dzwony https://ordoiuris.pl/dzwony pl Korzystanie z dzwonów i nagłośnienia nabożeństw jest w pełni legalne. Analiza Ordo Iuris https://ordoiuris.pl/wolnosc-sumienia/korzystanie-z-dzwonow-i-naglosnienia-nabozenstw-jest-w-pelni-legalne-analiza-ordo <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Korzystanie z dzwonów i nagłośnienia nabożeństw jest w pełni legalne. Analiza Ordo Iuris <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>pon., 04/19/2021 - 15:30</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; text-align:justify"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><b><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W okresie pandemii COVID-19 możliwość uczestnictwa w nabożeństwach jest bardzo poważnie ograniczana. Dochodzi jednak także do innych prób utrudniania swobody wykonywania kultu religijnego. Sięgając do przepisów zawartych w Prawie ochrony środowiska, próbuje się ograniczać możliwość korzystania z kościelnych dzwonów czy nagłaśniania nabożeństw na zewnątrz świątyń, co utrudnia uczestnictwo w obrzędach osobom, które nie dostały się do kościoła ze względu na wprowadzone limity wiernych. Instytut Ordo Iuris w analizie przypomina, że nie istnieją żadne przepisy wprost ograniczające używanie dzwonów i urządzeń nagłaśniających. Prawnicy postulują także zmiany jednoznacznie wyłączające te praktyki spod zakresu obowiązywania ustawy Prawo ochrony środowiska. </span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; text-align:justify"><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/opinia-prawna-dotyczaca-legalnosc-uzycia-dzwonow-i-sprzetu-naglasniajacego"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><b><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK</span></b></span></span></span></a></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; text-align:justify"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Choć ustawodawca w czasie drugiej i trzeciej fali pandemii nie zdecydował się na powtórne wprowadzenie takich restrykcji, jak limit pięciu osób jednorazowo uczestniczących w publicznych obrzędach, to od przeszło roku wszystkie wspólnoty wyznaniowe nie mogą w pełni swobodnie zagwarantować swoim wiernym udziału w nabożeństwach. To z kolei w bezpośredni sposób przekłada się na możliwość korzystania przez wierzących z jednego z fundamentalnych praw człowieka – potwierdzonych przez Konstytucję RP i szereg aktów prawa międzynarodowego – jakim jest wolność sumienia i religii. W związku z tym, związki religijne, w celu umożliwienia jak największej ilości wiernych bezpiecznego uczestnictwa w celebracjach, często stosują urządzenia powodujące emisję dźwięków, które są słyszalne nawet w sporej odległości od świątyń.</span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; text-align:justify"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Mimo to, w orzecznictwie sądów administracyjnych utrwaliło się stanowisko, zgodnie z którym w przypadku, gdy dźwięki te przekraczają ogólnie określone limity, ich emisja podlega ograniczeniom. W tego rodzaju orzeczeniach nie uwzględnia się konstytucyjnych i prawno-międzynarodowych zasad ochrony wolności religijnej, a zwłaszcza wprowadzania ograniczeń w korzystaniu z niej. Tymczasem ustawodawca nie wdrożył żadnych regulacji prawnych wprost zakazujących czy ograniczających używanie dzwonów oraz urządzeń nagłaśniających przebieg ceremonii religijnych poza teren świątyń. W związku z tym, wszelkie przepisy prawa odnoszące się do kwestii ograniczeń w możliwości emisji dźwięków, powinny być wykładane w sposób zapewniający jak najszersze poszanowanie wolności sumienia i religii wiernych oraz autonomii i niezależności związków wyznaniowych.</span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; text-align:justify"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">„Instytut Ordo Iuris, w związku z coraz częściej podejmowanymi próbami ograniczania emisji dźwięku dzwonów czy nagłaśniania sprawowania kultu religijnej, przygotował opinię prawną, w której wyjaśniono wątpliwości związane ze stosowaniem Prawa ochrony środowiska oraz przepisów innych ustaw odnoszących się do ograniczeń w emisji różnego rodzaju dźwięków. Jednak w istocie konieczna jest nowelizacja prawa, na mocy której zostanie jednoznacznie wskazane, że wspomniane tu ograniczenia nie odnoszą się do sprawowania kultu religijnego, zwłaszcza gdy obrzędy te wynikają z działalności kościołów i innych związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej” – wskazuje Konrad Dyda, z Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris. </span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2021-04/AdobeStock_85923303_1.jpeg?itok=cLC_MR3t" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/analiza" hreflang="pl">analiza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/dzwony" hreflang="pl">dzwony</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/koronawirus" hreflang="pl">koronawirus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pandemia" hreflang="pl">pandemia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/wolnosc-religii" hreflang="pl">wolność religii</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Mon, 19 Apr 2021 13:30:59 +0000 filip.bator 3457 at https://ordoiuris.pl Opinia prawna dotycząca legalności użycia dzwonów i sprzętu nagłaśniającego sprawowanie obrzędów religijnych w prawie polskim https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/opinia-prawna-dotyczaca-legalnosci-uzycia-dzwonow-i-sprzetu-naglasniajacego <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Opinia prawna dotycząca legalności użycia dzwonów i sprzętu nagłaśniającego sprawowanie obrzędów religijnych w prawie polskim <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>pon., 04/19/2021 - 15:24</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>Główne tezy:</strong></p> <p class="text-align-justify">1) Wolność sumienia i religii stanowi jedno z podstawowych praw człowieka, gwarantowane zarówno w Konstytucji RP, jak i w szeregu aktów prawa międzynarodowego. W polskich realiach ustrojowych ściśle związane z nią są także zasady instytucjonalnych relacji pomiędzy Rzecząpospolitą Polską, a kościołami i związkami wyznaniowym;</p> <p class="text-align-justify">2) wśród nich znajduje się zasada autonomii i niezależności wspólnot