa obowiązek zapewnienia każdemu swobody przekonań i swobody ich wyrażania w życiu publicznym, a także związanej z tym swobody podejmowania odpowiednich decyzji. Bezstronność władz publicznych oraz respektowanie równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych przez władze publiczne wiąże się więc ściśle, co Trybunał podkreśla, z respektowaniem wolności przekonań religijnych i światopoglądowych oraz wolności ich wyrażania w życiu publicznym. Interpretacja treści normatywnych art. 25 ust. 1 i 2 Konstytucji winna być więc dokonywana w ścisłym związku z art. 53 ust. 1 Konstytucji, w którym mowa o zapewnieniu każdemu (przez władze publiczne) wolności religii (i wolności sumienia) oraz w związku z art. 53 ust. 2 Konstytucji”<a href="#_ftn41" name="_ftnref41" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[41]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zgodnie z art. 53 ust. 2 Konstytucji „[w]olność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują”. Art. 25 i 53 Konstytucji mają charakter komplementarny i powinny być rozpatrywane jako pewna całość. Niezwykle ważne jest podkreślenie sformułowania Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 2014 r. Trybunał wówczas uznał, że „z art. 53 ust. 1 i 2 Konstytucji wynika zakaz podejmowania działań, w tym natury prawnej, które w sposób nieuprawniony ingerowałyby (utrudniałyby) w wyznawanie określonej religii. Poszanowanie wolności wyrażania przekonań religijnych jest niezbędne do efektywnego zagwarantowania wolności religii”<a href="#_ftn42" name="_ftnref42" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[42]</span></span></span></span></span></span></a>. Ze względu na wysoką rangę wolności religii przepisy Konstytucji stawiają wymagania oraz nakładają określone obowiązki na <i>imperium</i>. Chroniąc wolność religii chroni się tym sferę pojęć, wyobrażeń i przekonań jednostki, które wiążą się z pytaniami jednostki o charakterze egzystencjalnym. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Nie można zapomnieć, iż już w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r., przyjętej i ogłoszonej przez Organizację Narodów Zjednoczonych, zamieszczono podstawowy katalog wolności i praw człowieka. W art. 18 Deklaracji znajduje się określenie wolności religijnej, przez wskazanie głównych jej elementów i związków z wolnością myśli i sumienia: „</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Każdy człowiek ma prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów”. Pomimo iż Deklaracja nie wywołuje bezpośrednich skutków prawnych to waga zobowiązania politycznego i moralnego z niej wynikających jest niezwykle ważka dla państw członków. Tym samym istota wolności religii i powstrzymywania się państwa od narzucania światopoglądów była akcentowana już w I poł. XX w. Mając jednak na względzie zachodzące w niektórych państwach procesy można odnieść wrażenie, iż dziś podstawowe zasady niegdyś wypracowane są pomijane. Dotyczy to przykładu przedmiotowej Konwencji promującej ideologię <i>gender</i>, która jest narzucana obywatelom niezgodnie z postanowieniami Konstytucji RP. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konieczne jest również zaznaczenie, iż komentowany przepis Konwencji stoi nie tylko w sprzeczności z art. 25 ust. 2 Konstytucji, lecz również z jej art. 18. Zgodnie z art. 18 ustawy zasadniczej: „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej”. Jak podkreśla się w doktrynie, „[o]bowiązek ochrony oznacza przede wszystkim podejmowanie przez organy władzy publicznej działań niedopuszczających do zagrożenia małżeństwa, rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa. W szczególności chodzi o zagwarantowanie swobody realizowania wskazanych wartości”<a href="#_ftn43" name="_ftnref43" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[43]</span></span></span></span></span></span></a>. Co więcej Sąd Najwyższy w wyroku z 2018 r. przyjął, że „[w]ięź rodzinna łącząca najbliższych członków rodziny (prawo do niezakłóconego życia rodzinnego), stanowiąca fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny chronionej na poziomie konstytucyjnym (art. 18 i 71 Konstytucji), stanowi dobro osobiste”<a href="#_ftn44" name="_ftnref44" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[44]</span></span></span></span></span></span></a>. Pojęcie małżeństwa jest pojęciem zastanym, utrwalonym w kulturze. Tym samym jak zostało potwierdzone w innym judykacie, konstytutywnym elementem małżeństwa jest związek kobiety i mężczyzny. Ideologia <i>gender</i> promowana w Konwencji narusza art. 18 Konstytucji oraz godzi w wartości społeczne uznawane. Wynika to z rozmycia pojęcia płci, której odmienność warunkuje dopuszczalność zawarcia małżeństwa przez dwoje osób. Słusznie orzekł Sąd Apelacyjny w Katowicach, że „[p]rzyjęcie stanowiska, że ustrojodawca wskazał w Konstytucji odmienność płci jako konstytutywny wyznacznik małżeństwa znajduje ponadto uzasadnienie w art. 1 k.r.o., w którym ustawodawca określił przesłanki zawarcia małżeństwa. Przepis ten, realizując zasadę wyrażoną w art. 18 Konstytucji, jednoznacznie wskazuje, że jedynie kobieta i mężczyzna mogą zawrzeć związek małżeński. Wskazuje to na wolę i konsekwencję ustawodawcy w określeniu małżeństwa, jedynie jako związku kobiety i mężczyzny. Podkreślenia przy tym wymaga, że treść tego przepisu nigdy nie była skarżona przed Trybunałem Konstytucyjnym, jako sprzeczna z art. 18 Konstytucji. Również Sąd Apelacyjny nie ma wątpliwości, że art. 1 k.r.o. jest zgodny z art. 18 Konstytucji”<a href="#_ftn45" name="_ftnref45" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[45]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm; text-align:justify"> </p> <h2 style="text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651615" id="_Toc102651615"></a><a name="_Toc103863990" id="_Toc103863990"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">3.3. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 48 ust. l, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji RP</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Artykuł 14 Konwencji stambulskiej w ust. 1 stanowi, że: „Strony podejmą, gdy to stosowne, konieczne działania by wprowadzić do programów nauczania na wszystkich etapach edukacji, dostosowane do etapu rozwoju uczniów treści dotyczące równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowych ról społeczno-kulturowych, wzajemnego szacunku, rozwiązywania konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy, przemocy wobec kobiet ze względu na płeć oraz gwarancji nienaruszalności osoby”. Sprawozdanie wyjaśniające wskazuje, że przekonania i światopogląd człowieka zaczynają kształtować się już na bardzo wczesnym etapie życia i choć rola ta w pierwszej kolejności spoczywa na rodzicach, to konieczna jest tu także działalność zakładów edukacyjnych<a href="#_ftn46" name="_ftnref46" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[46]</span></span></span></span></span></span></a>. W literaturze pojawiają się zatem postulaty, aby m.in. promocję niestereotypowych ról płciowych wprowadzić do programów nauczania już na etapie przedszkola<a href="#_ftn47" name="_ftnref47" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[47]</span></span></span></span></span></span></a>. Państwo winne jest podjąć również niezbędne kroki, aby ww. treści były uwzględniane oraz propagowane w podstawach programowych, podręcznikach i innych materiałach edukacyjnych<a href="#_ftn48" name="_ftnref48" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[48]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Katalog treści, które mają zostać objęte programem nauczania na wszystkich szczeblach edukacji – w tym nawet, jak postuluje część doktryny – edukacji przedszkolnej obejmuje dwie zasadnicze kategorie. Można zatem wyróżnić treści niekontrowersyjne, takie jak równouprawnienie kobiet i mężczyzn, wzajemny szacunek, rozwiązywanie konfliktów bez uciekania się do przemocy oraz gwarancji nienaruszalności osobistej. Treści, które wzbudzają kontrowersje obejmują natomiast zobligowanie władz publicznych do nałożenia na placówki wychowawczo-opiekuńcze, edukacyjne oraz szkoły wyższe obowiązku promocji obowiązku promocji niestereotypowych ról płciowych oraz konceptu przemocy motywowanej genderowo.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Na szczególną uwagę zasługuje pojawiające się w treści omawianego przepisu określenie ,,gdy to stosowne”<a href="#_ftn49" name="_ftnref49" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[49]</span></span></span></span></span></span></a> - zdaniem C. Mika, nie oznacza to, że twórcy Konwencji dopuszczają możliwość niezastosowania się państwa do rzeczonego artykułu. Wówczas bowiem przepis ten jako całość traciłby normatywny sens. Sformułowanie to należy więc interpretować jako pozostawienie swobody władzom państwa w podjęciu decyzji co do tego na jakim etapie edukacji zostaną wprowadzone określone treści i wyboru metod ich wprowadzenia. Nie ma podstaw natomiast do rezygnacji z realizacji normy<a href="#_ftn50" name="_ftnref50" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[50]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Należy brać pod uwagę również art. 14 ust. 2 Konwencji, zgodnie z którym: „Strony podejmą konieczne działania by promować zasady, o których mowa w ustępie 1, w ramach nieformalnego nauczania, jak również w ramach działalności sportowej, kulturalnej i rekreacyjnej oraz w mediach”. Sformułowanie to oznacza, iż promowanie ww. zasad ma mieć miejsce również np. w ośrodkach nauczania religii czy w ramach harcerstwa, obozów wakacyjnych, zajęć świetlicowych, kółek zainteresowań itp. Co więcej, nieprecyzyjne wskazanie mediów pozwala na założenie, iż odnosi się ono również do mediów społecznościowych<a href="#_ftn51" name="_ftnref51" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[51]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W art. 48 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej potwierdza i gwarantuje prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Jego ust. 1 stanowi bowiem, iż: „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania”. Jak podkreślał B. Banaszak, prawo do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami oznacza, że „rodzice nie tylko dbają o rozwój fizyczny dziecka, zaspokajając jego potrzeby bytowe, ale też mają prawo podejmować różnorodne działania, zgodne z ich własnymi poglądami dotyczącymi różnych sfer życia, mające na celu ukształtowanie dziecka pod względem psychicznym (umysłowym), duchowym, moralnym, światopoglądowym, estetycznym oraz fizycznym”<a href="#_ftn52" name="_ftnref52" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[52]</span></span></span></span></span></span></a>. Na gruncie konstytucyjnym poprzez wychowanie należy zatem rozumieć wszechstronną formację intelektualną, duchową oraz etyczną człowieka, której kształtowanie powierzone jest przede wszystkim rodzicom – naturalnym lub przysposabiającym. Celem tak pojmowanego procesu wychowawczego jest przede wszystkim dobro dziecka, a w dalszej kolejności przygotowanie go do życia obywatelskiego we wspólnocie rodzinnej, lokalnej a wreszcie państwowej.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konstytucyjnie chronione prawa wychowawcze rodziców są ściśle związane z podkreślaną w preambule do Konstytucji RP zasadą subsydiarności (pomocniczości)<a href="#_ftn53" name="_ftnref53" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[53]</span></span></span></span></span></span></a>. Państwo i inne wspólnoty wyższego rzędu zobligowane są do poszanowania autonomii rodziny, przejawiającej się w szczególności w prawach wychowawczych rodziców. Wynika to z faktu, iż rodziny stanowią podstawowe i fundamentalne dla społeczeństwa wspólnoty codziennego życia obywateli. Warto dodać, że preambuła do Konstytucji RP w sposób immanentny wiąże prawa wychowawcze rodziców z obowiązkiem przekazania przyszłym pokoleniom wszystkiego, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku polskiej państwowości i dziejów narodowych. Nie jest to wyłączny obowiązek rodziców, przyjąć bowiem należy, że ciąży on również na wszystkich placówkach edukacyjnych.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Art. 48 Konstytucji RP powinien być również odczytywany z uwzględnieniem obowiązku zapewnienia małżeństwom oraz rodzinom ochrony i opieki ze strony władzy publicznych<a href="#_ftn54" name="_ftnref54" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[54]</span></span></span></span></span></span></a>. Wynika to z art. 18 Konstytucji RP, który stanowi, że: „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej”. Z racji swojego usytuowania w rozdziale I Konstytucji RP, przepis ten ma walor zasady ustrojowej, odnoszącej się jednak nie tyle do ustroju politycznego, co społecznego Rzeczypospolitej<a href="#_ftn55" name="_ftnref55" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[55]</span></span></span></span></span></span></a>. Co oczywiste, prawidłowe odczytanie art. 48 wymaga również uwzględnienia art. 30 Konstytucji RP, mocą którego polski ustrojodawca uznał i potwierdził mocą swego autorytetu, że źródłem wolności i praw człowieka i obywatela nie jest wola polityczna, a przyrodzona i niezbywalna godność człowieka<a href="#_ftn56" name="_ftnref56" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[56]</span></span></span></span></span></span></a>. Celem uprawnień rodzicielskich jest natomiast dobro dziecka (por. przede wszystkim art. 72 ust. 1 Konstytucji RP)<a href="#_ftn57" name="_ftnref57" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[57]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Umieszczając art. 48 Konstytucji RP w takim kontekście interpretacyjnym można stwierdzić, że prawa wychowawcze rodziców gwarantowane tym przepisem mają charakter naturalny, mieszcząc się w zakresie autonomii rodziny, a ich umacnianie i ochrona są obowiązkiem wszystkich władz publicznych. Należy podkreślić, że naturalny charakter praw wychowawczych uznawany jest w orzecznictwie sądów konstytucyjnych innych państw<a href="#_ftn58" name="_ftnref58" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[58]</span></span></span></span></span></span></a>. Wprost określa je jako prawa naturalne art. 6 ust. 2 Konstytucji RFN (<i>Grundgesetz</i>)<a href="#_ftn59" name="_ftnref59" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref59"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[59]</span></span></span></span></sup></sup></a>. Oznacza to, że są one pierwotne względem państwa, którego zadaniem jest ochrona tych praw, legitymizująca istnienie państwa, rozumianego nie tyle jako wspólnota polityczna, co aparat biurokratyczny<a href="#_ftn60" name="_ftnref60" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[60]</span></span></span></span></span></span></a>. Tym samym władze publiczne nie są władne pozbawić rodziców uprawnień rodzicielskich, mogąc je jedynie – w nakreślonych konstytucyjnie ramach – ograniczyć, bez naruszania ich istoty (por. art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Jak trafnie ujął to M. Zdyb, odnosząc się do ogólniejszej problematyki znaczenia godności człowieka w polskim systemie konstytucyjnym: „Mamy tu więc do czynienia z pozytywizacją prawa naturalnego, która nie oznacza i nie może oznaczać, że ustrojodawca czy prawodawca może przy wykorzystaniu procedur demokratycznych w sposób dowolny treści te kształtować, traktując proces ten w kategoriach władzy dyskrecjonalnej”<a href="#_ftn61" name="_ftnref61" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[61]</span></span></span></span></span></span></a>. Przenosząc tę uwagę na grunt rozpoznawanej przez Trybunał sprawy stwierdzić trzeba, że żaden akt prawny – niezależnie od jego rangi – nie może uprawniać do przejęcia przez podmioty trzecie (placówki edukacyjne, organizacje społeczne, itd.) funkcji wychowawczej, której realizacja jest prawem i obowiązkiem rodziców. Dotyczy to zwłaszcza spraw tak istotnych, jak kształtowanie postaw dziecka względem własnej płciowości.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Przytoczone regulacje konstytucyjne – przesądzające o prawidłowym kontekście interpretacyjnym art. 48 ustawy zasadniczej – pozwalają postawić tezę, że zadania władz publicznych względem rodziny w jej wymiarze wychowawczym muszą czynić zadość dwu generalnym dyrektywom:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">1) nieingerencja w sferę konstytucyjnie zastrzeżoną dla rodziców – jako następstwo zasady pomocniczości;</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">2) ochrona praw wychowawczych rodziców przed ingerencjami ze strony podmiotów trzecich – jako następstwo zasady ochrony i opieki Rzeczypospolitej nad rodziną i rodzicielstwem<a href="#_ftn62" name="_ftnref62" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[62]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Z prawem rodziców do wychowywania dzieci w zgodzie ze swoimi przekonaniami immanentnie związany jest art. 53 ust. 3, który stanowi: „Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio”. Zauważyć należy zatem, że normy ustawy zasadniczej gwarantują rodzicom nie tylko prawo do wolności w zakresie sposobu wychowywania dzieci, ale także wolność co do zapewnienia im religijnego i etycznego nauczania, zgodnego z ich przekonaniami. Oznacza to, że mają oni całkowitą swobodę w kształtowaniu światopoglądu swojego dziecka i prawo do tego, aby żadne osoby, instytucje czy organy władzy publicznej nie ingerowały w ten proces. Powyższe potwierdzono zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazując, że wychowanie w rozumieniu tego przepisu obejmuje zaszczepienie i ugruntowanie w dzieciach określonego światopoglądu, systemu wartości, zasad obyczajowych, moralnych i etycznych<a href="#_ftn63" name="_ftnref63" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[63]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Warto w tym miejscu wspomnieć, że konstytucyjne gwarancje tego prawa odnalazły potwierdzenie także w akcie rangi ustawowej, jakim jest <a name="_Hlk81970190" id="_Hlk81970190">ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe</a><a href="#_ftn64" name="_ftnref64" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[64]</span></span></span></span></span></span></a>. Preambuła rzeczonego aktu stanowi, że „[o]świata w Rzeczypospolitej Polskiej jest wspólnym dobrem całego społeczeństwa i kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami określonymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka”. Podkreśla także, że nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Stosownie do art. 1 pkt 2 Prawa oświatowego, system oświaty ma jedynie wspomagać rolę wychowawczą rodziny. <i>A contrario </i>wnosić można, że system oświaty nie jest powołany do zastępowania rodziny w tym względzie.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zgodnie z art. 25 ust. 3 Konstytucji RP: „Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego”. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Określona w art. 25 ust. 3 Konstytucji RP zasada poszanowania niezależności i autonomii kościołów i innych związków wyznaniowych ma charakter zwierzchni wobec pozostałych zasad sformułowanych w tym artykule i dotyczy ogólnego opisu relacji pomiędzy państwem a związkami wyznaniowymi. Gwarantuje ona wszelkim wspólnotom religijnym autonomię i niezależność względem państwa. Zobowiązanie placówek oświatowych, zarówno publicznych jak i prywatnych, a więc także kierowanych przez związki wyznaniowe, do objęcia programem nauczania treści posiadających ideologiczny charakter godzi w konstytucyjną zasadę poszanowania autonomii i niezależności wspólnot religijnych.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Na gruncie doktryny dokonano rozróżniania pojęć autonomii i niezależności, choć w potocznym rozumieniu traktowane są one jako zbieżne. Autonomia traktuje o prawie do samodzielnego stanowienia i rozstrzygania o sprawach danego podmiotu, a więc społeczności religijnej oraz społeczeństwa państwowego, podczas gdy niezależność oznacza brak podporządkowania podmiotom zewnętrznym, które związane jest ściśle z suwerennością państwa i odrębnością wspólnot religijnych.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zdaniem L. Garlickiego, „państwo nie ma władzy oceniania słuszności i «jakości» doktryny poszczególnych związków wyznaniowych i nie może im narzucać własnych ocen dobra i zła”. Obowiązek zakazu ingerencji państwa odnosi się do wyłączenia interwencjonizmu państwowego w ich wewnętrzne sprawy<a href="#_ftn65" name="_ftnref65" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[65]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Kluczowe dla prawidłowej interpretacji wskazanego przepisu jest ustalenie, co leży w zakresie dziania państwa, co zaś – kościołów i innych związków wyznaniowych<a href="#_ftn66" name="_ftnref66" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[66]</span></span></span></span></span></span></a>. Do sfery właściwej dla kościołów i związków wyznaniowych przynależy – poza kwestiami takimi jak choćby ustalanie dogmatów wiary czy zasad liturgii – również nauczanie (katecheza). Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny: „dobrowolne nauczanie religii, jako wewnętrzna sprawa kościołów, prowadzone jest według programów przez te kościoły ustalonych (…) świeckość i neutralność nie tylko nie może być podstawą do wprowadzenia obowiązku nauczania religii w szkołach państwowych, ale także nie może oznaczać zakazu takiego nauczania, jeśli życzą sobie tego zainteresowani obywatele”<a href="#_ftn67" name="_ftnref67" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[67]</span></span></span></span></span></span></a>. Co więcej, „[u]znanie odrębnych sfer działania państwa i wspólnot religijnych nie oznacza, że sfery te są całkowicie rozłączne. (…) Do obszarów wspólnych dla państwa oraz wspólnot religijnych zalicza się m.in. szkolnictwo”<a href="#_ftn68" name="_ftnref68" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[68]</span></span></span></span></span></span></a>. Ponadto, jak wskazuje B. Banaszak, „[n]ie można odrzucać konkretnych wartości tylko dlatego, że opowiada się za nimi religia”<a href="#_ftn69" name="_ftnref69" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref69"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[69]</span></span></span></span></span></span></a>. Wskazuje również na pogląd wyrażony przez W. Łączkowskiego: „[t]rudno na przykład uznać za bezstronne światopoglądowo, filozoficznie czy religijnie usiłowania wprowadzenia do systemu prawnego zasady swobody aborcji, zalegalizowania związków homoseksualnych czy eutanazji. (…) Ich realizacja oznaczałaby bowiem zastąpienie dotychczasowego systemu wartości religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, znajdujących swoje odzwierciedlenie w prawie, przez nowy, przeciwstawny temu system aksjologiczny”<a href="#_ftn70" name="_ftnref70" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref70"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[70]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Artykuł 14 ust. 1 i 2 Konwencji zobowiązują Rzeczpospolitą do wdrożenia w ramach funkcjonującego w danym kraju systemu oświaty rozwiązań mających na celu promowanie ideologicznej koncepcji <i>gender-based violence</i> oraz związanych z nimi treści na temat niestereotypowych ról genderowych.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Treści te podważają, a niekiedy wręcz stygmatyzują (wskazujące je jako przyczynę przemocy) istniejące w społeczeństwie normy społeczno-kulturowe, będące konsekwencją naturalnych różnic między kobietami i mężczyznami, które niejednokrotnie chronione są przez unormowania konstytucyjne. Prowadzi to do naruszenia najważniejszego spośród praw rodzicielskich, mianowicie prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 ust. 1 Konstytucji RP) oraz do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami (art. 53 ust. 3 Konstytucji RP), i to zarówno w ramach edukacji szkolnej (art. 14 ust. 1 Konwencji) jak i pozaszkolnej (art. 14 ust. 2 Konwencji).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W związku z powyższym sformułować należy zarzut, iż art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji jest niezgodny z art. 48 ust. 1 oraz art. 53 ust. 3 Konstytucji przez to, że zobowiązuje organy władzy publicznej do podejmowania w sferze edukacji działań ingerujących w konstytucyjnie uznane oraz chronione prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi poglądami oraz z zasadą respektowania religijnych i filozoficznych przekonań rodziców w systemie edukacji. Ingerencja ta jest niezwykle głęboka, dotycząc zarówno społeczno-kulturowego aspektu funkcjonowania kobiety i mężczyzny w życiu prywatnym i publicznym, jak i kwestii intymnych, które również mieszczą się w pojęciu „ról płciowych”. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W zakresie stosowania norm Konwencji wskazać należy na oświadczenie rządowe z dnia 30 kwietnia 2015 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. i złożoną wraz z ratyfikacją deklarację, iż „Rzeczpospolita Polska oświadcza, że będzie stosować Konwencję zgodnie z zasadami i przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”<a href="#_ftn71" name="_ftnref71" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref71"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[71]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak wskazuje K. Pokorna-Ignatowicz, „«Gender» (z ang. rodzaj) to termin oznaczający płeć kulturową (kulturową tożsamość płci, płeć społeczno-kulturową), czyli te cechy kobiet i mężczyzn, które nie wynikają z odmienności budowy i fizjologii ich ciał (te ostatnie opisuje tzw. płeć biologiczna – ang. <i>sex</i>), ale są przypisane im przez kulturę i przekazywane w procesie socjalizacji”<a href="#_ftn72" name="_ftnref72" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref72"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[72]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja nakłada na państwo obowiązek podejmowania czynności, mających realizować określone przez jej twórców założenia światopoglądowe (ideologiczne). Narusza przy tym reguły respektowania filozoficznych i religijnych poglądów rodziców w systemie oświaty – te bowiem wcale nie muszą odpowiadać ideologicznym założeniom Konwencji, zwłaszcza w odniesieniu do konstruktu „płci społeczno-kulturowej” (<i>gender</i>) oraz promocji niestereotypowych ról płciowych wśród dzieci i młodzieży. Narzucenie określonego wzorca ideologicznego w zakresie wychowania i edukacji seksualnej dzieci powinno być uznane za rażącą ingerencję w prawa wychowawcze rodziców, chronione na gruncie art. 48 ust 1 oraz 53 ust. 3 Konstytucji RP. Realizacja normy konwencyjnej przez polskie władze publiczne mogłaby wręcz wiązać się z indoktrynacją uczniów, a także stawiać licznych nauczycieli oraz wychowawców w sytuacji poważnego konfliktu sumienia. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Nie sposób dokonać odmiennej interpretacji obowiązku wdrożenia koncepcji <i>gender </i>we wszystkich placówkach edukacyjnych oraz podmiotach wychowawczych. Teoria <i>gender</i> posiada przede wszystkim ideologiczny charakter, a zatem jej wdrożenie „na wszystkich poziomach edukacji” oraz w szeregu placówek prowadzących działalność kulturową, sportową i in. nie tylko naruszać będzie prawo rodziców do wychowania dziecka zgodnie z prezentowanymi przez siebie poglądami, ale implikuje również konieczność promocji koncepcji pozostających w sprzeczności z polską aksjologią konstytucyjną. Choć w ramach pluralizmu ideowego należy respektować każdy nieomal światopogląd (por. przykładowo art. 13 Konstytucji RP), to nie tylko nie jest dopuszczalne odgórne narzucanie koncepcji, poglądów i idei pozostających w sprzeczności z aksjologią konstytucyjną, ale nawet ich promowanie przez organy władzy publicznej.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konstatując, narzucanie rodzicom powinności wychowywania dzieci zgodnie z jakąkolwiek ideologią godzi w konstytucyjnie gwarantowane prawa. Pozostaje to bowiem w sprzeczności z jednym z fundamentalnych praw rodzicielskich, jakim jest prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, określonym w art. 48 ust. 1 Konstytucji RP, a także do ściśle z nim powiązanego prawa do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami (art. 53 ust. 3 Konstytucji RP), zarówno na gruncie edukacji szkolnej (art. 14 ust. 1 Konwencji), jak i pozaszkolnej (art. 14 ust. 2 Konwencji).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Odnośnie do art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, stwierdzić trzeba, że zobowiązanie do wprowadzenia w zakres podstawy programowej nauczania treści ideologicznych, nie tylko niezgodnych z doktryną związków wyznaniowych, ale także pozostających w sprzeczności z aksjologią konstytucyjną byłoby naruszeniem konstytucyjnie zagwarantowanej im autonomii. Zdarza się, że prywatne podmioty ustanawiają instytucje wychowawcze i oświatowe celem wspomożenia rodziców w wychowaniu dzieci, poruszając się w obszarze tematyki dotyczącej określonej religii czy wyznania, a także prezentującej określony światopogląd. Treści prezentowane podczas tych zajęć mogą obejmować takie zagadnienia jak rola kobiet i mężczyzn, zwyczaje i tradycje narodowe, kultura, które nierzadko mogą pozostawać w sprzeczności z założeniami Konwencji. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W art. 14 ust. 1 Konwencja nakłada na Państwa-Strony obowiązek podjęcia działań mających na celu umieszczenia w podstawach programowych kształcenia, na wszystkich etapach edukacji, kontrowersyjnych treści o charakterze ideologicznym. Sformułowanie to jest w pełni uzasadnione uwzględniając fakt, że Konwencja <i>de facto </i>nakłada na Strony obowiązek promowania niestereotypowych ról płciowych wśród dzieci i młodzieży, zupełnie abstrahując od opisu wymiaru społecznego i kulturowego związanego z ludzką płciowością jako zjawiska nie tylko utrwalonego historycznie, ale również uzasadnionego względami biologicznymi. W ust. 2 precyzuje, iż wskazane treści ideologiczne mają być prezentowane w ramach nieformalnego nauczania, jak również w ramach działalności sportowej, kulturalnej i rekreacyjnej oraz w mediach. W istocie oznacza to nałożenie na Strony obowiązku systemowej indoktrynacji dzieci i młodzieży. Należy nadmienić, że w zakresie innych treści, o których mowa we wskazanym postanowieniu konwencyjnym to są one już realizowane w polskim szkolnictwie, przede wszystkim w ramach przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”<a href="#_ftn73" name="_ftnref73" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref73"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[73]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konwencja zatem nakłada na państwa wymóg podjęcia szeroko zakrojonych działań w obszarze edukacji i to zarówno publicznej, społecznej, jak i prywatnej, w tym także prowadzonej w zakresie działalności związków wyznaniowych. Aktywność państwa w tym zakresie opierać się ma na propagowaniu treści, nacechowanych ideologicznie i mających kontrowersyjny charakter. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Co więcej, jak już wcześniej zwrócono uwagę, państwo nie może zwolnić się z tego obowiązku i nie jest władne, aby wyłączyć spod obowiązywania normy art. 14 ust. 2 Konwencji, prywatne struktury oświatowe, <b>a więc także szkoły prowadzone przez wspólnoty religijne</b>. Przepisy te zatem ignorują przekonania rodziców, kościołów i związków wyznaniowych w kwestiach światopoglądowych.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak wskazuje J. Wojniak w świetle art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji niedopuszczalna jest sytuacja, gdy jedne instytucje edukacji formalnej realizują politykę zgodną z Konwencją, zaś inne alternatywną. K. Sękowska-Kozłowska podkreśla z kolei, że prowadzenie edukacji w zakresie objętym art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji, zgodnie z pkt 95 Raportu Wyjaśniającego, nie może zostać pozostawione do decyzji poszczególnych szkół lub przybierać postać zajęć incydentalnych<a href="#_ftn74" name="_ftnref74" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref74"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[74]</span></span></span></span></span></span></a>. W zamierzeniach autorów Konwencji „system edukacji powinien być tak skonstruowany, aby do uczących się płynął z niego spójny i jednoznaczny przekaz, szczególnie jeśli chodzi o promowanie określonego systemu wartości i zasad (…)”<a href="#_ftn75" name="_ftnref75" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref75"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[75]</span></span></span></span></span></span></a>. Tymczasem jak zaznacza się w piśmiennictwie, „zarówno w nauczaniu państwowym, jak i prywatnym chodzi o realizację zasadniczego celu, a mianowicie ochronę osiągnięcia pluralizmu w nauczaniu, która to możliwość ma zasadnicze znaczenie dla zachowania demokratycznego społeczeństwa. Służyć temu ma nie tylko respektowanie religijnych i filozoficznych przekonań rodziców w całym państwowym programie kształcenia, ale dodatkowo nie zwalnia państwa, mającego obowiązek powstrzymania się od ingerencji, od obowiązku pozytywnego, tzn. podejmowania pozytywnych działań umożliwiających poszanowanie przekonań rodziców”<a href="#_ftn76" name="_ftnref76" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref76"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[76]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Nie można w związku z tym zgodzić się z twierdzeniem, że „Konwencja Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej nie nakazuje państwom członkowskim promowania «niestereotypowych ról płci», a jedynie uwzględnianie materiałów dydaktycznych na temat takich ról”<a href="#_ftn77" name="_ftnref77" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref77"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[77]</span></span></span></span></span></span></a>. Należy podkreślić, że „[u]względnianie określonych treści w podręcznikach i innych materiałach dydaktycznych czyni je automatycznie przedmiotem nauczania i tym samym materiałem, którego opanowanie jest przedmiotem sprawdzenia i oceny szkolnej. Tym samym, rzeczywiście traktowanie art. 14 Konwencji jako nakazującego «promocję» nie jest precyzyjne - ściśle rzecz biorąc, należałoby mówić o «wpajaniu» określonych treści dzieciom i młodzieży, na różne sposoby, uzależnione od stopnia ich rozwoju”<a href="#_ftn78" name="_ftnref78" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref78"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[78]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Art. 14 ust. 1 Konwencji narusza zatem nie tylko art. 48 ust. 1 oraz art. 53 ust 3 Konstytucji RP, ale również art. 25 ust. 3 ustawy zasadniczej poprzez fakt, że nie przewiduje możliwości wyłączenia z obowiązku przewidzianego w kwestionowanym przepisie do szkół wyznaniowych. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Problem ten dotyczy w szczególności – choć nie tylko – szkół katolickich. Według danych aktualnych na 2020 r. w Polsce funkcjonuje 487 szkół katolickich, do których uczęszcza ponad 70 tys. uczniów<a href="#_ftn79" name="_ftnref79" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref79"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[79]</span></span></span></span></span></span></a>. Obowiązek promowania koncepcji niestereotypowych ról płciowych (<i>non-stereotypical gender roles</i>), jako stanowiącej integralny element ideologii <i>gender, </i>stoi w radykalnej sprzeczności z nauczaniem Kościoła katolickiego. Na poparcie tej tezy warto przytoczyć fragmenty nauczania ostatnich trzech papieży odnoszące się do pojęcia <i>gender</i>. Pierwszy raz o pojmowaniu ludzkiej płciowości w tych kategoriach wspomniał Jan Paweł II pisząc o niekorzystnych zmianach w ustawodawstwie dotyczącym rodziny i ochrony ludzkiego życia na prenatalnym etapie rozwoju. W tym kontekście wymieniał, jako przedmiot szczególnego zatroskania, „mnożące się na forum międzynarodowym, błędne koncepcje dotyczące płciowości, godności i misji kobiety, które leżą u podstaw ideologii bazujących na pojęciu «gender»”<a href="#_ftn80" name="_ftnref80" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref80"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[80]</span></span></span></span></span></span></a>. Od tego czasu problematyka ta stale powraca w nauczaniu kolejnych papieży z coraz większą częstotliwością i jest przedstawiana niezmiennie jako niedająca się pogodzić z chrześcijańską antropologią.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Benedykt XVI poruszył ten problem w przemówieniu do Kurii Rzymskiej z 22 grudnia 2008 r. wskazując, że Kościół mówi o naturze człowieka jako kobiety i mężczyzny domagając się, by ten stworzony ład był szanowany. Kontynuując stwierdził, że to co często wyraża się i rozumie się terminem <i>gender</i>, kończy się ostatecznie dążeniem do auto-emancypacji człowieka od stworzenia i Stwórcy. Człowiek chce być swoim własnym panem i samodzielnie – zawsze i wyłącznie – decydować o tym, co go dotyczy. Jednak w ten sposób żyje wbrew prawdzie, wbrew Duchowi Stworzycielowi<a href="#_ftn81" name="_ftnref81" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref81"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[81]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Kolejny raz Benedykt XVI poruszył tę problematykę podczas spotkania z kardynałami oraz pracownikami Kurii Rzymskiej i Gubernatoratu 21 grudnia 2012 r., w kontekście zjawisk, które opisywał jako „atak na autentyczną postać rodziny, składającej się z ojca, matki i dziecka”<a href="#_ftn82" name="_ftnref82" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref82"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[82]</span></span></span></span></span></span></a>. Przywołał on tam diagnozę postawioną przez Wielkiego Rabina Francji Gilles Bernheima, który kondycję rodziny powiązał ze współczesnym kryzysem tożsamości człowieka. Jak relacjonował Ojciec Święty, Wielki Rabin cytował „znane słowa Simone de Beauvoir: «Nikt nie rodzi się kobietą, tylko się nią staje» («On ne naît pas femme, on la devient»)”, jako podwaliny „tego, co dzisiaj pod hasłem «gender» jest przedstawiane jako nowa filozofia seksualności. Płeć, zgodnie z tą filozofią, nie jest już pierwotnym faktem natury, który człowiek musi przyjąć i osobiście wypełnić sensem, ale rolą społeczną, o której decyduje się samemu, podczas gdy dotychczas decydowało o tym społeczeństwo”<a href="#_ftn83" name="_ftnref83" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref83"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[83]</span></span></span></span></span></span></a>. Benedykt XVI uznał w swym wystąpieniu, że teoria ta jest w oczywisty sposób głęboko błędna<a href="#_ftn84" name="_ftnref84" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref84"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[84]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wreszcie papież Franciszek, poza krótkimi wzmiankami podczas spontanicznych wypowiedzi, odniósł się do tej problematyki podczas audiencji generalnej 15 kwietnia 2015 r., zaznaczając, że „(…) różnica płci jest obecna w wielu formach życia, w długim szeregu istot żyjących. Lecz tylko u mężczyzny i kobiety zawiera ona w sobie obraz i podobieństwo Boga: tekst biblijny powtarza to aż trzy razy w dwóch wersetach (26-27): mężczyzna i kobieta są obrazem i podobieństwem Boga. Mówi nam to, że nie tylko mężczyzna jako taki jest obrazem Boga, nie tylko kobieta jako taka jest obrazem Boga, lecz również mężczyzna i kobieta jako para są obrazem Boga. Różnica między mężczyzną i kobietą nie służy przeciwstawieniu ani podporządkowaniu, lecz jedności i prokreacji, również na obraz i podobieństwo Boga. (…) Nowoczesna kultura współczesna otworzyła nowe przestrzenie, nowe typy wolności i nowe głębie pozwalające wzbogacić zrozumienie tej różnicy. Wprowadziła jednak także wiele wątpliwości i wiele sceptycyzmu. Na przykład ja zastanawiam się, czy tzw. teoria gender nie jest również wyrazem pewnej frustracji i zrezygnowania, i zmierza do zatarcia różnicy płci, bo nie potrafi już z nią się konfrontować. Tak, grozi nam niebezpieczeństwo, że zrobimy krok w tył. Usunięcie różnicy jest bowiem problemem, nie rozwiązaniem. Aby rozwiązać swoje problemy relacyjne mężczyzna i kobieta muszą natomiast więcej ze sobą rozmawiać, więcej siebie słuchać, lepiej się poznawać, bardziej się kochać. Muszą odnosić się do siebie z szacunkiem i współpracować w przyjaźni”<a href="#_ftn85" name="_ftnref85" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref85"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[85]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Papież zaznaczył jednocześnie, że próba usuwania różnic między kobietą i mężczyzną nie stanowi rozwiązania istniejących problemów, ale to ona sama stanowi rzeczywisty problem<a href="#_ftn86" name="_ftnref86" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref86"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[86]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W świetle przytoczonego nauczania trzech ostatnich papieży, należy uznać, że realizacja przez Rzeczpospolitą zobowiązań wynikających z art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji narusza art. 25 ust. 3 Konstytucji RP. Co więcej, biorąc pod uwagę strukturę wyznaniową społeczeństwa polskiego, będzie ona prowadziła do naruszeń art. 53 ust. 3 oraz art. 48 ust. 1 Konstytucji RP. Warto też dodać, że ideologiczne założenia leżące u podstaw Konwencji mają charakter jedynie spekulacji pozbawionej charakteru naukowego, a wręcz stojąc w sprzeczności z podstawami wiedzy biologicznej na temat ludzkiej płciowości. W związku z powyższym mogą one budzić sprzeciw nie tylko rodziców będących katolikami czy prawosławnymi, ale również wszystkich tych, którzy wciąż uważają, że rolą szkoły jest przekazywanie dzieciom wiedzy o świecie, która opiera się o podstawę naukową. Celem nauki jest zaś ustalenie prawdy, nie zaś jej podważanie.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Podkreślić także należy, że postanowienia Konwencji nie przewidują jakiejkolwiek formy partycypacji rodziców we współkreowaniu rozwiązań określonych w art. 14 ust. 1 i 2 Konwencji, mają być one bowiem wdrażane w sposób odgórny i arbitralny, narzucając szerokim grupom dzieci i młodzieży zideologizowany obraz ludzkiej płciowości.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W konsekwencji uznać należy, że art. 14 Konwencji, wobec niemożności jego zastosowania zgodnie z zasadami i przepisami Konstytucji RP, jest sprzeczny z art. 48 ust. l, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h2 style="text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651616" id="_Toc102651616"></a><a name="_Toc103863991" id="_Toc103863991"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">3.4. Opinia w zakresie zarzutu niezgodności art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Artykuł 6 Konwencji stanowi, że: „Strony zobowiązują się uwzględniać perspektywę płci w toku wdrażania i oceniania wpływu postanowień niniejszej konwencji oraz zobowiązują się promować i wdrażać politykę równości kobiet i mężczyzn oraz umacniania samodzielnej pozycji kobiet”. Postanowienie to nakłada na Państwa-Strony obowiązek uwzględniania ideologicznej, a zarazem bliżej niesprecyzowanej „perspektywy gender” nie tylko w zwalczaniu <i>gender-based violence</i>, ale we wdrażaniu i ocenie wpływu przepisów Konwencji oraz promowania i skutecznego wdrażania polityki równouprawnienia pomiędzy kobietami a mężczyznami oraz wzmocnienia pozycji kobiet. Samo pojęcie <i>gender</i> jest nacechowane ideologicznie, a zatem uwzględnienie <i>gender perspective</i> to w istocie krzewienie określonej ideologii, m.in. poprzez kształtowanie w określonym paradygmacie regulacji dotyczących przeciwdziałania przemocy względem kobiet lub mężczyzn utożsamiających się jako kobiety (zgodnie z konceptem performatywności płci właściwym dla teorii <i>gender</i>). W praktyce jednak konwencyjny obowiązek uwzględniania <i>gender perspective </i>jest znacznie szerszy, co determinowane jest szeregiem postanowień zaskarżonego aktu prawnego. Rozciągać się on ma na wszystkie etapy edukacji szkolnej, nauczanie nieformalne, działalność kulturową i rekreacyjną oraz funkcjonowanie mediów<a href="#_ftn87" name="_ftnref87" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref87"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[87]</span></span></span></span></span></span></a>, udzielanie ochrony i wsparcia ofiarom i świadkom wszystkich form przemocy objętych zakresem Konwencji<a href="#_ftn88" name="_ftnref88" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref88"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[88]</span></span></span></span></span></span></a>, dochodzenia oraz ścigania przestępstw określonych zgodnie z Konwencją<a href="#_ftn89" name="_ftnref89" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref89"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[89]</span></span></span></span></span></span></a>, a także politykę azylową państwa<a href="#_ftn90" name="_ftnref90" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref90"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[90]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Artykuł 6 Konwencji posługując się pojęciem płci społeczno-kulturowej, wprowadza stan niepewności prawnej co do rozumienia pojęcia płci w porządku prawnym, dodatkowo zobowiązując Państwo-Stronę do krzewienia określonego światopoglądu, odwołującego się do kategorii <i>gender</i>, o czym była już mowa powyżej. Dlatego też w świetle przedstawionego wywodu, art. 6 jest niezgodny także z art. 2 Konstytucji RP wyrażającym klauzulę demokratycznego państwa prawnego, w szczególności z wywiedzionymi przez Trybunał Konstytucyjny z ww. klauzuli, zasadami: zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, bezpieczeństwa prawnego jednostki oraz jednoznaczności prawa. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa to fundament państwa prawnego. W jednym z judykatów, Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, iż „[z]asada [ta – wtrącenie] (…) wyznacza sytuację prawną nie tylko obywateli, lecz także chroni przed ingerencją władzy państwowej inne podmioty stosunków prawnych (…). Z tego względu adekwatny wydaje się termin: zasada ochrony zaufania jednostki (a nie tylko obywatela) do państwa i stanowionego przez nie prawa”<a href="#_ftn91" name="_ftnref91" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref91"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[91]</span></span></span></span></span></span></a>. W orzecznictwie zasadę tę określa się również mianem zasady lojalności państwa względem obywateli<a href="#_ftn92" name="_ftnref92" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref92"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[92]</span></span></span></span></span></span></a>. Statuuje się, że „w ustrojach demokratycznych [zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa – wtrącenie] stanowi wykładnik roli państwa i oparcie dla wszystkich stosunków między nim a obywatelami”<a href="#_ftn93" name="_ftnref93" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref93"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[93]</span></span></span></span></span></span></a>. Wspomniana zasada wynikająca z art. 2 Konstytucji RP „opiera się na pewności prawa, czyli takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jego adresatom bezpieczeństwo prawne; umożliwiają im decydowanie o swoim postępowaniu na podstawie pełnej znajomości przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie ich działania mogą pociągnąć za sobą. Jednym z kluczowych elementów tej zasady jest zagwarantowanie podmiotom prawa, że dotychczas obowiązujące prawo, na podstawie którego podejmowały działania, nie będzie arbitralnie zmieniane, bez zapewnienia im czasu na przygotowanie się do wprowadzonych zmian. Do komponentów zasady ochrony zaufania do państwa i prawa zalicza się również zasada ochrony interesów w toku, służąca ochronie jednostki w zakresie przedsięwzięć podjętych przez nią na gruncie dotychczasowych przepisów. Chodzi tutaj o sytuacje, w których przepisy prawa wyznaczają zamknięty horyzont czasowy do realizowania jakichś przedsięwzięć, dane przedsięwzięcie ma charakter rozłożony w czasie, a adresat normy faktycznie rozpoczął jego realizację pod rządami obowiązywania dawnego prawa. Powinnością ustawodawcy – ze względu na ochronę interesów w toku – jest ustanowienie przepisów, które umożliwią dokończenie przedsięwzięć rozpoczętych stosownie do przepisów obowiązujących w chwili ich rozpoczynania bądź stworzą inną możliwość dostosowania się do zmienionej regulacji prawnej”<a href="#_ftn94" name="_ftnref94" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref94"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[94]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zagadnieniem dyskutowanym w doktrynie jest możność wkraczania państwa w sferę praw człowieka. Powstaje pytanie, czy państwo mające charakter demokratycznego państwa prawnego może regulować (a jeśli tak to w jakim zakresie) prawa i wolności człowieka<a href="#_ftn95" name="_ftnref95" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref95"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[95]</span></span></span></span></span></span></a>. Nie ulega wątpliwości, że w państwie prawa obowiązują reguły, które władza państwowa zobowiązana jest przestrzegać, zarówno w procesie stanowienia prawa, jak i jego stosowania. Przyjęte reguły – co do zasady, spisane są w akcie o najwyższej mocy prawnej, tj., Konstytucji. Mimo to, u podstaw tak skonstruowanych stosunków społecznych leży zaufanie obywateli do prawa, które powinno wyrażać określony system wartości akceptowalny przez społeczeństwo. System ten zobowiązuje państwo, to jest władze publiczne stanowiące oraz stosujące prawo, do respektowania powszechnie przyjętych wartości przez obywateli oraz konstruowania norm prawnych w sposób właściwy, to znaczy taki, który jest zgodny z ustalonymi zasadami w przedmiotowym zakresie. Egzemplifikacją stosowania przez państwo zasady zaufania obywateli do prawa i stanowionego przezeń prawa jest nie tworzenie przez ustawodawcę „takich konstrukcji normatywnych, które są niewykonalne, stanowią złudzenie prawa i w konsekwencji jedynie pozór ochrony tych interesów majątkowych, które są funkcjonalnie związane z treścią ustanowionego prawa podmiotowego”<a href="#_ftn96" name="_ftnref96" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref96"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[96]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Nie można zapominać, iż w myśl art. 1 Konstytucji RP, „Rzeczypospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”<a href="#_ftn97" name="_ftnref97" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref97"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[97]</span></span></span></span></span></span></a>. Przepis ten ujawnia istotę państwa rozumianego nie jako aparat biurokratyczny, ale jako wspólnotę obywatelską złączoną troską o ich dobro wspólne (<i>bonum commune</i>). Rzeczypospolita jako dobro to suma „społecznych warunków rozwoju jednostek, rodzin i innych grup społecznych, (…) [art. 1 Konstytucji RP – wtrącenie] mówi o służebności państwa wobec obywateli”<a href="#_ftn98" name="_ftnref98" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref98"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[98]</span></span></span></span></span></span></a>. Rzeczypospolita będąca dobrem wspólnym wyraża uznanie podmiotowości jednostek, których rozwój jest wartością istnienia państwa, a zatem „dobrem wspólnym ma być cała Rzeczpospolita, (…) [jak i – wtrącenie] każda regulacja prawna”<a href="#_ftn99" name="_ftnref99" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref99"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[99]</span></span></span></span></span></span></a>. Dlatego też przyjmowane w procesie legislacyjnym przepisy prawa nie mogą być niejasne, nieprecyzyjne czy niedookreślone, a tym samym niezrozumiałe dla obywatela. Słusznie wskazał Trybunał Konstytucyjny, iż zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa „wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań, oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny. Przyjmowane przez ustawodawcę nowe unormowania nie mogą zaskakiwać ich adresatów, którzy powinni mieć czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania”<a href="#_ftn100" name="_ftnref100" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref100"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[100]</span></span></span></span></span></span></a>. Dalej w ocenie sądu prawa istota omawianej zasady „opiera się na pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne; umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie stanu prawnego, jak też oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny”<a href="#_ftn101" name="_ftnref101" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref101"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[101]</span></span></span></span></span></span></a>. Z kolei rozstrzygając o zasadzie zaufania obywateli do państwa w sposób negatywny, należy stwierdzić, iż założenie tejże wyraża się poprzez „zakaz zastawiania przez przepisy prawne pułapek, formułowania obietnic bez pokrycia, bądź nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub ustalonych reguł postępowania; jako niedopuszczalność kreowania organom państwowym możliwości nadużywania swojej pozycji wobec obywatela”<a href="#_ftn102" name="_ftnref102" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref102"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[102]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wpływ na pogłębianie, jak i osłabianie zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa ma praktyka stosowania obowiązującego prawa przez organy władzy publicznej. Nie ulega wątpliwości, że „[z]asada legalizmu jest elementarną zasadą każdego </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">systemu prawnego, bez względu na jego treść (może współwystępować z normami prawnymi o różnej treści). Jest ona adresowana do organów władzy publicznej i nakazuje im działanie na podstawie i w granicach obowiązujących norm prawnych. Każdy system prawny musi zakładać jej obowiązywanie, ponieważ dopuszczenie łamania prawa przez organy władzy publicznej podważa samą ideę prawa jako systemu wiążących norm postępowania. (…) organy stojące na straży konstytucyjności prawa powinny przez swe orzeczenia eliminować z systemu niekonstytucyjne akty normatywne, zarówno w wypadku ich niekonstytucyjności materialnej, jak i w wypadku niekonstytucyjności formalnej, wynikającej z wydania aktu normatywnego bez odpowiednich kompetencji lub naruszenia przepisów normujących tryb jego stanowienia”<a href="#_ftn103" name="_ftnref103" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref103"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[103]</span></span></span></span></span></span></a>. Z zasady demokratycznego państwa prawnego, ustrój państwa opiera się na podziale władzy. Stanowienie prawa pozostaje w kompetencji władzy ustawodawczej. Ustawodawca dysponuje swobodą w stanowieniu prawa, jednakże owa swoboda nie jest nieograniczona. Jej granice wyznaczają normy konstytucyjne i obowiązujący w państwie system wartości. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podnosił w swoich orzeczeniach kwestię swobody ustawodawcy. W jednym z orzeczeń, sąd wyartykułował, że „[u]stawodawca może nowelizować prawo, także na niekorzyść obywateli, jeżeli odbywa się to w zgodzie z Konstytucją. Jest on bowiem uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i gospodarczym. Ta, daleko idąca, swoboda ustawodawcy musi być równoważona istnieniem obowiązku szanowania proceduralnych aspektów zasady demokratycznego państwa prawnego, a w szczególności – szanowania zasad przyzwoitej legislacji”<a href="#_ftn104" name="_ftnref104" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref104"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[104]</span></span></span></span></span></span></a>. Dlatego też jak słusznie zauważył Trybunał Konstytucyjny, „pojęcia zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa nie można rozumieć li tylko w sensie abstrakcyjnym. Tak bowiem, jak nie może podlegać ochronie zaufanie do przepisów w sposób oczywisty niegodziwych, wykluczających słuszny charakter nabytych praw, tak również ochronie konstytucyjnej podlegać musi zaufanie obywateli nie tylko do litery prawa ale przede wszystkim do sposobu jego interpretacji przyjmowanej w praktyce stosowania prawa przez organy państwa, zwłaszcza, gdy praktyka jest jednolita i trwała w określonym okresie czasu, zaś przepisy na gruncie których owa praktyka została ukształtowana nie pozwalają na przyjęcie jej oczywistej bezzasadności. Określając treść konstytucyjnej zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa nie może ignorować podstawowego faktu, iż w świadomości społecznej treść prawa rozpoznawana jest przede wszystkim ze sposobu jego interpretacji w praktyce stosowania prawa przez organy państwowe”<a href="#_ftn105" name="_ftnref105" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref105"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[105]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Z zasadą zaufania, która jest fundamentem obowiązywania w państwie innych zasad prawnych, ściśle wiąże się inna zasada, równie istotna dla funkcjonowania jednostki w państwie. Mowa o zasadzie bezpieczeństwa prawnego jednostki. Zasada ta opiera się na pewności prawa, która gwarantuje jednostce bezpieczeństwo prawne. Owa pewność prawa umożliwia przewidywanie działań organów państwa, a w konsekwencji ułożenie przez jednostkę własnych spraw według swoich preferencji w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych<a href="#_ftn106" name="_ftnref106" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref106"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[106]</span></span></span></span></span></span></a>. W doktrynie można spotkać się z postulatem zaliczania bezpieczeństwa prawnego do katalogu praw człowieka, którego gwarancji jednostka ma prawo oczekiwać od władzy państwowej<a href="#_ftn107" name="_ftnref107" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref107"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[107]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wskazuje się, że zasada ta „wykazuje pewne podobieństwo do znanej z prawa prywatnego i międzynarodowego zasady <i>pacta sunt servanda</i>, nakazującej dotrzymywania zawartych umów. (…) «Jednostka ma prawo jednak oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na jej niekorzyść w sposób arbitralny. Prawodawca nie może w sposób dowolny kształtować treści obowiązujących norm, traktując je jako instrument do osiągania stale to innych celów, które sobie dowolnie wyznacza»”<a href="#_ftn108" name="_ftnref108" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref108"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[108]</span></span></span></span></span></span></a>. Istotne jest, że bezpieczeństwo prawne jednostki wiąże się nierozerwalnie z pewnością prawa, które umożliwia przewidywalność działań organów państwa, a przez to prognozowanie działań własnych. W ten sposób dochodzi do urzeczywistnienia nadrzędnej wartości jaką jest wolność jednostki oraz poszanowanie dla godności człowieka. Wartości te zostają naruszone wtenczas, gdy prawodawca przyjmuje rozstrzygnięcie, które jest zaskoczeniem dla jednostki, „bo w danych okolicznościach nie mogła była go przewidzieć. Szczególną odmianą rozstrzygnięć zaskakujących jednostkę są takie, przy podejmowaniu których prawodawca mógł przypuszczać, że gdyby zainteresowani przewidywali zmianę prawa, byliby inaczej zadecydowali o swoich sprawach”<a href="#_ftn109" name="_ftnref109" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref109"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[109]</span></span></span></span></span></span></a>. Ponadczasowe wydaje się rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego, który <i>explicite</i> stwierdził, że „[p]oddanie wcześniej na innej podstawie ustawowej ukształtowanych stosunków prawnych działaniu nowego i bardziej niekorzystnego dla obywateli prawa pozostaje w sprzeczności z konstytucją wówczas, kiedy tego rodzaju konstrukcja prawna (...) rażąco osłabia zaufanie obywatela do prawa, nie rekompensując tego skutku konieczną ochroną innych, konstytucyjnie uznawanych wartości”<a href="#_ftn110" name="_ftnref110" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref110"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[110]</span></span></span></span></span></span></a>. Należy podkreślić, że z przywołanych orzeczeń wynika, iż zasada bezpieczeństwa prawnego nie opiera się na pewności prawa traktującej o względnej stabilności porządku prawnego mającego związek z legalnością, lecz o taką pewność prawa rozumianą w taki sposób, że w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, jednostka może kształtować swoje stosunki życiowe. Prawodawca nie może w sposób dowolny kształtować treści obowiązujących norm. Słusznie zauważył Trybunał Konstytucyjny w jednym z orzeczeń, że „[z]akaz stanowienia prawa w sposób, który zaskakiwałby jego adresatów, odbierając im możliwość pokierowania własnymi działaniami w sposób uwzględniający zakładane przez nową regulację skutki prawne, winien być łączony przede wszystkim z dyrektywami wiążącymi ustawodawcę w procesie dokonywania zmian w systemie prawa. Niezależnie od tego, trudności z zaplanowaniem czy przewidzeniem następstw prawnych własnej aktywności mogą wynikać np. z niedostatecznej precyzji przepisów, czyli z naruszenia zasady określoności prawa”<a href="#_ftn111" name="_ftnref111" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref111"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[111]</span></span></span></span></span></span></a>. Nie będzie stanowiło <i>novum</i> stwierdzenie, że obywatel nie zawsze ufa państwu i stanowionemu przez nie prawu niezależnie od okoliczności. Zasada zaufania jest urzeczywistniana wówczas, gdy obywatel czuje się bezpiecznie w relacjach z państwem. Państwo nie może jednak pozostawać bierne; państwo musi wykazać aktywną postawą i stwarzać warunki, dzięki którym obywatel będzie odczuwał zorientowanie państwa na obywatela. <i>In fine</i> proobywatelskie zachowanie państwa będzie skutkowało obdarzeniem państwa jako <i>imperium</i> przez obywatela – zaufaniem. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zasada bezpieczeństwa prawnego nakazuje poszanowanie przez ustawodawcę istniejących stosunków prawnych. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, „[p]rzewidywalność rozwiązań legislacyjnych, poszanowanie przez ustawodawcę istniejących, zwłaszcza umownych, stosunków prawnych, ich stabilność, to podstawowe cechy bezpieczeństwa prawnego. Dokonywanie w procesie stanowienia prawa gwałtownych zwrotów, przekreślających wcześniejszy kierunek zmian legislacyjnych i nieusprawiedliwionych żadnymi okolicznościami obiektywnymi, musi się spotkać z oceną krytyczną, dokonaną na płaszczyźnie art. 2 konstytucji”<a href="#_ftn112" name="_ftnref112" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref112"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[112]</span></span></span></span></span></span></a>. Dokonywanie kolejnych zmian stanu prawnego przez ustawodawcę, nie zwalnia z obowiązku uwzględniania przez tegoż w procesie legislacyjnym interesów, które ukształtowały się przed dokonaniem zmiany stanu prawnego. Odstąpienie przez ustawodawcę od zasad zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz bezpieczeństwa prawnego może nastąpić tylko w sytuacji szczególnej, uzasadnionej interesem publicznym<a href="#_ftn113" name="_ftnref113" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref113"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[113]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Dla procesu stanowienia prawa kluczowe znaczenie mają zasady techniki prawodawczej oraz przede wszystkim zasady prawidłowej legislacji. Wspomniane zasady stanowią gwarancję poszanowania przez ustawodawcę praw człowieka. Współdziałanie obu zasad stanowi podstawę dla tworzenia prawa spójnego wewnętrznie, a przez to zapewnia rozwijanie się systemu prawa zgodnie z aksjologią będącą jego podstawą. Rozwój zasad prawidłowej legislacji zawdzięczamy orzecznictwu Trybunału Konstytucyjnego, który z zasady demokratycznego państwa prawnego wywiódł szereg doniosłych prawnie zasad dotyczących procesu legislacyjnego, których spełnianie oddziałuje na urzeczywistnianie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz zasadę bezpieczeństwa prawnego. Z uwagi na przedmiot niniejszego opracowania, szczególnie ważka zdaje się być <b>zasada jednoznaczności prawa oraz zasada określoności przepisów prawa</b>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jednym z przejawów bezpieczeństwa prawnego jednostki jest stabilizacja jej sytuacji prawnej. Dlatego też w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego dość częstym jest upominanie ustawodawcy, aby tworzone przepisy spełniały wymogi jednoznaczności i określoności. W niedawnym wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że „[w]ynikający z art. 2 Konstytucji wymóg jednoznaczności i precyzji prawa ma szczególne znaczenie, jeśli chodzi o ochronę praw i wolności obywatela, zwłaszcza w sytuacji, gdy istnieje możliwość zastosowania wobec niego sankcji (…). Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału, normy prawa czynią zadość konstytucyjnym standardom określoności i jednoznaczności wówczas, gdy ich językowo-logiczna konstrukcja pozwala na jednoznaczne wyprowadzenie zakodowanych w nich treści, umożliwiające ich prawidłowe wyegzekwowanie”<a href="#_ftn114" name="_ftnref114" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref114"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[114]</span></span></span></span></span></span></a>. Dalej Trybunał Konstytucyjny zauważył, iż „w wypadku regulacji niejasnych i nieprecyzyjnych władza prawodawcza nie może pozostawać bezczynna, oczekując na wypracowanie określonych rozwiązań w praktyce. Jako odpowiedzialna za obowiązujący stan prawny, ma ona obowiązek monitorowania sposobu stosowania stanowionych przez nią przepisów prawnych oraz eliminowania obarczających je wad, które ujawniają się w toku rozstrzygania określonych spraw. Zagadnienie to ma szczególne znaczenie wówczas, gdy na bazie niejednoznacznych regulacji kwestie sporne są przesądzane na niekorzyść jednostek. W takich sytuacjach nawet ugruntowana i jednolita praktyka orzecznicza nie niweluje zastrzeżeń związanych z naruszeniem zasady demokratycznego państwa prawnego”<a href="#_ftn115" name="_ftnref115" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref115"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[115]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Z kolei wymóg określoności przepisów prawa ma charakter dyrektywy ogólnosystemowej. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika dla ustawodawcy nakaz, by dążyć do możliwie maksymalnej realizacji wymogów składających się na zasadę określoności przepisów prawa: „[n]a ustawodawcy ciąży obowiązek tworzenia przepisów prawa możliwie najbardziej określonych w danym wypadku, zarówno pod względem ich treści, jak i formy. Na oba wymiary określoności prawa składają się kryteria, które były wielokrotnie wskazywane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, mianowicie: precyzyjność regulacji prawnej, jasność przepisu oraz jego legislacyjna poprawność. Kryteria te składają się na tzw. test określoności prawa, który każdorazowo powinien być odnoszony do badanej regulacji. Przez precyzyjność regulacji prawnej należy rozumieć możliwość dekodowania z przepisów jednoznacznych norm prawnych (a także ich konsekwencji) za pomocą reguł interpretacji przyjmowanych na gruncie określonej kultury prawnej. Innymi słowy, nakaz określoności przepisów prawnych powinien być rozumiany jako wymóg formułowania przepisów w taki sposób, aby zapewniały dostateczny stopień precyzji w ustaleniu ich znaczenia i skutków prawnych (…). Precyzyjność przepisu przejawia się w konkretności regulacji praw i obowiązków, tak by ich treść była oczywista i pozwalała na ich wyegzekwowanie. Jest to możliwe pod warunkiem skonstruowania przez prawodawcę precyzyjnych norm prawnych. Jasność przepisu gwarantować ma jego komunikatywność względem adresatów. Innymi słowy, chodzi o zrozumiałość przepisu na gruncie języka powszechnego. Wymóg jasności oznacza nakaz tworzenia przepisów zrozumiałych dla ich adresatów, którzy od racjonalnego prawodawcy mają prawo oczekiwać stanowienia norm niebudzących wątpliwości co do nakładanych obowiązków lub przyznawanych praw. Niejasność przepisu w praktyce oznacza niepewność sytuacji prawnej adresata normy i pozostawienie jej ukształtowania organom stosującym prawo (…). Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego stanowienie przepisów niejasnych, wieloznacznych, które nie pozwalają obywatelowi na przewidzenie konsekwencji prawnych jego zachowań, jest naruszeniem Konstytucji”<a href="#_ftn116" name="_ftnref116" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref116"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[116]</span></span></span></span></span></span></a>. Określoność prawa stanowi element zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, wynikający z art. 2 Konstytucji RP. Jest ona również funkcjonalnie związana z zasadami: pewności prawa i bezpieczeństwa prawnego. Wymóg określoności prawa znajduje konstytucyjną podstaw i odnosi się do wszelkich regulacji prawnych, które kształtują pozycję prawną obywatela<a href="#_ftn117" name="_ftnref117" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref117"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[117]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W świetle poczynionych wywodów należy stwierdzić, iż recypowanie do porządku prawnego Konwencji stambulskiej – w tym jej art. 6, zwłaszcza z uwzględnieniem kontekstu jaki nadają mu powołane w zarzucie postanowienia związane - naruszy zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, zasadę bezpieczeństwa prawnego oraz zasadę jednoznaczności prawa. Przyjęta na gruncie Konwencji definicja terminu „płeć” jest znaczeniowo inna od definicji tego pojęcia utrwalonej na gruncie języka powszechnego, zwłaszcza jeżeli uwzględni się wadliwe tłumaczenie Konwencji opublikowane w Dzienniku Ustaw. Odwołanie do pojęcia <i>gender </i>stanowi rażące odejście od przyjętego na gruncie prawa polskiego naturalnego ujęcia płci, a narzucony w art. 6 Konwencji obowiązek uwzględniania <i>gender perspective </i>w licznych dziedzinach objętych aktywnością podmiotów władzy publicznej będzie skutkował stanem niepewności prawnej, który w konsekwencji podważy zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Aspekt ten został wyraźnie podkreślony w orzeczeniu bułgarskiego Trybunału Konstytucyjnego. Jak wskazał bułgarski Trybunał: „Jak już wskazano, Konwencja posługuje się dwoma pojęciami na określenie płci – «sex» i «gender». Wprowadzenie konstrukcji «tożsamości uwarunkowanej płcią» oparte jest na założeniu, że wymiar społeczny płci jest niezależny od biologicznego. Odejście od koncepcji płci jako zespołu cech biologicznych (mężczyzna/kobieta), oddala Konwencję od zadeklarowanych w niej celów ochrony kobiet przed wszelkimi formami przemocy”</span></span></span><a href="#_ftn118" name="_ftnref118" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref118"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[118]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. Bułgarski Trybunał wywodził dalej: „Formalny aspekt państwa prawnego (pewność prawa) wymaga, by treść pojęć prawnych była jasna i jednoznaczna. Wymóg pewności prawnej i przewidywalności wyklucza istnienie dwóch równoległych i wzajemnie wykluczających się pojęć «płci». Ratyfikacja Konwencji doprowadziłaby do wprowadzenia do krajowego porządku prawnego figury sprzecznej z krajowym porządkiem konstytucyjnym”</span></span></span><a href="#_ftn119" name="_ftnref119" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref119"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[119]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak zostało wykazane również na gruncie orzecznictwa polskiego Trybunału Konstytucyjnego, konstruowane normy prawne powinny charakteryzować się odpowiednim stopniem precyzyjności, w zakresie ustalenia ich znaczenia i skutków prawnych. Stanowione prawo nie może być pułapką dla obywatela. Fundamentalne dla funkcjonowania polskiego społeczeństwa, prawnego ustalania tożsamości jednostek oraz podstawowych zasada polskiego prawa rodzinnego pojęcie płci – wskutek wdrażania Konwencji – będzie musiało ulec radykalnej redefinicji, tak by zostało wyabstrahowane z kontekstu biologicznego jako zasadniczego, na rzecz subiektywnego odczucia przynależności do danej grupy (kobiet, mężczyzn, a zapewne w dalszej perspektywie również osób tzw. niebinarnych, a zatem nie utożsamiających się z żadną płcią [<i>agneder</i>], identyfikujących się z dwoma płciami [<i>bigender</i>] lub zmieniające przynależność genderową – zapewne w oparciu o samopoczucie [<i>gender fluid</i>]). Taki zabieg w konsekwencji doprowadzi do konieczności przeformułowania, czy ponownego zdefiniowania pojęć zastanych. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Tymczasem słusznie zauważył Trybunał Konstytucyjny, że wobec ustawodawcy kierowany jest „</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">nakaz konstruowania przepisów prawnych w sposób poprawny, precyzyjny i jasny. W pierwszej kolejności przepisy winny być formułowane poprawnie z punktu widzenia językowego i logicznego – dopiero spełnienie tego warunku podstawowego pozwala na jego ocenę w aspekcie pozostałych kryteriów. Wymóg jasności oznacza nakaz tworzenia przepisów klarownych i zrozumiałych dla ich adresatów, którzy od racjonalnego ustawodawcy oczekiwać mogą stanowienia norm prawnych niebudzących wątpliwości co do treści nakładanych obowiązków i przyznawanych praw. Związana z jasnością precyzja przepisu winna przejawiać się w konkretności nakładanych obowiązków i przyznawanych praw tak, by ich treść była oczywista i pozwalała na wyegzekwowanie”<a href="#_ftn120" name="_ftnref120" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref120"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[120]</span></span></span></span></span></span></a>. Aparat pojęciowy przyjęty na gruncie Konwencji stambulskiej nie sprzyja urzeczywistnianiu zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, a wręcz wypacza zasadę jednoznaczności prawa. Należy stwierdzić, iż wszystkie przepisy prawa powinny być interpretowane w zgodzie z założeniami aksjologicznymi przyjętymi w państwie. Tym samym art. 6 Konwencji stambulskiej narusza art. 2 Konstytucji RP. Należy też zauważyć, że w ocenie Instytutu Ordo Iuris stoi on także w oczywistej sprzeczności z art. 18 Konstytucji RP, stanowiąc – w dalszej perspektywie oraz w sprzyjających warunkach politycznych – zagrożenie dla naturalnej tożsamości małżeństwa i rodziny, które potwierdzone zostały przez polskiego ustrojodawcę. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h2 style="text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:18pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a name="_Toc102651617" id="_Toc102651617"></a><a name="_Toc103863992" id="_Toc103863992"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">3.5. Opinia merytoryczna w zakresie zarzutu niezgodności art. 6 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP</span></span></span></span></a></span></span></span></span></h2> <p style="margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zgodnie z brzmieniem art. 6 Konwencji: „Strony zobowiązują się uwzględniać perspektywę płci w toku wdrażania i oceniania wpływu postanowień niniejszej konwencji oraz zobowiązują się promować i wdrażać politykę równości kobiet i mężczyzn oraz umacniania samodzielnej pozycji kobiet”. Wykładnia tego postanowienia Konwencji została zaprezentowana powyżej, w punkcie 3.2 oraz 3.4, do których należy odesłać.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">potwierdza</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> zasadę równości wobec prawa </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">w</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> art. 32 i 33. Zgodnie z art. 32: </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”. Natomiast w art. 33 </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ustawy zasadniczej</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> ustrojodawca wskazał, że: </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">1.  Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń”. <span style="background:white">Artykuł 33 stanowi więc pewne uszczegółowienie i egzemplifikację art. 32 Konstytucji</span></span></span></span><a href="#_ftn121" name="_ftnref121" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref121"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[121]</span></span></span></span></span></sup></span></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">odnosząc się do naturalnego</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> rozróżnienia ludzi </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ze</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> względ</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">u</span></span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">na </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">pł</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">eć</span></span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">(</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">biologiczn</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ą)</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zasada równości jest jedną z fundamentalnych zasad polskiego porządku prawnego. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego: </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„[w]</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> świetle ustabilizowanego orzecznictwa Trybunału, z zasady równości, wyrażonej obecnie w art. 32 ust. 1 Konstytucji, wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących. Oceniając regulację prawną z punktu widzenia zasady równości należy rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc pod uwagę treść i cel danej regulacji prawnej”</span></span></span></span><a href="#_ftn122" name="_ftnref122" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref122"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[122]</span></span></span></span></span></sup></span></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. Podobnie kwestię tę rozstrzygnął Sąd Najwyższy wskazując, że</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> o<span style="background:white">znacza ona „równe traktowanie obywateli znajdujących się w tej samej sytuacji prawnej”</span></span></span></span><a href="#_ftn123" name="_ftnref123" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref123"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[123]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Uprawnione w świetle przytoczonego orzecznictwa jest stwierdzenie, że różnicowanie nie może mieć źródła na mocy </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">arbitralnie</span></span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">przyjętych</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> kryteriów. Zasada równości stanowi zatem dyrektywę skierowaną do władz publicznych, zakazującą stanowienia przepisów mających charakter dyskryminacyjny lub faworyzujący pewne osoby z uwagi na nieuzasadnione różnicowanie ich sytuacji prawnej</span></span></span></span><a href="#_ftn124" name="_ftnref124" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref124"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[124]</span></span></span></span></span></sup></span></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W literaturze przedmiotu słusznie podkreśla się zarazem</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, że przedmiotowa zasada poza nakazem jednakowego traktowania podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji prawnej, zakłada także zakaz takiego samego traktowania podmiotów odmiennych</span></span></span></span><a href="#_ftn125" name="_ftnref125" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref125"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[125]</span></span></span></span></span></sup></span></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak zauważa L. Garlicki: </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Kluczowy charakter dla rozważania zasady równości ma więc zawsze ustalenie (dobór) </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">«</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">cechy istotnej</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">»</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, bo przesądza ona o uznaniu porównywanych podmiotów za podobne lub odmienne”</span></span></span></span><a href="#_ftn126" name="_ftnref126" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref126"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[126]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak natomiast podkreśla </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">P. Tuleja, dla określenia tego rodzaju cechy znaczenie ma aksjologia</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> konstytucyjna<a href="#_ftn127" name="_ftnref127" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref127"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[127]</span></span></span></span></span></span></span></a></span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Uwzględniające te okoliczności zidentyfikować można</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, jakie cechy i w jakich przypadkach prowadziłyby do niedopuszczalnego zróżnicowania podmiotów prawa</span></span></span></span><a href="#_ftn128" name="_ftnref128" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref128"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[128]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Pojęcie <i>gender</i> stoi w sprzeczności z aksjologią konstytucyjna</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, opierającą się o naturalne rozróżnienie między płciami, które jest nie do pogodzenia z koncepcją perforamtywności płci jako sztucznego konstruktu mającego uzasadniać i petryfikować rzekomo gorszą sytuację społeczną kobiet (nawet pomimo stosowania zasady równości, w tym również równości kobiet i mężczyzn).</span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">T</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ym samym </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">niemożliwością jest</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> stosowanie art. 6 Konwencji w sposób zgodny z treścią ustawy zasadniczej. </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak bowiem słusznie podkreśla się w</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> judykat</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">urze</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> Trybunał</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">u</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> Konstytucyjn</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ego:</span></span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">cecha relewantna, w oparciu o którą wyodrębniamy grupę osób, musi mieć związek z celem i zasadniczą treścią ustawy”</span></span></span></span><a href="#_ftn129" name="_ftnref129" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref129"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[129]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wymaga podkreślenia, że w orzecznictwie Trybunału przyjmuje się, iż równość wobec prawa, to także zasadność </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">doboru</span></span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">określonego</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> kryterium różnicowania podmiotów prawa</span></span></span></span><a href="#_ftn130" name="_ftnref130" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref130"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[130]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. Dla realizacji tej zasady szczególnie ważne jest zatem nie tylko to, aby kryterium </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">to </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">było prawidłowo zastosowane i uzasadnione, a</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">le</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> także nie może budzić wątpliwości co do tego, czy dana jednostka mieści się w jego dyspozycji.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W świetle </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">orzecznictwa</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> Trybunału, dopuszcza się możliwość różnicowania </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn bez naruszania zasady równości </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">w pewnych</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> określonych, obiektywnie uzasadnionych sytuacjach, niezwiązanych bynajmniej z subiektywnym poczuciem przynależności do danej płci. Jak wskazuje Trybunał: </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„należy przyjąć, że kobiety i mężczyźni tworzą jedną kategorię (klasę) podmiotów prawa. Oznacza to zatem domniemanie istnienia równych praw i ich równego stosowania niezależnie od płci. Zróżnicowanie sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy można je uznać za uzasadnione stosownie do ogólnych wskazanych wyżej kryteriów, tj. o ile spełniają przesłanki relewancji, proporcjonalności oraz pozostają w związku z innymi normami, zasadami lub wartościami konstytucyjnymi”</span></span></span><a href="#_ftn131" name="_ftnref131" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref131"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[131]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span> <span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Równouprawnienie kobiet i mężczyzn stanowi niewątpliwie fundamentalną zasadę ustrojową w </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">polskim porządku prawnym</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">, a na mocy przepisów ustawy zasadniczej zasada równości kobiet i mężczyzn zostaje włączona w zakres ogólnej zasady równości. W związku z tym, </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">różnicowanie sytuacji prawnej </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">kobiet i mężczyzn wymaga wskazania cechy biologicznej merytorycznie powiązanej ze </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">różnicami między</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> pł</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ciami<a href="#_ftn132" name="_ftnref132" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref132"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[132]</span></span></span></span></span></span></span></a></span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W świetle polskiej aksjologii konstytucyjnej prawodawca powinien dążyć do zrównania sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn, uwzględniając zarazem binarność płciową, z której wynikają obiektywne różnice mające swoje źródło w uwarunkowaniach biologicznych, mogących również determinować określone funkcje społeczne przedstawicieli danej płci. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie nawiązywał do obiektywnych - biologicznych, a także społecznych - odrębności pomiędzy płciami</span></span></span></span><a href="#_ftn133" name="_ftnref133" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref133"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[133]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. Już w orzeczeniu z 24 października 1989 r. – zachowującym w cytowanym zakresie przydatność do wykładni obecnych postanowień konstytucyjnych - Trybunał uznał, że <i>„</i>biologiczne i społeczne (tj. wynikające z macierzyństwa i społecznej roli spełnianej w rodzinie) odrębności kobiet w stosunku do mężczyzn stanowią uzasadnione kryterium klasyfikacji prawnej, a przy tym kryterium obiektywne i sprawiedliwe”<a href="#_ftn134" name="_ftnref134" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref134"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[134]</span></span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Kwestia ta akcentowana jest także w literaturze przedmiotu. Jak wskazał W. Borysiak, „tylko takie różnice społeczne mogą być podstawą zróżnicowania pozycji kobiet i mężczyzn, które bezpośrednio wiążą się z różnicami biologicznymi (np. macierzyństwem oraz związaną z tym funkcją opieki nad nowonarodzonym dzieckiem)”<a href="#_ftn135" name="_ftnref135" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref135"><sup><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[135]</span></span></span></span></span></sup></sup></a>. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Identyfikacja kryteriów uzasadniających różnicowanie sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn możliwa jest zatem wyłącznie z uwzględnieniem biologicznych różnic między płciami, co determinuje konieczność odrzucenia koncepcji performatywności płci, na gruncie której stoi Konwencja. W szczególności podstawą do wprowadzania regulacji mających różnicować sytuację kobiet i mężczyzn (w tym także różnicować ją z korzyścią dla kobiet) nie może być subiektywne poczucie przynależności do danej płci (nawet wynikające z indywidualnych uwarunkowań psychologicznych). Tym samym beneficjentami rozwiązań kształtujących sytuację prawną kobiet w sposób preferencyjny nie mogą być osoby, które wyłącznie deklarują swoją przynależność do płci żeńskiej, podczas gdy pod względem obiektywnego kryterium biologicznego (genetycznego) są przedstawicielami płci męskiej. Tymczasem postanowienia Konwencji opierają się właśnie na założeniu, że jej beneficjentem może być także mężczyzna deklarujący swoją samoidentyfikację jako kobiety. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Co więcej, art. 6 Konwencji nakłada na Państwa-Strony obowiązek takiego kształtowania swojego prawa krajowego w zakresie, w jakim wdraża ono postanowienia Konwencji (a zatem w sferze przeciwdziałania przemocy ze względu na <i>gender </i>oraz przemocy domowej), które uczyni beneficjentami rozwiązań antyprzemocowych mężczyzn identyfikujących się z płcią żeńską, a także promowanie obcej polskiej aksjologii konstytucyjnej koncepcji płci (<i>gender</i>) w różnych formach przekazu społecznego (w tym w szkołach). </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Na mocy art. 6 Konwencji, Państwa-Strony zobowiązane są do stosowania polityki uwzględniającej kwestie płci społeczno-kulturowej w procesie wdrażania postanowień Konwencji, a także ,,promowania i skutecznego wdrażania polityki równouprawnienia pomiędzy kobietami a mężczyznami oraz wzmocnienia pozycji kobiet”. Wynika z tego, że </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">to <i>gender </i>ma według Konwencji</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> stanowi</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ć</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> kryterium w rozróżnieniu </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">podmiotów </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">rozwiązań prawnych</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> wprowadzanych dla</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> realizacji konwencyjnych postulatów. Jak wyżej wskazano, jest to pojęcie nieostre, mające subiektywny charakter i przede wszystkim pozostające bez związku z płcią</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> rzeczywistą, determinowaną</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> biologiczn</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ie (genetycznie)</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. Co więcej, Konwencja obejmuje szczególną ochroną tylko jedną grupę podmiotów, podczas gdy pozostałe podmioty mogą doświadczać przemocy w takim samym stopniu.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Różnicowanie oparte o bardzo nieprecyzyjne kryterium, jakim jest „płeć społeczno-kulturowa”</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> (określana w istocie o nieweryfikowalne oświadczenie danej osoby, odnośnie do tego, z którą płcią się utożsamia poprzez przyjęcie właściwych tej płci „ról” społecznych i kulturowych)</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> stanowi naruszenie zasady równości, w tym zwłaszcza zasady równości kobiet i mężczyzn. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Jak wyżej podkreślono, postanowienia Konstytucji RP odwołują się do </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">obiektywnego rozróżnienia płci </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">na </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">męską i żeńską, które operia się o kryteria biologiczne (dopiero te mogą determinować kryteria społeczne i kulturowe)</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. <span style="background:white">Źródłem ewentualnego zróżnicowania sytuacji prawnej podmiotów</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> (kobiet i mężczyzn)</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> na gruncie przepisów art. 32 ust. 1 i art. 33 ust. 2 Konstytucji RP może być </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">zatem </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">odmienność ich cech biologicznych i wynikających z nich pewnych różnic społecznych, podczas gdy w art. 6 Konwencja narzuca kryterium zupełnie oderwane od biologicznych uwarunkowań, stojące w sprzeczności z przyjętą w </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">polskiej aksjologii konstytucyjnej – a także potwierdzoną w </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">orzecznictwie i doktrynie</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> -</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> interpretacją zasady równości. Godzi to nie tylko konstytucyjny model </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">gwarancji</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> równego traktowania kobiet i mężczyzn określony w art. 33 ust. 1, ale także zakaz dyskryminacji ustanowiony na podstawie art. 32 ustawy zasadniczej. Jeżeli bowiem o rozróżnieniu</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> między kobietami i mężczyznami</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> miałyby decydować inne kwestie, aniżeli biologiczne, prowadziłoby to do zatarcia konstytucyjnych terminów ,,kobieta” i ,,mężczyzna”, co uniemożliwiałoby zbadanie, czy doszło do naruszenia zasad równości, a tym samym, czy mamy do czynienia z uzasadnionym uprzywilejowaniem. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Powyższe prowadzi wprost do wniosku, że art. 6 Konwencji pozostaje w oczywistej sprzeczności z art. 32 i 33 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <h1 style="margin:12pt 0cm 0cm"><span style="font-size:16pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri Light&quot;,sans-serif"><span style="color:#2e74b5"><span style="font-weight:normal"><a name="_Toc102651618" id="_Toc102651618"></a><a name="_Toc103863993" id="_Toc103863993"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">4. Konkluzje</span></span></span></span></b></a></span></span></span></span></span></h1> <p style="margin-left:0cm; margin:0cm 0cm 10pt 36pt; margin-right:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W związku z zaprezentowaną w opinii argumentacją Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris pragnie przedstawić następującą opinię:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">a) Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzona w Stambule dnia 11 maja 2011 r. w zakresie, w jakim tłumaczenie opublikowane w Dzienniku Ustaw jest niezgodne z tekstem autentycznym, jest niezgodna z art. 2 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji RP;</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">b) art. 6 w zw. z art. 12, art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 18 oraz art. 25 ust. 2 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">c) art. 14 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z art. 48 ust. 1, art. 53 ust. 3 i art. 25 ust. 3 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">d) art. 6 w zw. z art. 14, art. 18, art. 49 ust. 2 oraz art. 60 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej jest niezgodny z art. 2 oraz art. 18 Konstytucji RP;</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">e) art. 6 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej jest niezgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></p> <div> <div id="ftn135"> </div> </div> <div> <div id="ftn135"> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2022-07/AdobeStock_295967946_0.jpeg?itok=kPoScwZu" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <a href="/rodzina-i-malzenstwo">Rodzina i Małżeństwo</a> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/konwencja-stambulska" hreflang="pl">konwencja stambulska</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus" hreflang="pl">amicus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/curiae" hreflang="pl">curiae</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div> <div id="ftn1"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[1]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Dz. U. z 2015 r., poz. 961.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[2]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Dz. U. z 2015 r., poz. 398.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[3]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Oświadczenie rządowe z dnia 30 kwietnia 2015 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r., Dz. U. z 2015 r., poz. 962.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[4]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> J. Banasiuk [red.] <i>et al., Czy Polska powinna ratyfikować Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej?, </i>Raport Instytutu Ordo Iuris, Warszawa 2014 – publikacja dostępna pod adresem internetowym: </span><a href="https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Raport_przemoc_OI_0.pdf" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Raport_przemoc_OI_0.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[5]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Materiały dostępne są pod adresami internetowymi: </span><a href="https://ordoiuris.pl/konwencja-stambulska" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/konwencja-stambulska</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> oraz </span><a href="https://ordoiuris.pl/konwencja_cahvio" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/konwencja_cahvio</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[6]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Dokument dostępny pod adresem: </span><a href="https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/stanowisko-instytutu-ordo-iuris-w-sprawie-wniosku-o-opinie-przedstawionego" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/stanowisko-instytutu-ordo-iuris-w-sprawie-wniosku-o-opinie-przedstawionego</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[7]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Dlaczego Polska powinna wypowiedzieć Konwencję stambulską, red. T. Zych, K. Pawłowska, Warszawa 2021 – dokument dostępny pod adresem internetowym: </span><a href="https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Konwencja_stambulska_raport_0.pdf" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Konwencja_stambulska_raport_0.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[8]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> Zob. European Agency for Fundamental Rights, <i>Violence against woman: an EU-wide survey, </i>document dostępny pod adresem internetowym: </span><a href="https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr14_en.pdf" style="color:navy; text-decoration:underline"><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr14_en.pdf</span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> (dostęp: 4 maja 2022 r.).<i> </i></span></span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[9]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> Z. Kovács, <i>Yes to protection of women, no to gender ideology and illegal migration,</i><b> </b></span><a href="http://abouthungary.hu/blog/yes-to-protection-of-women-no-to-gender-ideology-and-illegal-migration/" style="color:navy; text-decoration:underline"><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">http://abouthungary.hu/blog/yes-to-protection-of-women-no-to-gender-ideology-and-illegal-migration/</span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">  (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[10]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> <i>Parliament adopts declaration to reject Istanbul Convention</i>,<b> </b></span><a href="http://abouthungary.hu/news-in-brief/parliament-adopts-declaration-to-reject-istanbul-convention/" style="color:navy; text-decoration:underline"><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">http://abouthungary.hu/news-in-brief/parliament-adopts-declaration-to-reject-istanbul-convention/</span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">, (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[11]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> <i>The government is committed to fighting violence</i>, </span><a href="https://2015-2019.kormany.hu/en/ministry-of-justice/news/the-government-is-committed-to-fighting-violence" style="color:navy; text-decoration:underline"><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">https://2015-2019.kormany.hu/en/ministry-of-justice/news/the-government-is-committed-to-fighting-violence</span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> (dostęp: 4 maja 2022 r.). </span></span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[12]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> <i>Government to set up more victim support centres</i>, </span><a href="https://2015-2019.kormany.hu/en/ministry-of-justice/news/government-to-set-up-more-victim-support-centres" style="color:navy; text-decoration:underline"><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US">https://2015-2019.kormany.hu/en/ministry-of-justice/news/government-to-set-up-more-victim-support-centres</span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[13]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> Uznesenie Národnej Rady Slovenskej Republiky z 29. marca 2019, k procesu ratifikácie Dohovoru Rady Európy o predchádzaní násiliu na ženách a domácemu násiliu a o boji proti nemu Slovenskou republikou (tlač 1409) – document dostępny pod adresem internetowym:</span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="https://www.nrsr.sk/web/Dynamic/DocumentPreview.aspx?DocID=465107" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://www.nrsr.sk/web/Dynamic/DocumentPreview.aspx?DocID=465107</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">  (dostęp: 4 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref14" name="_ftn14" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[14]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Uznesenie Národnej Rady Slovenskej Republiky z 28 novembra 2019 k procesu pristúpenia Európskej únie k Dohovoru Rady Európy o predchádzaní násiliu na ženách a domácemu násiliu a o boji proti nemu (Istanbulský dohovor) – tlač 1814, </span><a href="https://www.nrsr.sk/web/Default.aspx?sid=schodze/uznesenie&amp;MasterID=12013" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://www.nrsr.sk/web/Default.aspx?sid=schodze/uznesenie&amp;MasterID=12013</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> (dostęp 5 maja 2022 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn15"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[15]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> <i>Česko stále neratifikovalo úmluvu proti násilí na ženách. Europarlament vyzývá ke změně</i>, </span><a href="https://euractiv.cz/section/aktualne-v-eu/news/cesko-stale-neratifikovalo-umluvu-proti-nasili-na-zenach-europarlament-vyzyva-ke-zmene/" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://euractiv.cz/section/aktualne-v-eu/news/cesko-stale-neratifikovalo-umluvu-proti-nasili-na-zenach-europarlament-vyzyva-ke-zmene/</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> (dostęp: 5 maja 2022 r.). </span></span></span></p> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[16]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Zob. <i>Стенографски протокол на дискусията</i>, </span><a href="https://www.parliament.bg/bg/discussion" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://www.parliament.bg/bg/discussion</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">  (dostęp: 4 maja 2022 r.). </span></span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <h3 style="margin-top:0cm; text-align:justify; margin:2pt 0cm 0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:&quot;Calibri Light&quot;,sans-serif"><span style="color:#1f3763"><span style="font-weight:normal"><a href="#_ftnref17" name="_ftn17" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[17]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Treść wniosku oraz wszystkich pozostałych dokumentów w sprawie dostępna jest pod adresem: </span></span></span><a href="https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/view/sprawa.xhtml?&amp;pokaz=dokumenty&amp;sygnatura=K%2011/20" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/view/sprawa.xhtml?&amp;pokaz=dokumenty&amp;sygnatura=K%2011/20</span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 4 maja 2022 r.). </span></span></span></span></span></span></span></span></h3> </div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[18]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Dz. U. z 2019 r. poz. 2393.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[19]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Art. 47 ust. 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[20]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Art. 47 ust. 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[21]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Na temat skutków orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego stwierdzających naruszenia procedury legislacyjnej, zob. A. Syryt, <i>Skutki wyroków TK przy kontroli trybu uchwalenia ustawy, </i>[w:] <i>Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, </i>[red.] M. Bernatt, J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013, s. 223 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[22]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2009 r., SK 34/07, OTK-A 2009, nr 2, poz. 10.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[23]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Dz. U. z 2020 r. poz. 127.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[24]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Zob. K. Spryszak, <i>Wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej – model konstytucyjny i uwarunkowania jego realizacji, </i>„Przegląd Konstytucyjny” 3 (2019), s. 80 i n.; B. Opaliński, <i>Udział podmiotów władzy wykonawczej w ratyfikowaniu umów międzynarodowych, </i>„Ius Novum” numer specjalny (2014), s. 133 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[25]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Zob. B. Opaliński, <i>op. cit., </i>s. 133.