religia https://ordoiuris.pl/religia pl Rząd dał sygnał do ataku na religię w szkole https://ordoiuris.pl/komentarze/rzad-dal-sygnal-do-ataku-na-religie-w-szkole <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--komentarze.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--title--komentarze.html.twig' --> Rząd dał sygnał do ataku na religię w szkole <div class="xde2"> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--title--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--komentarze.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--komentarze.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 03/28/2024 - 09:09</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--komentarze.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--body--komentarze.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W toku kampanii wyborczej ostrzegaliśmy, że antykatolickie wystąpienia polityków oznaczać będą szybki atak na nauczanie religii w szkole i na prawo do klauzuli sumienia, a także ideologizację edukacji, wypowiedzenie konkordatu i finansowy szantaż wobec Kościoła. Ostatnie miesiące dowiodły, że nasze przewidywania były trafne. Co więcej, wrogie wobec religii wypowiedzi polityków ośmieliły aktywistów nienawidzących chrześcijan do ataków na nasze konstytucyjne prawa i wolności. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Premier Donald Tusk </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Donald Tusk zapowiadał „natychmiast po wygranych przez PO wyborach, przeprowadzenie procesu oddzielenia Kościoła od państwa ze wszystkimi tego skutkami”. W radykalizmie ścigał się z nim Szymon Hołownia, obiecujący osłabienie ochrony prawnej uczuć religijnych oraz likwidację funkcji oficjalnych kapelanów.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jak wygląda „opiłowywanie katolików”?</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Na początku marca po pomoc do naszych prawników zwrócili się rodzice dzieci z jednej ze szkół podstawowych na Mazowszu, gdzie dyrekcja odmówiła udostępnienia sali szkolnej na potrzeby rekolekcji wielkopostnych, które do tej pory odbywały się co roku w szkole. Przed podjęciem tej decyzji nie tylko nie pytano rodziców o opinię, ale nawet nie przekazano im informacji, że taka decyzja została podjęta.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Z informacji uzyskanych od rodziców wynika, że zmiana dotycząca rekolekcji była wynikiem zastraszenia szkoły przez fundację „Wolność od religii”. Antychrześcijańscy aktywiści wysyłają do placówek oświatowych pogróżki wyciągnięcia konsekwencji prawnych za… organizowanie w szkołach wydarzeń, apeli lub uroczystości o chrześcijańskim charakterze. Ta sama fundacja zwalcza nawet szkolne „bale wszystkich świętych” i podburza w mediach społecznościowych uczniów do zgłaszania i protestowania przeciwko wszelkim tego typu wydarzeniom. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">O ile przez lata podobni radykałowie pozostawali marginesem, teraz mogą cieszyć się pełnym poparciem urzędników ministerstwa oraz kuratorów. Nasze wsparcie dla rodziców i szkół staje się więc pilną koniecznością. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Dlatego opublikowaliśmy na naszej stronie internetowej i w naszym portalu „<a href="https://vademecumkatolika.pl/" style="color:blue; text-decoration:underline">Vademecum katolika</a>” szereg opracowań dotyczących praw dzieci i ich rodziców w szkole – między innymi poradniki prawne dla rodziców i dla nauczycieli, a nawet specjalne, odrębne poradniki na temat modlitwy i organizacji jasełek w szkole. Wyposażenie chrześcijan w wiedzę na temat ich praw jest bardzo istotne, gdy wrogowie wiary mogą liczyć na poklask i wsparcie nowego rządu.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Klauzula sumienia pod ostrzałem</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jednocześnie reagujemy na zapowiedzi i działania rządu uderzające w prawa ludzi wierzących. Sam premier Donald Tusk straszył ostatnio prokuraturą lekarzy odmawiających zabijania dzieci nienarodzonych. W specjalnej <a href="https://ordoiuris.pl/komentarze/lamanie-sumien-i-upadek-panstwa-prawa-o-zapowiedziach-donalda-tuska" style="color:blue; text-decoration:underline">opinii</a> prawnej wskazaliśmy na przepisy prawa polskiego i międzynarodowego oraz wyroki sądów, które zapewniają każdemu Polakowi prawo do sprzeciwu sumienia. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Klauzuli sumienia bronimy też przed sądami. Złożyliśmy kasację do Sądu Najwyższego w <a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-sumienia/sprawa-farmaceutki-ktora-odmowila-sprzedazy-srodkow-poronnych-ordo-iuris-wnosi" style="color:blue; text-decoration:underline">sprawie</a> farmaceutki, która odmówiła pacjentce sprzedaży pigułki „Dzień po”. Zostaliśmy także poproszeni o trwałą współpracę, wsparcie i pomoc prawną dla członków ogólnopolskiego stowarzyszenia ginekologów, którzy obawiają się prześladowań za wierność wyznawanym wartościom i powoływanie się na gwarantowaną konstytucyjnie wolność sumienia.