konfesyjnych, której istotnym komponentem jest pozostawanie poza zakresem uprawnień władz państwowych kwestii regulowania zasad sprawowania kultu religijnego, w tym użycia dzwonów;</p> <p class="text-align-justify">3) jednocześnie ustawodawca nie wprowadził żadnych regulacji prawnych wprost zakazujących czy ograniczających używanie dzwonów oraz urządzeń nagłaśniających przebieg ceremonii religijnych poza teren świątyń. W związku z tym wszelkie przepisy prawa odnoszące się do kwestii ograniczeń w możliwości emisji dźwięków, hałasu czy immisji muszą być wykładane w sposób zapewniający jak najszersze poszanowanie wolności sumienia i religii wiernych oraz autonomii i niezależności związków wyznaniowych;</p> <p class="text-align-justify">4) w związku z tym nieprawidłową jest praktyka – akceptowana przez sądy administracyjne – polegająca na  nakładaniu sankcji administracyjnych, sankcji właściwych za wykroczenia bądź uznawaniu powództw zmierzających do zaniechania bądź ograniczenia u użycia dzwonów i urządzeń nagłaśniających, wykorzystywanych w ramach sprawowania kultu religijnego przez związki wyznaniowe, zwłaszcza o uregulowanej sytuacji prawnej. </p> <p class="text-align-justify">5) jednak wobec utrwalonej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, należy postulować taką nowelizację ustawy – Prawo ochrony środowiska, aby jednoznacznie wyłączyć spod zakresu zastosowania tego aktu emisję dźwięków przez dzwony kościelne lub urządzenia emitujące ich brzmienie. Wyłączenie to powinno objąć także inne przejawy kultu polegające na emisji dźwięków o natężeniu przekraczającym dopuszczalne normy. Zmiana ta mogłaby polegać np. na wskazaniu w art. 3 pkt 5 Prawa ochrony środowiska, że zawarta w tym przepisie definicja hałasu nie odnosi się do dźwięków emitowanych w związku ze sprawowaniem kultu przez kościół i innych związek wyznaniowy (opcjonalnie: o uregulowanej sytuacji prawnej).</p> <p class="text-align-justify"><strong>1. Przedmiot i cel opinii</strong></p> <p class="text-align-justify">Przedmiotem niniejszej opinii prawnej jest kwestia dopuszczalności ograniczania używania dzwonów bądź urządzeń nagłaśniających przebieg ceremonii religijnych poza obręb kościoła i wyciąganie w związku z tym jakichkolwiek konsekwencji prawnych wobec właściwych władz związków wyznaniowych lub ich wiernych na gruncie prawa polskiego. W związku z tym w opinii zostaną przenalizowane konstytucyjne gwarancje wolności religijnej oraz przepisy prawa odnoszące się do kwestii będących przedmiotem opinii.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>2. Ochrona wolności sumienia i religii w Konstytucji RP i prawie międzynarodowym</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">            Konstytucja RP zapewnia każdemu wolność sumienia i religii (art. 53 ust. 1), która swoim zakresem obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują (art. 53 ust. 2). Warto przy tym zasygnalizować, że w ramach gwarancji wolności sumienia i religii, ustrojodawca poręcza rodzicom prawo wychowania dzieci w zgodzie ze swoimi przekonaniami religijnymi (art. 53 ust. 3), a także potwierdza, że religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole (art. 53 ust. 4).</p> <p class="text-align-justify">            Z gwarancjami „indywidualnego” korzystania z wolności sumienia i religii są ściśle związane – wynikające z art. 25 Konstytucji RP – zasady relacji pomiędzy państwem, a związkami wyznaniowymi<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" title="" id="_ftnref1">[1]</a>, tj. zasada równouprawnienia związków wyznaniowych (art. 25 ust. 1), bezstronności światopoglądowej władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych oraz swobody ich wyrażania w życiu publicznym (art. 25 ust. 2), autonomii i wzajemnej niezależności państwa i związków wyznaniowych oraz ich współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego (art. 25 ust. 3), bilateralności – a więc określania wzajemnych relacji na podstawie umowy międzynarodowej (w przypadku Kościoła Katolickiego) i ustaw uchwalonych na podstawie umów zawartych pomiędzy Radą Ministrów z właściwymi przedstawicielami wspólnot konfesyjnych (tak w przypadku Kościoła Katolickiego, jak i pozostałych związków wyznaniowych, zob. art. 25 ust. 4 i 5)<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" title="" id="_ftnref2">[2]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            Oczywiście pełna wykładnia zarówno art. 53, jak i 25 Konstytucji RP przekracza ramy niniejszej analizy, jednak warto zwrócić uwagę na kilka kwestii mających istotne znaczenie dla dalszych rozważań, które ogniskują się przede wszystkim wokół zagadnień związanych ze sprawowaniem kultu religijnego oraz uczestnictwem przez osoby wierzące w praktykach religijnych. W tym kontekście warto przytoczyć najbardziej reprezentatywne wypowiedzi orzecznictwa – zwłaszcza Trybunału Konstytucyjnego – oraz doktryny prawa. Jak podkreślił Trybunał <a name="_Hlk1578286" id="_Hlk1578286"></a>Konstytucyjny w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 r., bezstronność działania władz publicznych w sprawach przekonań religijnych polega w szczególności na zapewnieniu każdemu korzystania z wszystkich praw wynikających z wolności religijnej, co zarazem stanowi konieczny warunek równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych. Stąd też – jak słusznie podkreślił Trybunał Konstytucyjny – „władze publiczne działają bezstronnie, a kościoły i związki wyznaniowe są równouprawnione, jeśli każdy może korzystać z praw wynikających z wolności religijnej, a kościoły i związki wyznaniowe mogą wypełniać swe funkcje wynikające z wolności religii i korzystać z uprawnień koniecznych dla realizacji tych funkcji, przy czym funkcje te realizują zapewniając w sposób równoprawny, każdemu z wyznawców różnych religii i wyznań, prawa będące konsekwencją wolności religii, o której mowa w art. 53 ust. 2 i 3 Konstytucji RP”<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" title="" id="_ftnref3">[3]</a>. To z kolei oznacza, iż bezstronne światopoglądowo państwo musi zapewnić wszystkim obywatelom – bez względu na ich wyznanie – możliwość swobodnego i dobrowolnego realizowania prawa do wolności religijnej.