Osobnego omówienia wymaga stan prawny w państwach, w których wprawdzie aborcja na życzenie lub z tzw. przyczyn społecznych nie jest de iure legalna, ale odrębną prawną przesłanką dopuszczającą przerwanie ciąży i zabicie dziecka nienarodzonego jest ochrona zdrowia psychicznego kobiety. Zaliczają się do nich Nigeria, Algieria, Botswana, Burkina Faso, Etiopia, Ghana, Kenia, Liberia, Tajlandia, Tanzania, Uganda, Kolumbia, Bahamy, Trynidad i Tobago, Grenada, Jamajka, Saint Kitts i Nevis, Arabia Saudyjska, Malezja, Kuwejt, Nauru, Samoa, Nowa Zelandia, Tajwan oraz Korea Południowa. Praktyka stosowania przepisów obowiązujących w tych państwach jest jednak zupełnie różna – o ile w większości z nich interpretowane są one wąsko, często obejmując wyłącznie przypadki, gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, to w kilku krajach w praktyce stosowania prawa jest ona traktowana jako przesłanka dopuszczająca aborcję na życzenie.
Państwa, w których przesłanka zdrowia psychicznego matki w praktyce umożliwia przeprowadzenie aborcji na życzenie
W Nowej Zelandii ponad 90% aborcji jest przeprowadzanych ze względu na ochronę „zdrowia psychicznego matki”. W roku 2013 było to 13,730 z ogólnej liczby 14,073[1]. W praktyce oznacza to, że przesłanka ta jest traktowana bardzo liberalnie i de facto umożliwia przeprowadzenie aborcji na życzenie. Przeciętna liczba aborcji na 1000 kobiet w wieku rozrodczym w 2014 r. wynosiła w tym kraju 14,4[2].
Podobna sytuacji ma miejsce w Korei Południowej oraz Tajwanie. W Korei Południowej przerwanie ciąży i zabójstwo dziecka poczętego ze względu na zdrowie psychiczne kobiety zgodnie z litera prawa jest możliwe w zasadzie tylko w wypadku, gdy jedno z rodziców dziecka cierpi na dziedziczną, genetyczną chorobę psychiczną lub fizyczną uwzględnioną w enumeratywnym wyliczeniu zawartym w rozporządzeniu prezydenta[3]. Prawodawstwo tajwańskie wprost dopuszcza przerwanie ciąży i zabójstwo dziecka poczętego ze względu na to, że może wpłynąć na zdrowie psychiczne matki (a nawet z powodu tego, że może wpłynąć na jej życie rodzinne)[4].
Niezależnie jednak od treści przepisów, w obu tych krajach dokonuje się bardzo dużej liczby aborcji, przy czym oficjalne statystki nie są prowadzone. Na Tajwanie szacunki dotyczące liczby legalnych aborcji wahają się od 80 000 do nawet 500 000 rocznie, najnowsze oficjalne statystyki zostały podane w 1990 r. – przeprowadzono w tamtym roku 42 282 aborcji[5]. W Korei Ministerstwo Zdrowia przeprowadziło badanie ankietowe za lata 2008-2010, w wyniku których podało dane szacunkowe dotyczące liczby legalnie przeprowadzonych aborcji. Zgodnie z ich treścią, liczba ta spadła z 241 000 w 2008 r. do 169 000 w 2010 r. (odpowiednio z 21,9 aborcji na 1000 kobiet w wieku rozrodczym do 15,8)[6]. W praktyce oznacza to, że w obu tych państwach aborcja jest dostępna na życzenie.
Także w Izraelu, chociaż formalnie nie występuje możliwość przeprowadzenia aborcji na życzenie w sposób zgodny z prawem, w praktyce nie występują istotne ograniczenia prawne dotyczące aborcji, gdy kobieta powołuje się na szeroko interpretowaną przesłankę ochrony zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, przesłankę wieku (poniżej 18. lub powyżej 40. roku życia) lub pozamałżeńskiego pochodzenia dziecka[7]. Przeciętna liczba aborcji na 1000 kobiet w wieku rozrodczym w 2013 r. wynosiła w Izraelu 10,2[8].
Kraje, w których przesłanka ochrony zdrowia psychicznego matki jest interpretowana w sposób węższy
W Nigerii, Kenii, Tanzanii, Ugandzie, na Trynidadzie i Tobago, Jamajce, Saint Kitts i Nevis, oraz Nauru obowiązuje angielski precedens Rex versus Bourne z 1938 roku, który dotyczył 14-letniej dziewczynki zgwałconej przez pięciu żołnierzy i zgodnie z zasadami prawa precedensowego stosowany jest w przypadkach, gdy w związku z czynem zabronionym ciąża może wpływać na zdrowie psychiczne matki[9].
W Tajlandii, stosunkowo niedawno, Tajska Rada Medyczna, Królewskie Tajskie Kolegium Położników i Ginekologów oraz Departament Zdrowia w Ministerstwie Zdrowia Publicznego dokonały redefinicji przesłanki zagrożenia zdrowia, o której mowa w Tajlandzkim Kodeksie Karnym[10] tak, że obejmuje ona obecnie również zdrowie psychiczne[11].
W Algierii[12], Botswanie[13], Etiopii[14], Ghanie[15], Liberii[16] oraz Malezji[17] przepisy wprost dekryminalizują przerwanie ciąży i zabójstwo dziecka poczętego, gdy ciąża zagraża zdrowiu psychicznemu kobiety. Chociaż brak jest powszechnie dostępnych statystyk dotyczących liczby dokonywanych w tych krajach aborcji, dokumenty organizacji promujących prawną dopuszczalność aborcji zawierają uwagi wskazujące, że w ich opinii dostęp do aborcji jest w tych krajach ograniczony.