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Chrześcijanie mają prawo do nauki religii w szkole</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Wielkimi krokami zbliża się także ostateczna rozprawa z religią w szkołach, którą poprzedzono atakiem na rangę tego przedmiotu. Na początek, nowy rząd chce ograniczyć liczbę lekcji religii z 2 do 1 godziny w tygodniu, która ma być obligatoryjnie pierwszą lub ostatnią lekcją w ciągu dnia, usunąć ocenę z religii ze świadectwa szkolnego i wpływu na średnią ocen oraz usunąć katechetów z rad pedagogicznych. Sprzeciwiając się temu, sporządziliśmy już 3 analizy prawne. Wbrew kłamstwom radykałów, publiczne finansowanie lekcji religii w szkołach jest standardem w większości krajów UE. Niezbędne jest też wyjaśnianie, że pieniądze przeznaczone na ten cel są po prostu normalną pensją nauczycieli przedmiotu szkolnego, a obecność oceny z religii na szkolnym świadectwie wynika z samego faktu jej uznania jako przedmiotu szkolnego, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Szkół dotyczą także, ogłoszone przez Ministerstwo Edukacji, potężne zmiany w programie nauczania, które nasi eksperci określili mianem „dechrystianizacji szkoły”. Budując koalicję organizacji nauczycielskich i ekspertów przedmiotowych, szykujemy się do walki z nadciągającą próbą zmiany rozporządzenia regulującego program kształcenia naszych dzieci.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Fundusz Kościelny pretekstem do ataków na Kościół</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Odpowiedzieliśmy także na szeroko rozpowszechniane kłamstwa i manipulacje na temat źródeł finansowania Kościoła. Podczas konferencji zorganizowanej w Sekretariacie Episkopatu Polski, Łukasz Bernaciński z zarządu Ordo Iuris przypomniał, że Fundusz Kościelny powstał po to, by przekazywać poszkodowanym kościołom zyski z zagrabionych przez władze komunistyczne nieruchomości kościelnych. Przy okazji pokazaliśmy najlepsze sposoby na rozwiązanie stale nawracającego problemu. Przykładem państwa, które mogłoby być cenną inspiracją są między innymi Czechy, które zdecydowały się na częściową restytucję majątku odebranego w okresie komunistycznym Kościołowi w połączeniu z rozłożoną na roczne raty rekompensatą. Alternatywnym rozwiązaniem jest zastąpienie Funduszu dobrowolnym odpisem podatkowym </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">działającym na podobnych zasadach co odpis na organizacje pożytku publicznego. </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem mediów. Relacjonowały ją między innymi branżowe serwisy kościelne czy finansowe, a także najważniejsze portale ogólnopolskie jak Interia czy Onet. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jeśli chrześcijanie pozostaną bierni, gdy lewicowy rząd odpala piły mechaniczne by zrealizować politykę „opiłowywania” katolików z rzekomych przywilejów, to wkrótce wszyscy obudzimy się w państwie wojującego ateizmu, gdzie nie będzie można mówić o swojej wierze ani nosić publicznie symboli religijnych takich jak różaniec, krzyżyk czy medalik.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Nie łudźmy się – radykałowie nie poprzestaną na likwidacji klauzuli sumienia i usunięciu religii ze szkół. Oni chcą wejść ze swą ateistyczną ideologią do naszych domów, rodzin, a nawet kościołów.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zobowiązanie ze strony prawników i ekspertów Ordo Iuris jest jednoznaczne – nie porzucimy żadnego Polaka prześladowanego i gnębionego ze względu na wiarę. Polska tradycja i polska konstytucja stoją po stronie państwa, które "współdziała” z Kościołem „dla dobra człowieka i dobra wspólnego” (art. 25 Konstytucji). Polska tradycja ustrojowa odrzuca wojujące modele „państwa świeckiego”. Będziemy tej pięknej tradycji bronić.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris</span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--body--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--komentarze--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul/public/2024-03/Kwas%CC%81niewski%202.jpeg?itok=a1pvI8Wj" width="350" height="175" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--komentarze.