</p> <p class="text-align-justify">            Jednocześnie, skoro wspólnoty wyznaniowe cieszą się autonomią i niezależnością, władze państwowe (obowiązane do zachowania bezstronności w sprawach religijnych, a jednocześnie do zagwarantowania prywatnego i publicznego praktykowania religii) w ogóle pozostają niekompetentne w kwestii organizowania kultu, a tym samym zasad użycia dzwonów. Jak słusznie podnoszą przedstawiciele nauki prawa, „autonomia i niezależność” stanowi jeden i niepodzielny termin legalny, odnoszący się w obowiązującej ustawie zasadniczej jedynie do wspólnot wyznaniowych, wyrażający idee organizacyjnej oraz funkcjonalne odrębności organów i instytucji wspólnoty politycznej i wyznaniowej<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" title="" id="_ftnref4">[4]</a>. Z tego względu – co jasno podnosi Trybunał Konstytucyjny – pojęcia autonomii i niezależności odnoszą się do dwóch aspektów tej samej sytuacji. Autonomia ma związek ze sferą wewnętrzną i oznacza prawo do samodzielnego rozstrzygania o sprawach danego podmiotu, natomiast niezależność dotyczy relacji zewnętrznych i jest rozumiana jako brak podporządkowania innym podmiotom<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" title="" id="_ftnref5">[5]</a>. Dlatego władze państwowe są pozbawione jakichkolwiek kompetencji w sferze wchodzącej w zakres autonomii związków wyznaniowych – a więc np. w ustalaniu doktryny wiary, czy też zasad członkostwa. Natomiast ingerując w sferę działalności związków wyznaniowych – zarówno poprzez tworzenie, jak i stosowanie prawa – państwo powinno zachowywać powściągliwość<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" title="" id="_ftnref6">[6]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            W związku z powyższym autonomia związków wyznaniowych oznacza „prawo wspólnot religijnych do samodzielnego decydowania o swoich sprawach wewnętrznych, w szczególności określania treści swojej wiary, struktur organizacyjnych oraz obsadzania stanowisk kościelnych”, co z kolei służy zapewnieniu realizacji wolności religijnej jednostki<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" title="" id="_ftnref7">[7]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            Innymi słowy zasada autonomii i niezależności określa pełną samodzielność związków wyznaniowych wobec władzy państwowej w sprawach należących do ich zakresu działania.  Stąd poza zakresem imperium organów władzy państwowej – w tym także samorządowej - pozostają przede wszystkim sytuacje, w których wspólnota wyznaniowa występuje, jako podmiot realizujący wolności religijne swoich członków. W tym zakresie mieści się nie tylko zdefiniowanie doktryny religijnej, ale również określenie organizacji terytorialnej związku wyznaniowego, czy zarządzania i administrowania jego sprawami<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" title="" id="_ftnref8">[8]</a> - a więc także kwestie odnoszące się do sprawowania liturgii, np. w formie używania dzwonów.</p> <p class="text-align-justify">Jeżeli więc ustrojowa pozycja związków wyznaniowych wynika z deklarowanej w Konstytucji wolności sumienia i religii wszelkie ograniczenia ich autonomii i niezależności muszą być zgodne z kryteriami określonymi w art. 53 ust. 5 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. Przed wskazaniem na szczegółowe kwestie wynikające z zasad ograniczania możliwości korzystania z wolności religii i ograniczania autonomii kościołów, warto podnieść, że w stosunku do tejże wolności ustrojodawca ustanowił własną klauzulą limitacyjną, odrębną od art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Rozwiązania to jedynie wzmacnia tezę o szczególnym statusie wolności sumienia i religii, uznanej przez ustawodawcę konstytucyjnego za fundamentalne prawo człowieka, zakorzenione bezpośrednio w jego godności<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" title="" id="_ftnref9">[9]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Podstawową różnicą pomiędzy materialnymi kryteriami ograniczenia w korzystaniu z wolności i praw sformułowanymi w art. 31 ust. 3 i art. 53 ust. 5 Konstytucji RP jest katalog przesłanek, ze względu na które dopuszczalne jest dokonanie ograniczenia. W przypadku wolności uzewnętrzniania religii jej limitacja nie może nastąpić ze względu na ochronę środowiska. Jednak nie oznacza to, że przepisy te pozostają wobec siebie rozłączne. Wręcz przeciwnie – chociażby ze względu na zbieżność terminologiczną należy przyjąć, że do zasad ograniczenia wolności sumienia i religii, stosuje się także art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, wraz z wypracowanym na jego podstawie dorobkiem orzecznictwa i doktryny.</p> <p class="text-align-justify">W każdym razie jasne jest, że jakakolwiek limitacja w korzystaniu z wolności sumienia i religii musi pozostawać w zgodzie z jednoznacznie określonymi przez ustrojodawcę przesłankami formalnymi i materialnymi. W pierwszym zakresie należy pamiętać, że ograniczenia mogą zostać wprowadzone jedynie w drodze ustawy, co z kolei wyklucza skorzystanie w tych przypadkach z aktów normatywnych niższego rzędu – a więc rozporządzeń bądź aktów prawa miejscowego – a także na mocy przepisu ustawowego o charakterze kompetencyjnym, a więc takim, który nie ustanawia żadnej reguły zachowania, a jedynie wskazuje na organ państwa, który jest uprawniony do jej wydania<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" title="" id="_ftnref10">[10]</a>. Stąd też przepis ustawy wprowadzający ograniczenia w korzystaniu z wolności religii musi samodzielnie określać wszystkie podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności, tak aby już na podstawie lektury przepisów ustawy można było wyznaczyć pełny zarys tego ograniczenia<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" title="" id="_ftnref11">[11]</a>. W każdym razie niezgodną z Konstytucją RP byłaby sytuacja, w której do ograniczenia wolności religii, czy też autonomii związków wyznaniowych doszłoby co prawda w ustawie, jednak na mocy użytych w jej jednostkach redakcyjnych sformułowań ogólnych, czy podatnych na różnorodne interpretacje.</p> <p class="text-align-justify">Obok kwestii formalnych, wprowadzane ograniczenia zawsze muszą być także zgodne z przesłankami materialnymi – a więc służyć ochronie wartości enumeratywnie wymienionych w art. 53 ust. 5 Konstytucji RP. Z tego więc względu określone ograniczenie musi być niezbędne do osiągnięcia celu w postaci ochrony innej, z wymienionych w przedmiotowym przepisie, wartości konstytucyjnych, a jednocześnie nigdy nie może mieć charakteru absolutnego – a więc prowadzić do zupełnego pozbawienia możliwości korzystania z wolności religijnej.