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[26]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Dz. U. Nr 79, poz. 891.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref27" name="_ftn27" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[27]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego Republiki Bułgarii nr 13 z 27 lipca 2018 r. Zob. również: B. Zalewski, <i>Gloss to the Judgment no 13 of the Constitutional Court of the Republic of Bulgaria Issued 27 July 2018 in Sofia, </i>„Kultura Prawna” 2 (2018), s. 146 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[28]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> M. Wiącek, komentarz do art. 89, [w:] <i>Konstytucja RP, </i>t. II, <i>Komentarz do art. 87-243, </i>[red.] </span></span><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black">M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, nb. 42.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[29]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black"> Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence made in Instambul on 12 April 2011 r., </span></span><a href="https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168046031c" style="color:navy; text-decoration:underline"><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black">https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168046031c</span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black">, dostęp: 5 maja 2022 r.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[30]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> B. Zalewski, <i>Analiza doktrynalnych i antropologicznych uwarunkowań Konwencji stambulskiej,</i> [w:] <i>Dlaczego Polska powinna wypowiedzieć Konwencję stambulską?</i>, red. </span></span><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black">K. Pawłowska, T. Zych, Warszawa 2020, s. 25.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[31]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black"> European Institute for Gender Equality, <i>What is Gender Mainstreaming</i>, Luxembourg 2016, s. 5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[32]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> C. Mik, <i>Opinia w sprawie oceny merytorycznej Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja nr 210) podpisanej w Stambule, 11 maja 2011 r., oceny jej zgodności z Konstytucją RP oraz o niektórych konsekwencjach jej ratyfikacji dla Polski</i>, </span></span><a href="http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&amp;nr=2515" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&amp;nr=2515</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 19 kwietnia 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[33]</span></span></span></span></span></span></span></span></a> <span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black">M. Ra</span></span><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="EN-US"><span style="color:black">i, <i>Institutional Mechanisms for the Advancement of Women: Mainstreaming Gender, Democratizing the State?</i>, [w:] <i>Mainstreaming Gender, Democratizing the State</i>, red. </span></span><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">S.M. Ra</span></span><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">i, Manchester 2018, s. 16-17.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn34"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref34" name="_ftn34" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[34]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> C. Mik, <i>Opinia w sprawie...,</i> </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn35"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref35" name="_ftn35" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[35]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn36"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref36" name="_ftn36" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[36]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i><span lang="EN-US" style="background:white" xml:lang="EN-US">Gender mainstreaming. Conceptual framework, methodology and presentation of good practices</span></i><span lang="EN-US" style="background:white" xml:lang="EN-US">, Strasburg 1998, </span></span></span></span><a href="http://www.unhcr.org/3c160b06a.pdf" style="color:navy; text-decoration:underline" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-US"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">http://www.unhcr.org/3c160b06a.pdf</span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-US"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 19 kwietnia 2022 r.).</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn37"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref37" name="_ftn37" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[37]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Słownik Języka Polskiego, <i>s.v. </i>Bezstronny, </span><a href="https://sjp.pwn.pl/slowniki/bezstronny.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://sjp.pwn.pl/slowniki/bezstronny.html</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">, dostęp: 24 kwietnia 2022 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn38"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref38" name="_ftn38" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[38]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 czerwca 2011 r., sygn. akt K 3/09, OTK ZU 5A/2011, poz. 39.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn39"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref39" name="_ftn39" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[39]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 marca 2012 r., sygn. akt K 3/10, OTK ZU 3A/2012, poz. 25.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn40"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref40" name="_ftn40" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[40]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> K. Strzelczyk, <i>Dobro wspólne jako naczelna zasada Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.</i>, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 1-2 (2009), s. 246.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn41"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref41" name="_ftn41" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[41]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2009 r., sygn. akt U 10/07, OTK ZU 11A/2009, poz. 163.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn42"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref42" name="_ftn42" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[42]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 grudnia 2014 r., sygn. akt K 52/13, OTK ZU 11A/2014, poz. 118.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn43"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref43" name="_ftn43" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[43]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Piotr Tuleja, komentarz<i> </i>do<i> </i>art. 18, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, wyd. II, LEX/el.2021.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn44"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref44" name="_ftn44" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[44]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2018 r., sygn. akt V CSK 300/17, LEX nr 2515739.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn45"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref45" name="_ftn45" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">[45]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"> Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 czerwca 2017 r., sygn. akt V Acz 495/17, LEX nr 2317651.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn46"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref46" name="_ftn46" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[46]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Explanatory Report to the Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence</i>, pkt 94, Council of Europe Treaty Series - No. 210.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn47"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref47" name="_ftn47" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[47]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> E. Zielińska, komentarz do art. 14, [w:] Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Komentarz, [red.] E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Warszawa 2016, uwaga 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn48"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref48" name="_ftn48" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[48]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn49"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref49" name="_ftn49" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[49]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W autentycznym tekście anglojęzycznym „<i>where appropriate</i>”.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn50"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref50" name="_ftn50" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[50]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> C. Mik, <i>W sprawie Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, podpisanej w Stambule 11 maja 2011 r., jej zgodności z Konstytucją RP oraz o niektórych konsekwencjach jej ratyfikacji dla Polski</i>, „Przegląd Sejmowy”  3/128 (2015), s. 139. Podobnie: E. Zielińska, dz. cyt., uwaga 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn51"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref51" name="_ftn51" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[51]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> E. Zielińska, dz. cyt., uwagi 6-7.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn52"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref52" name="_ftn52" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[52]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> B. Banaszak, <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, </i>Warszawa 2012, komentarz do art. 48, nb. 2.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn53"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref53" name="_ftn53" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[53]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Borysiak, komentarz do art. 48, [w:] <i>Konstytucja RP, </i>t. II, <i>Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, nb. 29.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn54"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref54" name="_ftn54" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[54]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">Ibidem</span></span></i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">, nb. 30.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn55"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref55" name="_ftn55" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[55]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Por. D. Tyrawa, <i>Małżeństwo w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, </i>[w:] <i>Małżeństwo jako zawarty związek mężczyzny i kobiety, </i>[red.] T. Rakoczy, Lublin 2014, s. 12</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn56"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref56" name="_ftn56" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[56]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Por. M. Zdyb, <i>Godność człowieka w perspektywie art. 30 Konstytucji RP, </i>[w:] <i>Normatywny wymiar godności człowieka, </i>[red.] W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012, s. 50-51.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn57"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref57" name="_ftn57" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[57]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Zob. W. Borysiak, dz. cyt., nb. 45 (tam również wskazana dalsza literatura).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn58"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref58" name="_ftn58" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[58]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Zob. wyrok Sądu Konstytucyjnego Republiki Łotwy z 13 maja 2004 r., sprawa nr 2004-18-0106, § 10; wyrok Sądu Konstytucyjnego Republiki Łotwy z 2 listopada 2006 r., sprawa nr 2006-07-01, § 13.5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn59"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref59" name="_ftn59" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn59"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[59]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span lang="DE" style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif" xml:lang="DE"><span style="color:black"> Przepis ten stanowi: <i>Pflege und Erziehung der Kinder sind das natürliche Recht der Eltern und die zuvörderst ihnen obliegende Pflicht. </i></span></span><i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">Über ihre Betätigung wacht die staatliche Gemeinschaft</span></span></i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (tłum.: „Opieka nad dziećmi i ich wychowanie są naturalnym prawem rodziców i na nich przede wszystkim spoczywającym obowiązkiem. Nad ich działaniami czuwa wspólnota państwowa”).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn60"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref60" name="_ftn60" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[60]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Por. C. Schmitt, <i>Nauka o konstytucji, </i>tłum. M. Kurkowska, R. Marszałek, Warszawa 2013, s. 276.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn61"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref61" name="_ftn61" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[61]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> M. Zdyb, dz. cyt., s. 51.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn62"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref62" name="_ftn62" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[62]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Borysiak, dz. cyt., nb. 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn63"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref63" name="_ftn63" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[63]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> P. Sarnecki, komentarz do art. 48, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, t. II, [red.] L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, s. 255; M. Florczak-Wątor, komentarz do art. 48, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, [red.] P. Tuleja, WKP 2019, LEX; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2011 r., sygn. SK 62/08, OTK-A 2011/3/22.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn64"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref64" name="_ftn64" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[64]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Dz. U. z 2021 r. poz. 1082.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn65"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref65" name="_ftn65" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[65]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> L. Garlicki, komentarz do art. 25 [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, </i>t. I, [red.] L. Garlicki (red.), Warszawa 2016, s. 619.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn66"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref66" name="_ftn66" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[66]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Zob. M. Olszówka, komentarz do art. 25, [w:] <i>Konstytucja RP, </i>t. II, <i>Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, nb. 88. Por. również: R. Paprzycki, <i>Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania, </i>Warszawa 2015, s. 19.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn67"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref67" name="_ftn67" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[67]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 stycznia 1991 r., syg. K 11/90, OTK 1991, nr 1, poz. 2.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn68"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref68" name="_ftn68" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[68]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 grudnia 2009 r., syg. K 55/07, OTK-A 2009, nr 11, poz. 167.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn69"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref69" name="_ftn69" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn69"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[69]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> B. Banaszak, <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, 2. wydanie, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2012, s. 185.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn70"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref70" name="_ftn70" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn70"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[70]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Łączkowski, <i>Dylematy etyczne i światopoglądowe jako przedmiot kontroli konstytucyjnej</i> [w:] <i>Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego</i>, [red.] M. Zubik, Warszawa 2006, s. 396-397.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn71"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref71" name="_ftn71" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn71"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[71]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Dz. U. poz. 962. Zastrzeżenie przedłużono w dniu 1 lutego 2021 r. do dnia 1 lutego 2026 r. - </span></span><a href="https://rm.coe.int/16807161fa" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://rm.coe.int/16807161fa</span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 5 maja 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn72"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref72" name="_ftn72" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn72"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[72]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> K. Pokorna-Ignatowicz, <i>„Ideologia gender” i Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w polskich mediach katolickich</i> [w:] <i>Gender mainstreaming w polskim dyskursie medialnym na przykładzie debaty nad Konwencją o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej</i>, [red.] A. Frątczak, Kraków 2014, s. 194, 196.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn73"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref73" name="_ftn73" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn73"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[73]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W art. 14 ust. 1 Konwencji stambulskiej mowa jest o treściach dotyczących równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowych ról społeczno-kulturowych, wzajemnego szacunku, rozwiązywania konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy, przemocy wobec kobiet ze względu na płeć oraz gwarancji nienaruszalności osoby. Wśród celów przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie” wskazuje się natomiast: okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie postawy szacunku wobec siebie, akceptacja własnej płciowości, przyjęcie integralnej wizji ludzkiej seksualności, umiejętność obrony własnej intymności i nietykalności seksualnej oraz szacunek dla ciała innej osoby. Zasadniczo niekontrowersyjne treści wymagane przez Konwencję (równość kobiet i mężczyzn, wzajemny szacunek, rozwiązywanie konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy, gwarancje nienaruszalności osoby) są przekazywane w ramach „Wychowania do życia w rodzinie”. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn74"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref74" name="_ftn74" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn74"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[74]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> K. Sękowska-Kozłowska, <i>Zakres zobowiązań stron Konwencji Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej</i>, „Studia Prawnicze” nr 1 (2012), s. 39.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn75"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref75" name="_ftn75" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn75"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[75]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> J. Wojniak, <i>Edukacja dla wyeliminowania przemocy – polityka edukacyjna Rady Europy w świetle Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej </i>[w:] <i>Gender mainstreaming w polskim dyskursie medialnym na przykładzie debaty nad Konwencją o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej</i>, [red.] A. Frątczak, Kraków 2014, s. 102.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn76"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref76" name="_ftn76" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn76"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[76]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> B. Zalewski, <i>Analiza wybranych postanowień Konwencji stambulskiej pod względem ich zgodności z Konstytucją RP</i> [w:] <i>Dlaczego Polska powinna wypowiedzieć Konwencję stambulską?</i>, [red.] K. Pawłowska (red.), T. Zych (red.), Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, Warszawa 2021, s. 59.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn77"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref77" name="_ftn77" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn77"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[77]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> P. Czarny, <i>Opinia prawna w sprawie zgodności z Konstytucją RP Konwencji Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej</i>, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 4/36) (2012), s. 75.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn78"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref78" name="_ftn78" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn78"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[78]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> J. Banasiuk (red.), <i>Czy Polska powinna ratyfikować Konwencję Rady Europy…, </i>s. 53.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn79"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref79" name="_ftn79" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn79"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[79]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Katolicka Agencja Informacyjna, <i>Szkolnictwo katolickie w Polsce – </i>tekst dostępny pod adresem internetowym: </span></span><a href="https://kosciol.wiara.pl/doc/6513679.Szkolnictwo-katolickie-w-Polsce" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://kosciol.wiara.pl/doc/6513679.Szkolnictwo-katolickie-w-Polsce</span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 5 maja 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn80"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref80" name="_ftn80" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn80"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[80]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Jan Paweł II, <i>Przesłanie do Pontyfikalnej Rady d.s. Rodziny, z okazji 20 rocznicy adhortacji Familiaris consortio z 23 listopada 2001 r.</i>, pkt. 3; wersja angielska dostępna pod adresem: </span></span><a href="https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2001/november/documents/hf_jp-ii_spe_20011123_card-trujillo-family.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2001/november/documents/hf_jp-ii_spe_20011123_card-trujillo-family.html</span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 5 maja 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn81"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref81" name="_ftn81" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn81"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[81]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Benedykt XVI, <i>Przesłanie Jego Świętobliwości Benedykta XVI do członków Kurii Rzymskiej z okazji tradycyjnej wymiany pozdrowień na Święta Narodzenia Pańskiego</i>, 22 grudnia 2008 r., dostępne pod adresem: </span></span><a href="https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2008/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20081222_curia-romana.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2008/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20081222_curia-romana.html</span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 5 maja 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn82"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref82" name="_ftn82" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn82"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[82]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Benedykt XVI, <i>Przemówienie podczas spotkania z kardynałami oraz pracownikami Kurii Rzymskiej i Gubernatoratu</i>, dostępne pod adresem internetowym: </span></span><a href="https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2012/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20121221_auguri-curia.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2012/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20121221_auguri-curia.html</span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 5 maja 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn83"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref83" name="_ftn83" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn83"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[83]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn84"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref84" name="_ftn84" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn84"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[84]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> „Według biblijnego opisu stworzenia, istotą człowieka jest to, że został stworzony przez Boga jako mężczyzna i jako kobieta. Ten dualizm jest zasadniczy dla istoty ludzkiej, tak jak ją Bóg nam dał. Kwestionowana jest właśnie ta dwoistość, jako fakt podstawowy. Nie jest już ważne to, co czytamy w opisie stworzenia: Bóg «stworzył mężczyznę i niewiastę» (Rdz 1, 27). Nie, teraz uważa się, że nie On stworzył ich mężczyzną i kobietą, ale że dotychczas określało to społeczeństwo, a obecnie my sami o tym decydujemy. Płeć męska i żeńska jako rzeczywistości stworzenia, jako natura osoby ludzkiej już nie istnieją. Człowiek kwestionuje swoją naturę. Jest on teraz jedynie duchem i wolą. Manipulowanie naturą, potępiane dziś w odniesieniu do środowiska, staje się tutaj podstawowym wyborem człowieka co do samego siebie. Istnieje teraz tylko człowiek w sposób abstrakcyjny, który dopiero sam wybiera dla siebie coś jako swoją naturę. Męskość i żeńskość kwestionowane są jako wzajemnie dopełniające się formy osoby ludzkiej, będącej wynikiem stworzenia. Skoro jednak nie istnieje podział na mężczyznę i kobietę jako fakt wynikający ze stworzenia, to nie ma już także rodziny jako rzeczywistości określonej na początku przez stworzenie” – <i>ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn85"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref85" name="_ftn85" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn85"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[85]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Franciszek, <i>Katecheza na audiencję generalną z 15 kwietnia 2015 r</i>., dostępna pod adresem internetowym: </span></span><a href="https://www.vatican.va/content/francesco/en/audiences/2015/documents/papa-francesco_20150415_udienza-generale.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://www.vatican.va/content/francesco/en/audiences/2015/documents/papa-francesco_20150415_udienza-generale.html</span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 5 maja 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn86"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref86" name="_ftn86" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn86"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[86]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn87"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref87" name="_ftn87" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn87"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[87]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wynika to z treści art. 14 Konwencji: „1. Strony podejmą, gdy to stosowne, konieczne działania by wprowadzić do programów nauczania na wszystkich etapach edukacji, dostosowane do etapu rozwoju uczniów treści dotyczące równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowych ról społeczno-kulturowych, wzajemnego szacunku, rozwiązywania konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy, przemocy wobec kobiet ze względu na płeć oraz gwarancji nienaruszalności osoby.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">2. Strony podejmą konieczne działania by promować zasady, o których mowa w ustępie 1, w ramach nieformalnego nauczania, jak również w ramach działalności sportowej, kulturalnej i rekreacyjnej oraz w mediach.”</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn88"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref88" name="_ftn88" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn88"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[88]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wynika to z treści art. 18 Konwencji: „1. Strony przyjmą konieczne środki ustawodawcze lub inne środki by chronić wszystkie ofiary przed kolejnymi aktami przemocy.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">2. Strony przyjmą konieczne środki ustawodawcze lub inne środki, zgodnie z prawem wewnętrznym, zapewniające istnienie odpowiednich mechanizmów gwarantujących skuteczną współpracę wszystkich właściwych organów państwowych, w tym sądów, prokuratury, organów ścigania, władz lokalnych i regionalnych, a także organizacji pozarządowych i innych organizacji i podmiotów, właściwych w sprawach udzielania ochrony i wsparcia ofiarom i świadkom wszystkich form przemocy objętych zakresem niniejszej konwencji, w tym również poprzez odwołanie się do służb wsparcia o charakterze ogólnym i wyspecjalizowanym, o których mowa w artykułach 20 i 22 niniejszej konwencji.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">3. Strony zapewnią, by środki ustanowione zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału:</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">-  opierały się na uwzględnieniu aspektu płci w pojmowaniu przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej i były ukierunkowane na zagwarantowanie ofiarom ich praw człowieka oraz bezpieczeństwa,</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">-  opierały się na zintegrowanym podejściu, uwzględniającym stosunki między ofiarami, sprawcami, dziećmi i ich szerszym środowiskiem społecznym,</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">-  miały na celu uniknięcie wtórnej wiktymizacji, miały na celu umacnianie samodzielnej pozycji i niezależność ekonomiczną kobiet będących ofiarami przemocy,</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">-  gdy to stosowne, umożliwiały umieszczenie w jednym miejscu zespołu służb zapewniających ochronę i wsparcie,</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">-  były ukierunkowane na szczególne potrzeby osób podatnych na przemoc, w tym dzieci będących ofiarami, oraz były dla nich dostępne.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">4. Udzielanie świadczeń nie będzie zależeć od woli ofiary co do wszczęcia postępowania lub zeznawania przeciwko sprawcy.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">5. Strony podejmą odpowiednie środki mające na celu zapewnienie ochrony konsularnej lub innej ochrony oraz wsparcia swoich obywateli, jak też innych ofiar uprawnionych do takiej ochrony, zgodnie z zobowiązaniami wynikającymi dla nich z prawa międzynarodowego.”</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn89"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref89" name="_ftn89" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn89"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[89]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wynika to z treści art. 49 ust. 2 Konwencji: „Zgodnie z podstawowymi zasadami praw człowieka oraz mając na względzie uwzględnienie aspektu płci w pojmowaniu przemocy, Strony podejmą konieczne środki ustawodawcze lub inne działania w celu zapewnienia skutecznego dochodzenia oraz ścigania przestępstw określonych zgodnie z niniejszą konwencją.”</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn90"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref90" name="_ftn90" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn90"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[90]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Stosownie do art. 60 Konwencji: „1. Strony przyjmą konieczne środki ustawodawcze lub inne środki w celu zapewnienia, by przemoc wobec kobiet ze względu na płeć mogła być uznawana za formę prześladowania, w rozumieniu artykułu 1 ustęp A pkt 2 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. oraz za formę poważnej szkody dającą podstawy do przyznania ochrony uzupełniającej lub dodatkowej.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">2. Strony zapewnią, by interpretacja przesłanek przewidzianych w konwencji, o której mowa w ust. 1, uwzględniała aspekt płci oraz by w przypadkach, gdy zostanie ustalone, że obawa przed prześladowaniem ma podstawy w jednej lub wielu z tych przesłanek, wnioskodawcom został udzielony status uchodźcy, zgodnie z mającymi zastosowanie umowami.</span></span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">3. Strony przyjmą konieczne środki ustawodawcze lub inne środki ustanawiające procedury przyjmowania i usługi wsparcia cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy, uwzględniające aspekt płci, jak również wytyczne dotyczące uwzględniania aspektu płci oraz procedury udzielania statusu uchodźcy uwzględniające aspekt płci, w tym takie procedury ustalania statusu uchodźcy i składania wniosków o ochronę międzynarodową.”</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn91"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref91" name="_ftn91" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn91"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[91]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 stycznia 2010 r., sygn. akt K 6/09, OTK ZU 1A/2010, poz. 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn92"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref92" name="_ftn92" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn92"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[92]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt Sk 96/06, OTK ZU 3A/2008, poz. 40. Zob. także: J. Węglińska, <i>Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa jako dyrektywa poprawnej legislacji</i>, „Prawo w działaniu. Sprawy cywilne” 42 (2020), s. 169 i n. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn93"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref93" name="_ftn93" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn93"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[93]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 listopada 2008 r., sygn. akt Kp 2/08, OTK ZU 9A/2008, poz. 157. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn94"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref94" name="_ftn94" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn94"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[94]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., sygn. akt K 1/14, OTK ZU 10A/2015, poz. 163.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn95"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref95" name="_ftn95" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn95"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[95]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Sobczak, <i>Jednostka wobec rządów prawa</i>, „Krakowskie Studia Małopolskie” 22 (2017), s. 60. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn96"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref96" name="_ftn96" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn96"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[96]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 grudnia 2002 r., sygn. akt K 33/02, OTK ZU 7A/2002, poz. 97.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn97"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref97" name="_ftn97" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn97"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[97]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> „</span></span><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">Zgodnie z art. 1 Konstytucji, Rzeczpospolita jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli − zarówno sędziów, jak posłów, osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz ogółu pracowników sfery budżetowej i innych osób niezależnie od wykonywanej działalności zarobkowej − równych w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego – Polski (preambuła Konstytucji)” - </span></span><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12, OTK ZU 11A/2012, poz. 134.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn98"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref98" name="_ftn98" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn98"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[98]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> M. Piechowiak, komentarz do art. 1, [w:] <i>Konstytucja RP, </i>t. I,<i>. Komentarz art. 1-86</i>, [red.] M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, s. 185.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn99"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref99" name="_ftn99" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn99"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[99]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn100"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref100" name="_ftn100" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn100"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[100]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 26 czerwca 2019 r., sygn. akt K 26/16, OTK ZU A/2019, poz. 52.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn101"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref101" name="_ftn101" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn101"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[101]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 czerwca 2000 r., sygn. akt P 3/00, OTK ZU 5/2000, poz. 138.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn102"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref102" name="_ftn102" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn102"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[102]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 listopada 2008 r., sygn. akt Kp 2/08, OTK-A 2008/9 poz. 157.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn103"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref103" name="_ftn103" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn103"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[103]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2011 r., sygn. akt K 35/08, OTK ZU 2A/2011, poz. 11.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn104"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref104" name="_ftn104" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn104"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[104]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2004 r., sygn. akt K 54/02, OTK ZU 2A/2004, poz. 10. Zob. także: 1) wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 kwietnia 2002 r., sygn. akt K 21/01, OTK ZU 2A/2002, poz. 17; 2) wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 kwietnia 2006 r., sygn. akt Sk 30/04, OTK ZU 4A/2006, poz. 42. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 14 lutego 2012 r., sygn. akt P 20/10, OTK ZU 2A/2012, poz. 15: „[u]ustawodawca jest uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego m.in. założonym celom politycznym, a więc także kryminalnopolitycznym (zob. wyrok sygn. SK 8/00, s. 1035 oraz z 5 kwietnia 2011 r., sygn. P 6/10, OTK ZU nr 3/A/2011, poz. 19). Dobór właściwych środków zapobiegania i zwalczania przestępczości jest – w zasadzie – sprawą ustawodawcy; on jest bowiem w pierwszym rzędzie odpowiedzialny za realizację wskazanych w art. 5 Konstytucji celów państwa, do których należy także zapewnienie bezpieczeństwa obywateli (zob. wyrok z 30 października 2006 r., sygn. P 10/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 128). Ustawodawca tworząc akty prawne (czy konkretne przepisy) może zamieszczać w ich treści pojęcia o mniejszym lub większym stopniu niedookreśloności, jeśli jest to w odpowiedni sposób uzasadnione. Na tle niniejszej sprawy uzasadnieniem takim było m.in. prowadzenie określonego rodzaju polityki antynarkotykowej, rezygnującej z wprowadzenia tzw. wartości granicznych posiadanych narkotyków, utrwalenie określonego znaczenia znamienia «znacznej ilości» w porządku prawnym, przekraczające czasowo granice obowiązywania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz otwartość ustawodawcy, jego wiara w prawidłowe postępowanie wymiaru sprawiedliwości. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko wyrażone w wyroku z 1 kwietnia 2008 r., sygn. SK 77/06 (OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 39, s. 356), że «sądy są niezależne, a sędziowie – niezawiśli i muszą samodzielnie dokonywać wykładni prawa i stosować je w konkretnych wypadkach. Przyjmuje się powszechnie, że prawo pozytywne nie zawsze determinuje jedno możliwe rozstrzygnięcie, ale często pozostawia niezależnym sądom pewien margines swobody przy rozpoznawaniu spraw i orzekaniu. (…) Rozbieżność orzeczeń w podobnych sprawach również nie przesądza, że jedno z nich jest niezgodne z prawem»”.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn105"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref105" name="_ftn105" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn105"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[105]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 1997 r., sygn. akt U 11/97, OTK ZU 5_6/1997, poz. 67.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn106"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref106" name="_ftn106" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn106"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[106]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 kwietnia 2007 r., sygn. akt Sk 19/06, OTK ZU 4A/2007, poz. 37.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn107"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref107" name="_ftn107" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn107"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[107]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> J. Potrzeszcz, <i>Bezpieczeństwo prawne w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego</i>, „Roczniki Nauk Prawnych” 1 (2006), s. 10.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn108"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref108" name="_ftn108" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn108"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[108]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, OTK ZU 10A/2012, poz. 121.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn109"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref109" name="_ftn109" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn109"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[109]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> S. Wronkowska, <i>Zmiany w systemie prawnym. Z zagadnień techniki i polityki legislacyjnej</i>, „Państwo i Prawo” 9 (1991), s. 9.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn110"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref110" name="_ftn110" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn110"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[110]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego P 3/00.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn111"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref111" name="_ftn111" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn111"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[111]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 grudnia 2008 r., sygn. akt K 19/07, OTK ZU 10A/2008, poz. 182.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn112"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref112" name="_ftn112" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn112"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[112]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2000 r., sygn. akt K 8/98, OTK ZU 3/2000, poz. 87.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn113"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref113" name="_ftn113" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn113"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[113]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 stycznia 2000 r., sygn. akt P 11/98, OTK ZU 1/2000, poz. 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn114"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref114" name="_ftn114" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn114"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[114]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 lutego 2021 r., sygn. akt P 15/17, OTK ZU A/2021, poz. 6.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn115"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref115" name="_ftn115" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn115"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[115]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2013 r., sygn. akt Sk 18/09, OTK ZU 6A/2013, poz. 80.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn116"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref116" name="_ftn116" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn116"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[116]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 października 2009 r., sygn. akt Kp 3/09, OTK ZU 9A/2009, poz. 138.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn117"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref117" name="_ftn117" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn117"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[117]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 marca 2010 r., sygn. akt K 8/08, OTK ZU 3A/2010, poz. 23.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn118"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref118" name="_ftn118" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn118"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[118]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok nr 13 bułgarskiego Trybunału Konstytucyjnego z 27 lipca 2018 r. – tłumaczenie dostępne pod adresem internetowym: </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Wyrok_bulgarskiego_TK.pdf" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Wyrok_bulgarskiego_TK.pdf</span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 19 kwietnia 2022 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn119"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref119" name="_ftn119" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn119"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[119]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <i>Ibidem</i>.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn120"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref120" name="_ftn120" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn120"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[120]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 grudnia 2008 r., sygn. akt K 19/07, OTK-A 2008/10, poz. 182.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn121"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref121" name="_ftn121" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn121"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[121]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 5 grudnia 2000 r., sygn. K 35/99, Dz.U. z 2000 r., Nr 109 poz. 1165.</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn122"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref122" name="_ftn122" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn122"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[122]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 maja 1998 r., sygn. K 37/97, OTK 1998/3 poz. 33.</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn123"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref123" name="_ftn123" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn123"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[123]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">Uchwała Sądu Najwyższego z 16 marca 2000 r., sygn. I KZP 56/99.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn124"> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref124" name="_ftn124" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn124"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[124]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK 2001/7 poz. 225.</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn125"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref125" name="_ftn125" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn125"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[125]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Borysiak, komentarz do art. 32, [w:] <i>Konstytucja RP…, </i>red. </span></span></span><span lang="EN-US" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-US"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">M. Safjan, L. Bosek, s. 831.</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn126"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref126" name="_ftn126" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn126"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[126]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">L. Garlicki, M. Zubik, komentarz do art. 32, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016, </span>uwaga 9.</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn127"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref127" name="_ftn127" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn127"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[127]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">P. Tuleja, komentarz do art. 32, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, </i>red. P. Tuleja, LEX 2021, uwaga 1.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn128"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref128" name="_ftn128" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn128"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[128]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Borysiak, L. Bosek, komentarz do art. 33, [w:] <i>Konstytucja RP…</i><span style="background:white">, red. M. Safjan, L. Bosek, nb. 105.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn129"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref129" name="_ftn129" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn129"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[129]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 marca 2007 r., sygn. akt K 40/04; Dz.U. z 2007 r., Nr 69 poz. 467.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn130"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref130" name="_ftn130" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn130"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[130]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">Orzeczenie</span> <span style="background:white">Trybunału Konstytucyjnego z 29 września 1997 r.</span>, sygn. akt <span style="background:white">K 15/97; orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 listopada 1995 r., sygn. akt K 17/95.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn131"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref131" name="_ftn131" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn131"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[131]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 lipca 2010 r., sygn. akt K 63/07.</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn132"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref132" name="_ftn132" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn132"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[132]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">H. Szewczyk, <i>Konstytucyjne podstawy ochrony praw jednostki w aspekcie równości płci w zatrudnieniu</i> [w:] <i>Równość płci w zatrudnieniu</i>, LEX 2017.