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pilowanie-chrzescijan" hreflang="pl">piłowanie chrześcijan</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/rekolekcje" hreflang="pl">rekolekcje</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katecheza" hreflang="pl">katecheza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/przesladowanie-chrzescijan" hreflang="pl">prześladowanie chrześcijan</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katolicyzm" hreflang="pl">katolicyzm</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Thu, 28 Mar 2024 08:09:13 +0000 filip.bator 5319 at https://ordoiuris.pl Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza Ordo Iuris https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/prawo-ucznia-do-udzialu-w-rekolekcjach-analiza-ordo-iuris <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza Ordo Iuris <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>sob., 03/23/2024 - 17:13</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>· Antyreligijne organizacje pozarządowe wysyłają pisma do dyrektorów szkół, w których organizowane są rekolekcje.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Może to mieć na celu wywołanie tzw. „efektu mrożącego”, czyli wzbudzenia wśród  dyrektorów szkół obawy przed organizacją rekolekcji.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Ordo Iuris wskazuje w analizie, że rekolekcje mogą odbywać się zarówno w kościele, jak i na terenie szkoły, a ich uczestnikiem może być każdy uczeń, który wyrazi taką wolę.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Szkoła musi zapewnić uczniom opiekę w czasie rekolekcji. Polecenie nauczycielowi sprawowania takiej opieki nie narusza jego praw.</strong></p> <p class="text-align-justify"><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/prawo-ucznia-do-udzialu-w-rekolekcjach-analiza-zarzutow-stawianych"><strong>PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK</strong></a></p> <p class="text-align-justify">Wielki Post to czas, w którym w szkołach i kościołach organizowane są rekolekcje dla dzieci i młodzieży. Odbywa się to przy współpracy miejscowej parafii, szkoły oraz rodziców. Instytut Ordo Iuris wskazuje, że organizacja rekolekcji w szkole jest dopuszczalna i stanowi znaczne udogodnienie dla rodziców, uczniów i nauczycieli. Nie oznacza to, że rekolekcje w szkole to rozwiązanie lepsze niż odbywanie ich w kościele. Dochodzi jednak do coraz częstszych prób przeszkodzenia w organizacji tego typu wydarzeń z wykorzystaniem szkolnej przestrzeni, podejmowanych przez antyreligijne organizacje pozarządowe. Działania te polegają np. na wysyłaniu pism do szkół, w których rzekomo miałoby dochodzić do nieprawidłowości przy organizacji rekolekcji wielkopostnych. Taka aktywność może wywierać presję na dyrektorów placówek, by odstąpili od organizowania rekolekcji.</p> <p class="text-align-justify">W związku z tym, Instytut Ordo Iuris przygotował analizę stanowiącą odpowiedź na zarzuty dotyczące zasad organizacji rekolekcji dla uczniów. Eksperci Instytutu wykazali, że rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły oraz, że może w nich uczestniczyć każdy uczeń, który tego chce. Fakt nieuczęszczania na lekcje religii nie ma w tym wypadku znaczenia. Nie istnieje przy tym obowiązek wyrażania pisemnej zgody na udział ucznia w rekolekcjach, jeśli uczeń uczęszcza na lekcje religii.</p> <p class="text-align-justify">W analizie wskazano, że szkoła musi zapewnić opiekę uczniom w czasie rekolekcji. Jak twierdzą antyreligijne organizacje pozarządowe, ma to prowadzić do naruszania praw nauczycieli. Prawnicy Instytutu wykazali jednak, że polecenie nauczycielowi sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych na terenie szkoły lub kościoła, nie oznacza zmuszania go do ujawnienia swojego światopoglądu, nie narusza jego dóbr osobistych ani nie stanowi zmuszania do uczestniczenia w praktykach religijnych.</p> <p class="text-align-justify">„Należy odróżnić udział w praktykach religijnych od bycia świadkiem czy jedynie obserwowania praktyk religijnych. Bierne stanie w kościele nie stanowi uczestnictwa w sprawowanym kulcie lub udziału w praktykach religijnych. W takim przypadku nauczyciele są biernymi obserwatorami praktyk religijnych, a nie ich przedmiotem lub podmiotem. Ponadto Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, iż osoba, która deklaruje się jako niewierząca, nie może oczekiwać, że nie będzie miała kontaktu z osobami wierzącymi, ich praktykami i symbolami religijnymi, bo byłoby to równoznaczne z ograniczeniem swobody sumienia osób wierzących” – podkreślił Łukasz Bernaciński, członek zarządu Instytutu Ordo Iuris.