</p> <p class="text-align-justify">Trybunał Konstytucyjny konsekwentnie stoi na stanowisku, zgodnie z którym legalność wprowadzonego ograniczenia jest uwarunkowana od rzeczywistej przydatności ograniczenia, jego niezbędności dla ochrony interesu publicznego wyrażonego w materialnych przesłankach dopuszczalności ograniczeń oraz zachowania odpowiednich proporcji pomiędzy efektami ograniczeń, a ciężarami nałożonymi na korzystającego z danego prawa bądź wolności<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" title="" id="_ftnref12">[12]</a>. Poza tym wprowadzone ograniczenie nigdy nie może naruszać istoty wolności lub prawa, a więc takiego ich zakresu, bez którego ich wykonywanie staje się niemożliwe bądź iluzoryczne<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" title="" id="_ftnref13">[13]</a>. A więc „istota” każdej wolności i każdego prawa wyznacza „nieprzekraczalną granicę ingerencji państwa (przede wszystkim prawodawcy) w sferę gwarantowanych konstytucyjnie praw i wolności jednostki”<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" title="" id="_ftnref14">[14]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Powyżej wskazane standardy ochrony wolności sumienia i religii pozostają w zgodzie z regulacjami prawa międzynarodowego, które wolność tę uznaje za jedno z fundamentalnych praw człowieka. Wolność wyznania chroniona jest zarówno w ramach uniwersalnego, jak i europejskiego (regionalnego) systemu ochrony praw człowieka<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" title="" id="_ftnref15">[15]</a>. W pierwszym wypadku standard ochrony wyznaczony został przede wszystkim w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" title="" id="_ftnref16">[16]</a>, w którym jednoznacznie potwierdzono, że każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania, które obejmuje wolność posiadania lub przyjmowania wyznania lub przekonań według własnego wyboru oraz do uzewnętrzniania indywidualnie czy wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekonań przez uprawianie kultu, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. (art. 18 ust. 1). Zgodnie z tym samym aktem wolność ta podlega ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i są konieczne dla ochrony bezpieczeństwa publicznego, porządku, zdrowia lub moralności publicznej albo podstawowych praw i wolności innych osób (art. 18 ust. 3).</p> <p class="text-align-justify">Wolność religii została zagwarantowana m.in. w art. 10 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" title="" id="_ftnref17">[17]</a>, a jej zakres jest właściwie tożsamy z analogicznymi gwarancjami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" title="" id="_ftnref18">[18]</a>. Zgodnie z art. 9 Konwencji każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne. Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu wybór określonej religii czy innego systemu wartości jest jednym z najważniejszych elementów nadających kształt tożsamości człowieka. Wolność religii obejmuje m.in. prawo do uzewnętrzniania swych przekonań, indywidualnie i prywatnie, a także wspólnie z innymi oraz publicznie. Uzewnętrznianie przekonań religijnych może przybrać formę uprawniania kultu, nauczania, praktykowania i czynności rytualnych<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" title="" id="_ftnref19">[19]</a>. Jednocześnie wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób (art. 9 ust. 2 Konwencji).</p> <p class="text-align-justify"><strong>3. Ograniczenia w zakresie emisji dźwięków, a użycie dzwonów i urządzeń nagłaśniających</strong></p> <p class="text-align-justify">            Odnosząc powyższe rozważania bezpośrednio do przedmiotu niniejszej opinii prawnej, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że polski prawodawca nie wprowadził przepisów wprost zakazujących lub ograniczających możliwość korzystania z dzwonów, czy nagłośnienia poza świątynią w związku ze sprawowaniem kultu religijnego. Jednak nie oznacza to, iż w obowiązującym systemie prawa nie można zidentyfikować przepisów mogących służyć takim ograniczeniom. Wręcz przeciwnie – a ich treść odnosi się zarówno do instytucji prawa administracyjnego, wykroczeniowego oraz cywilnego odnoszących się do ograniczeń w możliwości emisji dźwięków, zakłócaniem porządku, czy wpływem korzystania z jednej nieruchomości na inne. Jednak prawidłowa wykładnia przepisów tego rodzaju instytucji prawnych, zawsze musi zmierzać do nadania im znaczenia zgodnego ze standardami wyznaczonymi przez Konstytucję RP. Wynika to przede wszystkim z – wynikającego z art. 8 obowiązującej ustawy zasadniczej – obowiązku prokonstytucyjnej wykładni prawa, a więc nadawania przepisom sensu jak najlepiej urzeczywistniającego normy konstytucyjne<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" title="" id="_ftnref20">[20]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            W pierwszym zakresie kluczowa znaczenie mają przepisy ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (dalej jako: p.o.ś.)<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" title="" id="_ftnref21">[21]</a>. W ustawie tej zakazano używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe (art. 156 ust. 1 p.o.ś.). Jednak ustawodawca wprost wskazał, że ograniczenie to nie ma zastosowania do okazjonalnych uroczystości oraz uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, imprez sportowych, handlowych, rozrywkowych i innych legalnych zgromadzeń, a także podawania do publicznej wiadomości informacji i komunikatów służących bezpieczeństwu publicznemu (art. 156 ust. 2 p.o.ś.).</p> <p class="text-align-justify">W związku z tym nagłaśnianie za pomocą odpowiednich urządzeń obrzędów o charakterze religijnym w żadnym wypadku nie może zostać zakazane. Należy podkreślić, że ustawodawca we wskazanym przepisie wyraźnie wyodrębnił „uroczystości i imprezy związane z kultem religijnym” spośród innych kategorii wyłączeń spod ogólnego zakazu używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających, w tym „okazjonalnych uroczystości”. Z tego względu w każdym przypadku organizujący kult religijny – a zwłaszcza, gdy sprawuje go wspólnota religijna o uregulowanej sytuacji prawnej – ma prawo skorzystać z odpowiednich urządzeń nagłaśniających.