W Burundi przerwanie ciąży jest dopuszczalne tylko w celu ochrony życia lub zdrowia matki, przy czym przepisy te z mocy ustawy należy interpretować uwzględniając „wyzwania socjalne środowiska w którym akt [aborcji] został dokonany”.[18] W praktyce opublikowane statystyki za lata 2009 do 2013 zawierają liczbę ok. 6 000 aborcji rocznie w dwóch pierwszych latach i nieco ponad 3 000 w kolejnych czterech[19].
W Kolumbii w 2006 r. Trybunał Konstytucyjny uchylił całkowity zakaz aborcji i uznał za dopuszczalne przesłanki gwałtu, poważnej deformacji płodu uniemożliwiającej mu samodzielne życie oraz ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego matki[20]. Chociaż od tego czasu przepisy nie uległy zmianie, liczba aborcji systematycznie rośnie – według danych Ministerstwa Zdrowia w 2008 r. były to w sumie 322 przypadki[21], a w 2014 r. już 8 625 przypadków w oparciu o samą przesłankę ochrony zdrowia psychicznego lub fizycznego[22] (liczba urodzeń w Kolumbii w 2014 r. wynosiła 665 314).
[1] Report of the ABORTION SUPERVISORY COMMITTEE 2014 , s. 19, dostępny na stronie:http://www.justice.govt.nz/tribunals/abortion-supervisory-committee/annual-reports/asc-annual-report-2014 dostęp 01.06.2006 r.
[2] Central Bureau of Statistics, 2013, Terminations of pregnancy in hospitals, by article of the law [w:] Statistical Abstract of Israel 2013, http://www.cbs.gov.il/shnaton64/download/st03_20.xls, dostęp 01.06.2006 r.
[3] Ustawa o zdrowiu Matki-Dziecka z 10. maja 1986, art. 14. ust. 1http://www.ilo.org/dyn/travail/docs/1755/mother%20and%20child%20care%20Act.pdf dostęp 01.06.2006 r.
[4] Ustawa o zdrowiu genetycznym z 1985 r., art. 9, ust. 3 http://law.moj.gov.tw/Eng/LawClass/LawAll.aspx?PCode=L0070001 dostęp 01.06.2006 r.
[5] Liczba mieszkańców Tajwanu nie zmieniła się istotnie od tego czasu i wynosi ok. 20 milionów Por. Taiwan’s Astonishing Abortion Rate http://www.asiasentinel.com/society/taiwans-astonishing-abortion-rate/ dostęp 01.06.2006 r.https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Taiwan#Historical dostęp 01.06.2006 r.
[6] Kim Rahn, Number of abortions decreases since 2008http://lfcltdv.ktimes.co.kr/www/news/nation/2013/03/117_95367.html dostęp 01.06.2006 r.
[7] W 2013 roku blisko 9 000 z 18 000 aborcji przeprowadzonych legalnie w Izraelu oparto o przesłankę pozamałżeńskiego pochodzenia dziecka: http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st03_23&CYear=2015, dostęp 01.06.2006 r.
[8] Central Bureau of Statistics, 2013, Terminations of pregnancy in hospitals, by article of the law [w:] Statistical Abstract of Israel 2013, http://www.cbs.gov.il/shnaton64/download/st03_20.xls. dostęp 01.06.2006 r.
[9] R. v Bourne [1938] 3 All ER 615, http://www.e-lawresources.co.uk/cases/R-v-Bourne.php dostęp 01.06.2006 r. Abortion Policies: Oman to Zimbabwe. United Nations Publications. 2001.
[10] Kodeks karny z 1956 r., art. 305 ust. 1.
[11] Rozporządzenie Tajskiej Rady Medycznej w sprawie kryteriów przyprowadzania terapeutycznego przerywania ciąży z 10. października 2006, art. 5 ust. 2..
[12] Ustawa o ochronie i promocji zdrowia publicznego z 16. lutego 1985 roku, art. 72.
[13] Ustawa zmieniająca kodeks karny z 11. października 1991 roku, sekcja 2. lit. b.
[14] Kodeks karny z 9. maja 2005 r., art. 55, ust. 1 lit. d.
[15] Kodeks karny z 1960 r., art. 58 ust. 2. lit. b.
[16] Prawo karne z lipca 1976 r., sekcja 16.3, ust. 2.
[17] Kodeks karny z 1931 r., art. 312.
[18] Dekret reformujący Kodeks Karny z 4. kwietnia 1981 r., art. 357 http://www.womenonwaves.org/en/page/4981/abortion-law-burundi dostęp 01.06.2006 r.
[19] W roku 2010 Burundi liczyło około 8 milionów mieszkańców. Dane za: United Nations Department of Economic and Social Affairs, 2015, "Table 13. Legally induced abortions: 2005-2014," in United Nations Demographic Yearbook 2014, United Nations (New York, NY), http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2014/Table13.pdf dostęp 01.06.2006 r.
[20] Wyrok C-355/06 http://www.corteconstitucional.gov.co/relatoria/2006/c-355-06.htm dostęp 01.06.2006 r.
[21] https://www.guttmacher.org/fact-sheet/unintended-pregnancy-and-induced-abortion-colombia dostęp 01.06.2006 r.
[22] Por. dane Ministerstwa Zdrowia Republiki Kolumbii http://www.cmi.com.co/panorama-del-aborto-en-colombia; dostęp 01.06.2016 r.