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-03/AdobeStock_414811632_0.jpeg?itok=uo96wwYb" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/szkola" hreflang="pl">szkoła</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/rekolekcje" hreflang="pl">rekolekcje</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/uczniowie" hreflang="pl">uczniowie</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Sat, 23 Mar 2024 16:13:04 +0000 filip.bator 5306 at https://ordoiuris.pl Należy ograniczyć możliwość uzyskania przywilejów podatkowych przez związki wyznaniowe https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/nalezy-ograniczyc-mozliwosc-uzyskania-przywilejow-podatkowych-przez-zwiazki <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Należy ograniczyć możliwość uzyskania przywilejów podatkowych przez związki wyznaniowe <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>śr., 02/28/2024 - 11:51</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:none"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Polskie rozwiązania prawne w zakresie wpisu do rejestru mogą zostać wykorzystane przez pseudo-związki wyznaniowe, dla których celem nie jest działalność religijna a przestępcza. </span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:none"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· W ocenie Ordo Iuris, wskazane jest wprowadzenie dodatkowych warunków, po spełnieniu których związki wyznaniowe uzyskiwałby pełny dostęp do ulg i przywilejów podatkowych.</span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:none"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Podobne rozwiązania funkcjonują w innych krajach, takich jak Austria czy Czechy.</span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:none"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Instytut Ordo Iuris przygotował analizę na ten temat. </span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:none"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><a href="https://ordoiuris.pl/rejestracja-zwiazkow-wyznaniowych-w-wybranych-panstwach-europejskich" style="color:#0563c1; text-decoration:underline">PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK</a></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="text-autospace:none"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W Polsce wymogi prawne rejestrowania kościołów i innych związków wyznaniowych zostały uregulowane w ustawie z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Zgodnie z art. 30 omawianego aktu prawnego, wpis do rejestru odbywa się poprzez złożenie deklaracji o utworzeniu Kościoła lub innego związku wyznaniowego i wniosku o wpis do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych. Wniosek o rejestrację składa co najmniej 100 obywateli polskich posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Z chwilą wpisu do rejestru w drodze decyzji administracyjnej, kościół lub inny związek wyznaniowy uzyskuje, jako całość, osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym w ustawach </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Przyjęte rozwiązania gwarantują realizację konstytucyjnego prawa do wolności sumienia i religii. Z tego względu organy rejestrowe np. nie oceniają prawdziwości czy słuszności głoszonych przekonań religijnych przez ubiegające się o wpis związki religijne. Wszystkie zarejestrowane związki wyznaniowe uzyskują z chwilą rejestracji takie same uprawnienia. Nie istnieje tutaj zróżnicowanie ich praw i obowiązków w zależności od liczby członków, liczby lat funkcjonowania w Polsce czy innych czynników. Jak pokazuje praktyka, takie rozwiązanie może zostać wykorzystane przez niektóre związki religijne do celów sprzecznych z obowiązującym prawem. </span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">W ocenie Ordo Iuris, wskazane byłoby rozważenie możliwości wprowadzenia np. okresu przejściowego, po upływie którego zarejestrowany związek religijny nabywałby prawo do ulg podatkowych. Zminimalizowałoby to ryzyko nadużyć finansowych popełnianych przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na rozwiązania przyjęte w innych państwach. Przykładowo w Czechach przywileje finansowe nadaje się dopiero po 10 latach funkcjonowania wspólnoty religijnej, w Austrii po co najmniej 20 latach. Wśród innych przesłanek koniecznych do nabycia szczególnych uprawnień, w części państw wymaga się publikacji rocznych sprawozdań z działalności za dany rok kalendarzowy przez określona liczbę lat. Dodatkowo w większości krajów zastrzeżono, że w czasie „okresu próbnego” działalność danej wspólnoty wyznaniowej nie może godzić w prawo, porządek i bezpieczeństwo państwa i obywateli. </span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">„Aby przeciwdziałać nadużyciom przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe wskazane jest zreformowanie polskiego systemu rejestracji związków wyznaniowych. Jest to o tyle istotne, że obecne rozwiązanie może zostać wykorzystane przez te quasi-związki religijne, dla których celem nie jest działalność religijna a przestępcza. Z tego względu wskazanym byłoby wprowadzenie dodatkowych warunków jak np. okres przejściowy od uzyskania wpisu do rejestru, po upływie którego dany związek wyznaniowy uzyskiwałby dostęp do ulg i przywilejów innych niż kultyczne” - wskazuje dr Kinga Szymańska, analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris.  </span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-02/AdobeStock_498378558_0.jpeg?itok=hjEM_IoS" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/zwiazki-wyznaniowe" hreflang="pl">związki wyznaniowe</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/podatki" hreflang="pl">podatki</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Wed, 28 Feb 2024 10:51:55 +0000 filip.bator 5251 at https://ordoiuris.pl Rejestracja związków wyznaniowych w wybranych państwach europejskich https://ordoiuris.pl/rejestracja-zwiazkow-wyznaniowych-w-wybranych-panstwach-europejskich <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Rejestracja związków wyznaniowych w wybranych państwach europejskich <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>śr., 02/28/2024 - 11:47</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>· Obowiązujące w polskim systemie prawnym regulacje umożliwiają z chwilą wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych nabycie szeregu uprawnień.  </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Liberalne rozwiązania mogą jednak zostać wykorzystane przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe, które prowadzą działalność przestępczą. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Rozwiązania zastosowane w niektórych państwach europejskich nakładają ostrzejsze wymogi w zakresie przyznawania związkom wyznaniowym szerokiego katalogu uprawnień. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Wskazanym jest wprowadzenie okresu przejściowego od uzyskania wpisu do rejestru, po upływie którego związek wyznaniowy uzyskiwałby dostęp do ulg i przywilejów innych niż kultyczne.</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Wprowadzenie</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">W Polsce wymogi prawne rejestrowania kościołów i innych związków wyznaniowych zostały uregulowane w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" title="" id="_ftnref1">[1]</a>. Zgodnie z art. 30 omawianego aktu prawnego wpis do rejestru odbywa się poprzez złożenie deklaracji o utworzeniu Kościoła lub innego związku wyznaniowego i wniosku o wpis do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych. Postępowanie w sprawie rejestracji związku wyznaniowego wszczynane jest na wniosek zainteresowanych podmiotów. Wniosek o rejestrację składa co najmniej 100 obywateli polskich posiadających pełną zdolność do czynności prawnych (art. 31 u.g.w.s.w.), które stają się stroną postępowania, a w stosunku do których decyzja organu rejestrowego nie wywołuje bezpośrednio skutków prawnych. Tym samym to nie związek wyznaniowy ma legitymację do złożenia wniosku, pomimo iż zgoda na wpis lub odmowa dokonania wpisu wpływa bezpośrednio na jego sytuację<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" title="" id="_ftnref2">[2]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Warunkiem dokonania wpisu jest złożenie, wraz z wnioskiem, deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego (art. 30 u.g.w.s.w.). Zgodnie z poglądami doktryny prawa deklaracja jest jedynie obligatoryjnym elementem wniosku o wpis, który nie ma co prawda wskazanych enumeratywnie elementów, ale interpretacja przepisu prowadzi do wniosku, że jego konstruktywnym elementem jest wola utworzenia struktury organizacyjnej związku wyznaniowego o określonej nazwie. Elementy deklaracji nie zostały wprost określone w ustawie ale przyjmuje się, że jest nim oświadczenie członków założycieli o woli utworzenia struktury organizacyjnej kościoła lub innego związku wyznaniowego o określonej nazwie<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" title="" id="_ftnref3">[3]</a>. Podpisy wnioskodawców muszą być notarialnie poświadczone, a lista musi uwzględniać takie elementy jak: imię i nazwisko, data urodzenia, miejsce zamieszkania oraz rodzaj, seria i numer dokumentu tożsamości oraz numer PESEL<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" title="" id="_ftnref4">[4]</a>. Z chwilą wpisu do rejestru w drodze decyzji administracyjnej kościół lub inny związek wyznaniowy uzyskuje, jako całość, osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym w ustawach (art. 34 ust. 2 u.g.w.s.w.).</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Warunki rejestracji i uprawnienia związków wyznaniowych w wybranych państwach UE</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Niemcy</strong></p> <p class="text-align-justify">Zagadnienie dotyczące kościołów i innych związków wyznaniowych w Niemczech uregulowano w art. 137 Konstytucji Weimarskiej<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" title="" id="_ftnref5">[5]</a>.  Po II wojnie światowej na mocy art. 140 Ustawy Zasadniczej Republiki Niemiec (Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland, GG) z 23 maja 1949 r.