</p> <p class="text-align-justify">W analogiczny sposób należy potraktować korzystanie z dzwonów. Co prawda w Prawie ochrony środowiska określono zasady ograniczające możliwość emisji hałasu – a więc dźwięków o częstotliwości od 16 Hz do 16 000 Hz (art. 3 pkt 5 p.o.ś.) – jednak regulacje te w ogóle nie odnoszą się do dźwięku dzwonów kościelnych.</p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z art. 115a ust. 1 p.o.ś., w przypadku stwierdzenia przez organ ochrony środowiska, na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu, organ ten wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu; za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu uważa się przekroczenie wskaźnika hałasu LAeq D lub LAeq N. Dla zastosowania tego przepisu kluczowe znaczenie ma definicja zakładu przyjęta na gruncie Prawa ochrony środowiska. Zgodnie z jego art. 5 pkt 48 przez zakład rozumie się jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami. Właściwie oczywiste jest, że świątynia, przy której zainstalowane są dzwony nie jest zakładem w przyjętym tu rozumieniu.</p> <p class="text-align-justify">Niestety, odmienną optykę przyjmuje w swoim orzecznictwie Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku z dnia 4 października 2016 roku, sygn. akt II OSK 3250/14 stwierdził NSA, że zarówno urządzenia jedynie imitujące dźwięk dzwonów, jak i tradycyjne dzwony stanowią instalację, a kościół, przy którym są one umieszczone jest zakładem. Uzasadniając swoje stanowisko Naczelny Sąd Administracyjny – stwierdzając, że ustawodawca nadał w Prawie ochrony środowiska własne znaczenie określeniu „zakład”, odbiegające od jego potocznego sensu – dzwony, aby móc emitować dźwięk muszą zostać osadzone na specjalnej konstrukcji, umożliwiającej ich posadowienie oraz uruchomienie. W związku z tym całość tej konstrukcji stanowi stacjonarne urządzenie techniczne, co wypełnia definicję instalacji określoną w art. 3 pkt 6 Prawa ochrony środowiska. Idąc tym tokiem rozumienia Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skoro parafia jest podmiotem posiadającym tytuł prawny do terenu, na którym posadowiono tego rodzaju instalację, jest ona zakładem w sensie zdefiniowanym w art. 3 pkt 48 Prawa ochrony środowiska. Stanowisko to należy uznać za jednolicie przyjmowane w orzecznictwie sądów administracyjnych.</p> <p class="text-align-justify">W nieco innych realiach prawnych – ale co istotne z wyraźnym pominięciem konieczności prokonstytucyjnej wykładni prawa – w podobny sposób wypowiadał się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w wyroku z dnia 16 marca 2007 r., sygn. akt II SA/Ke 396/06. Natomiast odnosząc się do obowiązujących w omawianej tu materii przepisów, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 16 września 2014 r., sygn. akt II SA/Wr 405/14 stwierdził, że emisja dźwięku przez kościelne dzwony podlega rygorom wynikającym z Prawa ochrony środowiska, czego nie zmienia fakt, że dzwony używane są przed mszą św. – będącą bez wątpienia sposobem sprawowania kultu religijnego. Poza tym w orzecznictwie podnosi się, że ocena poziomu hałasu emitowanego przez dzwony kościelne musi uwzględniać rzeczywiste parametry pracy dzwonów, czas i częstotliwość ich pracy<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" title="" id="_ftnref22">[22]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Utrwalony w orzecznictwie sądowoadministracyjnym model wykładni omawianych tu przepisów Prawa ochrony środowiska abstrahuje od uwarunkowań konstytucyjnych i prawno-międzynarodowych dotyczących gwarancji i zasad ochrony wolności religijnej. Warto przypomnieć, że tezy stawiane w orzecznictwie nie biorą pod uwagę także wyrażonych w Konstytucji RP zasad ochrony chrześcijańskiego dziedzictwa narodowego (art. 5 Konstytucji RP), w ramach którego z pewnością mieści się kultura, która zgodnie ze wstępem do Konstytucji jest „zakorzeniona w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu”.  Należy przypomnieć, że decyzji określającej dopuszczalny poziom hałasu nie wydaje się wówczas, gdy hałas powstaje w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, kolei linowych, portów oraz lotnisk lub z działalnością osoby fizycznej niebędącej przedsiębiorcą. Jeżeli więc w stosunku do osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami nie wydaje się decyzji regulujących dopuszczalny poziom hałasu, to tym bardziej zasadne jest przyjęcie, że nie można w ten sposób regulować emisji dźwięku dzwonów<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" title="" id="_ftnref23">[23]</a>. Tezy te przekładają się także na ewentualną możliwość ograniczania korzystania z dzwonów i urządzeń nagłaśniających także na gruncie prawa wykroczeniowego oraz cywilnego.</p> <p class="text-align-justify"><strong>3. Korzystania z dzwonów a regulacje prawa wykroczeniowego i cywilnego</strong></p> <p class="text-align-justify">            Stosowanie do art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń (dalej jako: k.w.)<a href="#_ftn24" name="_ftnref24" title="" id="_ftnref24">[24]</a>, kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Warto wskazać, że wykroczenie stypizowane w tym przepisie może zostać popełnione umyślnie, zarówno przez działanie, jak i zaniechanie – przy czym do zrealizowania znamion tego wykroczenia, wystarczy podjęcie czynności wykonawczej w jednym z wymienionych tu typów<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" title="" id="_ftnref25">[25]</a>. Istotą więc omawianego tu wykroczenia jest penalizowanie okazania przez sprawcę umyślnego lekceważenia przyjętych norm zachowania się<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" title="" id="_ftnref26">[26]</a>, określanego niekiedy mianem „wybryku”.