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn133"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref133" name="_ftn133" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn133"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[133]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 marca 2000 r., sygn. akt K 27/99; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 czerwca 2000 r., sygn. akt K 15/99; orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 1989 r., sygn. akt K 6/89; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 grudnia 2008 r., sygn. akt K 33/07.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn134"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref134" name="_ftn134" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn134"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[134]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> <span style="background:white">Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 1989 r., sygn. akt K 6/89.</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn135"> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:7.1pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref135" name="_ftn135" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn135"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black">[135]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"> W. Borysiak, komentarz do art. 33, [w:] <i>Konstytucja RP…</i>, s. 865.</span></span></span></span></span></span></p> </div> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Tue, 26 Jul 2022 21:37:24 +0000 a.szala 4065 at https://ordoiuris.pl Trybunał w Strasburgu: odwołanie do Boga w przysiędze nie narusza prawa https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/trybunal-w-strasburgu-odwolanie-do-boga-w-przysiedze-nie-narusza-prawa <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Trybunał w Strasburgu: odwołanie do Boga w przysiędze nie narusza prawa <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>pt., 12/17/2021 - 10:22</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="margin-left:36.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">· Europejski Trybunał Praw Człowieka odrzucił skargę lewicowych aktywistów, którzy domagali się usunięcia przepisów konstytucji Irlandii przewidujących obowiązek złożenia przysięgi z odwołaniem do Boga przez osobę mającą objąć urząd prezydenta lub członka Rady Państwa. </span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-left:36.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">· Skarżący – deklarujący się jako osoby niewierzące - twierdzili, że taki obowiązek narusza ich wolność sumienia i religii.</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-left:36.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">· W sprawie, jako przyjaciel sądu, interweniował Instytut Ordo Iuris, podkreślając, że kraje, w których historii chrześcijaństwo odegrało istotną rolę, mają prawo pielęgnować swoje tradycje.</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-left:36.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">· ETPC zgodził się z Instytutem, wskazując, że państwom przysługuje szeroki margines swobody w dziedzinie relacji między rządem a religią.</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W 2018 r. pięcioro obywateli Irlandii – czterech polityków z partii lewicowych oraz jeden aktywista ateistycznej organizacji społecznej – złożyło skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na obowiązek składania przysięgi z inwokacją do Boga na niektóre urzędy w państwie. Zdaniem skarżących, art. 12 i 31 irlandzkiej konstytucji przewidujące, że kandydaci na prezydenta lub członka Rady Państwa muszą przed objęciem urzędu złożyć przysięgę „w obecności Wszechmocnego Boga”, naruszają ich prawo do wolności religijnej. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W sprawie interweniował Instytut Ordo Iuris jako przyjaciel sądu. W przedłożonej opinii Instytut przedstawił przegląd prawnych regulacji z całego świata dotyczących przysiąg składanych przed objęciem urzędu, wskazując, że wciąż w wielu z nich występują obligatoryjne odwołania do Boga np. w Norwegii, Liechtensteinie, Gruzji czy San Marino. Instytut wyjaśnił, że obowiązek złożenia przysięgi na Boga nie narusza wolności religijnej, lecz służy zaakcentowaniu podstawowych wartości, które wywarły wpływ na powstanie i ukształtowanie się danego państwa. Kraje europejskie mają prawo pielęgnować swoje tradycje, dlatego w tej kwestii powinny mieć pozostawiony szeroki margines swobody. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ETPC uznał skargę za niedopuszczalną, wskazując, że skarżący nie mogą być uznani za „ofiary” naruszenia art. 9 Konwencji w sytuacji, w której żadne z nich nie kandyduje ani na prezydenta, ani na członka Rady Państwa. Trybunał dodał, że Europa jest różnorodna pod względem kulturowego i historycznego rozwoju, dlatego też należy pozostawić państwom szeroki margines swobody w dziedzinie relacji między rządem a religią. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">- Od wielu lat aktywiści o poglądach lewicowych próbują wymuszać na państwach sekularyzację poprzez składanie skarg do Trybunału w Strasburgu. Z ich punktu widzenia jakakolwiek obecność symboliki religijnej w przestrzeni publicznej narusza ich wolność sumienia i religii. Kilka lat temu Finka zamieszkała we Włoszech dążyła do wyeliminowania krzyży z klas szkolnych, twierdząc, że sama obecność krucyfiksu stanowi „indoktrynację” jej dziecka. W 2011 r. Wielka Izba Trybunału orzekła, że obecność krzyża w klasie szkolnej nie narusza niczyich praw, a państwa mają prawo pielęgnować swoje tradycje religijne, jeśli częścią ich dziedzictwa jest chrześcijaństwo. W ostatnim orzeczeniu dotyczącym Irlandii, Trybunał podtrzymał to stanowisko, tym razem w odniesieniu do kwestii składania przysiąg z odwołaniem się do Boga – podkreśla Weronika Przebierała, Dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris. </span></span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2021-12/AdobeStock_101701412.jpeg?itok=_dEQ5sWT" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/irlandia" hreflang="pl">Irlandia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/konstytucja" hreflang="pl">konstytucja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/przysiega" hreflang="pl">przysięga</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/bog" hreflang="pl">Bóg</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/europejski-trybunal-praw-czlowieka" hreflang="pl">Europejski Trybunał Praw Człowieka</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/strasburg" hreflang="pl">strasburg</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Fri, 17 Dec 2021 09:22:19 +0000 filip.bator 3762 at https://ordoiuris.pl Ordo Iuris przypomina ETPC o prawnej konieczności ochrony życia https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/ordo-iuris-przypomina-etpc-o-prawnej-koniecznosci-ochrony-zycia <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Ordo Iuris przypomina ETPC o prawnej konieczności ochrony życia <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 11/16/2021 - 12:20</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wpływają skargi próbujące obalić wyrok polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 22 października ubiegłego roku i podważyć zakaz aborcji eugenicznej w Polsce.</span></span></b><b> </b></span></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">·  <span style="color:black">Instytut Ordo Iuris przystąpił do postępowania przed ETPC w sprawie tych skarg, przedstawiając opinię przyjaciela sądu.</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">·  <span style="color:black">W opinii przypomniano, że żaden przepis prawa międzynarodowego nie przyznaje komukolwiek prawa do aborcji. </span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· <span style="color:black">Istnieje natomiast wiele traktatów międzynarodowych, które wprost przyznają każdemu człowiekowi prawo do życia. </span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W lipcu tego roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wystosował do rządu polskiego formalne zawiadomienie o wpłynięciu przeciwko Polsce dwunastu skarg na zakaz aborcji eugenicznej w Polsce. Ma to związek z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który 22 października 2020 r. orzekł, że możliwość przeprowadzenia aborcji z powodu „dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu” (za które uznawano m.in. zespół Downa) jest niezgodny z Konstytucją, w szczególności z prawem każdego człowieka do życia. Od tego czasu aborcja eugeniczna jest w Polsce nielegalna.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W skargach do ETPC grupa dwunastu kobiet w różnym wieku wskazuje na „potencjalne naruszenie” ich prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Jedna ze skarżących twierdzi, że krótko przed wydaniem wyroku przez TK „odkryła, że jest w ciąży” i że „do czasu otrzymania wyników badań czuła się bardzo zaniepokojona”. Inna kobieta pisze w skardze, że co prawda „zażywa środki antykoncepcyjne i nie planuje ciąży” z uwagi na niesprzyjający stan zdrowia, ale mimo to i tak „jest bardzo zaniepokojona, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego wpłynie na jej sytuację”. Wszystkie kobiety skarżą się, iż mogą kiedyś zajść w ciążę, a dziecko okaże się niepełnosprawne.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Instytut Ordo Iuris niezwłocznie wystąpił do Trybunału z wnioskiem o dopuszczenie do postępowania w charakterze przyjaciela sądu. W połowie października przewodnicząca Sekcji Pierwszej ETPC, sędzia Ksenija Turković, wyraziła zgodę. Na początku listopada Instytut Ordo Iuris wysłał do Trybunału w Strasburgu opinię amicus curiae. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W opinii przypomniano między innymi, że żaden z traktatów międzynarodowych z zakresu praw człowieka nie przyznaje komukolwiek prawa do aborcji, natomiast niemal każdy z nich przyznaje każdemu prawo do życia (art. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, art. 6 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, art. 6 Konwencji ONZ o prawach dziecka). Przytoczono też stanowisko Komitetu ONZ ds<span class="MsoHyperlink" style="color:#0563c1"><span style="text-decoration:underline"><span style="color:black"><span style="text-decoration:none"><span style="text-underline:none">. Praw Osób Niepełnosprawnych</span></span></span></span></span>, zgodnie z którym przepisy dopuszczające aborcję z powodu niepełnosprawności dziecka są niezgodne z art. 4, 5 i 8 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">„Z naszych informacji wynika, że do ETPC cały czas wpływają nowe skargi na ochronę życia niepełnosprawnych dzieci nienarodzonych. Monitorujemy sytuację na bieżąco i będziemy interweniować w kolejnych sprawach tego typu. W dotychczasowej linii orzeczniczej ETPC przyjmuje specyficzne stanowisko – z jednej strony twierdzi, że nienarodzonym dzieciom nie przysługuje prawo do życia, z drugiej strony uznaje, że Konwencja nie przyznaje też nikomu prawa do aborcji.  W ocenie ETPC kwestia legalizacji lub delegalizacji aborcji należy do tzw. marginesu swobody państw członkowskich. Jak dotąd Trybunał oddalał skargi, w których próbowano wprost kwestionować prawo krajowe zakazujące aborcji w określonych przypadkach” – powiedziała Weronika Przebierała, Dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris.</span></span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2021-11/AdobeStock_220829528.jpeg?itok=0qUE0BLO" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/skarga" hreflang="pl">skarga</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zycia-0" hreflang="pl">ochrona życia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pro-life-0" hreflang="pl">pro life</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja" hreflang="pl">aborcja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja-eugeniczna" hreflang="pl">aborcja eugeniczna</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/europejski-trybunal-praw-czlowieka" hreflang="pl">Europejski Trybunał Praw Człowieka</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Tue, 16 Nov 2021 11:20:39 +0000 filip.bator 3716 at https://ordoiuris.pl Ordo Iuris interweniuje w Strasburgu w obronie tożsamości małżeństwa https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/ordo-iuris-interweniuje-w-strasburgu-w-obronie-tozsamosci-malzenstwa <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Ordo Iuris interweniuje w Strasburgu w obronie tożsamości małżeństwa <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>pon., 08/23/2021 - 12:05</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt">• <span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Dwie Bułgarki złożyły do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka skargę przeciwko własnemu państwu, którego władzę odmówiły zarejestrowania ich „małżeństwa” zawartego w Wielkiej Brytanii.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt">• <span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Decyzja została utrzymana przez sądy w Bułgarii, włącznie z Naczelnym Sądem Administracyjnym, który wskazał, że za małżeństwo może być uznane wyłącznie związek kobiety i mężczyzny.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt">• <span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Instytut Ordo Iuris złożył w Trybunale opinię przyjaciela sądu w tej sprawie. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt 36pt">• <span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Prawnicy podkreślili, że państwa członkowskie UE nie muszą uznawać tzw. małżeństw jednopłciowych zawartych za granicą. Potwierdzają to też orzeczenia sądów z różnych krajów.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Po orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego, Darina Kollova i Lillia Babulkova, wniosły skargę do ETPC. Kobiety skorzystały z pomocy prawnej Deystwie (Действие) - bułgarskiej organizacji LGBT Zarzuciły one Bułgarii naruszenie ich prawa do poszanowania życia rodzinnego oraz prawa do niedyskryminacji. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Instytut Ordo Iuris wystąpił do Przewodniczącego IV Sekcji ETPC z wnioskiem o zgodę na przystąpienie do postępowania w charakterze przyjaciela sądu. Po uzyskaniu pozwolenia, Instytut wysłał do Trybunału w Strasburgu opinię amicus curiae, w której argumentował, że państwa członkowskie nie muszą bezwzględnie uznawać tzw. małżeństw jednopłciowych zawartych przez ich obywateli za granicą. W stanowisku przedstawione zostały m.in. orzeczenia sądów polskich, włoskich i bułgarskich, które odmawiały uznania zagranicznych „małżeństw” homoseksualnych, powołując się na ochronę moralności publicznej, porządek publiczny albo obowiązującą w prawie krajowym definicję małżeństwa. W dotychczasowym orzecznictwie, sam Trybunał uznawał autorytet niezależnych sądów krajowych, jedynie w wyjątkowych przypadkach dopuszczając podważenie utrwalonej linii orzeczniczej w danym państwie. W przypadku uznawania związków jednopłciowych nie ma powodów do takiej interwencji. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">- Zgodnie z orzecznictwem ETPC, państwom przysługuje tzw. margines swobody w dziedzinach życia społecznego, które budzą kontrowersje moralne, a kwestia związków jednopłciowych z pewnością do takich należy. Niestety, w praktyce Trybunał stopniowo wycofuje się z tego stanowiska, o czym świadczą orzeczenia z 2015, 2017 i 2021 r., które nakazywały Włochom i Rosji instytucjonalizację związków jednopłciowych. Mimo to, interweniujemy w kolejnych sprawach tego typu, trafiających do ETPC, z którego pomocą działacze LGBT usiłują wymusić zmianę definicji małżeństwa i rodziny w swoich krajach, nawet wbrew większości swoich rodaków. Tak jest w przypadku Bułgarii, gdzie ponad 70% społeczeństwa sprzeciwia się wprowadzeniu tzw. małżeństw homoseksualnych. W opiniach wysyłanych do Strasburga, staramy się przekonać Trybunał, że nie powinno się przymuszać państw do ustanawiania ani uznawania instytucji prawnych, które budzą sprzeciw moralny większości społeczeństwa – powiedziała Karolina Pawłowska z Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris. </span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2021-08/AdobeStock_127003751.jpeg?itok=LTe0pHwd" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/bulgaria" hreflang="pl">bułgaria</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/etpc" hreflang="pl">etpc</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/strasburg" hreflang="pl">strasburg</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/malzenstwo" hreflang="pl">małżeństwo</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Mon, 23 Aug 2021 10:05:39 +0000 filip.bator 3614 at https://ordoiuris.pl Międzynarodowe poparcie dla ochrony życia. Opinia Ordo Iuris i organizacji prorodzinnych trafiła do TK https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/miedzynarodowe-poparcie-dla-ochrony-zycia-opinia-ordo-iuris-i-organizacji <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Międzynarodowe poparcie dla ochrony życia. Opinia Ordo Iuris i organizacji prorodzinnych trafiła do TK <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>śr., 10/21/2020 - 12:35</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">Trybunał Konstytucyjny będzie rozstrzygał kwestię zgodności z Konstytucją przepisów dopuszczających przeprowadzenie aborcji eugenicznej. Instytut Ordo Iuris podkreśla w swojej opinii „amici curiae”, że tzw. przesłanka eugeniczna narusza potwierdzoną w ustawie zasadniczej gwarancję ochrony życia na każdym jego etapie oraz wiążące Polskę umowy międzynarodowe. Opinia ta została poparta przez 30 międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną życia i przekazana sędziom TK. Znacznie słabiej umotywowane prawnie stanowisko przedstawiła też Amnesty International. Podpisały się pod nim zaledwie dwie inne organizacje.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><a href="https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/opinia-amici-curiae-instytutu-ordo-iuris-w-sprawie-stwierdzenia-niezgodnosci"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">POLSKA OPINIA AMICI CURIAE – LINK</span></span></b></span></span></span></a></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><a href="http://en.ordoiuris.pl/opinion-amici-curiae-regarding-declaration-non-conformity-article-4a-paragraph-1-subparagraph-2-and"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">MIĘDZYNARODOWA OPINIA AMICI CURIAE – LINK</span></span></b></span></span></span></a></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">Instytut nawiązuje w swojej argumentacji do wcześniejszego orzeczenia Trybunału z 28 maja 1997 r. TK wskazał wtedy, że „zakaz naruszania ludzkiego życia, w tym życia dziecka poczętego wynika z norm o charakterze konstytucyjnym”. Ordo Iuris przypomina również, że obowiązek ochrony życia nienarodzonych dzieci wynika z wiążących Polskę aktów prawa międzynarodowego. Potwierdza to m.in. Konwencja o prawach dziecka, która stwierdza, że </span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">„dziecko – z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową – wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”. Z kolei w stanowisku Komitetu ONZ ds. Osób Niepełnosprawnych podkreślono, iż „przepisy, które wyraźnie dopuszczają aborcję z powodu upośledzenia, naruszają Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych”. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">W przesłanym stanowisku przywołana została także uchwała Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1763 z 2010 r. Stwierdzono w niej, że państwo musi zapewnić prawo do odmowy udziału w praktykach, które prowadzą do śmierci dziecka poczętego. Stanowczo zaznaczono w niej, iż żadna osoba, szpital, ani instytucja nie mogą być przymuszane, dyskryminowane, ani pociągane do odpowiedzialności z powodu odmowy wykonania aborcji.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">Planowane na 22 października posiedzenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji eugenicznej zmobilizowało środowiska pro-life na całym świecie. Pod opinię Ordo Iuris podpisało się 30 organizacji m.in. ze Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Kolumbii czy Węgier.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">„Zbudowanie tak szerokiej koalicji społeczeństwa obywatelskiego wokół naszego stanowiska pokazuje, że na całym świecie coraz silniejsze są głosy w obronie życia człowieka na każdym etapie jego rozwoju. Liczymy na to, że Trybunał Konstytucyjny weźmie pod uwagę merytoryczne argumenty organizacji społecznych z całego świata, które jasno pokazują, że aborcja eugeniczna na gruncie prawa międzynarodowego stanowi pogwałcenie fundamentalnego prawa do życia oraz jest chyba najtragiczniejszym przejawem dyskryminacji ze względu na chorobę lub niepełnosprawność” – podkreśla Karolina Pawłowska, Dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.</span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2020-10/AdobeStock_289831902.jpeg?itok=ZZT1qoR1" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja" hreflang="pl">aborcja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja-eugeniczna" hreflang="pl">aborcja eugeniczna</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/trybunal-konstytucyjny" hreflang="pl">Trybunał Konstytucyjny</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zycia-0" hreflang="pl">ochrona życia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Wed, 21 Oct 2020 10:35:48 +0000 filip.bator 3244 at https://ordoiuris.pl Aborcja eugeniczna narusza Konstytucję. Opinia Ordo Iuris przekazana Trybunałowi https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/aborcja-eugeniczna-narusza-konstytucje-opinia-ordo-iuris-przekazana-trybunalowi <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Aborcja eugeniczna narusza Konstytucję. Opinia Ordo Iuris przekazana Trybunałowi <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>pt., 10/16/2020 - 11:44</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">W najbliższych dniach Trybunał Konstytucyjny będzie rozstrzygał kwestię zgodności z ustawą zasadniczą przepisów pozwalających na dokonywanie aborcji eugenicznej. Wniosek w tej sprawie złożony został przez grupę posłów reprezentowaną przez dra Bartłomieja Wróblewskiego oraz Piotra Uścińskiego. Swoją opinię na ten temat skierował do Trybunału także Instytut Ordo Iuris. Trafiła ona indywidualnie do rąk wszystkich sędziów TK. Instytut wskazuje, że przesłanka eugeniczna narusza konstytucyjną zasadę ochrony życia oraz wiążące Polskę umowy międzynarodowe. Ordo Iuris wskazuje też, że Trybunał podkreślał już wcześniej sprzeczność aborcji z ustawą zasadniczą. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><a href="https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/opinia-amici-curiae-instytutu-ordo-iuris-w-sprawie-stwierdzenia-niezgodnosci"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">PRZECZYTAJ OPINIĘ - LINK</span></span></b></span></span></span></a></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">W złożonej do Trybunału Konstytucyjnego opinii <i>amici curiae </i>(„przyjaciela sądu”), Instytut Ordo Iuris wskazuje na sprzeczność przepisów pozwalających na dokonywanie aborcji eugenicznej z Konstytucją RP. Dochodzi bowiem w tym przypadku do naruszenia zasad konstytucyjnych - demokratycznego państwa prawnego, ochrony i poszanowania ludzkiej godności, zapewnienia każdemu człowiekowi prawnej ochrony życia, ochrony macierzyństwa, zakazu dyskryminacji.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">W swojej argumentacji Instytut odwołuje się do wcześniejszego orzecznictwa Trybunału, w tym zwłaszcza do orzeczenia TK z 28 maja 1997 r., w którym wskazano, że „zakaz naruszania życia ludzkiego, w tym życia dziecka poczętego wynika z norm o charakterze konstytucyjnym”. W tym orzeczeniu Trybunał uznał, że dopuszczalność aborcji ze względów społecznych jest sprzeczna zarówno z zasadą demokratycznego państwa prawnego, jak i konstytucyjnym obowiązkiem roztoczenia opieki nad macierzyństwem. Z kolei Sąd Najwyższy w uchwale z 26 października 2006 r. stwierdził, że „ochrona prawnokarna dziecka poczętego jest w Polsce konsekwencją traktowania jako zasady zakazu przerywania ciąży”. Jak wskazują autorzy opinii Ordo Iuris – mówienie o tym, że w prawie polskim istnieje „prawo do aborcji” jest zatem nieuprawnione. Aborcja jest bowiem wyjątkiem od ogólnej zasady ochrony życia ludzkiego od poczęcia. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">Ordo Iuris przypomina także, że obowiązek ochrony życia dzieci na prenatalnym etapie rozwoju wynika z wiążącego Polskę prawa międzynarodowego. Według preambuły do Konwencji o prawach dziecka „dziecko – z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową – wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”. Zgodnie z art. 6 ust. 1 Konwencji, „Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia”. Instytut przytacza również fragment ze stanowiska Komitetu ONZ ds. Osób Niepełnosprawnych: „przepisy, które wyraźnie dopuszczają aborcję z powodu upośledzenia, naruszają Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych (art. 4, 5, 8). Nawet jeśli stan zostanie uznany za śmiertelny, nadal decyzja zostaje podjęta na podstawie upośledzenia. Często nie można stwierdzić, czy upośledzenie ma charakter krytyczny. Doświadczenie pokazuje, że oceny dotyczące upośledzenia są często fałszywe. Nawet jeśli nie jest to fałsz, ocena utrwala stereotypy dotyczące niepełnosprawności jako niezgodnej z dobrym życiem”. Pomimo, że stanowisko to nie ma charakteru wiążącego, to trafnie oddaje jednoznacznie dyskryminacyjny charakter przepisów dopuszczających aborcję eugeniczną. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%">„W przedłożonej do Trybunału Konstytucyjnego opinii podnosimy szereg argumentów, które jednoznacznie wskazują na niekonstytucyjny charakter aborcji eugenicznej. Życie każdego człowieka – w tym również tego na prenatalnym etapie rozwoju, a także chorego i niepełnosprawnego – podlega ochronie na gruncie polskiej ustawy zasadniczej. Zaskarżone do Trybunału przepisy idą jednak dalej, bowiem pozwalają one na dokonanie aborcji w sytuacji, gdy dochodzi do samego już podejrzenia choroby oraz niepełnosprawności. Trybunał Konstytucyjny stoi przed historyczną szansą na położenie kresu eugenicznym praktykom budzącym najgorsze historyczne skojarzenia” – komentuje mec. Bartosz Zalewski z Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.</span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2020-10/AdobeStock_210319257_0.jpeg?itok=cFAoRDuq" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/opinia" hreflang="pl">opinia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja" hreflang="pl">aborcja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pro-life-0" hreflang="pl">pro life</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zycia-0" hreflang="pl">ochrona życia</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Fri, 16 Oct 2020 09:44:29 +0000 filip.bator 3236 at https://ordoiuris.pl Opinia amici curiae Instytutu Ordo Iuris w sprawie stwierdzenia niezgodności określonych artykułów ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z Konstytucją RP https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/opinia-amici-curiae-instytutu-ordo-iuris-w-sprawie-stwierdzenia-niezgodnosci <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Opinia amici curiae Instytutu Ordo Iuris w sprawie stwierdzenia niezgodności określonych artykułów ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z Konstytucją RP <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>pt., 10/16/2020 - 11:35</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p class="text-align-justify" style="margin-bottom:6.0pt; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:251.25pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Opinia amici curiae Fundacji Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris </span></span></span></b></span></span></span></span></span><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:251.25pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">w sprawie stwierdzenia niezgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży<i> </i>(Dz. U. Nr 17, poz. 78 z późn. zm.) z Konstytucją RP</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p align="center" style="margin-bottom:6.0pt; text-align:center; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:251.25pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">1. Uwagi wprowadzające</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Postępowanie zostało zainicjowane przez </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">grupę posłów na Sejm RP IX kadencji reprezentowaną przez posła dra Bartłomieja Wróblewskiego oraz posła Piotra Uścińskiego</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> (dalej jako: Wnioskodawcy), którzy działając na podstawie o art. 191 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 188 pkt 1 Konstytucji RP wystąpili do Trybunału Konstytucyjnego (dalej również jako: Trybunał lub TK) z </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">wnioskiem z 19 listopada 2019 r.</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> (dalej jako: wniosek) o stwierdzenie niezgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[1]</span></span></span></span></span></a><i> </i>(dalej jako u.p.r.) z art. 30 Konstytucji RP przez to, że legalizują praktyki eugeniczne w stosunku do dziecka jeszcze nie urodzonego, odmawiając mu tym samym poszanowania i ochrony godności człowieka.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wnioskodawcy sformułowali także wniosek ewentualny na wypadek nieuwzględnienia przez Trybunał Konstytucyjny wniosku zawartego w <i>petitum </i>jako podstawowy. We wniosku ewentualnym Wnioskodawcy domagają się stwierdzenia, że art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. są niezgodne z art. 38 w zw. z art. 30 i 31 ust. 3 oraz z art. 38 w zw. z art. 32 ust 1 i 2 Konstytucji RP przez to, że legalizują praktyki eugeniczne w zakresie prawa do życia dziecka jeszcze nie urodzonego oraz uzależniają ochronę prawa do życia dziecka jeszcze nie urodzonego od jego stanu zdrowia, co stanowi zakazaną bezpośrednią dyskryminację oraz orzeczenie, że art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. są niezgodne z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz w zw. z art. 2 i art. 42 Konstytucji RP przez to, że legalizują przerwanie ciąży bez dostatecznego usprawiedliwienia koniecznością ochrony innej wartości, prawa lub wolności konstytucyjnej oraz posługują się nieokreślonymi kryteriami tej legalizacji, naruszając w ten sposób gwarancje konstytucyjne dla życia ludzkiego.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Należy zauważyć, że <i>petitum </i>wniosku w całości odpowiada <i>petitum </i>wniosku z 22 czerwca 2017 r. złożonego przez posłów VIII kadencji. Wniosek rozpoznawany był w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt K 13/17 i zostało umorzone postanowieniem z 21 lipca 2020 r.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[2]</span></span></span></span></span></a> z uwagi na zakończenie kadencji Sejmu, co stosowanie do art. 59 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (dalej jako: u.o.t.p.TK)<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[3]</span></span></span></span></span></a> stanowi obligatoryjną przesłankę umorzenia postępowania. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W przedmiotowej sprawie – na dzień sporządzania niniejszej opinii – nie zostało opublikowane stanowisko Sejmu RP oraz Stanowisko Prokuratora Generalnego. Niemniej jednak warto przypomnieć, iż w bliźniaczym postępowaniu prowadzonym pod sygnaturą K 13/17 Sejm RP - jako organ wydający objęty wnioskiem akt normatywny jest uczestnikiem postępowania z mocy art. 42 pkt 3 u.o.t.p.TK - wniósł o stwierdzenie, że art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. jest niezgodny z art. 30 w zw. z art. 38 Konstytucji oraz z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a także o umorzenie postępowania w pozostałym zakresie na postawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Na mocy art. 42 pkt 7 u.o.t.p.TK trzeci uczestnik postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie K 13/17, Prokurator Generalny, także przedstawił swoje stanowisko, zgodnie z którym art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. są niezgodne z art. 30 i art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, zaś w pozostałym zakresie postępowanie powinno ulec umorzeniu na podstawie 59 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK z uwagi na zbędność wydania wyroku.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Po wnikliwym i gruntownym przeanalizowaniu sprawy Fundacja Instytut na rzecz kultury prawnej Ordo Iuris<i> </i>pragnie w przedmiotowej sprawie przedstawić następującą opinię:</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:14.2pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">1) <span style="background:white">art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży są niezgodne z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP</span>;</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:14.2pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2) art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy powołanej w pkt 1 jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP;</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:14.2pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3) w pozostałym zakresie postępowanie podlega umorzeniu na postawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Poniżej Instytut Ordo Iuris pragnie przedstawić uzasadnienie powyższego stanowiska.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2. Analiza formalnoprawna</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2.1. Legitymacja Wnioskodawcy</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Z przedmiotowym wnioskiem wystąpiła grupa 119 posłów na Sejm RP IX kadencji. Legitymacja grupy co najmniej 50 posłów na Sejm RP do wystąpienia z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją wynika z art. 191 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 188 pkt 1 Konstytucji. W niniejszej sprawie legitymacja czynna podmiotu inicjującego postępowanie nie budzi zatem wątpliwości. Co warto podkreślić, jego legitymacja ma charakter ogólny, co oznacza, że podmiot inicjujący nie musi wykazywać interesu prawnego. W istocie zatem, jego legitymacja ma charakter nieograniczony.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2.2.Przedmiot kontroli</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W niniejszej sprawie przedmiotem kontroli konstytucyjności są: art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r.: „Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: […] badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu”. Art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. stanowi natomiast, że: „W przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 przerwanie ciąży jest dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej.” Wnioskodawcy określili zatem część aktu normatywnego (konkretne przepisy lub ich fragmenty), której ocena konstytucyjności jest przedmiotem rozpoznania przez Trybunał.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wskazane przepisy (normy prawne, które można z nich wyprowadzić) – w związku z umorzeniem postępowania K 13/17 - nie były dotychczas przedmiotem badania ich zgodności z przepisami (normami) prawnymi wyższego rzędu, w tym z Konstytucją, przez Trybunał Konstytucyjny. Trybunał badał zgodność art. 4a ust. 1 pkt 4 u.p.r. z przepisami konstytucyjnymi, które zachowały moc obowiązującą na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (dalej jako: mała konstytucja z 1992 r.)<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[4]</span></span></span></span></span></a>, wskutek czego poddany kontroli przepis u.p.r. został uchylony, jako niezgodny z art. 1 oraz art. 79 ust. 1 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy, ponieważ naruszał konstytucyjne gwarancje ochrony życia ludzkiego w każdej fazie jego rozwoju, które wynikały z zasady demokratycznego państwa prawnego oraz stanowiły konieczną formę realizacji ciążącego na Rzeczypospolitej Polskiej obowiązku otoczenia macierzyństwa opieką i ochroną<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[5]</span></span></span></span></span></a>. Wśród przepisów objętych rozpoznawanym wówczas przez TK wnioskiem grupy senatorów nie było ani art. 4a ust. 1 pkt 2, ani art. 4a ust. 2 u.p.r. W związku z powyższym nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie zachodzi stan <i>rei iudicatae, </i>a badanie konstytucyjności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. jest w pełni dopuszczalne.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2.3. Podstawy kontroli </span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jako wzorzec kontroli Wnioskodawcy wskazali przede wszystkim art. 30 Konstytucji, zgodnie z którym: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Poza tym Wnioskodawcy sformułowali wniosek ewentualny, w którym jako wzorzec kontroli konstytucyjności wskazano art. 38 w zw. z art. 30 i 31 ust. 3 oraz z art. 38 w zw. z art. 32 ust 1 i 2 Konstytucji. Zgodnie z art. 38 Konstytucji: „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”. Art. 31 ust. 3 Konstytucji stanowi z kolei, że „Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw”. Zgodnie natomiast z treścią art. 32 ust 1 i 2 Konstytucji: „1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.” </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Drugi zarzut formułowany w ramach wniosku ewentualnego obejmuje art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz w zw. z art. 2 i art. 42 Konstytucji. Art. 2 Konstytucji statuuje zasadę demokratycznego państwa prawnego: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. W stosunku do art. 42 Konstytucji Wnioskodawcy w istocie odnoszą się do art. 42 ust. 1 Konstytucji, z którego wyprowadza się zasadę <i>nullum crimen sine lege poenali anteriori</i>: „Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego”.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Każdy z trzech podnoszonych przez Wnioskodawcę zarzutów naruszenia przepisu lub grupy przepisów Konstytucji zawiera uzasadnienie.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2.4. Rzeczywisty zakres zaskarżenia</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Ustawa o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym stawia przed wnioskiem, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, wymóg, by zawierał (1) oznaczenie podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku, (2) podanie podstawy prawnej działania podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku, (3) oznaczenie rodzaju pisma procesowego, (4) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, (5) wskazanie wzorca kontroli, (6) uzasadnienie (art. 47 ust. 1 u.o.t.p.TK). Zgodnie z art. 36 u.o.t.p.TK wniosek powinien ponadto spełniać wymogi przewidziane dla pisma procesowego w świetle ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako: k.p.c.)<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[6]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Niewątpliwie pismo procesowe Wnioskodawców spełnia kryteria określone w art. 47 ust. 1 u.o.t.p.TK. Niemniej w świetle 47 ust. 2 u.o.t.p.TK, w stosunku do uzasadnienia wniosku składanego przez podmiot wymieniony w art. 191 ust. 1 pkt 1–5 Konstytucji, ustawodawca zdecydował się sformułować elementy, które musi zawierać uzasadnienie, a mianowicie: (1) przywołanie treści kwestionowanego wnioskiem przepisu wraz z jego wykładnią, (2) przywołanie treści wzorców kontroli wraz z ich wykładnią, (3) określenie problemu konstytucyjnego i zarzutu niekonstytucyjności, (4) wskazanie argumentów lub dowodów na poparcie zarzutu niekonstytucyjności. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Uważne prześledzenie toku uzasadnienia wniosku grupy posłów w kontekście wymagań, które stawia art. 47 ust. 2 u.o.t.p.TK – a w szczególności przywołana treść kwestionowanych przepisów wraz z ich wykładnią, przywołana treść wzorców kontroli wraz z ich wykładnią, określenie problemu konstytucyjnego i zarzutu niekonstytucyjności, jak również wskazanie argumentów lub dowodów na poparcie zarzutu niekonstytucyjności – wskazuje, że w istocie Wnioskodawcy podnieśli zarzut naruszenia wszystkich wymienionych w <i>petitum</i> wniosku przepisów Konstytucji, choć niekoniecznie w konfiguracji wskazanej w <i>petitum</i>. Takie postępowanie Wnioskodawcy może dziwić, niemniej zgodnie z zasadą <i>falsa demonstratio non nocet</i> należy uznać, że Wnioskodawca w istocie wniósł o stwierdzenie <b>niezgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 2, art. 30, art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP</b><i>.</i> Tak też przedstawia się rzeczywisty zakres zaskarżenia wskazany we wniosku, o którym mowa w art. 67 u.o.t.p.TK. Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wskazywał już, że identyfikacja prawidłowego zakresu zaskarżenia nie zawsze znajduje pełne odzwierciedlenie w <i>petitum</i> wniosku<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[7]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Takie rozpoznanie zakresu zaskarżenia nie tylko odzwierciedla rzeczywistą intencję grupy posłów, która została wyrażona we wniosku, lecz uzasadnione jest również ciężarem gatunkowym niniejszej sprawy oraz doniosłością podniesionych w uzasadnieniu zarzutów. Nie deprecjonując jakiejkolwiek sprawy rozstrzyganej przez Trybunał Konstytucyjny – wszak dbałość o hierarchiczną zgodność norm prawnych zawsze pozostaje jednym z najdonioślejszych zadań ciążących na sądzie konstytucyjnym w demokratycznym państwie prawnym – nie każda dotyczy warunków dopuszczalności pozbawiania życia ludzkiego oraz poszanowania przez porządek prawny jego człowieczeństwa i respektowania wynikającej stąd podmiotowości prawnej. Kwestie te są bowiem najbardziej fundamentalne z punktu widzenia wywiązywania się przez ustawodawcę z obowiązku poszanowania i ochrony godności człowieka, która jest źródłem wolności i praw człowieka (art. 30 Konstytucji), jak również dla ustalenia istoty demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) oraz traktowania Rzeczypospolitej Polskiej jako dobra wspólnego wszystkich obywateli (art. 1 Konstytucji). Wprawdzie w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzeka niezgodność zaskarżonego przepisu z jednym z wzorców wskazanym w piśmie inicjującym postępowanie, można zaniechać kontroli z pozostałymi. Trybunał zazwyczaj tak czyni, szczególnie jeśli przemawiają za tym racje natury celowościowej<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[8]</span></span></span></span></span></a>. Niemniej niniejsza sprawa, jak podkreślano wyżej, dotyczy </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">kwestii fundamentalnej dla ochrony godności, wolności i praw człowieka oraz wskazania istoty demokratycznego państwa prawnego, co sprawia, że uzasadnione jest przeprowadzenie przez Trybunał kontroli z każdym z przedstawionych wzorców<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[9]</span></span></span></b></span></span></a>.</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W pozostałym zakresie wskazanym w <i>petitum</i>, a zwłaszcza w zakresie niezgodności art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 38 w zw. z art. 2 i art. 42 Konstytucji, uzasadnienie wniosku w istocie nie wskazuje problemu konstytucyjnego ani nie wyjaśnia, na czym polega jego niekonstytucyjność, nie tłumaczy nawet sposobu ujęcia związku wzorców kontroli, jak również nie podaje argumentów na rzecz naruszenia przez art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. zasady określoności prawa (co czyni się jedynie w odniesieniu do art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r.). To wszystko skłania do przyjęcia opinii, że w tym zakresie postępowanie podlega umorzeniu na postawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3. Podmiotowość prawna dziecka poczętego</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3.1. Podmiotowość prawna dziecka poczętego w świetle prawodawstwa krajowego</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przedmiotem rozstrzygnięcia w toczącym się postępowaniu jest kwestia o <b>rudymentarnym znaczeniu</b> <b>z punktu widzenia praw człowieka</b>. Wnioskodawcy dążą do poprawy standardu prawnej ochrony życia ludzkiego na prenatalnym etapie rozwoju. Stwierdzenie niekonstytucyjności objętych wnioskiem przepisów u.p.r. przyczyni się bowiem do ograniczenia przesłanek dopuszczalności aborcyjnego uśmiercenia dzieci w Polsce, a w konsekwencji do zdecydowanego zmniejszenia ich liczby, ponieważ znaczącą większość aborcji stanowią przypadki uśmiercania dzieci nienarodzonych z powołaniem się na przesłanki określone w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. Według danych dostępnych w sprawozdaniu Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania w 2016 r. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży w roku 2016 na 1098 zabiegów przerwania ciąży ogółem aż 1042 nastąpiło w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[10]</span></span></span></span></span></a>. W kolejnych latach zachowała się podobna tendencja, choć liczba przeprowadzanych aborcji nieco spadła – w 2017 r. na 1057 aborcji ogółem, 1035 nastąpiło w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. W 2018 r. było to już odpowiednio 1076 oraz 1050 aborcji<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[11]</span></span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Współczesne prawo polskie uznaje <b>interesy osobiste i majątkowe dziecka poczętego za wartość prawnie doniosłą</b>. Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny w jednym z najważniejszych swych judykatów, tj. w orzeczeniu z 28 maja 1997 r.: „Wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej, nie może być różnicowana”<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[12]</span></span></span></span></span></a>. Podkreślić trzeba, że wraz z wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy zasadniczej konstytucyjny standard ochrony życia ludzkiego – a zatem także życia dziecka poczętego – uległ wzmocnieniu poprzez sformułowanie <i>expressis verbis </i>przepisu ustanawiającego obowiązek zapewnienia prawnej ochrony życia ludzkiego. Zwrócił na to uwagę Trybunał, który kończąc uzasadnienie zacytowanego orzeczenia stwierdził: „Uchwalona 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja RP potwierdza w art. 38 prawną ochronę życia każdego człowieka. Podstawa konstytucyjna, na której oparł swoje orzeczenie Trybunał Konstytucyjny, znalazła więc swoje potwierdzenie i wyraźne wyartykułowanie w Konstytucji RP”<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[13]</span></span></span></span></span></a>. Trzeba również podkreślić, że zawarte w orzeczeniu z 1997 r. tezy – w szczególności te dotyczące rozumienia istoty demokratycznego państwa prawnego oraz konstytucyjnej ochrony macierzyństwa – wciąż zachowują aktualność<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[14]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Życie dziecka poczętego jest również bezpośrednim przedmiotem ochrony przy przestępstwach określonych w art. 152-154 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny</span></span></span></b><a href="#_ftn15" name="_ftnref15" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[15]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> (dalej jako: k.k.). Pogląd taki – mimo, że różnie niuansowany – dominuje w literaturze przedmiotu<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[16]</span></span></span></span></span></a>. Znalazł on również uznanie w orzecznictwie sądowym<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[17]</span></span></span></span></span></a>. Warto przytoczyć fragment z uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z 26 października 2006 r.: „Polskie ustawodawstwo karne chroni życie ludzkie od momentu poczęcia do śmierci. Różne są natomiast intensywność i zakres ochrony życia «człowieka» i życia w fazie prenatalnej, a więc podmiotu określonego w przepisach art. 152, art. 153 i art. 157a k.k. jako «dziecko poczęte». Ochrona prawnokarna dziecka poczętego jest w Polsce konsekwencją traktowania jako zasady zakazu przerywania ciąży”<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[18]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Interesy majątkowe dziecka poczętego chronione są na gruncie prawa cywilnego<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[19]</span></span></span></span></span></a>. Jakkolwiek art. 8 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[20]</span></span></span></span></span></a> (dalej jako: k.c.) został uchylony, to jak wskazuje M. Pazdan: „[s]zereg przepisów wyraźnie dopuszcza warunkową możność nabycia przez <i>nasciturusa </i>określonych praw lub możność nabycia praw i obowiązków na określonej drodze”<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[21]</span></span></span></span></span></a>. Trzeba przy tym pamiętać, że pomiędzy pojęciem podmiotowości prawnej a określonym w art. 8 § 1 k.c. pojęciem zdolności prawnej nie można stawiać znaku równości<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[22]</span></span></span></span></span></a>. Jakkolwiek zagadnienie to nie jest w literaturze przedmiotu rozstrzygnięte w sposób jednoznaczny, to stanowisko takie zostało wyraźnie wyartykułowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że „[z]dolność prawna, o której mówią przepisy kodeksu cywilnego, ma charakter czysto funkcjonalny i odnosi się wyłącznie do instytucji prawa cywilnego. W szczególności nie można utożsamiać zdolności prawnej określonej w art. 8 k.c. z podmiotowością prawną w całym systemie prawa. Podmiotowość prawna przynależna jest każdemu człowiekowi”<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[23]</span></span></span></span></span></a>. <b>Uchylenie przez ustawodawcę art. 8 § 2 k.c. pozostaje zatem indyferentne dla podmiotowości dziecka poczętego i zakresu ochrony, jaka mu przysługuje</b><a href="#_ftn24" name="_ftnref24" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[24]</span></span></span></span></span></a>. Warto również dodać, za Trybunałem Konstytucyjnym, że „[s]amo skreślenie generalnej klauzuli zawartej w art. 8 § 2 k.c. nie musi prowadzić automatycznie do braku jakiejkolwiek zdolności prawnej dzieci poczętych. Brak, przed 1993 r., derogowanej w 1996 r. klauzuli nie przeszkadzał sądom w konstruowaniu takiej zdolności w zakresie niektórych praw przewidzianych w kodeksie cywilnym, na zasadzie interpretacji poszczególnych przepisów prawa cywilnego. W doktrynie wyrażany jest pogląd, że wprowadzenie do kodeksu cywilnego art. 8 § 2 nie stanowiło «istotnej nowości w stosunku do tego, co judykatura i doktryna przyjmowały na tle dotychczasowych przepisów kodeksu cywilnego» (zob. A. Mączyński, K. Zawada, Kwartalnik Prawa Prywatnego, z. 3/1995, s. 418). Nie ma podstaw do negowania dalszej aktualności tego dorobku po uchyleniu art. 8 § 2 kc”<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[25]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Interesy majątkowe dziecka poczętego są zatem chronione przez przepisy szczególne. Wskazać tu należy art. 446<sup>1</sup> k.c., zgodnie z którym z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem oraz art. 927 § 2 k.c., stanowiący, że dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte, może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Odnośnie do art. 927 § 2 k.c. w literaturze przedmiotu powstały pewne rozbieżności związane z konstrukcją prawną zastosowaną przez ustawodawcę dla zabezpieczenia interesów spadkowych dziecka poczętego<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[26]</span></span></span></span></span></a>. Zastosowanie w tym przypadku znanej z prawa rzymskiego fikcji prawnej, polegającej na przyjęciu już po narodzinach dziecka, że urodziło się ono przed zdarzeniem warunkującym nabycie określonych praw podmiotowych (tj. przed otwarciem spadku), wydaje się jednak nieadekwatne do treści przepisu<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[27]</span></span></span></span></span></a> oraz nieuzasadnione w świetle aksjologii konstytucyjnej. Podkreślić bowiem należy, jak słusznie zauważył P. Nazaruk, że przysługujące na mocy tych przepisów warunkowe prawa podmiotowe <i>nasciturusa, </i>z chwilą jego urodzenia nabierają charakteru bezwzględnego, jednakże ich tożsamość nie ulega zmianie (są to dalej te same prawa podmiotowe)<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[28]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zgodnie z art. 182 ustawy z dnia 25 lutego 1964 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[29]</span></span></span></span></span></a> (dalej jako: k.r.o.), dla zabezpieczenia praw dziecka poczętego ustanowić można kuratora (<i>curator ventris</i>). Odnosząc się do funkcji kuratora ustanowionego dla <i>nasciturusa, </i>G. Jędrejek wskazał, że „[p]rawa majątkowe dziecko nabędzie z chwilą urodzenia. Z chwilą poczęcia nabywa prawa niemajątkowe, w tym prawo do życia. Kurator reprezentuje dziecko poczęte w sprawach dotyczących zarówno praw już istniejących, których przedmiotem jest np. życie lub zdrowie, jak i praw, które dziecko nabędzie z chwilą urodzenia”<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[30]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W tym kontekście warto jeszcze przywołać wyrok zapadły 30 listopada 2016 r. (III PK 17/16) w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego: „W systemie prawa polskiego jest zasadą, że – niezależnie od dokonywanych zmian normatywnych – obowiązujące przepisy akcentują podmiotowy charakter <i>nasciturusa</i>. Jeszcze na tle przepisów Kodeksu zobowiązań podkreślano, że prawidłowa wykładnia prawa, zgodna z duchem humanizmu, nakazuje przyjąć, że dziecko poczęte, jeżeli urodzi się żywe, musi być traktowane z punktu widzenia prawa na równi z dzieckiem już urodzonym, jeżeli sfery ich uprawnień są zbieżne ze sobą. Wykładnia, która by zmierzała do pozbawienia tego dziecka roszczeń, jakie przysługują jego rodzeństwu, tylko dlatego, że w momencie zdarzenia, które uzasadnia roszczenie, wprawdzie było już poczęte, ale jeszcze nieurodzone – nie mogłaby być uznana za trafną”<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref31"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[31]</span></span></span></sup></sup></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Szczególne znaczenie dla ochrony interesów i praw dzieci poczętych ma ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (dalej jako: u.RPD)<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[32]</span></span></span></span></span></a>. W świetle art. 1 ust. 2 tej ustawy „Rzecznik Praw Dziecka, zwany dalej Rzecznikiem, stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencji o prawach dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców”. <b>Ustawa <i>expressis verbis </i>uznaje przy tym, że dzieckiem w jej rozumieniu jest „każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności” (art. 2 ust. 1 u.RPD)<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[33]</span></span></span></b></span></span></a></b>. Art. 3 ust. 1 u.RPD stanowi, iż Rzecznik Praw Dziecka podejmuje działania mające na celu zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godności i podmiotowości. Natomiast zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 1 u.RPD Rzecznik Praw Dziecka działa na rzecz ochrony prawa dzieci (w tym również dzieci poczętych) do życia i ochrony zdrowia, zaś w myśl ust. 4 tego samego artykułu <b>Rzecznik powinien otaczać dzieci niepełnosprawne szczególną troską i pomocą. Tak więc w świetle ustawy podmiotami szczególnej troski Rzecznika Praw Dziecka są dzieci niepełnosprawne, które jeszcze się nie narodziły, a w szczególności ich prawo do życia oraz ochrony zdrowia.