<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" title="" id="_ftnref6">[6]</a> utrzymano postanowienia dotyczące spraw wyznaniowych z poprzedniej konstytucji<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" title="" id="_ftnref7">[7]</a>. Ponadto uznano w art. 4 Konstytucji z 1949 r., iż wolność wyznania, sumienia oraz wolność przekonań religijnych i światopoglądowych jest nienaruszalna (Alle Menschen sind vor dem Gesetz gleich)<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" title="" id="_ftnref8">[8]</a>. Mimo, że „Grundgesetz” nie sankcjonuje istnienia kościoła państwowego, główne wyznania chrześcijańskie, kongregacje żydowskie i inne organizacje religijne uznane za podmioty prawa publicznego cieszą się statusem przyznającym uprawnienia, takie jak zatrudnianie urzędników oraz możliwość pobierania podatku (kościelnego) na podstawie wykazów podatków obywatelskich (art. 140 GG w zw. z art. 137 ust. 6 Konstytucji Weimarskiej)<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" title="" id="_ftnref9">[9]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Na mocy art. 137 ust. 5 Konstytucji Weimarskiej wspólnoty wyznaniowe pozostają korporacjami prawa publicznego, o ile w przeszłości korzystały z tego statusu. Inne związki wyznaniowe uzyskują takie same prawa na wniosek, jeżeli ich statut konstytucja i liczba członków dają rękojmię ich trwałości. W odróżnieniu jednak od innych korporacji prawa publicznego wspólnoty wyznaniowe posiadające ten status nie są zintegrowane ze strukturą państwa. Zachowują pełną niezależność, nawet jako korporacje publiczne. Z tym statusem wiąże się kilka szczególnych praw. Po pierwsze, każda wspólnota religijna, na wniosek złożony do właściwego kraju związkowego, uzyskuje status korporacji prawa publicznego, jeżeli będzie mogła udowodnić na podstawie swoich statutów oraz liczby swoich członków, że faktycznie stanowi wspólnotę stałą (tzw. rękojmia trwałości). Po drugie, jeżeli dwa lub więcej związków wyznaniowych utworzonych na mocy prawa publicznego połączy się w celu utworzenia jednego stowarzyszenia, nowy podmiot prawa również będzie korporacją prawa publicznego. Po trzecie, do uzyskania przez związki wyznaniowe statusu korporacji prawa publicznego wymagane jest także posłuszeństwo członków danej wspólnoty wobec prawa<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" title="" id="_ftnref10">[10]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Wspólnoty wyznaniowe, które nie mają statusu korporacji prawa publicznego, uzyskują zdolność prawną na postawie prawa cywilnego, a ich status jest co najmniej taki, jak prywatnego zarejestrowanego stowarzyszenia<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" title="" id="_ftnref11">[11]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Organizacje religijne prawa publicznego mają specjalną kategorię, jeśli chodzi o przywileje podatkowe, określone w § 54 kodeksu podatkowego z 16 marca 1976 r.<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" title="" id="_ftnref12">[12]</a> (Abgabenordnung AO) jako „kirchliche zwecke” (cele kościelne). Termin „kirchliche zweck” odnosi się wyłącznie do spółek prawa publicznego, które mają specjalny status na mocy artykułów weimarskich włączonych do art. 140 Grundgesetz<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" title="" id="_ftnref13">[13]</a>. Aby spełnić kryteria, działalność organizacji musi stanowić altruistyczną promocję wspólnoty religijnej będącej korporacją prawa publicznego (§ 54 ust. 1 AO). Cele te obejmują w szczególności zakładanie i utrzymywanie kościołów; odprawianie nabożeństw religijnych; kształcenie duchownych; edukacja religijna; pochówek zmarłych; zarządzanie majątkiem kościelnym; opłacanie duchowieństwa i innego personelu; opieka nad osobami starymi i chorymi oraz po nich wdowami i sierotami (§ 54 ust. 2 AO). Wszelkie dalsze ustawy niezbędne do wdrożenia postanowień ustanawiane są przez każdy z krajów związkowych<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" title="" id="_ftnref14">[14]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Austria</strong></p> <p class="text-align-justify">Konstytucyjną podstawę statusu prawnego uznanych kościołów i związków wyznaniowych stanowi art. 15 Zasadniczej ustawy państwowej o ogólnych prawach obywateli z 23 grudnia 1867 r. (Staatsgrundgesetz über die allgemeinen Rechte der Staatsbürger, StGG)<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" title="" id="_ftnref15">[15]</a>. Zgodnie z jej postanowieniami „Każdy prawnie uznany Kościół i związek wyznaniowy ma prawo do publicznego praktykowania religii, samodzielnie organizuje i kieruje swoimi sprawami wewnętrznymi, pozostaje w posiadaniu i korzysta z jego instytucji, fundacji i funduszy przeznaczonych na cele kultowe, dydaktyczne i charytatywne, ale jak każde społeczeństwo podlega ogólnym przepisom prawa stanowego”.