</p> <p class="text-align-justify">W kontekście dalszych rozważań warto zasygnalizować, że wybryk to „to zachowanie się, jakiego wśród konkretnych okoliczności czasu, miejsca i otoczenia, ze względu na przyjęte zwyczajowo normy ludzkiego współżycia, nie należało się spodziewać, które zatem wywołuje powszechne negatywne oceny społeczne i uczucia obrazy, gniewu, oburzenia. Wybryk charakteryzuje więc ostra sprzeczność z powszechnie akceptowanymi normami zachowania się. A contrario nie może być uznany za «wybryk» czyn, który nie tylko, iż nie koliduje w rażący sposób z obowiązującymi w określonym kontekście sytuacyjnym normami zachowania się, ale wręcz wzbudza – w odbiorze powszechnym – oceny akceptacji, choćby milczącej zgody, aprobaty, podziwu lub uznania”<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" title="" id="_ftnref27">[27]</a>.</p> <p class="text-align-justify">             Z tego względu w orzecznictwie słusznie podnosi się, że zakwalifikowanie danego zachowania, jako wybryku możliwe jest tylko wówczas, gdy dokona się ustalenia, że dany czyn rażąco narusza przyjęte zasady współżycia społecznego. Jednocześnie warunkiem uznania danego zachowania za wybryk jest nie tylko stwierdzenie, iż realizuje ono te wymogi przedmiotowe (obiektywne), tj. wyrażające się w zewnętrznie zauważalnym rażącym naruszeniu przyjętych norm współżycia społecznego, ale także wypełnienie znamienia podmiotowego (subiektywnego). Element podmiotowy polega zaś na umyślnym okazaniu tego lekceważenia. Dlatego zachowanie osoby, które ze względu na zwyczajowe normy ludzkiego współżycia nie wywołuje powszechnie negatywnych ocen społecznych i nie jest jaskrawo sprzeczne z powszechnie akceptowanymi normami zachowania nie stanowi wybryku w rozumieniu art. 51 § 1 k.w. Dlatego Sąd Najwyższy przyjmuje, że samo uruchomienie dzwonów kościoła, w porze dziennej, których natężenie dźwięku przekracza dopuszczalne normy hałasu nie jest równoznaczne z „wybrykiem”. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że używanie dzwonów w Polsce stanowi przyjęty od wieków zwyczajowy sposób zwoływania wiernych na Mszę św., który wyłącza bezprawność zachowań wypełniających znamiona czynów zabronionych stypizowanych jako wykroczenia<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" title="" id="_ftnref28">[28]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            W zakresie prawa cywilnego użycie dzwonów może być rozpatrywane w zakresie granic wykonywania prawa własności. Zgodnie z art. 140 Kodeksu cywilnego (dalej jako: k.c.)<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" title="" id="_ftnref29">[29]</a> w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa. W polskim systemie prawa istnieje szereg ustaw wprost ograniczających korzystanie z prawa własności, odnoszących się np. do opieki i ochrony zabytków, czy regulujących kwestie związane z realizacją na nieruchomości inwestycji budowlanych. Warto podkreślić, że wprowadzanie ograniczeń ustawowych prawa własności zawsze musi pozostawać w zgodzie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.</p> <p class="text-align-justify">            Jednak prawo własności doznaje ograniczeń także ze względu na zasady współżycia społecznego. Ograniczenie to należy rozpatrywać w zbiegu z art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W związku z tym właściciel nieruchomości nie może korzystać z prawa jej własności w taki sposób, który prowadziłby do nieuprawnionego ograniczenia innych podmiotów w ich prawach<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" title="" id="_ftnref30">[30]</a>. Stąd też prawo własności jest najszerszym prawem podmiotowym, jednak jednocześnie nie ma charakteru nieograniczonego – zachowania sprzeczne z ustawą, zasadami współżycia społecznego czy społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nie mieszczą się w treści prawa własności<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" title="" id="_ftnref31">[31]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            Poza tym, stosowanie do art. 144 k.c., właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Skutki korzystania z nieruchomości (tzw. nieruchomości wyjściowej) polegające na oddziaływaniach na sąsiednie nieruchomości określa się mianem immisji. Zasięg oddziaływań jednej nieruchomości na inne, nie ogranicza się tylko do nieruchomości ze sobą graniczących czy położonych stosunkowo blisko siebie. W doktrynie słusznie podnosi się, że odległość pomiędzy nieruchomością wyjściową, a dotkniętą skutkami immisji nie ma znaczenia; istotny jest za to związek przyczynowy pomiędzy emisją zakłóceń wychodzących z jednej nieruchomości oraz skutkami tej emisji odczuwanymi na innej nieruchomości<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" title="" id="_ftnref32">[32]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            Poza tym, aby dane oddziaływanie uznać za przejaw „immisji” musi mieć ono charakter trwały, a przyznaniem okresowy, tzn. występujący w pewnych odstępach czasu. Jednak wówczas trzeba szczególnie zbadać wszystkie okoliczności danego przypadku, w tym zwłaszcza pobudki, jakimi kieruje się sprawca<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" title="" id="_ftnref33">[33]</a>.</p> <p class="text-align-justify">            Jednak należy pamiętać, że osoby prawne związków wyznaniowych – najczęściej wykonujące prawo własności w stosunku do świątyń danej konfesji – korzystając z dzwonów czy urządzeń nagłaśniających, czynią to w ramach swoich uprawnień, wynikających przede wszystkim z konstytucyjnych standardów autonomii i niezależności w ustalaniu zasad kultu, ściśle związanych także z indywidualnymi gwarancjami wolności religijnej. Jeżeli więc polski ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie bezpośrednich ograniczeń w używaniu dzwonów i urządzeń nagłaśniających także poza świątynie przebieg ceremonii religijnych, korzystanie z nich należy uznać za mieszczące się w graniach prawa własności, a jednocześnie niestanowiące wykroczenia.