</b></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3.2. Podmiotowość dziecka poczętego w świetle prawa międzynarodowego</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Prawo do ochrony życia chronione jest również przez akty prawa międzynarodowego. Podkreślić trzeba, że <b>nie różnicują one zakresu ochrony życia ludzkiego w fazie pre- i postnatalnej</b>. Wskazać zatem należy, że zgodnie z art. 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r.<a href="#_ftn34" name="_ftnref34" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[34]</span></span></span></span></span></a> każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby. Art. 6 ust. 1 zd. pierwsze Międzynarodowego Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich z 16 grudnia 1966 r.<a href="#_ftn35" name="_ftnref35" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[35]</span></span></span></span></span></a> stanowi z kolei: „Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia”. Zgodnie z art. 2 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r.<a href="#_ftn36" name="_ftnref36" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[36]</span></span></span></span></span></a>: „Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę”. Podobnie art. 2 ust. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 r., który stanowi, że: „Każdy ma prawo do życia”<a href="#_ftn37" name="_ftnref37" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[37]</span></span></span></span></span></a>. Niezależnie od różnych komentarzy i (re)interpretacji, należy zdecydowanie podkreślić, że wszystkie wyżej wymienione traktaty, jak również Powszechna Deklaracja Praw Człowieka oraz Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej w żadnym ze swoich postanowień nie ograniczają horyzontu czasowego ochrony prawnej życia ludzkiego, w szczególności nie formułują one zwrotu, że przysługuje dopiero „od urodzenia” ani nie zawierają żadnego równoważnego sformułowania lub chociażby sugestii, że nie przysługuje w okresie prenatalnym<a href="#_ftn38" name="_ftnref38" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[38]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Potwierdzeniem powyższego spostrzeżenia oraz istotną wskazówką interpretacyjną dla ustalenia zakresu podmiotowego prawnej ochrony życia ludzkiego, która jest przewidziana w prawie międzynarodowym (a w konsekwencji i prawie krajowym – o czym ostatecznie przesądza art. 91 ust. 1 Konstytucji), dają postanowienia Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r.<a href="#_ftn39" name="_ftnref39" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[39]</span></span></span></span></span></a> (dalej jako: k.p.d.). Jak wskazuje Preambuła tej umowy międzynarodowej, </span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">k</span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">ażdy człowiek może korzystać z praw określonych Powszechną Deklaracją Praw Człowieka oraz Międzynarodowymi Paktami Praw Człowieka bez względu na jakiekolwiek różnice wynikające z okoliczności jego narodzin,<b> </b>zaś<b> dziecko –</b></span></span></span><b> </b><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową – wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu.</span></span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> Prawo do ochrony życia dziecka poczętego jest zatem także wyraźnie wyartykułowane w art. 6 ust. 1 k.p.d, zgodnie z którym: „Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia”. Zarówno przed, jak i po urodzeniu.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Do podobnych wniosków prowadzi analiza postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r.<a href="#_ftn40" name="_ftnref40" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[40]</span></span></span></span></span></span></a> (dalej jako: k.p.o.n.), która w art. 10 wyraźnie stanowi: „Państwa Strony potwierdzają, że każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia i podejmą wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym skutecznego korzystania z tego prawa, na zasadzie równości z innymi osobami”. Zgodnie ze stanowiskiem Komitetu ONZ ds. Praw Osób Niepełnosprawnych: „Przepisy, które wyraźnie dopuszczają aborcję z powodu upośledzenia, naruszają Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych (art. 4, 5, 8). Nawet jeśli stan zostanie uznany za śmiertelny, nadal decyzja zostaje podjęta na podstawie upośledzenia. Często nie można stwierdzić, czy upośledzenie ma charakter krytyczny. Doświadczenie pokazuje, że oceny dotyczące upośledzenia są często fałszywe. Nawet jeśli nie jest to fałsz, ocena utrwala stereotypy dotyczące niepełnosprawności jako niezgodnej z dobrym życiem”<a href="#_ftn41" name="_ftnref41" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[41]</span></span></span></span></span></span></a>. Warto podkreślić, że w swej niewiążącej opinii Komitet ONZ ds. Praw Osób Niepełnosprawnych <b>zakwestionował zgodność prawa krajowego dopuszczającego aborcję eugeniczną z ogólnymi zobowiązaniami państwa-strony wynikającymi z k.p.o.n.</b>, zakazem dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność oraz ciążącym na państwie-stronie obowiązku podnoszenia świadomości społeczeństwa w zakresie poszanowania praw osób niepełnosprawnych i podejmowania działań na rzecz ich akceptacji.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 9 Konstytucji Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego (do którego nie zalicza się opinii i komentarzy różnych komitetów i gremiów międzynarodowych), a w myśl art. 91 ust. 1 Konstytucji każda ratyfikowana umowa międzynarodowa stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Takie zaś zastrzeżenie w odniesieniu do chroniących życie człowieka przepisów wspomnianych paktów i konwencji nigdzie nie występuje. W świetle ustalonej konstytucyjnie hierarchii źródeł prawa, umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają wyższą moc prawną w stosunku do ustaw (art. 188 pkt 2 Konstytucji) oraz korzystają z pierwszeństwa stosowania przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji). Natomiast same umowy międzynarodowe nie mogą być z kolei sprzeczne z ustawą zasadniczą (zob. art. 188 pkt 1 Konstytucji).</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3.3. Sytuacja prawna dziecka poczętego a charakter aborcji w prawie polskim</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jak słusznie zauważa W. Borysiak, <b>polskie prawodawstwo nie zna pojęcia „prawa podmiotowego do aborcji”</b><a href="#_ftn42" name="_ftnref42" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[42]</span></span></span></span></span></a>. Niekaralność aborcji w prawie polskim rozpatrywana może być w kategoriach <b>kontratypu</b> (względnie instytucji do kontratypu zbliżonej) lub <b>znamienia</b> <b>negatywnego</b> czynu zabronionego z art. 152 k.k. Stanowisko doktryny odnośnie do tej kwestii nie jest jednak jednoznaczne. Zwolennicy koncepcji kontratypu wskazują, że dokonanie aborcji zgodnie z przepisami u.p.r. uchyla bezprawność uśmiercenia dziecka poczętego wskutek przerwania ciąży (art. 152 k.k.)<a href="#_ftn43" name="_ftnref43" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[43]</span></span></span></span></span></a>. Pogląd ten znajduje poparcie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, pochodzącym z czasów sprzed wejścia w życie u.p.r., kiedy jeszcze obowiązywały przepisy dopuszczające dokonanie aborcji w zdecydowanie szerszym zakresie aniżeli ma to miejsce obecnie: „<span style="background:white">Ustawa ta [tj. ustawa z 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży – przyp. Ordo Iuris] określa warunki dopuszczalności przerywania ciąży, a więc w swoim założeniu dotyczy sytuacji, które powinny być wyjątkowym legalizowaniem zachowania z reguły bezprawnego. Dlatego też traktuje się te przepisy w doktrynie prawa karnego jako określające kontratyp, czyli okoliczność wyłączającą bezprawność czynu. Nałożenie obowiązku zachowania kontratypowego może być czymś zupełnie wyjątkowym i dotyczy z reguły określonych służb działających w celu przywrócenia porządku publicznego lub wykonania decyzji władzy. <b>Nie można uznać za trafne stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, przyjmującego, że istnieje wolność kobiety do przerwania ciąży ograniczona </b></span></span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">ustawą </span></span></span></b><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">z 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Stan prawny jest wręcz odwrotny. Pierwotny jest zakaz przerywania ciąży </span></span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[pogrubienie – Ordo Iuris], a ustawa określa jedynie warunki dopuszczalności odstępstwa od tego zakazu</span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">”<a href="#_ftn44" name="_ftnref44" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[44]</span></span></span></span></span></a>. Cytowane orzeczenie zachowało całkowitą aktualność w przytoczonym zakresie.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Stanowisko powyższe – już na gruncie przepisów obowiązującej u.p.r. – w pełni podzielił Sąd Najwyższy, który podkreślił, że: „okoliczności wskazane w art. 4a ust. 1 ustawy mają charakter zbliżony do kontratypu, a więc wiążą się z wyłączeniem bezprawności. Nie jest to jednak równoznaczne z uznaniem «prawa do aborcji» za dobro osobiste, wskazać bowiem należy, że właściwa dla kontratypu kolizja dóbr wyłącza możliwość konstruowania prawa podmiotowego, którego przedmiotem byłoby dobro osobiste, polegające na możliwości naruszenia dóbr osobistych innych osób”<a href="#_ftn45" name="_ftnref45" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[45]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Prezentując odmienne stanowisko, wskazuje się natomiast, że jakkolwiek przepisy u.p.r. uchylają bezprawny charakter czynu (względnie – wg A. Zolla – jego karalność), to jednak dokonując niekaralnej aborcji nie realizuje się znamion żadnego czynu zabronionego, a zatem przyjęta w prawie polskim konstrukcja polega na określeniu znamion negatywnych przestępstwa z art. 152 Kodeksu karnego<a href="#_ftn46" name="_ftnref46" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[46]</span></span></span></span></span></a>. A Zoll podkreśla przy tym, że konstrukcja kontratypu mogłaby być zastosowana jedynie w przypadku uśmiercenia dziecka poczętego w celu ratowania życia matki, bowiem </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">jedynie wówczas rozwiązuje się kolizję dwu dóbr przedstawiających określoną wartość społeczną</span></span></span></b><a href="#_ftn47" name="_ftnref47" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[47]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Nie mając na celu definitywnego rozstrzygnięcia tej teoretycznie doniosłej kwestii, powtórzyć jedynie można, że polski porządek prawny nie zna „prawa podmiotowego do aborcji”<a href="#_ftn48" name="_ftnref48" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[48]</span></span></span></span></span></a>. Pomimo pewnych zauważalnych tendencji w judykaturze, sytuacja normatywna określona w art. 4a u.p.r<i> </i>nie może być rozpatrywana również na gruncie ochrony dóbr osobistych jako odrębne dobro osobiste<a href="#_ftn49" name="_ftnref49" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[49]</span></span></span></span></span></a>. W orzecznictwie Sądu Najwyższego stwierdzono mianowicie, że dokonanie aborcji w przypadkach dopuszczonych przepisami ustawy stanowi „dobro osobiste”<a href="#_ftn50" name="_ftnref50" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[50]</span></span></span></span></span></a>. Stanowisko takie jest w oczywisty sposób sprzeczne z judykaturą Trybunału Konstytucyjnego, który zaznaczył, że w demokratycznym państwie prawnym, chroniącym macierzyństwo „[n]ie można decydować o posiadaniu dziecka w sytuacji, gdy dziecko to już rozwija się w fazie prenatalnej i w tym sensie jest już posiadane przez rodziców. Prawo do posiadania dziecka może być więc interpretowane wyłącznie w aspekcie pozytywnym, a nie jako prawo do unicestwienia rozwijającego się płodu ludzkiego”<a href="#_ftn51" name="_ftnref51" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[51]</span></span></span></span></span></a>. Nawet, gdyby zaakceptować to błędne stanowisko przyjmowane przez niektóre składy Sądu Najwyższego, to trudno uznać tego rodzaju „dobro osobiste” za równoważne z dobrami dziecka poczętego, jakie objęte są ochroną na gruncie polskiego prawa, w szczególności karnego, cywilnego, jak i konstytucyjnego. Matka dziecka poczętego ma istotny status gwaranta, z którego wynika konieczność szczególnej troski o jej zdrowie i życie<a href="#_ftn52" name="_ftnref52" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[52]</span></span></span></span></span></a>, jednakże <b>nie sposób przyjąć, że w świetle aksjologii konstytucyjnej powinno przysługiwać jej z tego tytułu prawo do uśmiercenia dziecka poczętego</b>, u którego stwierdzono prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Nie ma tu bowiem żadnej proporcji dóbr objętych ochroną prawną<a href="#_ftn53" name="_ftnref53" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[53]</span></span></span></span></span></a>. Proporcja taka mogłaby występować jedynie w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia matki, co pozwalałoby zresztą rozpatrywać całą zaistniałą sytuację z punktu widzenia konstrukcji zbliżonej do kodeksowego stanu wyższej konieczności (por. art. 26 § 2 k.k.)<a href="#_ftn54" name="_ftnref54" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[54]</span></span></span></span></span></a>. Rozważania w tym zakresie wykraczają jednak poza zakres sprawy zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przedstawiony powyżej w pkt 3.1 i 3.2 przegląd zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskie oraz dorobku polskiej judykatywy, w tym Trybunału Konstytucyjnego, pozwala już na udzielenie odpowiedzi na fundamentalne pytanie: czy rzeczywiście istnieją jakiekolwiek aksjologiczne przesłanki, dla których dziecko poczęte, względem którego badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, miałoby być pozbawione ochrony prawnej (w pierwszej kolejności osobistej, a w dalszej również majątkowej), w tym ochrony prawnokarnej? Podkreślić trzeba, że w stosunku do osób już narodzonych, których stan zdrowia pozwalałby uznać je za „ciężko i nieodwracalnie upośledzone” albo dotknięte „nieuleczalną chorobą zagrażającą ich życiu”, analogicznych wątpliwości w zakresie konieczności zapewnienia prawnej ochrony życia oraz innych praw wynikających z przyrodzonej godności, w tym majątkowych, w cywilizowanym świecie się nie formułuje. W świetle polskiego prawa pozbawienie ich życia jest penalizowane przez art. 148 k.k.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3.4. Uwagi terminologiczne </span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W tym miejscu należy jeszcze odnieść się do zagadnień terminologicznych. Zauważyć trzeba, że jakkolwiek przepisy u.p.r. posługują się konsekwentnie terminem „płód”, to wskazane jest <b>jednoznaczne stwierdzenie, że na gruncie prawnym jest to pojęcie tożsame z terminem „dziecko poczęte”</b> (<i>nasciturus</i>)<a href="#_ftn55" name="_ftnref55" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[55]</span></span></span></span></span></a>, którym to terminem posługują się inne obowiązujące w Polsce ustawy. Wniosek taki wyprowadzić można chociażby z przepisów k.p.d., której Preambuła przypomina, iż każdy człowiek może korzystać z praw określonych Powszechną Deklaracją Praw Człowieka oraz Międzynarodowymi Paktami Praw Człowieka bez względu na jakiekolwiek różnice wynikające z okoliczności jego narodzin, a dziecko –</span></span></span> <span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową – wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu. </span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Określenia takie jak płód, embrion, zygota i im podobne są właściwe dla nauk biomedycznych i niekoniecznie odnosić się muszą do istoty ludzkiej<a href="#_ftn56" name="_ftnref56" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[56]</span></span></span></span></span></a>, chyba że zostaną uzupełnione przymiotnikiem „ludzki”, co rozwiewa wszelkie wątpliwości, że chodzi o człowieka znajdującego się w najwcześniejszej, prenatalnej fazie rozwoju. Jak słusznie zauważył F. Ciepły, zawarte są one przede wszystkim w aktach prawnych określających procedury medyczne lub regulujących zagadnienia farmaceutyczne<a href="#_ftn57" name="_ftnref57" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[57]</span></span></span></span></span></a>. Określenia takie jak „dziecko poczęte” podkreślają natomiast <b>wysoką rangę objętych ochroną prawną dóbr <i>nasciturusa, </i>takich jak jego życie czy zdrowie</b><a href="#_ftn58" name="_ftnref58" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[58]</span></span></span></span></span></a>. Ponadto, w literaturze przedmiotu uznaje się je za <b>lepiej oddające aksjologiczne założenia polskiego systemu prawa</b><a href="#_ftn59" name="_ftnref59" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref59"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[59]</span></span></span></span></span></a>. Nadmienić warto, że sformułowanie „płód” na określenie człowieka na prenatalnym etapie rozwoju jest nie do końca prawidłowe również z punktu widzenia biologicznego, ponieważ w prenatalnej fazie rozwoju człowieka wyróżnia się okres życia przedzarodkowego, zarodkowego i płodowego<a href="#_ftn60" name="_ftnref60" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[60]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zastąpienie określenia „płód” – którym najczęściej posługują się przeciwnicy ochrony praw ludzi nienarodzonych, przypisując mu dehumanizacyjny charakter – jednoznacznym terminem „dziecko poczęte” jest uzasadnione również w świetle regulacji krajowych, w tym przede wszystkim brzmieniem art. 2 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, art. 927 § 2 k.c. („dziecko już poczęte”), art. 182 k.r.o. („dziecko poczęte, lecz jeszcze nieurodzone”) i art. 152 § 3 k.k. („dziecko poczęte”)<a href="#_ftn61" name="_ftnref61" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[61]</span></span></span></span></span></span></a>. Stąd w dalszym toku wywodu terminy te – wespół z łacińskim wyrazem „<i>nasciturus</i>” – traktowane będą jako preferencyjne względem określenia „płód”, zawartego w przepisach u.p.r.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">4. Przedmiot kontroli</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">4.1. Wykładnia i stosowanie art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r.</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Artykuł 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. statuuje tzw. <b>eugeniczne (teratologiczne) przesłanki przerwania ciąży</b><a href="#_ftn62" name="_ftnref62" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[62]</span></span></span></span></span></a>, które może być dokonane przez lekarza, w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo:</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">1) ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu,</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2) nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu<a href="#_ftn63" name="_ftnref63" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[63]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przyjęta przez ustawodawcę redakcja przepisu rodzi daleko idące skutki. Przede wszystkim należy zauważyć, że w świetle powołanej regulacji dla uśmiercenia dziecka poczętego <b>nie jest wymagana pewność ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu</b>. Wystarczające jest natomiast „duże prawdopodobieństwo”. Ocena, czy takowe zachodzi należy <i>de facto </i>do lekarza, przy czym powinien je stwierdzić inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży (art. 4a ust. 5 u.p.r.). Standard ochrony <i>nasciturusa, </i>zakreślony dyspozycją art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r., jest zatem rażąco niski. W istocie decydująca jest opinia jednego lekarza, ponieważ lekarz dokonujący przerwania ciąży nie ma obowiązku samodzielnego badania jej poprawności.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Istniejący standard ochrony dziecka poczętego można porównać z uregulowaniami gwarancyjnymi przysługującym osobom, względem których sformułowany został wniosek o ubezwłasnowolnienie (zob. art. 545 k.p.c.). Wydanie postanowienia o ubezwłasnowolnieniu następuje po przeprowadzeniu postępowania odbywającego się przed sądem okręgowym orzekającym w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 544 § 1 k.p.c.). Do wniosku o ubezwłasnowolnienie z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego sąd obligatoryjnie żąda przedstawienia zaświadczenia lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej osoby, której wniosek dotyczy (por. art. 552 § 1 k.p.c.). Następnie osoba ta musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także przez biegłego psychologa, zaś względem samej opinii ustawodawca sformułował określone wymogi kwalifikowane (por. art. 553 § 1 i 2 k.p.c.). Osoby, której dotyczy wniosek, należy też wysłuchać w obecności biegłego psychologa oraz biegłego lekarza psychiatry lub neurologa (art. 547 § 1 k.p.c.).</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-top:12.0pt; margin-right:0cm; margin-bottom:6.0pt; margin-left:0cm; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zestawienie obydwu regulacji świadczy o <b>bardzo niskim standardzie ochrony prawnej życia dzieci nienarodzonych</b>, zarówno tych zdrowych, a błędnie zdiagnozowanych, jak i tych rzeczywiście chorych. Wydane postanowienie o ubezwłasnowolnieniu sąd obligatoryjnie uchyla, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono. Nieodwracalnej w skutkach dla dziecka i jego rodziców decyzji o dokonaniu aborcji cofnąć po jej dokonaniu nie sposób. Jednakże właśnie ta nieodwracalna decyzja o aborcyjnym uśmierceniu dziecka podejmowana jest jedynie na podstawie stwierdzenia przez jednego lekarza prawdopodobieństwa – nawet jeżeli jest to duże prawdopodobieństwo – ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu. Tego rodzaju sytuacja godzi również w prawo rodziców do należytej informacji o zdrowiu dziecka poczętego.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Na tym tle powstaje pytanie o zasadność wykorzystania przez prawodawcę <b>zwrotu ocennego</b> <b>„duże prawdopodobieństwo”</b> przy formułowaniu regulacji dotyczącej najbardziej podstawowego dobra człowieka, jakim jest jego życie. Jak zauważył M. Królikowski, dokonując oceny tego, czy prawdopodobieństwo jest rzeczywiście „duże”, trudno jest o łatwo uchwytne kryteria, które mogłyby gwarantować prawidłowość decyzji lekarza<a href="#_ftn64" name="_ftnref64" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[64]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wadliwie sformułowane są również same przesłanki. W przypadku ciężkiej choroby dziecka poczętego dla dokonania przerwania ciąży niezbędne jest zagrożenie życia dziecka, podczas gdy przesłanka ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia <i>nasciturusa </i>nie musi wcale pociągać za sobą ryzyka dla jego życia<a href="#_ftn65" name="_ftnref65" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[65]</span></span></span></span></span></a>. Praktyczne zastosowanie zaskarżonego przepisu może być zatem bardzo szerokie i uzależnione jest od decyzji jednego człowieka – lekarza, który na mocy zaskarżonych przepisów na podstawie przeprowadzonych badań prenatalnych lub innych przesłanek medycznych może zadecydować, czy dziecko kwalifikuje się do zabicia z przyczyn eugenicznych (ostateczną decyzję o uśmierceniu dziecka podejmuje matka, czasem „zachęcana” przez lekarza)<a href="#_ftn66" name="_ftnref66" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[66]</span></span></span></span></span></a>. Katalog przykładów ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia obejmuje także przypadki stwierdzenia u dziecka prawdopodobieństwa zespołu Downa lub zespołu Turnera. Jednakże w tych jednostkach chorobowych (zespołach chorobowych) poszczególne objawy występować mogą w różnym natężeniu<a href="#_ftn67" name="_ftnref67" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[67]</span></span></span></span></span></a>, co znacząco utrudnia stwierdzenie, czy upośledzenie nadaje się do zakwalifikowania jako „ciężkie”<a href="#_ftn68" name="_ftnref68" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[68]</span></span></span></span></span></a>. Podkreślić należy, że w przypadku zespołu Turnera znane są sytuacje, gdy osoby dotknięte tym schorzeniem uzyskiwały wyższe wykształcenie, kończąc m.in. studia medyczne (w Polsce np. Pani Malina Świc)<a href="#_ftn69" name="_ftnref69" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref69"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[69]</span></span></span></span></span></a>. Warto również wspomnieć o Pani Karen Gaffney, która jako pierwsza w historii osoba z zespołem Downa otrzymała doktorat <i>honoris causa</i><a href="#_ftn70" name="_ftnref70" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref70"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[70]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Druga z przedmiotowych przesłanek dotyczy nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka poczętego. Problemu nastręcza już pozornie jasny zwrot „nieuleczalna choroba”. Jak trafnie podkreśla R. Kubiak, wiąże się to głównie z dynamicznym postępem nauk medycznych<a href="#_ftn71" name="_ftnref71" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref71"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[71]</span></span></span></span></span></a>. Autor ten wskazuje również, że ustawa nie stwierdza, czy zagrożenie życia musi być bezpośrednie czy być może wystarczające jest, by było ono jedynie potencjalne<a href="#_ftn72" name="_ftnref72" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref72"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[72]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W literaturze przedmiotu postuluje się możliwie najbardziej prokonstytucyjną interpretację przesłanek eugenicznych z punktu widzenia prawnej ochrony życia dziecka poczętego, czyli wykładnię zawężającą (właściwą dla wyjątków). M. Królikowski podkreśla, że decyzja o uśmierceniu dziecka poczętego opierać się musi na kryteriach obiektywnych<a href="#_ftn73" name="_ftnref73" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref73"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[73]</span></span></span></span></span></a>. Bliższa analiza art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. nasuwa jednak refleksję, że w obecnym stanie prawnym trudno jest jednoznacznie kryteria takie ustalić. Jest to <b>konsekwencja użycia przez ustawodawcę zwrotów niedookreślonych oraz wykreowania procedury, która w sposób rażąco nienależyty chroni interesy dziecka poczętego </b>oraz jego rodziców.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Powyższą konstatację potwierdza praktyka stosowania tego przepisu. Pomimo tego, że treść art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. od 1997 r. nie uległa zmianie, to zaobserwować można stopniowo wzrastającą liczbę aborcji dokonywanych z powołaniem na przesłankę eugeniczną. W 2002 r. przeprowadzono 82 takie aborcje, w 2009 r. było ich już 510, natomiast w 2016 r. – 1042<a href="#_ftn74" name="_ftnref74" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref74"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[74]</span></span></span></span></span></a>. W 2008 r. odnotowano stosunkowo największy wzrost aborcji eugenicznych w porównaniu z rokiem poprzedzającym (287 w 2007 r., 467 w 2008 r. – wzrost o blisko 63%)<a href="#_ftn75" name="_ftnref75" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref75"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[75]</span></span></span></span></span></a>. Dzieje się tak przy stosunkowo stabilnej (wahania w granicach 30 aborcji rocznie) liczbie aborcji z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia matki dziecka (co i tak jest zaskoczeniem, uwzględniając poprawę standardów opieki okołoporodowej)<a href="#_ftn76" name="_ftnref76" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref76"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[76]</span></span></span></span></span></a>. Uderzający jest również brak paralelności między liczbą przeprowadzanych aborcji eugenicznych a wskaźnikiem dzietności w Polsce (w 2010 r. – przeszło 413 tys. narodzin żywych dzieci, w 2016 r. – jedynie nieco ponad 382 tysiące)<a href="#_ftn77" name="_ftnref77" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref77"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[77]</span></span></span></span></span></a>. Tendencji tej nie zmienia fakt, że w ostatnich dwu latach doszło do nieznacznego spadku liczby dokonywanych w Polsce aborcji (zob. uwagi powyżej, zawarte w pkcie 3.1.).</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Na tego rodzaju stan rzeczy wpływ mogły mieć czynniki społeczne, przez co należy rozumieć wykształcenie specyficznego dyskursu publicznego kwestionującego zasadność ochrony życia ludzkiego od poczęcia (funkcjonujące w obiegu medialnym sformułowania takie jak: „moje ciało, moja sprawa”, konieczność rzekomego „ratowania kobiet” poprzez legalizację uśmiercania dzieci poczętych „na życzenie”, mowa o „restrykcyjnym prawie aborcyjnym” i potrzebie jego liberalizacji)<a href="#_ftn78" name="_ftnref78" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref78"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[78]</span></span></span></span></span></a>, w tym przede wszystkim kreowanie fałszywego przekonania o istnieniu rzekomego „prawa do aborcji”<a href="#_ftn79" name="_ftnref79" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref79"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[79]</span></span></span></span></span></a>. Za ten stan rzeczy odpowiadają nie tylko ruchy proaborcyjne i przeciwnicy ochrony praw ludzi nienarodzonych (kwestionujący wręcz ich człowieczeństwo)<a href="#_ftn80" name="_ftnref80" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref80"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[80]</span></span></span></span></span></a>, ale także orzecznictwo sądów powszechnych, głównie cywilnych oraz – nad czym trzeba szczególnie ubolewać – Sądu Najwyższego (zob. pkt 3.3 niniejszej opinii), który kilkoma orzeczeniami wydanymi wbrew prawidłowej interpretacji przepisów u.p.r. wzmocnił przekonanie o „prawie do aborcji”, a zasądzonymi odszkodowaniami w istocie zdopingował lekarzy do większej aktywności w wykrywaniu i uśmiercaniu dzieci ciężko chorych i niepełnosprawnych (aby potem szpital uniknął ewentualnego procesu i płacenia zadośćuczynienia i odszkodowania z tytułu <i>wrongful birth</i>). </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Oceniając opisany powyżej problem wykładni i stosowania art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. z perspektywy aksjologicznej i konstytucyjnej już w tym miejscu trzeba przychylić się do opinii W. Wróbla, który stwierdził: „Należy zdecydowanie podkreślić, iż sam fakt upośledzenia płodu (nieuleczalnej choroby) nie może samodzielnie przesądzać o dopuszczalności zabiegu przerywania ciąży w perspektywie konstytucyjnej. Ani bowiem dbałość o jakość przekazywanego kodu genetycznego (przesłanki eugeniczne <i>sensu</i> <i>stricto</i>), ani wzgląd na ewentualny dyskomfort życia chorego dziecka, nie może usprawiedliwiać decyzji o podjęciu działań zmierzających do spowodowania jego śmierci”<a href="#_ftn81" name="_ftnref81" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref81"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[81]</span></span></span></span></span></a>. Konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych jest roztoczenie szczególnej opieki zdrowotnej (art. 68 ust. 3 Konstytucji) oraz udzielenie pomocy w zabezpieczeniu egzystencji (art. 69 Konstytucji) osób niepełnosprawnych, nie zaś dozwalanie na ich uśmiercanie jeszcze przed narodzinami.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">4.2. Wykładnia i stosowanie art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r.</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zgodnie z art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. w przypadku stwierdzenia dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka poczętego, jego uśmiercenie jest możliwe do czasu, gdy <i>nasciturus </i>osiągnie zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej. Pozostaje ona zatem w ścisłym związku z art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. Ponadto wskazana regulacja zakreśla ramy temporalne, które muszą być zachowane dla niekaralności przerwania ciąży. Przypomnieć również trzeba, że art. 152 § 3 k.k. stanowi, że karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 8 lat podlega ten, kto za zgodą kobiety, a wbrew przepisom ustawy przerywa ciążę, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki. Czyn ten stanowi <b>typ</b> <b>kwalifikowany</b> <b>przestępstwa</b> <b>aborcji</b><a href="#_ftn82" name="_ftnref82" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref82"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[82]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W literaturze przyjmuje się, że „osiągnięcie przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, o której mowa w art. 152 § 3 k.k., oznacza w istocie osiągnięcie przez płód zdolności do życia pozamacicznego, czyli pozaustrojowego, co obejmuje zarówno zdolność do życia wymagającą dodatkowego sztucznego wspomagania, jak i zdolność do życia w pełni samodzielnego z zastosowaniem jedynie zwykłych zabiegów pielęgnacyjnych”<a href="#_ftn83" name="_ftnref83" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref83"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[83]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wybitny znawca problematyki prawnokarnej ochrony życia dziecka poczętego, jakim jest bez wątpienia K. Wiak, odnosząc się do czynu stypizowanego w art. 152 § 3 k.k. zauważył natomiast: „Typem kwalifikowanym jest dopuszczenie się przerwania ciąży z art. 152 § 1 KK lub udzielenie kobiecie pomocy do przerwania ciąży, lub nakłanianie jej do tego określone w art. 152 § 2 KK, jeżeli dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki (art. 152 § 3 KK). Przy określaniu tej granicy należy uwzględnić możliwości współczesnej medycyny pozwalające utrzymać przy życiu dzieci, które znalazły się poza naturalnym środowiskiem rozwoju przed upływem naturalnego okresu ciąży. Następuje to około 22. tygodnia ciąży”<a href="#_ftn84" name="_ftnref84" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref84"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[84]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W podobnym duchu wypowiedział się R. Kokot: „Określając chwilę, w której dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki, należy odwołać się do ustaleń nauk medycznych i uwzględniać możliwości współczesnej medycyny, zwłaszcza w zakresie technik inkubacyjnych, a więc utrzymywania przy życiu dzieci, które znalazły się poza organizmem matki przed upływem normalnego okresu ciąży. Przyjmuje się, że dziecko poczęte zdolność tę uzyskuje, gdy ciąża trwa dłużej niż 22 tygodnie, a dziecko osiągnęło masę ciała co najmniej 500g.”<a href="#_ftn85" name="_ftnref85" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref85"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[85]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jak wskazywała z kolei V. Konarska-Wrzosek: „</span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Omawiana zdolność płodu do samodzielnego życia jest – w obu przypadkach – zdolnością abstrakcyjną</span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">, tzn. gatunkową zdolnością do samodzielnego życia uzależnioną od stopnia rozwoju płodu, który jest warunkowany i mierzony przede wszystkim czasem trwania ciąży. </span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Na gruncie kwalifikowanego typu przestępnego przerwania ciąży nie ma znaczenia kwestia indywidualnej zdolności do samodzielnego życia</span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">, która zależy od osobniczych cech konkretnego płodu, które predestynują go do samodzielnego życia lub nie predestynują z powodu wad rozwojowych lub chorób, mimo odpowiednio długiego okresu życia wewnątrzłonowego</span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:#333333">”</span></span></span></span></span><a href="#_ftn86" name="_ftnref86" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref86"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[86]</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Ponadto w literaturze wskazuje się, że granice wyznaczające zdolność dziecka poczętego do samego życia określają obiektywne kryteria medyczne wskazywane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), według których następuje to w 22 tygodniu ciąży lub gdy <i>nasciturus</i> osiągnął masę ciała 500 gramów<a href="#_ftn87" name="_ftnref87" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref87"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[87]</span></span></span></span></span></a>. Niektórzy Autorzy, analizując kryterium zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki, stosują tu jednak nie alternatywę zwykłą („lub”), a koniunkcję, z czego wywodzą, że obydwie przesłanki (czasu oraz odpowiedniej wagi dziecka) muszą być spełnione łącznie<a href="#_ftn88" name="_ftnref88" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref88"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[88]</span></span></span></span></span></a>. Wskazuje się również, że zdolność <i>nasciturusa </i>do samodzielnego życia oznacza stadium rozwoju dziecka poczętego, „w którym ukształtowały się już narządy umożliwiające wykonywanie podstawowych funkcji życiowych, w szczególności samodzielnego oddychania”<a href="#_ftn89" name="_ftnref89" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref89"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[89]</span></span></span></span></span></a>, co ma miejsce właśnie w tym tygodniu ciąży.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Podkreślenia wymaga, że konstruując przepis art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. ustawodawca zgodził się, by życie dziecka, u którego stwierdzono duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu, można było przerwać do ok. 22 tygodnia ciąży (do czasu osiągnięcia przez dziecko poczęte zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki), co – jak już wielokrotnie podkreślano – stanowi drastyczne ograniczenie zakresu temporalnego ochrony prawnej życia człowieka. Należy też zauważyć, że okres niekaralności pozbawienia życia dziecka w warunkach przewidzianych przez art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. jest dłuższy, niż dziecka poczętego w okolicznościach uzasadniających przypuszczenie popełnienia czynu zabronionego. W tym bowiem przypadku zabicie dziecka poczętego dopuszcza się do 12 tygodnia ciąży (art. 4a ust. 2 zd. drugie u.p.r.).</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zauważyć też warto, że w świetle ustaleń przedstawicieli nauk medycznych jest możliwe, że układ nerwowy dziecka poczętego jest na tyle rozwinięty, że częściowo odczuwa ono bodźce bólowe już w 16 tygodniu ciąży<a href="#_ftn90" name="_ftnref90" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref90"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[90]</span></span></span></span></span></a>. Jakkolwiek kwestia ta jest żywo dyskutowana w nauce, to powstające w tym względzie wątpliwości stanowią dodatkowy argument za przyjęciem, że interesy <i>nasciturusa </i>nie są należycie chronione – bezbronne dziecko jest bowiem narażone na dodatkowe cierpienia, co świadczy o skrajnie niehumanitarnym i uwłaczającym ludzkiej godności charakterze analizowanej regulacji. Sytuacja taka jest też niedopuszczalna w świetle art. 40 Konstytucji, zgodnie z którym „nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu”.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">5. Kontrola zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 30 Konstytucji RP</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">5.1. Ponadpozytywny charakter godności człowieka </span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Niezależnie od pewnych kontrowersji związanych ze sposobem sformułowania <i>petitum</i> wniosku oraz ustalenia rzeczywistego zakresu zaskarżenia (zob. pkt 2.4 niniejszej opinii), na plan pierwszy wśród wskazanych przez Wnioskodawców wzorców kontroli wysuwa się art. 30 Konstytucji. W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, art. 30 Konstytucji może stanowić <b>samodzielny wzorzec kontroli<a href="#_ftn91" name="_ftnref91" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref91"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[91]</span></span></span></b></span></span></a></b>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przepis ten stanowi: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Z uwagi na jej przyrodzony charakter, <b>źródłem godności człowieka nie jest wola prawodawcy</b>.<b> </b>Jak słusznie wskazuje L. Bosek, przyrodzoność godności człowieka zakłada jej pierwotne wobec państwa istnienie oraz określa samodzielnie, tj. z wykluczeniem ingerencji prawodawcy, <b>podstawowe skutki prawne jej uznania przez porządek prawny</b>. Godność człowieka jest pojęciem dużo starszym od praw człowieka, stanowi <b>filar myślenia alternatywnego względem utylitaryzmu</b> oraz wyraża „cywilizacyjny aksjomat, zgodnie z którym każdy człowiek posiada wewnętrzną, niezbywalną wartość, niezależną od cech osobniczych lub własnych zachowań, niezbywalną, jakościowo odmienną od innych bytów”. Przyrodzony charakter godności oznacza uznanie człowieka (tylko) za najwyższą wartość i uznanie każdej istoty ludzkiej za osobę, a samego istnienia człowieka za konieczny i wystarczający warunek osobowej i podmiotowej egzystencji każdego człowieka<a href="#_ftn92" name="_ftnref92" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref92"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[92]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W świetle art. 30 Konstytucji najbardziej fundamentalnym obowiązkiem władz publicznych jest poszanowanie i ochrona godności człowieka, a zatem troska o respektowanie godności ludzkiej w całokształcie działań prawotwórczych, politycznych, administracyjnych i socjalnych, które podejmowane są przez władze Rzeczypospolitej. Natomiast </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">zakaz naruszania godności człowieka ma charakter powszechny i adresowany jest do wszystkich ludzi</span></span></span></b><a href="#_ftn93" name="_ftnref93" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref93"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[93]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Zwrócił na to uwagę Trybunał Konstytucyjny: „Będąc źródłem praw i wolności jednostki, pojęcie godności determinuje sposób ich rozumienia i urzeczywistniania przez państwo. Zakaz naruszania godności człowieka ma charakter bezwzględny i dotyczy wszystkich. Natomiast obowiązek poszanowania i ochrony godności nałożony został na władze publiczne państwa”<a href="#_ftn94" name="_ftnref94" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref94"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[94]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Ponadpozytywny charakter godności ludzkiej niejednokrotnie podkreślano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Dla przykładu w wyroku z 4 kwietnia 2001 r. Trybunał stwierdził: „Już we wstępie do konstytucji podkreśla się, że stosowaniu konstytucji winna towarzyszyć dbałość o zachowanie przyrodzonej godności człowieka. Godność zatem nie może być rozumiana jako cecha czy też zespół praw nadanych przez państwo. Jest ona bowiem w stosunku do państwa pierwotna, w konsekwencji czego zarówno ustawodawca jak i organy stosujące prawo muszą respektować treści zawarte w pojęciu godności, przysługującej każdemu człowiekowi”<a href="#_ftn95" name="_ftnref95" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref95"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[95]</span></span></span></span></span></a>. Za niezwykle wartościową uznać należy także refleksję Trybunału zawartą w postanowieniu z 6 listopada 2008 r.: „…w myśl art. 30 Konstytucji, przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Prawodawca konstytucyjny uznaje tym samym przedpaństwowy i ponadkonstytucyjny charakter podstawowych praw człowieka. Państwo jest strukturą polityczną służebną wobec praw człowieka. Podstawowym zadaniem państwa jest zapewnienie wolności i praw człowieka i obywatela, które nie pochodzą z woli państwa. Fakt ten może stanowić istotny argument za wykładnią Konstytucji nadającą jej normom możliwie najszerszy zakres czasowy ich stosowania”<a href="#_ftn96" name="_ftnref96" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref96"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[96]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Art. 30 Konstytucji ma zatem charakter deklaratoryjny, gdyż jedynie potwierdza fundamentalne znaczenie godności człowieka w polskim porządku prawnym, która nie został ustanowiona przez ustrojodawcę, lecz ma charakter obiektywny. Warto przywołać trafną uwagę L. Garlickiego, że „źródłem godności człowieka nie jest pozytywnoprawne unormowanie konstytucyjne (bo to oznaczałoby, że zmiana czy uchylenie takiego uregulowania mogłyby powodować zmiany zakresu pojęciowego «godności» bądź nawet jej zniesienie), a ponadpozytywna (prawnonaturalna) istota osoby człowieka jako istoty rozumnej, wyposażonej w wolną wolę i ponoszącej odpowiedzialność za swoje postępowanie”<a href="#_ftn97" name="_ftnref97" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref97"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[97]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jak trafnie wskazuje się w literaturze przedmiotu <b>godność, o której mowa w art. 30 Konstytucji przynależna jest również dziecku poczętemu</b><a href="#_ftn98" name="_ftnref98" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref98"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[98]</span></span></span></sup></sup></a>. Potwierdził to, jeszcze przed formalnym wejście w życie Konstytucji z 1997 r., Trybunał Konstytucyjny, gdy stwierdził, że „[r]ezygnacja z generalnej klauzuli przyznającej zdolność prawną w zakresie prawa cywilnego w żaden sposób nie rzutuje także na objęcie ochroną prawną tak istotnych dóbr prawnych, jak życie czy zdrowie <i>nasciturusa</i> a w szczególności jego godność (…)”<a href="#_ftn99" name="_ftnref99" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref99"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[99]</span></span></span></sup></sup></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">5.2. Konsekwencje prawne godności człowieka</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Uniwersalny charakter godności osoby ludzkiej ma daleko idące konsekwencje. Jest ona przyrodzona każdemu człowiekowi, niezależnie od jego wieku, płci, rasy czy stanu zdrowia<a href="#_ftn100" name="_ftnref100" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref100"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[100]</span></span></span></span></span></a>. Warto zauważyć, że użyty przez ustrojodawcę przymiotnik „przyrodzona” oznacza „dana przez naturę”<a href="#_ftn101" name="_ftnref101" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref101"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[101]</span></span></span></span></span></a>, czyli immanentnie właściwa istocie człowieka. Jak słusznie wskazuje się w doktrynie, istotą człowieczeństwa jest posiadanie przez organizm ludzkiego genotypu, który przesądza, iż dana istota żywa jest człowiekiem, bez względu na budowę, kształt czy cechy morfologiczne tego organizmu<a href="#_ftn102" name="_ftnref102" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref102"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[102]</span></span></span></sup></sup></a>. Dla faktu bycia człowiekiem całkowicie irrelewantny pozostaje zatem moment urodzenia. Człowiekiem jest się w tym samym stopniu przed i po urodzeniu, a supozycje jakoby nie było wiadomo, kiedy rozpoczyna się bytowanie człowieka (życie ludzkie), nie mają żadnych podstaw naukowych, lecz są jedynie wyraz przekonań właściwych różnym ideologiom oraz nurtom światopoglądowym, kwestionującym obiektywny stan rzeczy i obiektywny system wartości. W tym miejscu godzi się przeto przywołać wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 marca 1999 r., K 2/98, w którym sąd prawa zauważył, że „Konstytucja w całokształcie swych postanowień daje wyraz pewnemu obiektywnemu systemowi wartości, którego urzeczywistnianiu służyć powinien proces interpretacji i stosowania poszczególnych przepisów konstytucyjnych”<a href="#_ftn103" name="_ftnref103" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref103"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[103]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W konsekwencji podkreślić trzeba, że człowiek i jego godność pojawiają się wraz z momentem poczęcia</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. <b>Ze względu na przyrodzony charakter przymiotu godności nie nabywa się z wiekiem, jak również nie tracą go osoby niepełnosprawne, ciężko chore czy pozostające w stanie pozbawienia świadomości</b>. W konsekwencji osoby te nie tracą również przysługujących im wolności i praw człowieka, w tym prawa do prawnej ochrony życia, które przysługują im od momentu poczęcia. Jak trafie zauważył Trybunał Konstytucyjny, pomiędzy poszanowaniem i ochroną godności człowieka a gwarancjami prawnej ochrony życia ludzkiego istnieje bowiem ścisły związek, a konstytucyjna ochrona życia jest konsekwencją ochrony godności człowieka: „…swoistą konsekwencją art. 30 jest art. 38 Konstytucji, zgodnie z którym «Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia». Ma on szczególne znaczenie i rodzi przez to określone konsekwencje wobec ustawodawcy pozytywnego. «To, co nie budzi wątpliwości – podkreśla się w doktrynie – dotyczy ochrony życia rozumianej jako ochrona biologicznej egzystencji człowieka. Poza tym mamy tu do czynienia z prawem wobec państwa pierwotnym, co oznacza, iż państwo takiego prawa człowiekowi przyznać nie może, a jedynie może podkreślić jego istnienie i znaczenie, poddając to prawo szczególnej ochronie. Na organach państwa spoczywa obowiązek stanowienia takiego prawa, by chroniło ono życie, i to życie każdego człowieka niezależnie od tego, w jakiej sytuacji znajduje się» (zob. Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, pod red. J. Bocia, Wrocław 1998, s. 78). Nie można mówić o ochronie godności człowieka, jeżeli nie zostały stworzone wystarczające podstawy do ochrony życia”<a href="#_ftn104" name="_ftnref104" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref104"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[104]</span></span></span></span></span></a>. Określony w art. 30 Konstytucji obowiązek władz publicznych ochrony i poszanowania przyrodzonej każdemu człowiekowi godności musi realizować się także w przypadku ochrony życia osób ciężko chorych i niepełnosprawnych, jak również w zapewnieniu im należytej opieki zdrowotnej i warunków bytowych. Rażącym naruszeniem art. 30 Konstytucji jest zatem dopuszczalność zabijania takich osób, gdy pozostają jeszcze <i>in statu nascendi </i>(podobnie jak naruszeniem art. 30 Konstytucji byłoby wyłączenie karalności zabijania ludzi ciężko chorych i niepełnosprawnych w okresie postnatalnym ich życia, nie mówiąc już o wykreowanie konstrukcji normatywnej w postaci „prawa do zabijania” ludzi ciężko chorych i niepełnosprawnych)<i>. </i></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Warto dodać, że w nauce prawa formułowany jest trafny pogląd, iż „…punktem wyjścia i centralnym punktem odniesienia dla rozważań o konstytucyjnym pojęciu godności staje się ujmowanie tego pojęcia w chrześcijańskiej nauce społecznej”<a href="#_ftn105" name="_ftnref105" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref105"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[105]</span></span></span></span></span></a>.