</p> <p class="text-align-justify">Drugim aktem prawnym jest ustawa z dnia 20 maja 1874 r. dotycząca prawnego uznania związków wyznaniowych (Gesetz, betreffend die gesetzliche Anerkennung von Religionsgesellschaften)<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" title="" id="_ftnref16">[16]</a>. Wspomniany akt prawny reguluje kwestię nabycia przez związek wyznaniowy statusu „uznanego związku wyznaniowego”. Zgodnie z art. 1 tej ustawy uznanie za związek wyznaniowy może nastąpić jeśli doktryna, statuty, a także wybrana nazwa nie zawierają niczego nielegalnego lub moralnie obraźliwego. <a href="#_ftn17" name="_ftnref17" title="" id="_ftnref17">[17]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Prawne uznanie kościoła lub innego związku wyznaniowego nadaje mu najwyższy status, jaki Republika Austrii może nadać wspólnocie religijnej. Uznanie prawne polega na nadaniu kościołowi lub innemu związkowi wyznaniowemu osobowości prawnej prawa publicznego, co nadaje mu status korporacji prawa publicznego. Traktowanie kościołów i związków wyznaniowych jako korporacji prawa publicznego sui generis ma mniej pozytywną treść prawną niż stwierdzenie, że państwo nie postrzega religii jako sprawy prywatnej. Kościoły są generalnie uwzględniane za każdym razem, gdy ustawodawstwo państwowe odnosi się do korporacji prawa publicznego, chyba że prawo wyraźnie je wyklucza<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" title="" id="_ftnref18">[18]</a>. Podmioty te realizują zadania leżące w interesie publicznym. Oprócz zadań religijnych obejmuje to także zadania społeczne i kulturalno-polityczne, służące dobru wspólnemu. Zasadnicza ustawa państwowa o ogólnych prawach obywateli przyznaje wszystkim prawnie uznanym kościołom i innym związkom wyznaniowym prawo do wspólnego praktykowania swojej religii w miejscach publicznych oraz do samodzielnego organizowania i kierowania swoimi sprawami wewnętrznymi. Ponadto prawnie uznane kościoły i inne związki wyznaniowe dysponują szerokimi uprawnieniami w różnych obszarach, takimi jak prawo do prowadzenia nauczania religii w szkołach publicznych lub szkołach prywatnych, czy też przywileje wynikające z prawa podatkowego. Wyznania religijne zarejestrowane przez państwo nie mają tych przywilejów<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" title="" id="_ftnref19">[19]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Wyznawcy wspólnoty religijnej, która nie została jeszcze prawnie uznana, mogą zjednoczyć się, tworząc „zarejestrowane przez państwo wyznanie religijne”. Podmiot ten posiada osobowość prawną, jednak w przeciwieństwie do prawnie uznanego kościoła i innego związku wyznaniowego nie jest korporacją prawa publicznego. Status zarejestrowanego wyznania religijnego można uzyskać na wniosek, po spełnieniu określonych warunków. Obejmuje to między innymi przedstawienie statutu zgodnego z prawem oraz udowodnienie, że wspólnota wyznaniowa liczy co najmniej 300 osób zamieszkujących w Austrii. Osoby te nie mogą być członkami innego zarejestrowanego przez państwo wyznania religijnego ani prawnie uznanego kościoła lub związku wyznaniowego. Kancelaria Federalna (w szczególności Urząd Kultury) prowadzi publiczny rejestr wyznań religijnych posiadających osobowość prawną. Mają one prawo określać siebie jako „wyznanie religijne zarejestrowane przez państwo” (§ 2 ust. 6 ustawy federalnej o osobowości prawnej wspólnot wyznaniowych z dnia 11 sierpnia 2011 r.<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" title="" id="_ftnref20">[20]</a>)<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" title="" id="_ftnref21">[21]</a>. Uznanie prawne wspólnoty wyznaniowej może nastąpić na wniosek, po spełnieniu określonych przesłanek. Obejmuje to między innymi wymóg istnienia jako wspólnota wyznaniowa w Austrii przez okres co najmniej 20 lat (w tym 10 lat w formie zorganizowanej i co najmniej 5 lat jako wspólnota wyznaniowa zarejestrowana przez państwo) (§ 11 ust. 1 lit. A ustawy federalnej o osobowości prawnej wspólnot wyznaniowych z dnia 11 sierpnia 2011 r.<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" title="" id="_ftnref22">[22]</a>). Ponadto dana wspólnota religijna musi liczyć co najmniej 2 osoby na tysiąc (0,2 procent) ludności Austrii<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" title="" id="_ftnref23">[23]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Czechy</strong></p> <p class="text-align-justify">Na mocy ustawy nr 3/2002 z dnia 7 stycznia 2002 r. o wolności wyznania i statusie kościołów i związków wyznaniowych oraz o zmianie niektórych ustaw (ustawa o kościołach i związkach wyznaniowych) kościół i wspólnota wyznaniowa powstają przez dobrowolne stowarzyszenie osób fizycznych (§ 4 ust. 1)<a href="#_ftn24" name="_ftnref24" title="" id="_ftnref24">[24]</a>. Kwestia uzyskania osobowości prawnej została natomiast uregulowana w § 6 omawianej ustawy, zgodnie z którym kościół i inny związek wyznaniowy uzyskują osobowość prawną z chwilą rejestracji, powstaje wówczas „zarejestrowany kościół/związek wyznaniowy”.  