</p> <p class="text-align-justify"><strong>Podsumowanie:</strong></p> <p class="text-align-justify"><a name="_Hlk68248680" id="_Hlk68248680"></a>1) Wolność sumienia i religii stanowi jedno z podstawowych praw człowieka, gwarantowane zarówno w Konstytucji RP, jak i w szeregu aktów prawa międzynarodowego. W polskich realiach ustrojowych ściśle z nią związane z nią są także zasady instytucjonalnych relacji pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a kościołami i związkami wyznaniowym. <a name="_Hlk68248680" id="_Hlk68248680"></a></p> <p class="text-align-justify">2) wśród nich znajduje się zasada autonomii i niezależności wspólnot konfesyjnych, której istotnym komponentem jest pozostawanie poza zakresem uprawnień władz państwowych kwestii regulowania zasad sprawowania kultu religijnego, w tym użycia dzwonów;</p> <p class="text-align-justify">3) jednocześnie ustawodawca nie wprowadził żadnych regulacji prawnych wprost zakazujących czy ograniczających używanie dzwonów oraz urządzeń nagłaśniających przebieg ceremonii religijnych poza teren świątyń. W związku z tym wszelkie przepisy prawa odnoszące się do kwestii ograniczeń w możliwości emisji dźwięków, hałasu czy immisji muszą być wykładane w sposób zapewniający jak najszersze poszanowanie wolności sumienia i religii wiernych oraz autonomii i niezależności związków wyznaniowych;</p> <p class="text-align-justify">4) w związku z tym nieprawidłową jest praktyka – akceptowana przez sądy administracyjne – polegająca na nakładaniu sankcji administracyjnych, sankcji właściwych za wykroczenia bądź uznawaniu powództw zmierzających do zaniechania bądź ograniczenia użycia dzwonów i urządzeń nagłaśniających, wykorzystywanych w ramach sprawowania kultu religijnego przez związki wyznaniowe, zwłaszcza o uregulowanej sytuacji prawnej;  </p> <p class="text-align-justify">5) jednak wobec utrwalonej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, należy postulować taką nowelizację ustawy – Prawo ochrony środowiska, aby jednoznacznie wyłączyć spod zakresu zastosowania tego aktu emisję dźwięków przez dzwony kościelne lub urządzenia emitujące ich brzmienie. Wyłączenie to powinno objąć także inne przejawy kultu polegające na emisji dźwięków o natężeniu przekraczającym dopuszczalne normy. Zmiana ta mogłaby polegać np. na wskazaniu w art. 3 pkt 5 Prawa ochrony środowiska, że zawarta w tym przepisie definicja hałasu nie odnosi się do dźwięków emitowanych w związku ze sprawowaniem kultu przez kościół i innych związek wyznaniowy (opcjonalnie: o uregulowanej sytuacji prawnej).</p> <p class="text-align-justify">Konrad Dyda - analityk Centrum Analiz Legislacyjnych</p> <div> <div class="text-align-justify" id="ftn33"> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2021-04/AdobeStock_85923303_0.jpeg?itok=wKiX5yCl" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> Wolności obywatelskie <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/dzwony" hreflang="pl">dzwony</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pandemia" hreflang="pl">pandemia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/koronawirus" hreflang="pl">koronawirus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/wolnosc-religii" hreflang="pl">wolność religii</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div id="ftn1"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" title="" id="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[1]</span></span></span></span></span></a> Por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 kwietnia 2003 r., sygn. akt K 13/02.</span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" title="" id="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[2]</span></span></span></span></span></a> Na temat zasady bilateralności, zob. przede wszystkim obszerne wywody M. Olszówki: <i>Ustawy wyznaniowe. Art. 25 ust. 5 Konstytucji RP – próba interpretacji, </i>Warszawa 2010, s. 13-45.</span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" title="" id="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[3]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2009 r., sygn. akt U 10/07, pkt V.5.</span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" title="" id="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[4]</span></span></span></span></span></a> M. Olszówka, <i>Wpływ Konstytucji RP z 1997 roku na system źródeł prawa wyznaniowego, </i>Warszawa 2016, s. 157.</span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" title="" id="_ftn5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[5]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 2009 r., sygn. akt K 55/07.</span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" title="" id="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[6]</span></span></span></span></span></a> Por. M. Olszówka, <i>Wpływ Konstytucji RP …, </i>s. 155-156.</span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" title="" id="_ftn7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[7]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 2009 r, sygn. akt K 55/07.</span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" title="" id="_ftn8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[8]</span></span></span></span></span></a> L. Garlicki, komentarz do art. 25<i>, </i>[w:]<i> Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, </i>t. II<i>, </i>[red.] L. Garlicki, M. Zubik,<i> </i>Wyd. Sejmowe 2016, uwaga 26. </span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" title="" id="_ftn9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[9]</span></span></span></span></span></a> Zob. M. Olszówka, objaśnienia do art. 53, [w:] <i>Konstytucja RP, </i>t. I, <i>Komentarz do art. 1-86, </i>[red.] M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, nb. 3; K. Orzeszyna, M. Skwarzyński, R. Tabaszewski, <i>Prawo międzynarodowe praw człowieka, </i>Warszawa 2020, s. 277.</span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" title="" id="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[10]</span></span></span></span></span></a> Zob. T. Chauvin, T. Stawecki, P. Winczorek, <i>Wstęp do prawoznawstwa, </i>Warszawa 2011, s. 123; </span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" title="" id="_ftn11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[11]</span></span></span></span></span></a> Zob. m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 stycznia 2000 r., sygn. akt P 11/98.</span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" title="" id="_ftn12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[12]</span></span></span></span></span></a> Zob. m.in. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 26 kwietnia 1995 r., sygn. akt K 11/94; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 17 stycznia 2019 r., sygn. akt K 1/18, OTK ZU A/2019</span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" title="" id="_ftn13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[13]</span></span></span></span></span></a> Por. L. Garlicki, <i>Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, </i>Warszawa 2012, s. 103.