<i> </i>Ta natomiast w sposób jednoznacznie negatywny odnosi się do pozbawiania osób nienarodzonych życia, postulując jego ochronę od momentu poczęcia<a href="#_ftn106" name="_ftnref106" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref106"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[106]</span></span></span></span></span></a>. Postulat ten jest najzupełniej zgodny z aksjologią przyjętą na gruncie polskiej ustawy zasadniczej, uznającej że godność ludzka stanowi źródło wolności i praw człowieka, zaś – jak trafnie podkreślił Cz. Strzeszewski – „pierwszym i najważniejszym prawem osobowym [tj. osobistym – przyp. Ordo Iuris] jest prawo do życia”<a href="#_ftn107" name="_ftnref107" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref107"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[107]</span></span></span></span></span></a>. Zaczerpnięta z katolickiej nauki społecznej teza o ścisłym związku poszanowania godności ludzkiej z prawną ochroną życia pozostaje w pełni kompatybilna z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził: „Nie można mówić o ochronie godności człowieka, jeżeli nie zostały stworzone wystarczające podstawy do ochrony życia”<a href="#_ftn108" name="_ftnref108" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref108"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[108]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Godność człowieka implikuje konieczność jego podmiotowego traktowania. Człowiek musi być zatem zawsze podmiotem, a nie przedmiotem prawa. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zaznaczono, że „na tle art. 30 Konstytucji sytuacja, w której człowiek stawałby się wyłącznie przedmiotem działań podejmowanych przez władzę, byłby «zastępowalną wielkością», a jego rola sprowadzałaby się do czysto instrumentalnej postaci lub zarzut «ustawowego odpodmiotowienia-urzeczowienia» – mogą być uznane co do zasady za naruszenie godności.”<a href="#_ftn109" name="_ftnref109" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref109"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[109]</span></span></span></span></span></a> Zidentyfikowane przez Trybunał Konstytucyjny warunki sprzeniewierzenia się przez ustawodawcę obowiązkowi poszanowania i ochrony godności człowieka w pełni znajdują ilustrację w przepisach u.p.r., zwłaszcza w tych zaskarżonych. W optyce art. 4a ust. 1 u.p.r. – szczególnie uwzględniwszy orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące tzw. roszczeń <i>wrongful birth </i>i <i>contra</i> <i>legem</i> kreujące „prawo do przerwania ciąży” <i>– </i>dziecko nienarodzone podejrzewane o ciężką chorobę lub niepełnosprawność staje się właśnie „zastępowalną wielkością”, przestaje być bowiem kimś, tj. osobą z przyrodzoną godnością człowieka, ponieważ jest traktowane jako „coś”, co nie wyszło, ale jeszcze można (a wręcz trzeba) usunąć i w przyszłości „zastąpić” zdrowym dzieckiem, którego życie będzie już chronione na gruncie u.p.r. i k.k. od poczęcia. W ten sposób treść art. 4a ust. 1 u.pr. – w szczególności pkt 2 – kwestionuje i odmawia poszanowania właściwej dzieciom poczętym – jak wszystkim innym ludziom – ich wewnętrznej niezbywalnej wartości, która jest konsekwencją przyrodzonej godności człowieka. Wynikająca z art. 4a ust. 1 u.p.r. niekaralność zabijania dzieci poczętych, w sytuacjach tam przewidzianych, stanowi właśnie wyraz ich „ustawowego odpodmiotowienia”, ponieważ ustawodawca nie uznaje ich już za najwyższą wartość – tak jak wszystkich innych ludzi – i tym samym nie respektuje ich podmiotowości w systemie prawa. </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W rezultacie art. 4a ust. 1 u.p.r. dokonuje „ustawowego urzeczowienia” dziecka nienarodzonego, traktowanego jako znajdujący w rękach jego matki (ewentualnie rodziców) przedmiot, który w ustawowym terminie można zniszczyć lub wyrzucić</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Podkreślić trzeba również, że zaskarżone przepisy obniżają standard ochrony prawnej dzieci nienarodzonych podejrzewanych o ciężką chorobę lub niepełnosprawność nie tylko poniżej poziomu ich zdrowych rówieśników lub poczętych w następstwie czynu zabronionego (zob. pkt 7 niniejszej opinii), lecz również poniżej poziomu prawnej ochrony niektórych zwierząt<a href="#_ftn110" name="_ftnref110" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref110"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[110]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jak uczy historia, normy prawa pozytywnego nie zawsze czyniły i nie zawsze czynią zadość porządkowi naturalnemu (obiektywnemu systemowi wartości). </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Historycznym przykładem sprowadzenia osoby ludzkiej do roli przedmiotu prawa była powszechnie dziś potępiana i prawnie zakazana instytucja niewolnictwa (niewolnik określany był jako <i>instrumentum vocale </i>– „mówiące narzędzie”)</span></span></span></b><a href="#_ftn111" name="_ftnref111" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref111"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[111]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Dziś podobnie przedstawia się sytuacja dziecka poczętego, wobec którego formułuje się wątpliwości odnośnie do jego człowieczeństwa i prawnej podmiotowości. Ewidentnym przejawem „uprzedmiotowienia” <i>nasciturusa </i>jest brak zapewnienia mu odpowiedniej ochrony prawnokarnej. W aktualnym stanie prawnym jedną z okoliczności uchylających bezprawny charakter uśmiercenia dziecka poczętego jest bowiem przypuszczenie co do jego złego stanu zdrowia.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Dotychczasowa analiza naruszenia art. 30 ustawy zasadniczej była prowadzona z perspektywy godności dziecka nienarodzonego oraz konstytucyjnego obowiązku jej poszanowania i ochrony. </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">To prawda, że główną ofiarą aborcji zawsze pozostaje dziecko, bo to ono jest uśmiercane. Niemniej ofiarą aborcji jest również matka, która jej dokonała</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Niezależnie od syndromu postaborcyjnego<a href="#_ftn112" name="_ftnref112" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref112"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[112]</span></span></span></span></span></a> i obowiązku władz publicznych zapobiegania jego powstawaniu (jako realizacji prawa do ochrony zdrowia – art. 68 Konstytucji), należy zwrócić uwagę, że </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">ochrona godności człowieka wymaga, aby prawo pozytywne, stanowione przez państwo, w swej treści nie zachęcało ani nawet nie dopuszczało popełniania przez jednych ludzi czynów, które wymierzone są w godność innych ludzi</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">, np. poprzez przyznanie konkretnym jednostkom arbitralnego prawa do zabijania pewnych kategorii ludzi. Prawo, które dozwala jednym ludziom zabijać innych ludzi (lub popełniać inne czyny z istoty swej sprzeczne z godnością osobową człowieka, jak tortury czy gwałt), które stawia ich przed możliwością arbitralnego dokonania wyboru pomiędzy zabiciem człowieka a pozostawieniem go przy życiu – a właśnie w takiej sytuacji w stosunku do dziecka stawia matkę (rodziców) art. 4a ust. 1 u.p.r. jest nie do pogodzenia z art. 30 Konstytucji. Innymi słowy, ustawa przyznająca kobietom prawo czy możliwości dokonania wyboru, czy zabić swoje dziecko czy nie, już z tego powodu stanowi obrazę art. 30 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Rekapitulując rozważania dotyczące oceny zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 30 Konstytucji stwierdzić należy, że </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">godność ludzka nie jest uzależniona ani od stanu fizycznego bądź psychicznego osoby, ani też od tzw. „jakości” życia człowieka czy innych utylitarnych kryteriów. Godność nie podlega gradacji, przypadając w równym stopniu wszystkim istotom ludzkim – pozostającym w fazie pre- i postnatalnej, cieszącym się pełnią zdrowia oraz chorym i niepełnosprawnym.</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> Jej poszanowanie i ochrona są obowiązkiem władz publicznych. Nie może być najmniejszych wątpliwości, że </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">dopuszczalność uśmiercania dzieci poczętych, u których stwierdzono duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu, do czasu osiągnięcia przez nie zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki, jest sytuacją normatywną w sposób bezpośredni kwestionującą ich godność, co czyni poddane kontroli przepisy, tj. art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r., niezgodnymi z art. 30 Konstytucji.</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">6. Kontrola zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. pierwsze u.p.r. z art.</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> <b>38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP</b></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">6.1. Podmiotowy zakres zastosowania art. 38 Konstytucji RP</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W drugim zarzucie wskazanym przez Wnioskodawców jako podstawie kontroli wskazano art. 38 w zw. z art. 30 i 31 ust. 3 oraz art. 38 w zw. z art. 32 ust 1 i 2 Konstytucji RP. Jak wskazano w pkt 2.4 niniejszej opinii, uzasadnienie wniosku dowodzi, że Wnioskodawcy w istocie podnieśli zarzut naruszenia wszystkich przepisów Konstytucji wymienionych w <i>petitum</i> wniosku, choć niekoniecznie w konfiguracji tam wskazanej. Uzasadnia to dokonanie kontroli zaskarżonych przepisów odrębnie z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a następnie oddzielnie z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Art. 38 ustawy zasadniczej stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. W celu ustalenia zakresu podmiotowego objętego ochroną przytoczonym przepisem w pierwszej kolejności należy odwołać się do ustaleń poczynionych w pkt 3.1 i 3.2 oraz 5.1 i 5.2 niniejszej opinii. Skoro godność człowieka przysługuje każdej istocie ludzkiej od poczęcia, to również prawna ochrona życia przysługuje każdemu dziecku poczętemu bez wyjątku. Konstytucja <i>expressis verbis</i> nie przesądza momentu początkowego objęcia życia człowieka prawną ochroną, co oznacza, że obowiązkiem władz publicznych jest jego ochrona od początku, czyli od poczęcia (zapłodnienia gamety żeńskiej przez gametę męską). Wynika to co najmniej z trzech powodów. Po pierwsze, wykładnia systemowa nakazuje przyjąć, że skoro godność człowieka, będącą źródłem wolności i praw, przysługuje od poczęcia, to również prawna ochrona życia przysługuje każdemu człowiekowi od jego poczęcia. Jest to tym bardziej uzasadnione, że ochrona obu rozważanych wartości konstytucyjnych, czyli godności człowieka i życia ludzkiego, jest ze sobą ściśle powiązana. Życie ludzkie jest bowiem jedną z fundamentalnych wartości konstytucyjnych<a href="#_ftn113" name="_ftnref113" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref113"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[113]</span></span></span></sup></sup></a>. Jest ono „w sposób bezpośredni i nierozerwalny związane z ochroną godności ludzkiej”<a href="#_ftn114" name="_ftnref114" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref114"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[114]</span></span></span></sup></sup></a>. Po drugie, wykładnia literalna nakazuje przyjąć, że skoro Konstytucja w żadnym przepisie nie zawiera sformułowania typu „prawna ochrona życia każdego człowieka przysługuje od momentu narodzin” lub znaczeniowo równoważnego, to znaczy, że ustrojodawca prawną ochronę życia człowieka zagwarantował od jego początku, czyli od poczęcia. Po trzecie, Trybunał Konstytucyjny w swoim dotychczasowym orzecznictwie, interpretując ścisły związek art. 30 i art. 38 Konstytucji, zauważył, w ślad za doktryną, że z ustawy zasadniczej wynika dyrektywa interpretacyjna <i>in dubio pro vita humana</i>, zgodnie z którą „wszelkie możliwe wątpliwości co do ochrony życia ludzkiego powinny być rozstrzygane na rzecz tej ochrony”<a href="#_ftn115" name="_ftnref115" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref115"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[115]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wykluczenie prawnokarnej ochrony życia ludzkiego na etapie prenatalnym w stosunku do dzieci podejrzewanych o ciężką chorobę lub niepełnosprawność stanowi ewidentne ograniczenie zakresu korzystania z wolności gwarantowanej przez art. 38 Konstytucji. Nie ma bowiem najmniejszych wątpliwości, że dopuszczalność uśmiercania dzieci poczętych, u których badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej ich życiu stanowi <b>drastyczne ograniczenie (a <i>de facto </i>całkowite zniesienie) prawnej ochrony ich życia.</b> Poddane kontroli przepisy wyznaczają zatem ograniczenia prawnej ochrony życia <i>nasciturusa</i><a href="#_ftn116" name="_ftnref116" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref116"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[116]</span></span></span></span></a><i>, </i>stanowiąc ograniczenie konstytucyjnego prawa do zapewnienia tejże ochrony, które gwarantowane jest przez art. 38 ustawy zasadniczej<a href="#_ftn117" name="_ftnref117" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref117"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[117]</span></span></span></span></a>. <b>Potwierdza to konsekwentne orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, który nie ma wątpliwości, że człowiekiem jest również dziecko poczęte, zaś życie ludzkie <i>in statu nascendi</i> jest wartością prawnie chronioną</b><a href="#_ftn118" name="_ftnref118" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref118"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[118]</span></span></span></span></a>. Bardzo jednoznacznie potwierdził to w postanowieniu z 18 kwietnia 2018 r., w którym podkreślił, że zasady systemu prawnego Rzeczypospolitej, wyrażone w Konstytucji i ustawodawstwie krajowym oraz w wiążących Rzeczpospolitą Polską umowach międzynarodowych, gwarantują <b>prawo zarodka do życia</b> oraz </span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">zakaz przedmiotowego traktowania jakiegokolwiek zarodka</span></span></span></span></b><a href="#_ftn119" name="_ftnref119" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref119"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[119]</span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Ustalenia Trybunału dotyczące gwarantowanych konstytucyjnie praw dzieci poczętych przysługujących już od pierwszych dni ich życia (czyli w okresie zarodkowym) w całej rozciągłości odnoszą się do dzieci nienarodzonych na każdym etapie ich życia prenatalnego i postnatalnego, także tych, których sytuacja prawna jest regulowana przede wszystkim przez art. 4a u.p.r., który dopuszcza pozbawianie ich życia ze względu na podejrzenie złego stanu zdrowia czy inne okoliczności.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Pogląd ten podzielony został także przez Sąd Najwyższy w wyroku z 26 listopada 2014 r.: „Podejmując problem zastosowania w tym wypadku art. 446 § 4 k.c., trzeba uwzględnić regulacje zawarte w polskim systemie prawa, w świetle których zarówno płód, jak i dziecko nienarodzone podlegają ochronie prawnej. Prawo do życia stanowi wartość konstytucyjną, art. 38 Konstytucji bowiem zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”<a href="#_ftn120" name="_ftnref120" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref120"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[120]</span></span></span></span></span></a>. Trafnie zatem podkreśla się w literaturze przedmiotu, że <b>człowiekiem w rozumieniu przepisów Konstytucji jest każda istota posiadająca genom ludzki, bez względu na etap rozwoju</b><a href="#_ftn121" name="_ftnref121" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref121"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[121]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">6.2. Dopuszczalność ograniczeń konstytucyjnej ochrony życia każdego człowieka</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wobec jednoznacznego ustalenia, że życie dziecka poczętego podlega ochronie konstytucyjnej (art. 38), analizy wymaga, czy ustawodawca znosząc w drodze zaskarżonych przepisów tę ochronę wobec dzieci poczętych, u których badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej ich życiu spełnił warunki stawiane mu na gruncie art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej. Przepis ten pełni funkcję ogólnej klauzuli limitującej korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw. Przypomnieć należy, że:</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">1) ograniczenia te mogą być ustanawiane tylko w ustawie;</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2) ograniczenia te mogą być ustanawiane tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób;</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3) ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przepis ten – z uwagi na to, że odnosi się do wszelkich konstytucyjnych wolności i praw, chyba że ustawa zasadnicza wyraźnie przewiduje rozwiązanie szczególne<a href="#_ftn122" name="_ftnref122" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref122"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[122]</span></span></span></span></span></a> – znajduje również zastosowanie do ograniczeń dla korzystania z prawnej ochrony życia (art. 38 Konstytucji). Ograniczeniu może zatem podlegać również prawna (prawnokarna) ochrona życia ludzkiego, w tym życia dzieci poczętych, lecz jak trafnie zauważono w doktrynie, przy ograniczaniu prawnej ochrony życia przesłanka konieczności musi być interpretowana bardzo restryktywnie<a href="#_ftn123" name="_ftnref123" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref123"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[123]</span></span></span></sup></sup></a>, co wynika z centralnego miejsca, jakie w hierarchii konstytucyjnych praw i wolności zajmuje życie ludzkie<a href="#_ftn124" name="_ftnref124" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref124"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[124]</span></span></span></span></span></a>. Dodać należy, że dla obalenia domniemania konstytucyjności zaskarżonych przepisów u.p.r. wystarczające jest wykazanie niespełnienia przez prawodawcę choćby jednej z wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji przesłanek<a href="#_ftn125" name="_ftnref125" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref125"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[125]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Pierwsza przesłanka dopuszczalności limitująca korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw ma charakter formalny. Ustrojodawca wymaga, by ograniczenia te były przyjmowane w formie ustawy. Poddane kontroli przepisy znajdują się w ustawie. Badana regulacja <i>prima facie </i>spełnia zatem kryteria formalne wymagane przy ograniczaniu korzystania z konstytucyjnych wolności i praw. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jak jednak zauważył Trybunał Konstytucyjny „sama ustawowa ranga unormowania ograniczeń statusu jednostki nie wystarcza dla uznania ich merytorycznej zasadności”<a href="#_ftn126" name="_ftnref126" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref126"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[126]</span></span></span></span></span></a>. Co więcej, orzecznictwo Trybunału stawia określone wymogi redakcyjne, które ustawodawca musi respektować, by można uznać, że formalna przesłanka dopuszczalności ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw została zrealizowana. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 22 maja 2002 r.: „Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności mogą być ustanawiane «tylko w ustawie». Oznacza to konieczność wskazania w akcie normatywnym tej rangi zakresu, w jakim konstytucyjne wolności lub prawa doznają ograniczenia. Z tych samych względów, dla których niedopuszczalne jest odsyłanie w tej materii do aktów wykonawczych, jako naruszenie wymagań konstytucyjnych oceniać należy takie niejasne i nieprecyzyjne formułowanie przepisu, które powoduje niepewność jego adresatów co do ich praw i obowiązków. Powoduje ono bowiem stworzenie nazbyt szerokich ram dla organów stosujących taki przepis, które w istocie muszą zastępować prawodawcę w zakresie tych zagadnień, które uregulował on w sposób niejasny i nieprecyzyjny. Ustawodawca nie może poprzez niejasne formułowanie tekstu przepisów pozostawiać organom mającym je stosować nadmiernej swobody przy ustalaniu w praktyce zakresu podmiotowego i przedmiotowego ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw jednostki. Założenie to można określić ogólnie jako zasadę określoności ustawowej ingerencji w sferę konstytucyjnych wolności i praw jednostki. Kierując się tą zasadą Trybunał Konstytucyjny reprezentuje stanowisko, iż przekroczenie pewnego poziomu niejasności przepisów prawnych stanowić może samoistną przesłankę stwierdzenia ich niezgodności zarówno z przepisem wymagającym regulacji ustawowej określonej dziedziny np. ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 zdanie 1 Konstytucji), jak z wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadą państwa prawnego”<a href="#_ftn127" name="_ftnref127" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref127"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[127]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Utrwalona linia orzecznicza sądu prawa<span style="background:white"> wymienia trzy założenia, które musi spełniać przepis o randze ustawowej, który limituje korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw, by czynić zadość zasadzie określoności: „Po pierwsze – każdy przepis ograniczający konstytucyjne wolności lub prawa winien być sformułowany w sposób pozwalający jednoznacznie ustalić, kto i w jakiej sytuacji podlega ograniczeniom. Po drugie – przepis ten powinien być na tyle precyzyjny, aby zapewniona była jego jednolita wykładnia i stosowanie. Po trzecie – przepis taki winien być tak ujęty, aby zakres jego zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw”<a href="#_ftn128" name="_ftnref128" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref128"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[128]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Z punktu widzenia powyższych wytycznych, stwierdzić trzeba, że <b>art. </b></span></span></span></span><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. – pomimo zawarcia regulacji w ustawie – nie spełnia przesłanki formalnej, która w świetle art. 31 ust. 3 Konstytucji dopuszcza wprowadzenie ograniczeń w korzystaniu z wolności i praw</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Nie jest bowiem jasne, w jakiej sytuacji stan dzieci <i>in utero </i>spełnia przesłankę dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia <i>nasciturusa </i>lub nieuleczalnej choroby zagrażającej ich życiu<a href="#_ftn129" name="_ftnref129" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref129"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[129]</span></span></span></span></span></a>. Prawodawca posłużył się zwrotami niedookreślonymi, takimi jak „duże prawdopodobieństwo” oraz „ciężkie upośledzenie”, co prowadzi do znacznej uznaniowości w decyzji lekarza o dopuszczalności uśmiercenia dziecka poczętego. <b>Nie można zatem przyjąć, że art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. jest <span style="background:white">na tyle precyzyjny, aby zapewniona być mogła jego jednolita wykładnia i stosowanie. Jak wykazano w pkt 4.1 niniejszej opinii, pomimo że brzmienie przepisu nie uległo zmianie na przestrzeni lat, dostrzegalna jest ekstensywna praktyka jego stosowania, co przejawia się w coraz większej liczbie aborcji dokonywanych z powołaniem się na „przesłanki eugeniczne”.</span></b></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jest również oczywiste, że oba zaskarżone przepisy nie spełniają trzeciego wymogu, o którym mowa w cytowanym powyżej orzecznictwie TK (przepis ograniczający korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw winien być ujęty tak, aby zakres jego zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw). Nie sposób bowiem przyjąć, że racjonalny prawodawca – nawet przypisując mu intencje eugeniczne, <i>notabene</i> niezgodne z Konstytucją (także z względu na art. 13 statuujący zakaz odwoływania się do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu) – wprowadził zaskarżone przepisy u.p.r. w celu pozbawienia życia jednostek, które jak wspomniano, są w stanie ukończyć studia wyższe (nie wspominając o samodzielnej egzystencji w ogóle). Z tych samym powodów niejasne jest wprowadzenie cezury czasowej. Na gruncie art. 31 ust. 3 zd. pierwsze Konstytucji przyznać trzeba, że jeśli celem ustawodawcy jest eliminacja ze społeczeństwa ludzi ciężko chorych i niepełnosprawnych (upośledzonych), to wewnętrznie niespójne jest ograniczenie zasięgu tej eksterminacji do arbitralnie przyjętych ram czasowych (uwaga ta została poczyniona oczywiście wyłącznie z perspektywy oceny zgodności art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. z kryterium formalnym zasady proporcjonalności i jako taka całkowicie abstrahuje od niezgodności art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. z innymi przepisami Konstytucji, która byłaby niewątpliwie „większa”, gdyby ten przepis w szerszym horyzoncie czasowym zezwalał na zabijanie ludzi ze względu na podejrzenie ciężkiej choroby lub niepełnosprawności).</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Trzeba zatem stwierdzić, iż pomimo ujęcia regulacji limitujących ochronę prawną życia ludzkiego w prenatalnej fazie rozwoju (art. 38 Konstytucji) w akcie normatywnym o randze ustawowym, to analiza objętych postępowaniem przepisów prowadzi do wniosku, że nie zostały przy tym spełnione wymogi wykształcone w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (<b>naruszenie zasady określoności</b>), co stanowi już samoistną podstawę stwierdzenia niekonstytucyjności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. (choć w odniesieniu do drugiego z wymienionym przepisu w innym aspekcie). Jak bowiem podkreślał Trybunał: „Kierując się tą zasadą [tj. zasadą określoności – przyp. Ordo Iuris] Trybunał Konstytucyjny reprezentuje stanowisko, iż przekroczenie pewnego poziomu niejasności przepisów prawnych stanowić może samoistną przesłankę stwierdzenia ich niezgodności zarówno z przepisem wymagającym regulacji ustawowej określonej dziedziny np. ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 zdanie 1 Konstytucji), jak z wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadą państwa prawnego”<a href="#_ftn130" name="_ftnref130" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref130"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[130]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Druga przesłanka, tzw. materialnoprawna, dopuszczalności ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw, limituje ich wprowadzenie do sytuacji, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Jak wskazuje się w doktrynie prawa konstytucyjnego, zawarte w art. 31 ust. 3 zd. pierwsze Konstytucji wyliczenie wartości uzasadniających ograniczenie wolności i praw jednostki ma charakter wyczerpujący<a href="#_ftn131" name="_ftnref131" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref131"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[131]</span></span></span></span></span></a>. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazano również, że ograniczenie wolności i praw mających za podstawę regulację konstytucyjną musi odbywać się z uwzględnieniem zasady proporcjonalności, według której:</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">a) środki zastosowane przez prawodawcę muszą być w stanie doprowadzić do zamierzonych celów; </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">b) muszą one być niezbędne dla ochrony interesu, z którym są powiązane; </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">c) ich efekty muszą pozostawać w proporcji do ciężarów nakładanych na obywatela<a href="#_ftn132" name="_ftnref132" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref132"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[132]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Niemniej właściwy test proporcjonalności można przeprowadzić dopiero po wykazaniu na rzecz jakich wartości wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji dokonano ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnego prawa lub wolności.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przepisy u.p.r. warunkujące dopuszczalność aborcji, w tym aborcji eugenicznej, ograniczają prawną ochronę życia człowieka, która zajmuje pierwszorzędne miejsce wśród wymienianych w Konstytucji wolności i praw osobistych. Ma to istotne konsekwencje, jak bowiem słusznie podkreślił Trybunał Konstytucyjny: „surowsze standardy oceny należy przykładać np. do regulacji praw i wolności osobistych i politycznych niż do praw ekonomicznych czy socjalnych”<a href="#_ftn133" name="_ftnref133" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref133"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[133]</span></span></span></span></span></a>. Zarówno w orzecznictwie TK, jak i w poglądach nauki prawa, życie ludzkie uznawane jest za jedną z podstawowych wartości, na których opiera się system prawny<a href="#_ftn134" name="_ftnref134" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref134"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[134]</span></span></span></span></span></a>. Sąd prawa wskazał natomiast, że „…im cenniejsze jest dobro ograniczane i wyższy jest stopień tego ograniczenia, tym cenniejsza musi być wartość uzasadniająca ograniczenia”<a href="#_ftn135" name="_ftnref135" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref135"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[135]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Spośród skatalogowanych w art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej wartości prawnie doniosłych, które mogą uzasadniać ograniczenie konstytucyjnych wolności i praw jednostki, za adekwatne do będących przedmiotem kontroli przepisów u.p.r. uznać można jednie prawa i wolności innych osób<a href="#_ftn136" name="_ftnref136" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref136"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[136]</span></span></span></span></span></a>, a konkretnie rzecz ujmując – prawa i wolności matki dziecka. Jak już jednak wykazano, polski system prawny nie zna „prawa podmiotowego do aborcji” (ani tym bardziej „konstytucyjnego prawa do aborcji”), stąd rozważyć należy, czy uśmiercenie dziecka poczętego z przyczyn eugenicznych jest uzasadnione z uwagi na jakiekolwiek wolności i prawa matki dziecka, które mają charakter konstytucyjny<a href="#_ftn137" name="_ftnref137" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref137"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[137]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zdecydowanie odrzucić należy tezę, że art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz skorelowany z nim art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. służą zabezpieczeniu praw matki dziecka do ochrony jej życia i zdrowia</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Dopuszczalność poświęcenia życia dziecka poczętego ze względu na zagrożenie życia i zdrowia kobiety ciężarnej wynika bowiem z art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.r. Uśmiercenie <i>nasciturusa </i>z uwagi na duże prawdopodobieństwo jego ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu może być rozpatrywane z uwzględnieniem ochrony zdrowia (czy raczej komfortu) psychicznego jego matki, jednakże w ten sposób zaskarżona przesłanka dokonania przerwania ciąży nie nabiera samoistnego charakteru<a href="#_ftn138" name="_ftnref138" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref138"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[138]</span></span></span></span></span></a>. <b>Niedopuszczalne jest również rozpatrywanie jako wartości uzasadniającej zabicie dziecka poczętego wysokich kosztów jego utrzymania, jakie wiązać się mogą z ewentualną niepełnosprawnością czy chorobą (a w konsekwencji obniżeniem stopy życiowej matki)</b><a href="#_ftn139" name="_ftnref139" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref139"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[139]</span></span></span></span></span></a>. To samo dotyczy późniejszego osobistego zaangażowania rodziców w opiekę nad dzieckiem – co miałoby rzekomo naruszać ich wolność<a href="#_ftn140" name="_ftnref140" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref140"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[140]</span></span></span></span></span></a>. Zasadniczo bowiem nie ma podstaw do utożsamiania obowiązku urodzenia dziecka z koniecznością późniejszego sprawowania nad nim opieki<a href="#_ftn141" name="_ftnref141" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref141"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[141]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Niekiedy wskazuje się, że dopuszczalność zabicia dziecka poczętego z uwagi na negatywne przypuszczenia co do jego stanu zdrowia uzasadniona jest ochroną prawa do prywatności matki, ochroną jej życia rodzinnego i prawa do decydowania o swoim życiu osobistym, które łączy się nawet z tzw. „prawami reprodukcyjnymi”<a href="#_ftn142" name="_ftnref142" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref142"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[142]</span></span></span></span></span></a>. Pogląd taki jest oczywiście nieuzasadniony. Zgodnie z art. 47 Konstytucji „Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Nawet jeżeliby wyprowadzić z treści przytoczonego przepisu ustawy zasadniczej prawo do decydowania o posiadaniu potomstwa oraz jego liczbie, to należy podkreślić, że prawo to nie jest absolutne, ponieważ nie może obejmować „prawa” do zabijania dzieci, zarówno urodzonych jak i pozostających jeszcze w fazie prenatalnej swego rozwoju. Trybunał Konstytucyjny, który w orzeczeniu z 28 maja 1997 r. – którego obszerny fragment warto w tym miejscu przytoczyć <i>in extenso </i>– stwierdził: „Pozostaje więc rozważyć, czy regulacja art. 4a ust. 1 pkt 4 [u.p.r. – przyp. Ordo Iuris] może zostać usprawiedliwiona prawem do odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci. Prawo takie w rzeczy samej można wyprowadzić z zakresu podstawowych praw i wolności człowieka, zaś w samych przepisach konstytucyjnych, z gwarancji, jakie przewidują one dla macierzyństwa i rodziny. Prawo do rodzicielstwa musi być interpretowane w znaczeniu pozytywnym i negatywnym. Musi oznaczać ono bowiem zakaz podejmowania działań ograniczających wolność posiadania dzieci, jak również zakaz podejmowania działań przymuszających do posiadania dzieci.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Prawo to w sposób szczególny dotyczy decyzji o poczęciu dziecka. W istocie wszelką ingerencję, czy to władzy państwowej, czy to innych osób w tę sferę należałoby uznać za niedopuszczalne naruszenie podstawowego prawa każdego człowieka. Powstaje pytanie, czy prawo decyzji o posiadaniu dziecka można rozumieć szerzej, także jako prawo do decyzji o urodzeniu dziecka. W tym przypadku niedopuszczalne byłoby wprowadzenie prawnego zakazu urodzenia poczętego dziecka, zakazu, który byłby egzekwowany przez państwo. Podobnie niedopuszczalne byłoby ustanowienie jakichkolwiek negatywnych konsekwencji prawnych powiązanych z faktem urodzenia dziecka. Wszelkim interesom publicznym czy prywatnym, które mogłyby uzasadniać wprowadzenie tego typu regulacji należałoby przeciwstawić pierwszorzędną wartość życia dziecka poczętego oraz prawo rodziców do posiadania dzieci.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Inną kwestią jest rozważanie prawa do urodzenia dziecka w aspekcie negatywnym, a więc także jako prawo do przerwania ciąży. W tej sytuacji, w związku z powstaniem życia, prawo do decyzji o posiadaniu dziecka musiałoby sprowadzić się w istocie do prawa do nieurodzenia dziecka. Nie można decydować o posiadaniu dziecka w sytuacji, gdy dziecko to już rozwija się w fazie prenatalnej i w tym sensie jest już posiadane przez rodziców. Prawo do posiadania dziecka może być więc interpretowane wyłącznie w aspekcie pozytywnym, a nie jako prawo do unicestwienia rozwijającego się płodu ludzkiego.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Prawo do odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci sprowadza się więc w aspekcie negatywnym wyłącznie do prawa odmowy poczęcia dziecka. Wówczas wszakże, gdy dziecko zostało już poczęte, prawo to możliwe jest do realizacji wyłącznie w aspekcie pozytywnym, jako m.in. prawo urodzenia dziecka i jego wychowania.”<a href="#_ftn143" name="_ftnref143" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref143"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[143]</span></span></span></span></span></a> Przytoczone ustalenia Trybunału Konstytucyjnego są uniwersalne i immanentne dla zasady demokratycznego państwa prawnego respektującego przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka (zob. pkt 5 niniejszej opinii), a nadto znajdują szczegółowe rozwinięcie w art. 18 Konstytucji, który nakazuje Rzeczypospolitej Polskiej otoczyć macierzyństwo i rodzicielstwo ochroną i opieką. Nie jest bowiem możliwe pełne realizowanie tego obowiązku przez władze publiczne, jeśli prawo pozwala na uśmiercenie <i>nasciturusa</i>, czyli jednego z dwóch podmiotów ustrojowo chronionej relacji macierzyństwa (rodzicielstwa), bez którego relacja ta zostałaby przerwana<a href="#_ftn144" name="_ftnref144" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref144"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[144]</span></span></span></span></span></a>. Z tego powodu przytoczone ustalenia Trybunału zachowują aktualność w obecnym stanie konstytucyjnym i są w pełni adekwatne do kompleksowej oceny konstytucyjności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Uzasadnieniem dla uśmiercenia dziecka <i>in utero </i>nie mogą być również jego własne prawa i wolności</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Jak bowiem zauważa W. Wróbel: „…wzgląd na ewentualny dyskomfort życia chorego dziecka, nie może usprawiedliwiać decyzji o podjęciu działań zmierzających do spowodowania jego śmierci. Konstytucja nie zezwala bowiem na podejmowanie decyzji pozwalających na pozbawienie życia z uwagi na jego niską «jakość» w sensie komfortu psychofizycznego”<a href="#_ftn145" name="_ftnref145" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref145"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[145]</span></span></span></span></span></a>. Poza tym kwestia oceny „jakości” własnego życia jest kwestią indywidualną i wysoce subiektywną (również ludzie niespełniający kryteriów określonych w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. – czyli „zdrowi”, ujmując sprawę kolokwialnie – mogą bardzo nisko oceniać „jakość” swego życia, co ze względu na antyutylitarny charakter art. 30 Konstytucji oczywiście nie upoważnia ustawodawcy do zezwolenia na ich uśmiercanie). Niedopuszczalne jest ekstrapolowanie negatywnych odczuć jednej osoby ze względu na stan zdrowia na ogół osób znajdujących się w podobnej sytuacji. Nawet powszechne w społeczeństwie przekonanie, że „jakość” życia pewnych ludzi jest niska czy niewystarczająca, nigdy nie może usprawiedliwiać pozbawiania ich życia. Historia zna przypadki, gdy stosowano takie metody, zarówno w państwach demokratycznych, jak i totalitarnych. O tych ostatnich przypadkach wspomina nawet Preambuła Konstytucji z 1997 r. we fragmencie: „pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane”.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Godzi się w tym miejscu przywołać także wypowiedzi samego Trybunału Konstytucyjnego, który precyzując warunki ograniczania prawnej ochrony życia stwierdził, iż: „Prawo do prawnej ochrony życia nie ma charakteru absolutnego (…) W pewnych sytuacjach, zwłaszcza po uwzględnieniu określonego kontekstu sytuacyjnego, związanego z nierozwiązywalną w inny sposób kolizją prawa do życia dwóch osób, prawo może depenalizować czyny polegające na odebraniu życia innemu człowiekowi (np. kontratyp obrony koniecznej).”<a href="#_ftn146" name="_ftnref146" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref146"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[146]</span></span></span></sup></sup></a> Jak również skonstatował, że zdecydowanie nieakceptowane „byłoby ograniczenie prawnej ochrony życia człowieka w celu ochrony dóbr lokujących się niżej w hierarchii konstytucyjnej, np. własności i innych praw majątkowych, moralności publicznej, ochrony środowiska czy nawet zdrowia innych ludzi.”<a href="#_ftn147" name="_ftnref147" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref147"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[147]</span></span></span></span></span></a> Nie ulega zatem najmniejszym wątpliwościom, że zaskarżone przepisy w sposób nieproporcjonalny ograniczają prawną ochronę życia człowieka.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Analiza art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. wskazuje, że z perspektywy aksjologii polskiego porządku prawnego zdecydowanie nieakceptowalne są cele, które zamierzał osiągnąć prawodawca, limitując ochronę prawną życia dzieci poczętych, oraz interesy, jakie chciał w ten sposób chronić. Z pewnością nie mieszczą się one w kategoriach ujętych przez ustrojodawcę w art. 31 ust. 3 Konstytucji (bezpieczeństwo, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowie i moralność publiczna, prawa i wolności innych osób), co również świadczy o sprzeczności poddanych kontroli przepisów z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 zd. pierwsze Konstytucji. <b>Ze względu na brak merytorycznego usprawiedliwienia ograniczenia prawnej ochrony życia dzieci nienarodzonych w którejkolwiek z wartości wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, oczywiste jest również, że wprowadzone zaskarżonymi przepisami ograniczenie nie jest konieczne w państwie demokratycznym.</b> </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Choć wykazanie, że zaskarżone przepisy naruszają w pewnych aspektach wynikające z art. 31 ust. 3 Konstytucji kryteria formalne dopuszczalności ograniczenia prawnej ochrony życia, jak również wykazanie, że dokonane przez ustawodawcę w drodze u.p.r. ograniczenia prawnej ochrony życia nie spełniają kryteriów materialnych, w zupełności wystarcza, by uznać art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. za niezgodne z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, to jednak ze względu na doniosłość rozpatrywanej sprawy, należy również rozważyć, czy zaskarżone przepisy respektują art. 31 ust. 3 zd. drugie Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W świetle tego przepisu ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw nie mogą naruszać ich istoty. Za istotę prawa podmiotowego do zapewnienia każdemu człowiekowi ochrony prawnej życia<a href="#_ftn148" name="_ftnref148" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref148"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[148]</span></span></span></span></span></a> uznać należy <b>zapewnienie przez władze publiczne takiego stanu prawnego, w którym biologiczna egzystencja jednostki jest zabezpieczona przed nieuprawnioną i nieodwracalną ingerencją wszelkich podmiotów, które mogą ją tej egzystencji pozbawić</b>. Konstytucja nie przyznaje człowiekowi prawa do życia jako takiego, bowiem życie jest wartością pierwotną wobec państwa. Jak trafnie podkreśla się w literaturze: „…życie traktowane jest jako naturalna i przyrodzona wolność, która sama w sobie nie ma charakteru normatywnego […]”<a href="#_ftn149" name="_ftnref149" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref149"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[149]</span></span></span></span></span></a>. Skoro zatem każdy byt substancjalny w sposób naturalny dąży do zachowania swego istnienia<a href="#_ftn150" name="_ftnref150" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref150"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[150]</span></span></span></span></span></a>, to nie można uznać prawodawcy (w tym nawet prawodawcy konstytucyjnego) za uprawnionego do arbitralnego przyznawania jednostkom prawa do życia, jak również do pozbawiania ich tego prawa. Możliwe jest jedynie potwierdzenie prawa do życia w akcie normatywnym, a ściślej przyznanie ludziom prawnej (prawnokarnej) ochrony ich życia. Rolą państwa jest natomiast zabezpieczenie istnienia jednostek już na poziomie egzystencji biologicznej, czemu służyć ma m.in. kreowanie odpowiedniego prawodawstwa<a href="#_ftn151" name="_ftnref151" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref151"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[151]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Jak nietrudno zauważyć, <b>istota prawa do zapewnienia prawnej ochrony życia ludzkiego jest naruszana w przypadku takiego ukształtowania regulacji prawnych, które umożliwia zarówno organom władzy publicznej, jak i innym podmiotom na unicestwienie materialnego (fizycznego) bytu człowieka, czyli jego zabicie.</b> Nie tylko każdy przepis ustawy nakazujący eksterminację jakieś grupy ludzi, lecz również „jedynie” pozwalający na zabijanie pewnych ludzi, czy to ze względu na ich wiek, stan zdrowia czy inne cechy – zarówno przejściowe, jak i stałe – stanowi naruszenie istoty prawa gwarantowanego przez art. 38 Konstytucji. Nie ma wątpliwości, że w przypadku będących przedmiotem postępowania przepisów u.p.r. istota prawnej ochrony życia zostaje naruszona, co czyni je niezgodnymi także z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 zd. drugie Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">7. Kontrola zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wnioskodawcy wnoszą również o stwierdzenie niekonstytucyjności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 38 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. Wprawdzie wykazano już niezgodność zaskarżonych przepisów z art. 30 oraz z art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, co pozwalałoby przyjąć, że badanie z perspektywy kolejnych wzorców kontroli konstytucyjności jest zbędne (art. 59 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK) – o co też wnosi Prokurator Generalny – niemniej w najgłębszym przekonaniu Instytutu Ordo Iuris doniosłość sprawy rozpatrywanej przez Trybunał Konstytucyjny uzasadnia przeprowadzenie kontroli zaskarżonych przepisów ze wszystkimi podstawami kontroli wskazanymi we wniosku (zob. pkt 2.4 niniejszej opinii). Dalsza analiza merytoryczna nie jest zatem wyrazem ostrożności procesowej, która nakazywałaby odniesienie się w niniejszym piśmie również do tego zarzutu na wypadek, gdyby Trybunał Konstytucyjny nie podzielił wcześniej zaprezentowanej argumentacji i „jeszcze nie uznał” niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów (nie taka zresztą jest też rola opinii <i>amicii curiae</i>), lecz uzasadniona jest troską o wszechstronne rozpatrzenie sprawy i zapewnienie zgodności obowiązujących ustaw z Konstytucją.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W ocenie Wnioskodawców ograniczenie prawnej ochrony życia dzieci poczętych z uwagi na duże prawdopodobieństwo ich ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub chorobę zagrażającą życiu jest przejawem <b>zakazanej dyskryminacji bezpośredniej</b>. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 lutego 1999 r., prawodawca konstytucyjny nieprzypadkowo sformułował przepisy art. 32 z użyciem określeń „wszyscy” (art. 32 ust. 1 Konstytucji) oraz „nikt” (art. 32 ust. 2 Konstytucji)<a href="#_ftn152" name="_ftnref152" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref152"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[152]</span></span></span></span></span></a>. Służy to możliwie najszerszemu zdefiniowaniu kręgu podmiotów, których zasada równości i zakaz dyskryminacji dotyczy<a href="#_ftn153" name="_ftnref153" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref153"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[153]</span></span></span></span></span></a>. Jak wskazuje się w nauce prawa, <b>do podmiotów tych zaliczyć należy również dziecko poczęte</b><a href="#_ftn154" name="_ftnref154" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref154"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[154]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Art. 32 ust. 1 Konstytucji statuuje zasadę równości wobec prawa oraz równego traktowania przez władze publiczne. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego przepis ten statuuje równość podmiotów, które charakteryzują się określoną cechą, uznaną przez prawodawcę za istotną<a href="#_ftn155" name="_ftnref155" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref155"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[155]</span></span></span></span></span></a>. Jak jednak wskazał Trybunał w orzeczeniu z 28 maja 1997 r.: „Wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej, nie może być różnicowana. Brak jest bowiem dostatecznie precyzyjnych i uzasadnionych kryteriów pozwalających na dokonanie takiego zróżnicowania w zależności od fazy rozwojowej ludzkiego życia. Od momentu powstania życie ludzkie staje się więc wartością chronioną konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy prenatalnej”<a href="#_ftn156" name="_ftnref156" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref156"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[156]</span></span></span></span></span></a>. W tej sytuacji zasadne wydaje się postawienie pytania, czy dopuszczalne jest uznanie stanu zdrowia człowieka <i>in statu nascendi, </i>za cechę istotną, która uzasadniałaby różnicowanie zakresu ochrony prawnej jego życia? Negatywna odpowiedź zmusi natomiast do refleksji nad problemem ewentualnej dyskryminacji, jaka wiązać się może ze zróżnicowaniem sytuacji prawnej podmiotów<a href="#_ftn157" name="_ftnref157" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref157"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[157]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Istotą regulacji art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. jest dopuszczenie do uśmiercenia jeszcze przed narodzinami człowieka, wobec którego istnieje wprawdzie duże prawdopodobieństwo – lecz zawsze jedynie prawdopodobieństwo – ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia lub choroby śmiertelnej<a href="#_ftn158" name="_ftnref158" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref158"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[158]</span></span></span></span></span></a>. Oznacza to, iż <b>prawodawca dopuścił do radykalnie odmiennego ukształtowania sytuacji prawnej podmiotów z uwagi na ich prawdopodobny (niekoniecznie istniejący) stan zdrowia</b>. Warto podkreślić, że według regulacji konstytucyjnych osoby niepełnosprawne (a zatem również te dotknięte ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem) mają pozycję w pewien sposób uprzywilejowaną, bowiem ustawa zasadnicza nakazuje <b>objąć je szczególną troską ze strony władz publicznych</b><a href="#_ftn159" name="_ftnref159" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref159"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[159]</span></span></span></span></span></a><b>, której przejawem nigdy nie może być rezygnacja z karalności ich zabijania</b>. Wskazać tu można określony w art. 68 ust. 3 Konstytucji obowiązek władz publicznych do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku oraz art. 69 Konstytucji, stanowiący, iż osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przytoczone przepisy ustawy zasadniczej skłaniają do postawienia tezy o istnieniu <b>aksjologicznego nakazu zapewnienia przez władze publiczne szczególnej pomocy adresowanej do osób niepełnosprawnych</b><a href="#_ftn160" name="_ftnref160" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref160"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[160]</span></span></span></span></span></a>. Jak trafnie zauważył F. Ciepły: „Jeżeli dokonać analizy systemowej, to okazuje się, że w całym systemie prawa polskiego – poza przesłanką eugeniczną aborcji – nie ma podstaw, aby obniżać wartość życia ludzkiego i zmniejszać jego prawną ochronę ze względu na zły stan zdrowia, niepełnosprawność czy terminalną chorobę. Przeciwnie, istnieją normy gwarantujące osobom upośledzonym, niepełnosprawnym czy nieuleczalnie chorym poszanowanie godności, równe traktowanie, a nawet szczególną ochronę”<a href="#_ftn161" name="_ftnref161" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref161"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[161]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Tak radykalnie niekorzystne ukształtowanie sytuacji prawnej dziecka <i>in utero, </i>z uwagi na jego prawdopodobnie zły stan zdrowia nosi znamiona dyskryminacji</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15 lipca 2010 r.: „Dyskryminacja oznacza zatem nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych”<a href="#_ftn162" name="_ftnref162" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref162"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[162]</span></span></span></span></span></a>. Niewątpliwie klasą podmiotów będących beneficjentami prawnej ochrony życia są wszyscy ludzie – w tym osoby pozostające w prenatalnej fazie rozwoju. Wniosek taki jednoznacznie wypływa z wielokrotnie już przytaczanego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r. (K 26/96) Za dyskryminujące uznać zatem należy różnicowanie sytuacji prawnej dzieci poczętych z uwagi na ich stan zdrowia. Jak bowiem stanowi Konstytucja w art. 32 ust. 2 nikt nie może dyskryminowany m.in. w życiu społecznym z jakiejkolwiek przyczyny, do których niewątpliwie zalicza się <b>niepełnosprawność</b>. Z zaskarżonych przepisów wynika bowiem niewątpliwie odmienne, zdecydowanie gorsze traktowanie dzieci podejrzewanych o „ciężkie i nieodwracalne upośledzenia” albo „nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu”, a w świetle niektórych judykatów Sądu Najwyższego wręcz skorelowane z rzekomym „prawem do przerwania ciąży” pewnego rodzaju oczekiwanie, że zostaną uśmiercone. Konsekwencją zaskarżonych przepisów jest również społeczna stygmatyzacja osób niepełnosprawnych i ciężko chorych, które urodziły się (a ściślej: osiągnęły zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki), więc już nie wolno bezkarnie pozbawić ich życia. Względem tych osób powstaje w społeczeństwie bowiem indukowane zaskarżonymi przepisami wrażenie, że są „gorsze”, bo przecież na najwcześniejszym, prenatalnym etapie życia ustawodawca zwykły dopuścił możliwość ich zabicia. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W świetle powyższych argumentów nie może być wątpliwości, że art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. pierwsze u.p.r. są sprzeczne z art. 32 ust 1 i 2 Konstytucji, ponieważ prowadzą do nierównego traktowania dzieci nienarodzonych, które na podstawie badań prenatalnych lub innych przesłanek medycznych podejrzewane są o zły stan zdrowia oraz jednocześnie dyskryminują osoby niepełnosprawne i ciężko chore.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">8.</span></span></span></b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"> <b>Kontrola zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 2 Konstytucji RP</b></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Kolejna grupa zarzutów postawionych przez Wnioskodawców, dotyczy niezgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. 1 u.p.r. z art. 2 Konstytucji. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Należy podkreślić, że zawarte w orzeczeniu Trybunał Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r. rozstrzygnięcie, stwierdzające niezgodność art. 4a ust. 1 pkt 4 u.p.r. z ówczesnymi przepisami konstytucyjnymi, zostało uzasadnione przede wszystkim treścią zasady demokratycznego państwa prawnego: „Podstawowym przepisem, z którego należy wyprowadzać konstytucyjną ochronę życia ludzkiego, jest art. 1 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy, w szczególności zaś zasada demokratycznego państwa prawnego. Państwo takie realizuje się bowiem wyłącznie jako wspólnota ludzi, i tylko ludzie mogą być właściwymi podmiotami praw i obowiązków stanowionych w takim państwie. Podstawowym przymiotem człowieka jest jego życie. Pozbawienie życia unicestwia więc równocześnie człowieka, jako podmiot praw i obowiązków. Jeżeli treścią zasady państwa prawa jest zespół podstawowych dyrektyw wyprowadzanych z istoty demokratycznie stanowionego prawa, a gwarantujących minimum jego sprawiedliwości, to pierwszą taką dyrektywą musi być respektowanie w państwie prawa wartości, bez której wykluczona jest wszelka podmiotowość prawna, tj. życia ludzkiego od początków jego powstania. Demokratyczne państwo prawa jako naczelną wartość stawia człowieka i dobra dla niego najcenniejsze. Dobrem takim jest życie, które w demokratycznym państwie prawa musi pozostawać pod ochroną konstytucyjną w każdym stadium jego rozwoju”<a href="#_ftn163" name="_ftnref163" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref163"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[163]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przytoczone ustalenia Trybunału Konstytucyjnego zachowują w pełni aktualność, co potwierdza w szczególności wyrok z 30 września 2008 r., K 44/07, w którym sąd prawa stwierdził: „…zdecydowanie nieakceptowane w demokratycznym państwie prawnym, realizującym zasady sprawiedliwości społecznej i chroniącym życie oraz niezbywalną godność człowieka, byłoby ograniczenie prawnej ochrony życia człowieka w celu ochrony dóbr lokujących się niżej w hierarchii konstytucyjnej, np. własności i innych praw majątkowych, moralności publicznej, ochrony środowiska czy nawet zdrowia innych ludzi. Warunkiem ograniczenia prawa do prawnej ochrony życia jest więc zaistnienie sytuacji, w której jest niewątpliwe, że nie da się ono pogodzić z analogicznymi prawami innych osób. Przesłankę tę można określić ogólnie jako wymaganie symetrii dóbr: poświęcanego i ratowanego”<a href="#_ftn164" name="_ftnref164" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref164"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[164]</span></span></span></span></span></a>. Albowiem w demokratycznym państwie prawnym: „nie ma wątpliwości, że życie człowieka nie podlega wartościowaniu ze względu na jego wiek, stan zdrowia, przewidywany czas jego trwania, ani ze względu na jakiekolwiek inne kryteria. Każdy człowiek, w tym także pasażerowie samolotu znajdującego się w przestrzeni powietrznej państwa, mają prawo do ochrony życia przez to państwo. Nadanie sobie przez państwo prawa do ich zabijania, chociażby w obronie życia innych ludzi, jest zaprzeczeniem tego prawa”<a href="#_ftn165" name="_ftnref165" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref165"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[165]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W cytowanych rozstrzygnięciach Trybunał Konstytucyjny doskonale uchwycił istotę demokratycznego państwa prawnego. „Demokratyczne państwo prawne to państwo oparte na poszanowaniu człowieka, a w szczególności na poszanowaniu i ochronie życia oraz godności ludzkiej.”<a href="#_ftn166" name="_ftnref166" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref166"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[166]</span></span></span></span></span></a> Demokratyczne państwo prawne to zatem takie, w którym nie wolno zabijać ludzi, szczególnie tych niewinnych i najbardziej bezbronnych – nienarodzonych i niepełnosprawnych. Warto zaznaczyć, że w doktrynie zwrócono uwagę, iż aksjologicznym uzasadnieniem demokratycznego państwa prawnego jest zasada dobra wspólnego (art. 1 Konstytucji), której zasadniczym elementem, jako sumy warunków sprzyjających rozwojowi osoby ludzkiej, jej samorealizacji i doskonaleniu, jest właśnie poszanowanie przyrodzonych praw oraz obowiązków osoby ludzkiej wynikających z jej godności, w szczególności prawnej ochrony życia. Art. 1 Konstytucji u podstaw państwa sytuuje bowiem człowieka, żyjącego we wspólnocie, natomiast art. 2 wskazuje na podstawowe tego konsekwencje dla kształtu państwa<a href="#_ftn167" name="_ftnref167" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref167"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[167]</span></span></span></span></span></a>. Z powyższych powodów uzasadnione jest, aby Trybunał Konstytucyjny, także w treści sentencji, podtrzymał swe trafne ustalenia i przypomniał, na czym polega demokratyczne państwo prawne właśnie poprzez stwierdzenie, że art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze u.p.r. są niezgodne z art. 2 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"> </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">9. Kontrola zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Nie powielając w tym miejscu rozważań zawartych w pkt 2.4. niniejszej opinii, podkreślić należy, że wnikliwa analiza uzasadnienia zarzutu niezgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust 2 zd. pierwsze u.p.r. z art. 38 w zw. z art. 42 Konstytucji, dowodzi, iż w istocie Wnioskodawcy zakwestionowali jedynie zgodność art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. z art. 42 ust. 1 Konstytucji i tylko w tym zakresie przedstawili argumentację (por. wniosek, s. 28-29). Z tego powodu przyjąć należy, że w pozostałym zakresie postępowanie powinno ulec umorzeniu na postawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK, tj. ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.</span></span></span> <span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Dalsze rozważania odnoszą się zatem wyłącznie do kwestii zgodności art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. z art. 42 ust. 1 Konstytucji.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W okresie obowiązywania małej konstytucji z 1992 r. zasada demokratycznego państwa prawnego stanowiła również podstawę do wyprowadzenia na gruncie konstytucyjnym reguły <i>nullum crimen sine lege</i><a href="#_ftn168" name="_ftnref168" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref168"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[168]</span></span></span></span></span></a>. Jak bowiem zauważył sąd prawa w postanowieniu z dnia 25 września 1991 r.: „…<span style="background:white">w demokratycznym państwie prawa prawo karne musi być oparte przynajmniej na dwóch podstawowych zasadach: określoności czynów zabronionych pod groźbą kary (<i>nullum crimen, mulla poena sine lege</i>) oraz na zakazie wstecznego działania ustawy wprowadzającej lub zaostrzającej odpowiedzialność karną (<i>lex severior retro non agit</i>). Zasady te wyrażone w kodeksie karnym składają się także na zawartą w artykule 1 Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa”<a href="#_ftn169" name="_ftnref169" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref169"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[169]</span></span></span></span></span></span></a></span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:#333333">. </span></span></span></span></span><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W aktualnym stanie prawnym zasada <i>nullum crimen…</i> została wyraźnie wyartykułowana przez ustrojodawcę: „Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia” (art. 42 ust. 1 zd. pierwsze Konstytucji). </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Z treści art. 42 ust. 1 Konstytucji, interpretowanego z uwzględnieniem zasady demokratycznego państwa prawnego, Trybunał Konstytucyjny wyprowadził zasadę dostatecznej określoności czynu zabronionego (<i>nullum crimen sine lege certa</i>)<a href="#_ftn170" name="_ftnref170" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref170"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[170]</span></span></span></span></span></a><i>. </i>Jak zatem stwierdził Trybunał w wyroku z 1 grudnia 2010 r.: „…zasada określoności przepisów prawnokarnych wyrażona w art. 42 ust. 1 Konstytucji pozwala na przeprowadzenie swoistego testu konstytucyjności niezupełnych przepisów karnych (odsyłających, blankietowych). Nakazuje mianowicie precyzyjne i jednoznaczne określenie wszystkich elementów normy prawnokarnej, aby zarówno dla jej adresata, jak i organów stosujących prawo nie budziło wątpliwości, kto może ponieść odpowiedzialność karną – jest adresatem nakazu lub zakazu, jakie zachowanie się jest zabronione – co stanowi czyn zabroniony pod groźbą kary i wreszcie, jaka jest przewidziana sankcja. Przepisy karne mogą mieć zatem także charakter odsyłający, o ile na ich podstawie i przepisów, do których odsyłają, da się bez wątpliwości precyzyjnie dekodować zupełną normę prawnokarną”<a href="#_ftn171" name="_ftnref171" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref171"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[171]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zważywszy na okoliczność, że w polskim porządku prawnym dokonanie przez lekarza aborcji wypełnia znamiona przestępstw inkryminowanych przez art. 152 i 153 k.k.<a href="#_ftn172" name="_ftnref172" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref172"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[172]</span></span></span></span></span></a>, zaś objęte wnioskiem przepisy u.p.r. wyznaczają zakres wyłączenia karalności (bezprawności) przerwania ciąży, czyli uśmiercenia dziecka poczętego, to w świetle poczynionych ustaleń związanych z nieprecyzyjnym określeniem „przesłanek eugenicznych” (pkt 4.2 niniejszej opinii) stwierdzić trzeba, że nie ma dostatecznej jasności co do znamion negatywnych strony przedmiotowej wszystkich czynów zabronionych zdefiniowanych w art. 152 i 153 k.k. Użycie w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r., sformułowań takich jak: „duże prawdopodobieństwo”, „ciężkie upośledzenie” czy „nieuleczalna choroba”, przynajmniej w zakresie, w jakim może mieć to znaczenie w konkretnej sprawie karnej., wskazuje na nieprecyzyjność granicy odpowiedzialności karnej osoby, dopuszczającej się przestępstw stypizowanych w art. 152 i 153 k.k. W rezultacie uznać należy, że art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP.</span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="tab-stops:36.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">10. Konkluzja</span></span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W świetle przedstawionej powyżej argumentacji, Fundacja Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris<i> </i>pragnie w przedmiotowej sprawie zainicjowanej przez grupę posłów na Sejm RP IX Kadencji wnioskiem z 19 listopada 2019 r., rozpoznawanej pod sygn. akt K 1/20, przedstawić następującą opinię:</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">1) <span style="background:white">art. 4a ust. 1 pkt 2 oraz art. 4a ust. 2 zd. pierwsze ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży są niezgodne z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP</span>;</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">2) art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy powołanej w pkt 1 jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP;</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">3) w pozostałym zakresie postępowanie podlega umorzeniu na postawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm">dr Marcin Olszówka</p> <p style="margin-bottom:6.0pt; text-align:justify; margin:0cm">r.pr. Bartosz Zalewski</p> <div>  <div id="ftn172"> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2020-10/AdobeStock_210319257.jpeg?itok=idvoh3_m" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <a href="/ochrona-zycia">Ochrona życia</a> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/amicus-curiae" hreflang="pl">amicus curiae</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/opinia" hreflang="pl">opinia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aborcja-eugeniczna" hreflang="pl">aborcja eugeniczna</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zycia-0" hreflang="pl">ochrona życia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pro-life-0" hreflang="pl">pro life</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div id="ftn1"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[1]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. Nr 17, poz. 78 z późn. zm.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[2]</span></span></span></span></span></a> OTK ZU A/2020, poz. 46.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[3]</span></span></span></span></span></a> Dz. U. z 2019 r. poz. 2393.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[4]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. Nr 84, poz. 426 z późn. zm.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[5]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, OTK 1997/2/19.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[6]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 2018 r. poz. 1360.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[7]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 grudnia 2014 r., K 52/13, pkt III.1.6. W sprawie tej Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej zwrócił się z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją (oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności) konkretnych przepisów ustawy w zakresie, w jakim nie zezwalają na poddawanie zwierząt szczególnym sposobom uboju przewidzianym przez obrządki religijne związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej i przewidują odpowiedzialność karną osoby dokonującej uboju w taki szczególny sposób. Analizując rzeczywisty zakres zaskarżenia Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „Argumentacja wnioskodawcy konsekwentnie koncentruje się na konfrontacji bezwzględnego zakazu dokonywania uboju rytualnego w rzeźni z wielorakimi aspektami wolności wyznania. (…) Tym samym wnioskodawca w sposób zamierzony ograniczył się do postawienia zasadniczego problemu konstytucyjnego, którego rozstrzygnięcie ma istotne znaczenie nie tylko dla członków gmin wyznaniowych żydowskich, lecz także pozostałych wyznawców judaizmu oraz wyznawców innych religii, przede wszystkim islamu.” Dlatego też Trybunał Konstytucyjny w tamtej sprawie upoważniony był do stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów „w zakresie, w jakim nie zezwala na poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne”. Wszystkie, a nie tylko obrzędy religijne związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej, jak sugerowałoby <i>petitum</i> wniosku Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[8]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. zachowujące we wskazanym zakresie aktualność w obowiązującym obecnie stanie prawnym wyroki Trybunału Konstytucyjnego </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">z: 28 listopada 2007 r., K 39/07, OTK ZU 2007/A/10/129, pkt III.1.3; 30 września 2008 r., K 44/07, OTK-A 2008/7/126, pkt III.9</span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">; jak również wydany pod rządami obecnie obowiązującej u.o.t.p.TK wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r., SK 19/17, OTK-A 2018/42, pkt. III.5.3. Zob. również: M. Wiącek, M. Zubik, <i>Kompetencje sądu konstytucyjnego a granice swobody orzekania przez sędziów Trybunału Konstytucyjnego, </i>„Przegląd Sejmowy” 4 (2009), s. 49-50, którzy wskazują, że dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w tek kwestii nie jest konsekwentne i pożądane jest wypracowanie reguł, kiedy postępowanie ulega umorzeniu ze względu na zbędność orzekania, a kiedy należy dokonywać kontroli w zakresie podniesionych zarzutów merytorycznych w całej rozciągłości.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[9]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Analogicznie Trybunał Konstytucyjny postąpił rozpatrując wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o zbadanie zgodności art. 122a ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.) z art. 38, art. 31 ust. 3, art. 2, art. 26 oraz art. 30 Konstytucji RP, gdy w wyroku z 30 września 2008 r., K 44/07, stwierdził niezgodność zaskarżonego przepisu z art. 2, art. 30 i art. 38 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a więc prawie wszystkimi podstawami kontroli wskazanymi we wniosku. Rozpatrywana wówczas sprawa również dotyczyła ustawowych ograniczeń prawnej ochrony życia ludzkiego.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[10]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Druk sejmowy nr 2238/VIII kadencja, dostępny pod adresem internetowym: http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/B0072078C8CBCBC6C125822C00350C1B/%24File/2238.pdf (dostęp: </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">1 października 2020 r.</span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[11]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dane za 2017 oraz 2018 r. według sprawozdania Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania w 2018 r. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży w roku 2016, druk sejmowy 339/IX kadencja, dostępny pod adresem: <a href="http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/87A2E0C9C942E854C125854B0035C032/%24File/339.pdf" style="color:blue; text-decoration:underline">http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/87A2E0C9C942E854C125854B0035C032/%24File/339.pdf</a> (dostęp: 1 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[12]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[13]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem</i>, pkt 4.9<i>. </i>Por. również: K. Wiak, <i>Polskie prawo karne wobec dziecka poczętego, </i>[w:] <i>Ius et lex. Księga Jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, </i>red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002, s. 102; L. Bosek, <i>Opinia prawna odnosząca się do zmian w polskim ustawodawstwie zwykłym, które są niezbędne do zapewnienia ochrony godności i podstawowych praw istoty ludzkiej w okresie prenatalnym w sferze zastosowań biologii i medycyny wyznaczanej przez standardy międzynarodowe, </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia. Druk sejmowy nr 993, </i>M. Królikowski <i>et al., </i>Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, s. 56 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref14" name="_ftn14" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[14]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Tak np. R. Trzaskowski, <i>Opinia prawna na temat oceny cywilnoprawnych konsekwencji zmiany art. 38 Konstytucji RP (Druk Sejmowy nr 993)</i>,<i> </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia</i>…, s. 34.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn15"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[15]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 2017 r. poz. 2204.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[16]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. R. Krajewski, <i>Prawne kontrowersje</i></span><i> </i><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">wokół ochrony życia człowieka. Studium z prawa polskiego i prawa kanonicznego, </span></i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Płock 2004<i>, </i>s. 85 i n.; K. Wiak, <i>Polskie prawo…, </i>s. 103; <i>idem, </i>komentarz do art. 152, [w:] <i>Kodeks karny. Komentarz, </i>Warszawa 2018, SIP Legalis, nb. 4; A. Zoll, <i>Opinia prawna w sprawie oceny konstrukcji i skutków projektu zmiany art. 30 i 38 Konstytucji RP, </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia</i>…, s. 103; <i>idem, </i>komentarz do art. 152<i>…, </i>uwaga 11; W. Wróbel, <i>Opinia prawna odnosząca się do pytań dotyczących poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP, </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia…, </i>s. 26; J. Potulski, <i>Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dn. 26 marca 2009 r., I KZP 2/09, </i>„Gdańskie Studia Prawnicze” 4 (2009), s. 137; M. Olszówka, <i>Początek człowieka a początek życia ludzkiego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, </i>[w:] <i>Współczesne wyzwania bioetyczne, </i>[red.] L. Bosek, M. Królikowski, Warszawa 2010, s. 216-217; A. Księżpolska-Breś, <i>Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim, </i>Warszawa 2010, s. 64; Ł. Czebotar, Z. Gądzik, <i>Prawnokarna ochrona…, </i>s. 262; M. Królikowski, komentarz do art. 152,<i> </i>[w:] <i>Kodeks karny. Część szczególna, </i>t. I, <i>Komentarz do art. 117-221, </i>red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017, SIP Legalis, nb. 1;<i> </i>M. Szwarczyk, komentarz do art. 152<i>, </i>[w:] <i>Kodeks karny. Komentarz, </i>red. T. Bojarski, Lex 2016, uwaga 2; P. Rafałowicz, <i>Początek ochrony życia dziecka poczętego – analiza przedmiotu ochrony przestępstw aborcyjnych, </i>„Pomeranian J Life Sci” 62/3 (2016), s. 63-64; E. Plebanek, <i>Życie i zdrowie dziecka poczętego jako przedmiot prawnokarnej ochrony (wybrane problemy wykładnicze w perspektywie najnowszych propozycji legislacyjnych), </i>„Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 4/20 (2016), s. 7; M. Budyn-Kulik, komentarz do art. 152, [w:] <i>Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, </i>red. M. Mozgawa, Lex 2017, uwaga 1; R. Kokot, komentarz do art. 152, [w:] <i>Kodeks karny. Komentarz, </i>red. R. Stefański, Warszawa 2017, SIP Legalis, nb. 4-5. Por. również K. Szczucki, [w:] <i>Prawo karne – część szczególna. Orzecznictwo, </i>[red.] M. Królikowski, M. Ostrowski, Warszawa 2012, s. 64.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref17" name="_ftn17" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">[17]</span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. postanowienie Sądu Najwyższego z 26 marca 2009 r., I KZP 2/09, Lex nr </span><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">486166; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16 października 2008 r., II AKa 255/08, Lex nr 477889.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[18]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Uchwała Sądu Najwyższego z 26 października 2006 r., I KZP 18/06, OSNKW 2006/11/97; zob. również: L. Tyszkiewicz, <i>Prawno-karna ochrona…, </i>s. 7.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[19]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. T. Smyczyński, <i>Opinia prawna o poselskim projekcie zmiany (art. 38) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Druk Sejmowy nr 993) , </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia</i>…, s. 17-18; M. Chajda, <i>Nasciturus i jego ochrona w prawie cywilnym, </i>[w:] <i>Status prawny i ochrona prawna dziecka poczętego, </i>[red.] L. Tyszkiewicz, Bielsko-Biała 2014, s. 64 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[20]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz.U. z 2017 r. poz. 459.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[21]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> M. Pazdan, komentarz do art. 8, [w:] <i>Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-449<sup>10</sup>, </i>t. I, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2011, s. 87. Tak również: M. Zięba, <i>Podmiotowość prawna wspólnot mieszkaniowych, </i>Warszawa 2016, s. 5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[22]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. R. Majda, komentarz do art. 8<i>, </i>[w:] <i>Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, </i>red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Lex 2014, uwagi 2-6; S. Kalus, komentarz do art. 8<i>, </i>[w:] <i>Kodeks cywilny. Komentarz, </i>t. I, <i>Część ogólna, </i>red. M. Fras, M. Habdas, WKP 2018, uwaga 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[23]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[24]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> R. Majda, komentarz do art. 8…,<i> </i>uwaga 3. Por. również P. Nazaruk, komentarz do art. 8<i>, </i>[w:] <i>Kodeks cywilny. Komentarz, </i>red. J. Ciszewski, LexisNexis 2013, uwaga 6; R. Trzaskowski, <i>Opinia prawna…, </i>s. 42.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[25]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[26]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. J. Piątowski, B. Kordasiewicz, <i>Prawo spadkowe. Zarys wykładu, </i>Warszawa 2011, s. 58. Obszerny, choć jednocześnie niezawężony do zagadnień związanych z art. 927 § 2 k.c. przegląd stanowisk prezentuje W. Bendza: <i>Zdolność prawna nasciturusa – ze szczególnym uwzględnieniem kwestii odszkodowawczych, </i>„Przegląd Legislacyjny” 3/97 (2016), s. 27 i n. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref27" name="_ftn27" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[27]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Stanowisko, jak się wydaje, odmienne prezentują A. Kidyba oraz E. Niezbecka: komentarz do art. 927<i>, </i>[w:] <i>Kodeks cywilny. Komentarz, </i>t. IV, <i>Spadki, </i>Lex 2015, uwaga 5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[28]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> P. Nazaruk, komentarz do art. 8…,<i> </i>uwaga 7.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[29]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 2017 r. poz. 682.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[30]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> G. Jędrejek, <i>Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, </i>Lex 2018, kom. do art. 182, uwaga 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[31]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Sądu Najwyższego z 30 listopada 2016 r., III PK 17/16.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[32]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 2017 r. poz. 922.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[33]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Analogiczna definicja znajduje się w przygotowanym przez zespół ekspercki przy uprzednim RPD projekcie kodeksu rodzinnego (zob. art. 21 pkt 3 projektu), który w założeniach jego pomysłodawców zastąpić ma obowiązujący k.r.o. Projekt w formie elektronicznej dostępny jest pod adresem internetowym: http://brpd.gov.pl/sites/default/files/kodeks_rodzinny_projekt_z_uzasadnieniem.pdf (dostęp: </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">1 października 2020 r).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn34"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref34" name="_ftn34" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[34]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Deklaracja przyjęta została w formie Rezolucji 217/III A, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 r. – oryginalny tekst Deklaracji dostępny pod adresem internetowym: http://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ (dostęp: </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">1 października 2020 r).</span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Polskie tłumaczenie dostępne jest pod adresem internetowym http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html (dostęp: </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">1 października 2020 r).</span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn35"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref35" name="_ftn35" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[35]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn36"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref36" name="_ftn36" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[36]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn zm.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn37"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref37" name="_ftn37" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[37]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. Urz. UE C 202/2 z 7 czerwca 2016 r., s. 389.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn38"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref38" name="_ftn38" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[38]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> M. Olszówka, <i>Analiza zgodności z prawem obywatelskiego projektu ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie</i>, dostępna pod adresem internetowym: https://www.ordoiuris.pl/analiza-zgodnosci-z-prawem-obywatelskiego-projektu-ustawy-o-prawach-kobiet-i-swiadomym (dostęp: 2 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn39"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref39" name="_ftn39" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[39]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 z późn. zm.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn40"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref40" name="_ftn40" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[40]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> Dz. U. z 2012 r. poz. 1169.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn41"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref41" name="_ftn41" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[41]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> Committee on the Rights of Persons with Disabilities, <i>Comments on the draft General Comment No36 of the Human Rights Committee on article 6 of the International Covenant on Civil and Political Rights</i>: <span style="background:white">„</span>Laws which explicitly allow for abortion on grounds of impairment violate the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (Art. 4,5,8). Even if the condition is considered fatal, there is still a decision made on the basis of impairment. Often it cannot be said if an impairment is fatal. Experience shows that assessments on impairment conditions are often false. Even if it is not false, the assessment perpetuates notions of stereotyping disability as incompatible with a good life” – całość cytowanego dokumentu dostępna jest pod adresem internetowym: http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CCPR/GCArticle6/CRPD.docx (dostęp: 2 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn42"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref42" name="_ftn42" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[42]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W. Borysiak, <i>Glosa do wyroku Sądu Najwyz</i></span><i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">̇</span></i><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">szego z dnia 13 paz</span></i><i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">́</span></i><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">dziernika 2005 roku, IV CK 161/05</span></i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">, „Państwo i Prawo” 7 (2006), s. 118. Tak również: M. Chajda, <i>Nasciturus i jego ochrona…, </i>s. 61.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn43"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref43" name="_ftn43" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[43]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> A. Marek, <i>Prawo karne</i>, Warszawa 2006, s. 167 i 184-186; L. Bosek, <i>Roszczenia wrongful life i wrongful birth w świetle standardów konstytucyjnych i europejskich,</i> „Przegląd Sądowy” 1 (2008), s. 49-50; W. Borysiak, <i>Glosa…</i>, s. 117; A. Fiutak, <i>Odpowiedzialność karna za wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta, </i>WK 2016, rozdz. IV, pkt 2; T. Dukiet-Nagórska, <i>Autonomia pacjenta a polskie prawo karne, </i>Oficyna 2008, rozdz. III, pkt 1; J. Banasiuk, <i>Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2003 r. (sygn. V CK 16/03), </i>[w:] <i>„Ochrona życia ludzkiego”. Przegląd wybranego orzecznictwa Sądu Najwyższego, </i>opieka mer. Z. Strus, Warszawa 2013, s. 18-19; K. Walinowicz, <i>Glosa do wyroku Sądu z dnia 13 października 2005 roku (sygn. akt: IV CK 161/05), </i>[w:] <i>„Ochrona życia ludzkiego”. Przegląd wybranego orzecznictwa Sądu Najwyższego, </i>opieka mer. Z. Strus, Warszawa 2013, s. 27; B. Lewandowski, <i>Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2009 r. (sygn. I KZP 2/2009), </i>[w:]<i> „Ochrona życia ludzkiego”. Przegląd wybranego orzecznictwa Sądu Najwyższego, </i>opieka mer. Z. Strus, Warszawa 2013, s. 30 i n.; M. Olszówka, <i>Dopuszczalność przerywania ciąży – kontratyp przekształcony w prawo podmiotowe?</i>, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 1 (2009), s. 228-236. W podobnym duchu, lecz bez kategorycznych stwierdzeń: M. Królikowski, <i>Problem interpretacji tzw. przesłanki eugenicznej stanowiącej o dopuszczalności zabiegu przerwania ciąży, </i>[w:] <i>Współczesne wyzwania bioetyczne, </i>[red.] L. Bosek, M. Królikowski, Warszawa 2010, s. 181.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn44"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref44" name="_ftn44" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[44]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 15 stycznia 1991 r., U 8/90, OTK 1991/1/8. Zob. również: M. Olszówka, <i>Początek człowieka…, </i>s, 200-202.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn45"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref45" name="_ftn45" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[45]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Uchwała Sądu Najwyższego z 22 lutego 2006 r., III CZP 8/06, OSN Izba Cywilna 2006/7-8/123.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn46"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref46" name="_ftn46" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[46]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Tak: K. Wiak, <i>Polskie prawo karne…, </i>s. 105-106; <i>idem, </i>komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 9; A. Zoll, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 16; R. Kokot, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 14; F. Ciepły, <i>Aborcja eugeniczna a dyskryminacja osób niepełnosprawnych, </i>„Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2/19 (2014), s. 71. W podobnym duchu wypowiedział się W. Wróbel: <i>Opinia prawna odnosząca się do pytań…, </i>s. 28. Por. również: T. Justyński, <i>Glosa do wyroku SN z dnia 13 października 2005 r., IV CK 161/05, </i>„Państwo i Prawo” 7 (2006), s. 114.<i> </i></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn47"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref47" name="_ftn47" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[47]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> A. Zoll, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 16.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn48"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref48" name="_ftn48" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[48]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W. Borysiak, <i>Glosa…</i>, s. 118; M. Chajda, <i>Nasciturus i jego ochrona…, </i>s. 61; M. Królikowski, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 11; J. Banasiuk, <i>Glosa do wyroku…, </i>s. 22; K. Walinowicz, <i>Glosa do wyroku…, </i>s. 27; M. Wild, <i>Roszczenia z tytułu wrongful birth w prawie polskim. (Uwagi na tle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2003 r., V CK 16/03)</i>, „Przegląd Sądowy” 1 (2005), s. 53.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn49"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref49" name="_ftn49" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[49]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. cytowaną uchwałę Sądu Najwyższego z 22 lutego 2006 r., III CZP 8/06, OSN Izba Cywilna 2006/7-8/123.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn50"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref50" name="_ftn50" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[50]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Sądu Najwyższego z 6 maja 2010 r., II CSK 580/09, OSP 2011/2/13 z krytyczną glosą B. Lewandowskiego: <i>Glosa do wyroku…, </i>s. 40 i n. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął m.in. w wyrokach z: 21 listopada 2003 r., V CK 16/03,</span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> OSNC 2003/7/104;</span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> z 13 października 2005 r., IV CK 161/05,</span> <span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">OSP 2006/6/71; z 12 czerwca 2008 r., III CSK 16/08, OSNC 2009/3/48, w których w mniej lub bardziej zawoalowany sposób przyjął na gruncie u.p.r. – wbrew jej brzmieniu, orzecznictwu Trybunału Konstytucyjnego i znakomitej części doktryny – istnienie „prawa do przerwania ciąży”. Podobną interpretację u.p.r. przyjął Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 20 marca 2007 r. w sprawie <i>Tysiąc p-ko Polsce</i>, skarga nr 5410/03 (zob. szerzej M. Królikowski, <i>Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie Alicja Tysiąc przeciwko Polsce (nr skargi 5410/03)</i>, „Przegląd Sejmowy” 3 (2007), s. 200 i n.; M. Gałązka, K. Wiak<i>, Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 20 marca 2007 r. (nr skargi 5410/03)</i>, „Przegląd Sejmowy” 3 (2007), s. 215 i n.; tak też to orzeczenie ETPC interpretuje autor zdania konkurencyjnego (<i>separate opinion</i>) sędzia Giovanni Bonello) oraz niektórzy przedstawiciele doktryny, np. T. Justyński, <i>Wrongful conception w prawie polskim</i>, „Przegląd Sądowy” 1 (2005), s. 40-43.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn51"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref51" name="_ftn51" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[51]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn52"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref52" name="_ftn52" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[52]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. M. Królikowski, komentarz do art. 152…, nb. 8 i 38; W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności aborcji, </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia</i>…<i>, </i>s. 31.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn53"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref53" name="_ftn53" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[53]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Warto przytoczyć tu opinię W. Wróbla: „Wskazania eugeniczne, o ile mają mieć jakieś samoistne znaczenie, dotyczyć więc muszą takich sytuacji, w których nie można jeszcze mówić o zagrożeniu dla zdrowia (w tym zdrowia psychicznego) kobiety ciężarnej. Okazuje się jednak, iż wówczas wartość, jaką jest określony komfort psychiczny kobiety ciężarnej w okresie ciąży i urodzenia dziecka, nie ma na tyle istotnego charakteru, by uzasadniać dopuszczalność pozbawienia życia dziecka poczętego” – W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…</i>, s. 32.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn54"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref54" name="_ftn54" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[54]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. M. Królikowski, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 38; <i>idem, Problem interpretacji…, </i>s. 181.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn55"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref55" name="_ftn55" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[55]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Szeroko na temat terminologii związanej z <i>nasciturusem, </i>zob. F. Ciepły, <i>Prawne określenia człowieka w prenatalnej fazie rozwoju, </i>„Ius Novum” 4 (2015), s. 79 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn56"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref56" name="_ftn56" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[56]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. I. Korziński, <i>Podmiotowość prawna dziecka nienarodzonego, </i>„Roczniki Teologii Katolickiej” 15/1 (2016), s. 16.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn57"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref57" name="_ftn57" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[57]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> F. Ciepły, <i>Prawne określenia człowieka…, </i>s. 96.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn58"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref58" name="_ftn58" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[58]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem.</i></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn59"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref59" name="_ftn59" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn59"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[59]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. A. Zoll, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 10; M. Królikowski, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 9.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn60"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref60" name="_ftn60" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[60]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. D. Mikuła-Wesłowoska, <i>Rozwój prenatalny człowieka, </i>[w:] <i>Status prawny i ochrona prawna dziecka poczętego, </i>[red.] L. Tyszkiewicz, Bielsko-Biała 2014, s. 122.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn61"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref61" name="_ftn61" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[61]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. M. Chajda, <i>Nasciturus i jego ochrona…, </i>s. 66. Zauważyć należy, że pierwotnie art. 152 § 3 k.k. zawierał w swojej treści określenie „płód”. Ustawą z dnia 8 lipca 1999 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 64, poz. 729) prawodawca zdecydował się na zmianę określenia „płód” na „dziecko poczęte”. Tego rodzaju modyfikacja była świadomym i celowym zabiegiem ustawodawcy, mającym na celu podkreślenie podmiotowości płodu ludzkiego i jego człowieczeństwa <i>par excellence </i>(każde dziecko jest człowiekiem). W tym względzie zob. przede wszystkim wywody E. Zielińskiej, która wyprowadza z używania przez ustawodawcę terminu „płód” określone – niekorzystne dla ochrony dziecka poczętego – konsekwencje prawne: E. Zielińska, <i>Z problematyki wykładni przepisów karnych dotyczących ochrony płodu ludzkiego</i>, „Państwo i Prawo” 2 (1995), s. 28-29.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn62"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref62" name="_ftn62" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[62]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W literaturze przedmiotu często jest mowa o „przesłance eugenicznej”, jednakże w istocie przepis art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. statuuje dwie samodzielne okoliczności (obie o charakterze eugenicznym), które pozwalają na uśmiercenie <i>nasciturusa </i>bez narażenia się na odpowiedzialność karną – zob. M. Królikowski, <i>Problem interpretacji…, </i>s. 175 i n.; <i>idem, </i>komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 39.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn63"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref63" name="_ftn63" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[63]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Według <i>Słownika wyrazów obcych </i>([red.] E. Sobol, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 314), termin „eugenika” etymologicznie wywodzi się od greckiego <i>eu-genes </i>(dobrze urodzony) i oznacza system poglądów opartych na założeniach genetyki, głoszących możliwość doskonalenia cech dziedzicznych człowieka, jako gatunku. Jak wskazuje się w literaturze, owo „doskonalenie” następować ma w istocie poprzez „wyeliminowanie ze społeczeństwa genetycznych nieprawidłowości, dzięki możliwościom, jakie daje inżynieria genetyczna (diagnostyka prenatalna, testy genetyczne)”, co „polega przeważnie na eliminacji nosicieli tych nieprawidłowości już na samym początku ich życia” – A. Rudziewicz, <i>Eugenika a osiągnięcia współczesnej genetyki, </i>„Semina Scientiarum” 4 (2005), s. 119-120. Słusznie zatem W. Wróbel wiąże przesłanki eugeniczne, określane przezeń, jako „przesłanki eugeniczne <i>sensu stricto</i>”, z dbałością o jakość kodu genetycznego (W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…, </i>s. 32). Teratologia jest to natomiast nauka zajmująca się badaniem wad rozwojowych i potworności u ludzi i zwierząt (<i>Słownik wyrazów…, </i>s. 1103). Natomiast wedle wydania internetowego Encyklopedii Powszechnej PWN teratologia jest to „<span style="background:white">dziedzina </span></span><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">dysmorfologii</span></span><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> zajmująca się wadami wrodzonymi wywołanymi przez czynniki środowiskowe (dawniej zakres t. obejmował wszystkie wady)</span></span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">” – informacje dostępne pod adresem internetowym: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/teratologia;3986567.html (dostęp: 2 października 2020 r.). Dyskusyjne jest zatem twierdzenie zawarte w stanowisku Prokuratora Generalnego przedłożonym w sprawie K 13/17, jakoby określenie „przesłanki eugeniczne” było „nie w pełni adekwatne” (s. 13-14). Czynniki warunkujące powstanie chorób lub upośledzeń, o jakich mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r., nie muszą mieć bowiem charakteru teratogenów (czynników środowiskowych, np. alkohol spożywany przez matkę, różnego rodzaju infekcje). Obecna praktyka nie wiąże wykonania aborcji eugenicznej z koniecznością zaistnienia malformacji dziecka (potworkowatość). Stąd określenie teratologiczne jest nieadekwatne, w przeciwieństwie do oddającego istotę rzeczy terminu „eugeniczny”. Na marginesie tylko dodać należy argument natury historycznej, iż określenie „względy eugeniczne” pojawia się w judykaturze Trybunału Konstytucyjnego – zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.6.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn64"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref64" name="_ftn64" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[64]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> M. Królikowski, <i>Problem interpretacji…, </i>s. 181.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn65"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref65" name="_ftn65" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[65]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 maja 2010 r., II CSK 580/09.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn66"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref66" name="_ftn66" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[66]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Jedna z sytuacji tego rodzaju była opisywana przez prasę. Brzemienna matka została poinformowana o tym, że poczęte bliźnięta obciążone są licznymi wadami genetycznymi („wszystkimi możliwymi wadami genetycznymi”), przy czym lekarze w sposób uporczywy namawiali ją do dokonania aborcji, na co się nie zgodziła. Diagnoza okazała się w znacznej mierze błędna, a dzieci poddano skutecznym zabiegom operacyjnym – zob. materiały prasowe dostępne pod adresem internetowym: https://deon.pl/inteligentne-zycie/dziecko/miala-byc-masakra-lekarz-kilkakrotnie-zachecal-do-aborcji,498501 (dostęp: 2 października 2020 r.). Do dokonania aborcji namawiana była również żona posła do Parlamentu Europejskiego, dra Patryka Jakiego – https://www.pch24.pl/posel-patryk-jaki--zachecali-nas--bysmy-dokonali-aborcji--niezwykle-swiadectwo-pro-life,36922,i.html (dostęp: 2 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn67"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref67" name="_ftn67" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[67]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. <i>Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia – z upoważnienia ministra – na ponowną interpelację posła Bartosza Kownackiego na interpelację nr 11352 w sprawie uzyskania danych dotyczących przypadków aborcji przeprowadzonych w latach 2010-2011 w placówkach służby zdrowia </i>– dostępna pod adresem internetowym: http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=30721859 (dostęp: 2 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn68"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref68" name="_ftn68" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[68]</span></span></span></span></span></a> W ocenie niektórych lekarzy zespół Downa nie stanowi podstawy do przeprowadzenia aborcji z powołaniem na przesłankę eugeniczną, o której mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.r. Przypadek odmowy uśmiercenia dziecka z zespołem Downa miał miejsce w Klinice Rozrodczości Poznaniu, gdzie matka dziecka otrzymała orzeczenie lekarskie, w którym wskazano: „U płodu nie stwierdza się ultrasonograficznie wad narządów wewnętrznych, a zespół Downa nie musi oznaczać ciężkiego upośledzenia ani nie jest zagrożeniem życia”. Jak wyjaśniał dyrektor Kliniki, prof. dr hab. J. Skrzypczak: „Te dzieci [tj. dzieci z zespołem Downa – uwaga O.I.] oczywiście rozwijają się gorzej, ale zazwyczaj biorą udział w normalnym życiu (…) Nie jest tajemnicą, że także interpretacja ustawy bywa niestety różna. Część kobiet, u których dzieci wykryto zespół Downa, prosi o aborcję i takowe się w Polsce wykonuje. Ja jednak uważam, że ten zespół wad wrodzonych nie spełnia warunków polskiej ustawy dopuszczającej przerywanie ciąż”. Opis całego zdarzenia oraz przytoczone cytaty dostępne są pod adresem internetowym portalu „Opoka.org”: https://opoka.org.pl/biblioteka/P/PS/pk201146-syndrom.html (dostęp:<span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> 2 października </span>20<span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">20</span> r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn69"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref69" name="_ftn69" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn69"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[69]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. materiały prasowe tygodnika „Gość Niedzielny”, które dostępne są pod adresem internetowym: http://gosc.pl/doc/3948744.Przeciwstawiamy-sie-fali-nienawisci-wobec-dr-Maliny-Swic, http://gosc.pl/doc/4532675.Majac-zespol-Turnera-mozna-miec-piekne-i-radosne-zycie (dostęp: 2 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn70"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref70" name="_ftn70" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn70"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[70]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. materiały prasowe portalu „WPolityce”: https://wpolityce.pl/polityka/157784-ludzie-z-zespolem-downa-nie-sa-gorsi-od-nas-karen-gaffney-otrzymala-tytul-doktora-honoris-causa-uniwersytetu-w-portland (dostęp: 2 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn71"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref71" name="_ftn71" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn71"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[71]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> R. Kubiak, <i>Prawo medyczne, </i>Warszawa 2014, SIP Legalis, rozdz. XII, § 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn72"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref72" name="_ftn72" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn72"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[72]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem.</i></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn73"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref73" name="_ftn73" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn73"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[73]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. M. Królikowski, <i>Problem interpretacji…, </i>s. 182.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn74"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref74" name="_ftn74" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn74"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[74]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Druk sejmowy nr 2238/VIII kadencja, s. 108.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn75"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref75" name="_ftn75" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn75"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[75]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem.</i></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn76"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref76" name="_ftn76" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn76"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[76]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem.</i></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn77"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref77" name="_ftn77" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn77"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[77]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. dane Głównego Urzędu Statystycznego, dostępne pod adresem internetowym: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/urodzenia-i-dzietnosc,34,1.html (dostęp: 3 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn78"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref78" name="_ftn78" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn78"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[78]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. przykładowo materiały medialne dostępne na stronach internetowych, np. promujące hasło „aborcja jest ok” http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,127763,23013188,aborcyjny-dream-team-aborcja-farmakologiczna-to-rewolucja.html (dostęp: </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">3 października 2020 r.); </span><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">afirmacja aborcji dopuszczalnej „na życzenie” jako środka przeciwdziałającemu cierpieniu kobiet: http://www.tokfm.pl/Tokfm/7,130517,22871588,cierp-i-daj-cierpiec-innym-autorki-projektu-ustawy-aborcyjnej.html (dostęp: 3 października 2020 r.); opublikowane wyniki badania opinii publicznej przeprowadzonego przez IPSOS dla OKO.press z pytaniami o potrzebę „zaostrzenia ustawy zakazując aborcji całkowicie” (tj. podniesienia standardu ochrony życia), niezmieniania ustawy oraz „złagodzenia ustawy dopuszczając przerywanie ciąży także z powodu trudnej sytuacji kobiety” (tj. obniżenie standardu ochrony życia i legalizacja dopuszczalności aborcji w oparciu o kryterium nieobiektywne i ocenne – <i>de facto </i>„na życzenie”): https://oko.press/40-proc-polakow-polek-liberalizacja-ustawy-antyaborcyjnej-sondaz-oko-press/ (dostęp: 3 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn79"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref79" name="_ftn79" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn79"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[79]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Co szczególnie niepokojące, tego rodzaju przekonanie promują również organizacje trzeciego sektora, które kreują swój wizerunek społeczny, jako „obrońcy” praw człowieka, jednocześnie przekonując, że poprawa standardu ochrony życia poczętego (w tym również dzieci płci żeńskiej) „będzie miało tragiczne skutki dla praw kobiet i dziewcząt”: https://amnesty.org.pl/zaostrzenia-prawa-aborcyjnego-bedzie-mialo-tragiczne-skutki-dla-praw-kobiet-i-dziewczat-w-polsce/ (dostęp: 3 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn80"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref80" name="_ftn80" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn80"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[80]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. np. obywatelski projekt ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie projekt ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie, druk sejmowy nr 2060/VIII kadencja, dostępny pod adresem internetowym: http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/AECC1FCF910247EAC12581E20042A0B4/%24File/2060.pdf (dostęp: 3 października 2020 r.) oraz wypowiedź przedstawiciela wnioskodawców podczas pierwszego czytania tego projektu w Sejmie 10 stycznia 2018 r., w trakcie której dziecko poczęte zostało określone jako „niezindywidualizowany byt komórek” oraz wyrażono przekonanie, że „prawny status dziecka otrzymuje płód dopiero po urodzeniu” (<i>Sprawozdanie Stenograficzne z 55. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 10 stycznia 2018 r. (drugi dzień obrad)</i>, s. 187, które dostępne jest pod adresem internetowym: http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/A7C70FF23D12E38BC12582120013123F/%24File/55_b_ksiazka_bis.pdf [dostęp: 3 października 2020 r.]).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn81"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref81" name="_ftn81" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn81"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[81]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…, </i>s. 32.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn82"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref82" name="_ftn82" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn82"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[82]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. R. Kokot, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 7; M. Szwarczyk, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 4; K. Wiak, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 12; M. Królikowski komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 51.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn83"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref83" name="_ftn83" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn83"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[83]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> V. Konarska-Wrzosek, komentarz do art. 152<i>, </i>[w:] <i>Kodeks karny. Komentarz, </i>[red.] V. Konarska-Wrzosek, WK 2016, uwaga 4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn84"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref84" name="_ftn84" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn84"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[84]</span></span></span></span></span></a> <span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">K. Wiak, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 12.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn85"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref85" name="_ftn85" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn85"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[85]</span></span></span></span></span></a> <span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">R. Kokot, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 8.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn86"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref86" name="_ftn86" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn86"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[86]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> V. Konarska-Wrzosek, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 4. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn87"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref87" name="_ftn87" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn87"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[87]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Tak: M. Szwarczyk, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 4; M. Budyn-Kulik, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 8; T. Sroka, <i>Granica stosowania czynów zabronionych zawierających znamię „człowiek”. Uwagi na marginesie uchwały Sądu Najwyższego z 26 października 2006 r., </i>„Palestra” 11-12 (2008), s. 132. Zob. również L. Tyszkiewicz, <i>Prawno-karna ochrona…, </i>s. 11.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn88"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref88" name="_ftn88" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn88"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[88]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Tak: A. Zoll, komentarz do art. 152…,<i> </i>uwaga 25; R. Kokot, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 8. Trzeba jednak zauważyć, że znany jest przypadek, gdy dziecko urodziło się w 21 tygodniu ciąży i przeżyło. Po pierwszych trzech latach życia cechowało się analogicznym stopniem rozwoju, jak rówieśnicy – zob. dostępne w Internecie materiały prasowe magazynu „Fokus”: https://www.focus.pl/artykul/najwczesniejszy-wczesniak-swiata-niemowle-urodzone-w-21-tygodniu-ciazy-171122025647 (dostęp: 3 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn89"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref89" name="_ftn89" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn89"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[89]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Ł. Czebotar, Z. Gądzik, <i>Prawnokarna ochrona…, </i>s. 256.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn90"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref90" name="_ftn90" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn90"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[90]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> K. Kosińska-Kaczyńska, M. Wielgoś, <i>Czy płód może odczuwać ból?, </i>„Ginekol Pol.” 82 (2011), s. 135.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn91"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref91" name="_ftn91" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn91"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[91]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. przykładowo: wyrok Trybunału Konstytucyjnego 4 kwietnia 2001 r., K 11/00; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2009 r., SK 48/05; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2017 r., SK 29/16.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn92"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref92" name="_ftn92" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn92"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[92]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. L. Bosek, komentarz do art. 30, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Tom I. Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, nb. 2-3 i 5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn93"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref93" name="_ftn93" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn93"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[93]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> J. Potrzeszcz, <i>Godność człowieka w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, </i>„Roczniki Nauk Prawnych” 15/1 (2005), s. 30. </span><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif" xml:lang="EN-US">Zob. również: P. Lee, R.P. George, <i>The Nature and Basis of Human Dignity, </i>„Ratio Iuris” 21/2 (2008), s. 173 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn94"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref94" name="_ftn94" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn94"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[94]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 kwietnia 2001 r., K 11/00, OTK 2001/3/54, pkt III 6.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn95"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref95" name="_ftn95" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn95"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[95]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem.</i></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn96"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref96" name="_ftn96" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn96"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[96]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 6 listopada 2008 r., P 5/07, OTK-A 2008/9/163, pkt II 6.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn97"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref97" name="_ftn97" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn97"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[97]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> L. Garlicki, komentarz do art. 30, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,</i> t. II,<i> </i>[red.] L. Garlicki, M. Zubik, Wyd. Sejmowe 2016, uwaga 12.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn98"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref98" name="_ftn98" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn98"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[98]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. przykładowo: M. Piechowiak, <i>Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony, </i>Lubin 1999, s. 84-85; L. Bosek, <i>Opinia prawna odnosząca się do zmian w polskim ustawodawstwie zwykłym, które są niezbędne…</i>, s. 56; W. Wróbel, <i>Opinia prawna dotycząca propozycji modyfikacji projektu zmiany art. 38 Konstytucji oraz znaczeniu wprowadzenia ewentualnych zmian do art. 30 Konstytucji RP, </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia</i>…<i>,</i> s. 96; R. Trzaskowski, <i>Opinia prawna…, </i>s. 45; A. Zoll, <i>Opinia prawna…, </i>s. 102-103; M. Królikowski, komentarz do art. 152…,<i> </i>nb. 12; <i>idem, Problem interpretacji…, </i>s. 177-178; F. Ciepły, <i>Aborcja eugeniczna…, </i>s. 78-80; D. Karkowska, <i>Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, </i>Warszawa 2012, s. 77. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn99"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref99" name="_ftn99" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn99"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[99]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn100"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref100" name="_ftn100" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn100"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[100]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. W. Granat, <i>Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej, </i>Poznań 1985, s. 563.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn101"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref101" name="_ftn101" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn101"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[101]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. E. Sobol (red.), <i>Mały Słownik Języka Polskiego PWN</i>, Warszawa 1993, s. 754.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn102"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref102" name="_ftn102" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn102"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[102]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> M. Szydło, <i>Opinia prawna na temat petycji w sprawie ustawy o świadomym rodzicielstwie</i>, Warszawa 2017, http://orka.sejm.gov.pl/petycje.nsf/nazwa/141/$file/141.pdf, s. 10-11; T. Sroka, komentarz do art. 38 Konstytucji RP, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.),<i> Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1-86, </i>Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 941. Zob. też L. Bosek, <i>Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne</i>, Warszawa 2012, s. 165-167; J. Haberko, <i>Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych</i>, Warszawa 2010, s. 44; M. Królikowski, <i>Problem interpretacji</i>…, s. 177.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn103"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref103" name="_ftn103" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn103"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[103]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 marca 1999 r., 2/98, pkt III.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn104"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref104" name="_ftn104" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn104"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[104]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 stycznia 2004 r., K 14/03, OTK ZU 2004/1A/1, pkt III 4.1</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn105"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref105" name="_ftn105" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn105"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[105]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> L. Garlicki, komentarz do art. 30…, uwaga 9.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn106"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref106" name="_ftn106" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn106"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[106]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym <i>Gaudium et spes, </i>51: „Należy więc z największą troską ochraniać życie od samego jego poczęcia; spędzanie płodu jak i dzieciobójstwo są okropnymi przestępstwami”. W Deklaracji o przerywaniu ciąży <i>Quaestio de abortu</i> (11-12) podkreśla się: „Pierwszym prawem osoby ludzkiej jest prawo do życia. Ma ona wprawdzie i inne dobra, z których pewne są cenniejsze, niemniej jednak prawo do życia jest podstawą i warunkiem pozostałych praw. Dlatego należy strzec je bardziej niż innych. Ani do społeczeństwa, ani do władzy publicznej, niezależnie od jej formy, w żaden sposób nie należy rezerwowanie tego prawa dla jednych, a zawieszanie go dla drugich. Wszelka dyskryminacja tego rodzaju - dokonana czy to w imię rasy, płci, koloru skóry czy religii - jest zawsze niegodziwa. Prawo to bowiem nie wypływa z czyjegoś uznania, lecz je poprzedza, domaga się aprobaty; kwestionując je, narusza się ścisłą sprawiedliwość. Jeżeli powodu do dyskryminacji życia ludzkiego upatruje się w różnych jego okresach, to jest on na równi z innymi pozbawiony słuszności. Prawo do życia w całości przysługuje nawet najbardziej upośledzonemu starcowi - nie traci go ten, kto cierpi na nieuleczalną chorobę; tak samo pozostaje w mocy dla dziecka dopiero co narodzonego, jak i dla człowieka dojrzałego. Niewątpliwie wszelkie życie ludzkie domaga się poszanowania już od chwili poczęcia”. Jak natomiast wskazywał papież św. Jan Paweł II: „Ciężar moralny przerywania ciąży ukazuje się w całej prawdzie, jeśli się uzna, że chodzi tu o zabójstwo, a zwłaszcza jeśli rozważy się szczególne okoliczności, które je określają. Tym, kto zostaje zabity, jest istota ludzka u progu życia, a więc istota najbardziej niewinna, jaką w ogóle można sobie wyobrazić: nie sposób uznać jej za napastnika, a tym bardziej za napastnika niesprawiedliwego!” (Jan Paweł II, <i>Evangelium vitae, </i>58; zob. również J. Salij OP, <i>Ochrona życia ludzkiego w nauczaniu Jana Pawła II, </i>„Przegląd Sejmowy” 3/80 [2007], s. 11 i n.). </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn107"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref107" name="_ftn107" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn107"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[107]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Cz. Strzeszewski, <i>Katolicka nauka społeczna, </i>Warszawa 1985, s. 384. Odnośnie do przepisów Konstytucji w tym względzie, w podobnym duchu wypowiedział się L. Bosek: „Wykładnia systemowa art. 38 pozwala też na sformułowanie argumentu, iż życie ludzkie jest najistotniejszą z wartości konstytucyjnych. Przepis ten otwiera bowiem dział Konstytucji RP «Wolności i prawa osobiste». Trudny do obalenia jest więc argument, iż życie ludzkie jest najistotniejszą wartością chronioną z mocy samej konstytucji (wyższą rangę ma tylko godność człowieka)” – L. Bosek, <i>Opinia w sprawie poselskich poprawek do projektu nowelizacji art. 38 oraz projektu nowego art. 236a Konstytucji RP, </i>„Przegląd Sejmowy” 3/80 (2007), s. 152.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn108"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref108" name="_ftn108" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn108"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[108]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 stycznia 2004 r., K 14/03, pkt III 4.1. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn109"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref109" name="_ftn109" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn109"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[109]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunał Konstytucyjnego z 15 października 2002 r., SK 6/02, pkt III.6.1</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn110"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref110" name="_ftn110" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn110"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[110]</span></span></span></span></span></a> <span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2017 r. poz. 1840 z późn. zm.; dalej jako: u.o.z.) osoba zabijająca zwierzę lub dokonująca uboju ze szczególnym okrucieństwem bądź w takiż sposób znęca się nad zwierzęciem podlega karze do 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku, gdy działania te pozbawione są znamienia szczególnego okrucieństwa – represja karna jest tożsama z represją określoną w art. 152 § 1 k.k., nawet jeżeli sprawca nie zabija zwierzęcia, a jedynie się nad nim znęca (art. 35 ust. 1a u.o.z.). Ponadto w razie skazania za przestępstwo określone w art. 35 ust. 1, 1a lub 2 u.o.z., sąd obligatoryjnie orzeka nawiązkę w wysokości od 1000 zł do 100 000 zł na wskazany cel związany z ochroną zwierząt (art. 35 ust. 1 u.o.z.). Natomiast zgodnie z art. 181 § 1 k.k. osoba, która powoduje zniszczenie w świecie zwierzęcym w znacznych rozmiarach podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. Typ kwalifikowany przez następstwo tego przestępstwa określony w art. 185 § 1 k.k. przewiduje jeszcze surowszą karę – do 8 lat pozbawienia wolności. W istocie zatem życie i dobrostan zwierzęcia są chronione lepiej, niż życie ludzkie w prenatalnej fazie rozwoju.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn111"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref111" name="_ftn111" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn111"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[111]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-US" style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif" xml:lang="EN-US"> Varro, <i>De re rustica </i>1, 17: <i>Quas res alii dividunt in duas partes, in homines et adminicula hominum, sine quibus rebus colere non possunt; alii in tres partes, instrumenti genus vocale et semivocale et mutum, vocale, in quo sunt servi, semivocale, in quo sunt boves, mutum, in quo sunt plaustra. </i>Zob. również U. Soirila, <i>Persons and Things in International Law and “Law of Humanity”, </i>«German Law Journal» 18/5 (2017), s. 1164 (Autor zestawia współczesną sytuację dziecka poczętego z niegdysiejszą sytuacją niewolników).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn112"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref112" name="_ftn112" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn112"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[112]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Szerzej zob. np. B. Kmieciak, <i>Dylematy etyczno</i></span><i><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif">‑</span></i><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">prawne związane z hospitalizacją psychiatryczną kobiety w ciąży</span></i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 11 (2011), s. 245-246.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn113"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref113" name="_ftn113" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn113"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[113]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn114"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref114" name="_ftn114" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn114"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[114]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> T. Sroka, komentarz do art. 38, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej</i>…, nb. 4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn115"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref115" name="_ftn115" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn115"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[115]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 stycznia 2004 r., K 14/03, pkt III.4.1.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn116"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref116" name="_ftn116" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn116"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[116]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Odmiennie W. Lang, <i>Opinia w sprawie zgodności z Konstytucją projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie, </i>„Przegląd Sejmowy” 6/65 (2004), s. 115-116, który jednak dokonuje wykładni przepisu art. 38 Konstytucji z powołaniem się na przepisy ustawowe (art. 148 k.k.), co jest niedopuszczalnym zabiegiem interpretacyjnym, ponieważ to przepisy ustawy muszą być poddane wykładni prokonstytucyjnej, nigdy zaś odwrotnie. Odmienne od zaprezentowanego stanowisko zajmują także: W. Skrzydło, <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, </i>Lex 2013, komentarz do art. 38; B. Banaszak, <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, </i>wyd. C.H. Beck, Warszawa 2012, komentarz do art. 38, uwaga 1. Wymienieni Autorzy wskazują, że art. 38 Konstytucji nie chroni życia od poczęcia. Przeglądu poglądów doktryny dokonuje T. Sroka, komentarz do art. 38…, nb. 98-100 - wynika zeń, że stanowisko prezentowane w niniejszej opinii jest dominujące, acz nie powszechne.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn117"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref117" name="_ftn117" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn117"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[117]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wskazać można szereg Autorów, którzy podkreślają, że ochrona wynikająca z art. 38 Konstytucji przysługuje również dziecku poczętemu, w tym przykładowo: M. Granat, <i>Opinia w sprawie zgodności z Konstytucją projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie, </i>„Przegląd Sejmowy” 6/65 (2004), s. 142; M. Masternak-Kubiak, <i>Opinia w sprawie zgodności z Konstytucją projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie, </i>„Przegląd Sejmowy” 6/65 (2004), s. 120; L. Bosek, <i>Opinia prawna w sprawie struktury normatywnej i konsekwencji prawnych propozycji poprawki do projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, </i>[w:] „Przed pierwszym czytaniem” 3 (2007), <i>Konstytucyjna formuła ochrony życia</i>…<i>,</i> s. 77; <i>idem, Opinia w sprawie projektu nowelizacji art. 30 i art. 38 Konstytucji i zgodności z Konstytucją RP projektu ustawy z dnia 30 marca 2004 r. o świadomym rodzicielstwie, </i>„Przegląd Sejmowy” 3/80 (2007), s. 141;<i> </i>D. Dudek, <i>Opinia w sprawie poselskich poprawek do projektu nowelizacji art. 38 oraz projektu nowego art. 236a Konstytucji RP, </i>„Przegląd Sejmowy” 3/80 (2007), s. 130-131;<i> </i>T. Smyczyński, <i>Opinia prawna…, </i>s. 18; W. Wróbel, <i>Opinia prawna odnosząca się do pytań…, </i>s. 25;<i> </i>A. Zoll, <i>Opinia prawna…, </i>s. 103;<i> </i>M. Królikowski, <i>Problem interpretacji…, </i>s. 177; T. Sroka, komentarz do art. 38…, nb. 99, Ł. Pilarz, <i>Ochrona dziecka poczętego a eksperyment medyczny – co trzeba jeszcze poprawić?, </i>[w:] <i>Nasciturus pro iam nato habetur. O ochronę dziecka poczętego i jego matki, </i>[red.] J. Mazurkiewicz, P. Mysiak, Wrocław 2017, s. 249.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn118"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref118" name="_ftn118" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn118"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[118]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn119"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref119" name="_ftn119" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn119"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[119]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 18 kwietnia 2018 r., S 2/18. W cytowanym postanowieniu sygnalizacyjnym Trybunał jednoznacznie zwrócił uwagę, iż zgodnie z zasadami systemu prawnego Rzeczypospolitej, wyrażonego m.in. w Konstytucji, „procedura <i>in vitro</i> nie może prowadzić do zniszczenia zarodka albo do «rozmrażania» kilku zarodków, ich selekcji i ponownego «zamrażania» zarodków niewykorzystanych”.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn120"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref120" name="_ftn120" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn120"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[120]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Sądu Najwyższego z 26 listopada 2014 r., III CSK 307/13, OSNC 2015/12/147.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn121"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref121" name="_ftn121" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn121"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[121]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> A. Zoll, <i>Opinia prawna…, </i>s. 103;<i> </i>M. Królikowski, <i>Problem interpretacji…, </i>s. 177; <i>idem, </i>komentarz do art. 152…, nb. 12; T. Sroka, komentarz do art. 38…, nb. 98 (Autor przytacza dalszą literaturę). Zob. również: A. Grześkowiak, <i>Zagadnienia prawnokarnej ochrony dziecka poczętego w pracach Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990-1991, </i>Szczecin 1994, s. 12.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn122"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref122" name="_ftn122" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn122"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[122]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> L. Garlicki, K. Wojtyczek, komentarz do art. 31, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,</i> t. II,<i> </i>[red.] L. Garlicki, M. Zubik, Wyd. Sejmowe 2016, uwaga 23. Krótką charakterystykę teoretycznych koncepcji prezentuje L. Bosek, M. Szydło, komentarz do art. 31, [w:]<i> Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Tom I. Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, nb. 59-60.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn123"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref123" name="_ftn123" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn123"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[123]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> P. Sarnecki, komentarz do art. 38, [w:] L. Garlicki, M. Zubik (red.), <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, t. II, Warszawa 2016, uwaga 7.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn124"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref124" name="_ftn124" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn124"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[124]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W wyroku z 30 września 2008 r., K 44/07, pkt III.7.1, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „Życie ludzkie stanowi wartość o randze najwyższej w naszej cywilizacji i kulturze prawnej”.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn125"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref125" name="_ftn125" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn125"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[125]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. również L. Garlicki, K. Wojtyczek, komentarz do art. 31, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,</i> t. II,<i> </i>[red.] L. Garlicki, M. Zubik, Wyd. Sejmowe 2016, uwaga 43; M. Piechowiak, <i>Klauzula limitacyjna a nienaruszalność praw i godności, </i>„Przegląd Sejmowy” 91/2 (2009), s. 56-57.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn126"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref126" name="_ftn126" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn126"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[126]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 maja 1998 r., U 5/97, OTK 1998/4/46, pkt III.2.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn127"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref127" name="_ftn127" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn127"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[127]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2002 r., K 6/02, OTK-A 2002/3/33, pkt III.3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn128"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref128" name="_ftn128" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn128"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[128]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 października 2001 r., K 33/00, OTK 2001/7/217, pkt III.3. Teza powtórzona w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2002 r., K 6/02, OTK-A 2002/3/33, pkt III.3; z 9 października 2007 r., SK 70/06, OTK-A 2007/9/103, pkt III.3.1; z 3 grudnia 2013 r., P 40/12, OTK-A 2013/9/133, pkt III.9; 29 lipca 2014 r., P 49/13, OTK-A 2014/7/79, pkt III.4.2.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn129"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref129" name="_ftn129" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn129"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[129]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. M. Królikowski, <i>Problem interpretacji…, </i>s. 175 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn130"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref130" name="_ftn130" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn130"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[130]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2002 r., K 6/02, pkt III.3.2. </span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn131"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref131" name="_ftn131" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn131"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[131]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> L. Garlicki, K. Wojtyczek, komentarz do art. 31…, uwaga 33.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn132"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref132" name="_ftn132" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn132"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[132]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 9 czerwca 1998 r., K 28/97, OTK 1998/4/50, pkt III.3; z 26 kwietnia 1999 r., K 33/98, OTK 1999/4/71, pkt III.3; z 2 czerwca 1999 r., K 34/98, OTK 1999/5/94, pkt III 3; z 21 kwietnia 2004 r., K 33/03, OTK-A 2004/4/31, pkt III.5. Por. również: A. Stępkowski, <i>Zasada proporcjonalności…, </i>s. 357 i n.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn133"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref133" name="_ftn133" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn133"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[133]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 17 października 1995 r., K 10/95, OTK1995/2/10, pkt III.3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn134"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref134" name="_ftn134" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn134"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[134]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3; L. Bosek, <i>Opinia w sprawie poselskich poprawek..</i>., s. 152; W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…, </i>s. 29.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn135"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref135" name="_ftn135" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn135"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[135]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 lipca 2013 r., P 56/11, OTK-A 2013/6/85, pkt IV.3.4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn136"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref136" name="_ftn136" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn136"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[136]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wartością taką nie może być niewątpliwie „zdrowie publiczne”, jak bowiem wskazuje B. Banaszak: „Zdrowie publiczne bywa różnie definiowane nie tylko w naukach prawnych, ale także medycznych podkreślających konieczność wspólnego działania całego społeczeństwa i władz publicznych na rzecz wysokiej jakości zdrowia ludności (ogółu). Do najczęściej występujących wspólnych elementów różnych definicji należą: dbałość o higienę, zapobieganie chorobom poprzez wczesną diagnozę i profilaktykę, kontrola zakażeń, zwalczanie chorób poprzez opiekę medyczną, promocja zdrowia fizycznego i psychicznego” – B. Banaszak, <i>Konstytucja…, </i>komentarz do art. 31, nb. 11. Pomiędzy przeprowadzeniem „zabiegu przerwania ciąży” a zdrowiem publicznym nie ma zatem żadnego związku.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn137"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref137" name="_ftn137" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn137"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[137]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Na konstytucyjny charakter „praw i wolności innych osób”, o których mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji wskazuje L. Bosek, M. Szydło, komentarz do art. 31…, nb. 107.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn138"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref138" name="_ftn138" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn138"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[138]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…, </i>s. 32; M. Królikowski, komentarz do art. 152…, nb. 37.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn139"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref139" name="_ftn139" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn139"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[139]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn140"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref140" name="_ftn140" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn140"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[140]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Jak zasugerował Sąd Najwyższy w wyroku z 21 listopada 2003 r., V CK 16/03, OSNC 2003/6/104.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn141"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref141" name="_ftn141" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn141"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[141]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…, </i>s. 32; F. Ciepły, <i>Aborcja eugeniczna…, </i>s. 82-83.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn142"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref142" name="_ftn142" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn142"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[142]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Pogląd o związku między art. 47 Konstytucji a „prawami reprodukcyjnymi” wyraziła K. Kędziora: <i>Prawa reprodukcyjne a dyskryminacja kobiet. Polska ustawa antyaborcyjna w świetle standardów prawa międzynarodowego, </i>s. 3. Wskazane opracowanie dostępne jest pod adresem internetowym: http://www.ptpa.org.pl/site/assets/files/1028/opinia_prawa_reprodukcyjne_a_dyskryminacja_kobiet.pdf (dostęp: 3 października 2020 r.).</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn143"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref143" name="_ftn143" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn143"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[143]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 4.3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn144"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref144" name="_ftn144" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn144"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[144]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. W. Borysiak, komentarz do art. 18, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. </i></span><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Tom I. </span></i><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Komentarz do art. 1-86</span></i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">, [red.] M. Safjan, L. Bosek, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, nb. 154-158.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn145"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref145" name="_ftn145" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn145"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[145]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W. Wróbel, <i>Konstytucyjne gwarancje…, </i>s. 32.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn146"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref146" name="_ftn146" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn146"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[146]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 września 2008 r., K 44/07, pkt III.7.3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn147"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref147" name="_ftn147" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn147"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[147]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem</i>, pkt III.7.4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn148"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref148" name="_ftn148" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn148"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[148]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W literaturze przedmiotu podkreśla się, że bardziej prawidłowe z jurydycznego punktu widzenia jest używanie zwrotu „prawo do prawnej ochrony życia”, a nie „prawo do życia” – por. M. Różański, <i>Prawo do życia w konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, </i>„Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 6 (2015), s. 259; P. Sarnecki, komentarz do art. 38, [w:] L. Garlicki (red.), <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, t. III, Warszawa 2003, s. 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn149"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref149" name="_ftn149" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn149"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[149]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> T. Sroka, komentarz do art. 38…, nb. 2. Tak również: M. Piechowiak, <i>Wokół konstytucyjnej ochrony życia. Próba oceny propozycji nowelizacji Konstytucji RP, </i>„Przegląd Sejmowy” 1/96 (2010), s. 31.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn150"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref150" name="_ftn150" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn150"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[150]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. C. Strzeszewski, <i>Katolicka…, </i>s. 284.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn151"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref151" name="_ftn151" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn151"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[151]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. P. Kuczma, <i>Prawna ochrona życia</i>…, s. 34.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn152"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref152" name="_ftn152" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn152"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[152]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK 1999/2/24, pkt 4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn153"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref153" name="_ftn153" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn153"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[153]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Jak zauważył M. Chmaj, przepisem art. 32 Konstytucji objęta jest „każda istota ludzka” – M. Chmaj, [w:] <i>Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, </i>[red.] M. Chmaj, Warszawa 2008, s. 53.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn154"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref154" name="_ftn154" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn154"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[154]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> F. Ciepły, <i>Aborcja eugeniczna…, </i>s. 80.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn155"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref155" name="_ftn155" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn155"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[155]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. przykładowo wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 6 maja 1998 r., K 37/97, OTK 1998/3/33, pkt III.3; z 20 października 1998 r., K 7/98, OTK 1998/6/96, pkt III.4; z 13 maja 2014 r., SK 61/13, OTK-A 2014/5/52, pkt III.4.1; z 21 lipca 2014 r., K 36/13, OTK-A 2014/7/75, pkt III.2.1.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn156"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref156" name="_ftn156" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn156"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[156]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn157"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref157" name="_ftn157" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn157"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[157]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Przyjęty tok argumentacji uzasadniony jest tym, że nie każdy przejaw naruszenia zasady równości musi jednocześnie oznaczać dyskryminację – zob. L. Garlicki, M. Zubik, komentarz do art. 32, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,</i> t. II,<i> </i>[red.] L. Garlicki, M. Zubik, Wyd. Sejmowe 2016, uwaga 8.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn158"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref158" name="_ftn158" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn158"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[158]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. F. Ciepły, <i>Aborcja eugeniczna…, </i>s. 80.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn159"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref159" name="_ftn159" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn159"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[159]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> W. Borysiak oraz L. Bosek wspominają wręcz o „uprzywilejowaniu szczególnych kategorii podmiotów”, w tym osób niepełnosprawnych – zob. W. Borysiak, L. Bosek, komentarz do art. 32, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Tom I. Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, nb. 62.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn160"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref160" name="_ftn160" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn160"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[160]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Por. L. Garlicki, M. Zubik, komentarz do art. 32…, uwaga 28; W. Borysiak, L. Bosek, komentarz do art. 32…, nb. 105; A. Nowak, <i>Dyskryminacja osób niepełnosprawnych, </i>„Polityka Społeczna” 10 (2010), s. 15-16.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn161"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref161" name="_ftn161" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn161"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[161]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> F. Ciepły, <i>Aborcja eugeniczna…, </i>s. 81.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn162"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref162" name="_ftn162" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn162"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[162]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lica 2010 r., K 63/07, OTK-A 2010/6/60, pkt III.6.3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn163"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref163" name="_ftn163" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn163"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[163]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn164"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref164" name="_ftn164" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn164"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[164]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 września 2008 r., K 44/07, pkt III.7.4.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn165"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref165" name="_ftn165" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn165"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[165]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> <i>Ibidem, </i>pkt III.7.5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn166"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref166" name="_ftn166" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn166"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[166]</span></span></span></span></span></span></a> <i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Ibidem, </span></i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">pkt III.8.1.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn167"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref167" name="_ftn167" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn167"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[167]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> M. Piechowiak, komentarz do art. 1 Konstytucji RP, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. </i></span><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">Tom I.</span></i><i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Komentarz do art. 1-86</span></i><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif">, [red.] M. Safjan, L. Bosek, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, nb. 59, 69, 75, 105.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn168"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref168" name="_ftn168" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn168"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[168]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> A. Barczak-Oplustil, <i>Obowiązywanie zasady nullum crimen sine lege. Wybrane problemy, </i>„Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 17/3 (2013), s. 5.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn169"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref169" name="_ftn169" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn169"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[169]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 25 września 1991 r., S 6/91, OTK 1991/1/34.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn170"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref170" name="_ftn170" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn170"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[170]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> P. Karlik, T. Sroka, P. Wiliński, komentarz do art. 42, [w:] <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Tom I. Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, nb. 111.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn171"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref171" name="_ftn171" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn171"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[171]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 grudnia 2010 r., K 41/07, OTK-A 2010/10/127, pkt III.3.2.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn172"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><a href="#_ftnref172" name="_ftn172" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftn172"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"><span style="color:black">[172]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Garamond&quot;,serif"> Zob. M. Szwarczyk, komentarz do art. 152…, uwaga 4.</span></span></span></span></p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Fri, 16 Oct 2020 09:35:58 +0000 filip.bator 3235 at https://ordoiuris.pl