</span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref14" name="_ftn14" title="" id="_ftn14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[14]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 1999 r., sygn. akt K 13/98, pkt III.2.</span></span></p> </div> <div id="ftn15"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" title="" id="_ftn15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[15]</span></span></span></span></span></a> K. Orzeszyna, M. Skwarzyński, R. Tabaszewski, <i>op. cit.</i>, s. 275.</span></span></p> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" title="" id="_ftn16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[16]</span></span></span></span></span></a> Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 38, poz. 167. </span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref17" name="_ftn17" title="" id="_ftn17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[17]</span></span></span></span></span></a> Dz. Urz. UE C 202/2 z 7 czerwca 2016 r., s. 389. </span></span></p> </div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" title="" id="_ftn18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[18]</span></span></span></span></span></a> T. Jurczyk, <i>Prawa jednostki w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości</i>, Warszawa 2007, s. 85, LEX. </span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" title="" id="_ftn19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[19]</span></span></span></span></span></a> Wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z: 5 stycznia 2016 r., skarga nr 50255/12 w sprawie <i>Süveges przeciwko Węgrom</i>; 2 grudnia 2014 r., skarga nr 31706/10 w sprawie <i>Güler i Ugur przeciwko Turcji</i>; 7 października 2014 r., skarga nr 28490/02 w sprawie <i>Begheluri i inni przeciwko Gruzji</i>; 12 czerwca 2012 r., skarga nr 42730/05, w sprawie <i>Savda przeciwko Turcji</i>; 3 kwietnia 2012 r., skarga nr 28790/08, w sprawie <i>Sessa przeciwko Włochom</i>.</span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" title="" id="_ftn20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[20]</span></span></span></span></span></a> Zob. K. Szczucki, <i>Prokonstytucyjna wykładnia prawa karnego</i>, Warszawa 2015, s. 294–299.</span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" title="" id="_ftn21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[21]</span></span></span></span></span></a> Dz.U. z 2020 r., poz. 1219. </span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" title="" id="_ftn22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[22]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 22 stycznia 2018 r., sygn. akt II SA/Gd 799/17. </span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" title="" id="_ftn23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[23]</span></span></span></span></span></a> Zob. M. Tomkiewicz, <i>Emisja dźwięków dzwonów kościelnych w Polsce – wymiar prawny zjawiska</i>, [w:] <i>Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii</i>, [red.] P. Stanisz, Aneta M. Abramowicz, M. Czelny, M. Ordon, M. Zawiślak, Lublin 2015, s.<i> </i>372.</span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" title="" id="_ftn24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[24]</span></span></span></span></span></a> Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń, t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 281. </span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" title="" id="_ftn25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[25]</span></span></span></span></span></a> M. Budyn-Kulik, komentarz do art. 51, [w:] <i>Kodeks wykroczeń. Komentarz</i>, [red.] P. Daniluk, Warszawa 2019, nb. 3. </span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[26]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Sądu Najwyższego z 30 września 2009 r., sygn. akt III KKN 327/02. </span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref27" name="_ftn27" title="" id="_ftn27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[27]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 1992 r., sygn. akt III KRN 189/92; por. również T. Bojarski, komentarz do art. 51 Kodeksu wykroczeń<i>, </i>[w:] <i>Kodeks wykroczeń. Komentarz</i>, [red.] M. Bojarski, W. Radecki, Warszawa 2019, nb. 16. </span></span></p> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" title="" id="_ftn28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[28]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Sądu Najwyższego <a name="_Hlk68185132" id="_Hlk68185132">z 30 stycznia 2018 r., sygn. akt IV KK 475/17. </a></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" title="" id="_ftn29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[29]</span></span></span></span></span></a> Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1740.</span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" title="" id="_ftn30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[30]</span></span></span></span></span></a> B. Sitek, komentarz do art. 140<i>, </i>[w:] <i>Kodeks cywilny. Komentarz</i>, [red.] J. Ciszewski, P. Nazaruk, WKP 2019, uwaga 10.</span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" title="" id="_ftn31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[31]</span></span></span></span></span></a> Wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2012 r., sygn. akt I CSK 676/11. </span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" title="" id="_ftn32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[32]</span></span></span></span></span></a> A. Sylwestrzak, komentarz do art. 144 Kodeksy cywilnego, [w:] M. Balwicka-Szczyrba, G. Karaszewski, A. Sylwestrzak, <i>Sąsiedztwo nieruchomości. Komentarz</i>, Lex 2014, cz. II, pkt 1.</span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" title="" id="_ftn33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[33]</span></span></span></span></span></a> T. Dybowski, <i>Ochrona własności w polskim prawie cywilnym</i>, Warszawa 1969, s. 314.</span></span></p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Mon, 19 Apr 2021 13:24:26 +0000 filip.bator 3456 at https://ordoiuris.pl