Zgodnie z § 7 ust. 1 tylko zarejestrowany kościół i związek wyznaniowy mogą, na warunkach określonych w przywołanej ustawie, uzyskać upoważnienie do korzystania z następujących uprawnień szczególnych w celu wypełniania swojej misji: nauczania religii w szkołach państwowych; posługi duszpasterskiej w miejscach, w których odbywa się zatrzymanie, uwięzienie, areszt ochronny, leczenie ochronne i wychowanie ochronne; odprawiania uroczystości, podczas których zawierane są małżeństwa kościelne; zakładania szkół kościelnych; utrzymania przez duchownych obowiązku zachowania tajemnicy spowiedzi, jeżeli obowiązek ten stanowi tradycyjną część nauczania kościoła i innego związku wyznaniowego od co najmniej 50 lat. Zarejestrowany kościół/związek wyznaniowy, uprawniony do korzystania ze szczególnych uprawnień, publikuje corocznie roczne sprawozdanie z korzystania z praw (§ 7 ust. 3).</p> <p class="text-align-justify">Zarejestrowany kościół i związek wyznaniowy mogą złożyć wniosek o zezwolenie na korzystanie z uprawnień szczególnych, jeśli jest zarejestrowany na podstawie niniejszej ustawy nieprzerwanie od co najmniej 10 lat od dnia złożenia wniosku, publikował roczne sprawozdanie z działalności za rok kalendarzowy co roku przez 10 lat poprzedzających złożenie wniosku, należycie wypełnia obowiązki wobec państwa i osób trzecich, cieszy się dobra opinią (§ 11 ust. 1). Wniosek ten musi być poparty podpisami pełnoletnich obywateli stanowiących minimum promil wszystkich rezydentów Czech (§ 11 ust. 4 lit. a).</p> <p class="text-align-justify">Na zasadzie wyjątku Ministerstwo Kultury, za zgodą Rządu, może udzielić zezwolenia na szczególne uprawnienia zgodnie z § 7 ust. 1 kościołom i związkom wyznaniowym reprezentującym ważne religie świata o długiej tradycji historycznej, działającym na terytorium Republiki Czeskiej i zarejestrowanym zgodnie z niniejszą ustawą. Z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na korzystanie ze szczególnych uprawnień może wystąpić zarejestrowany kościół i stowarzyszenie wyznaniowe, które należycie wypełnia swoje obowiązki wobec państwa i osób trzecich. Zezwolenie może zostać przyznane wyłącznie w terminie 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy nr 3/2002 o wolności wyznania i statusie kościołów i związków wyznaniowych (§ 27 ust. 8).</p> <p class="text-align-justify">Wspólnoty religijne uzyskują osobowość prawną poprzez rejestrację państwową w specjalnym rejestrze administrowanym przez Ministerstwo Kultury<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" title="" id="_ftnref25">[25]</a>. Zarejestrowane wspólnoty religijne w Republice Czeskiej mogą zrzeszać się w związki wspólnot religijnych (§ 8 ust. 1). Związki te uzyskują osobowość prawną po rejestracji państwowej w specjalnym rejestrze zarządzanym przez Ministerstwo Kultury (§ 8 ust. 2). Związki nie mają prawa do zakładania innych osób prawnych (§  8 ust. 3).</p> <p class="text-align-justify">W §10 ust. 1 ustawy nr 3/2002 wprowadzono wymóg, że wnioski o rejestrację kościołów i związków wyznaniowych zgłaszają do Ministerstwa Kultury co najmniej trzy osoby fizyczne, które ukończyły 18 lat, mają pełną zdolność do czynności prawnych są obywatelami Republiki Czeskiej lub obcokrajowcami posiadającymi stałe miejsce zamieszkania w Republice Czeskiej. Wniosek o rejestrację może złożyć wspólnota religijna, która posiada 300 dorosłych wiernych (§ 10 ust. 2 lit. c).</p> <p class="text-align-justify">W myśl § 27 ust. 4 dochody kościoła i związku wyznaniowego obejmują głównie wkłady osób fizycznych i prawnych; dochody ze sprzedaży i najmu majątku ruchomego, nieruchomego i wartości niematerialnych i prawnych kościołów i związków wyznaniowych, odsetki od depozytów, darowizny i spadki, zbiórki pożyczki i kredyty, dochody z prowadzonej działalności gospodarczej lub innej działalności zarobkowej, dotacje. Natomiast przedmiot działalności gospodarczej i innej działalności zarobkowej musi być określony w dokumencie podstawowym zarejestrowanego kościoła i związku wyznaniowego. Działalność gospodarcza i inna działalność zarobkowa kościoła i związku wyznaniowego może być jedynie jego dodatkową działalnością zarobkową (ust. 5). Jednocześnie zgodnie z ustawą kościół i wspólnota wyznaniowa prowadzą rachunkowość według odrębnych przepisów (ust. 6).</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Słowacja</strong></p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z art. 24 ust. 3 Konstytucji Republiki Słowackiej z dnia 1 września 1992 r.<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" title="" id="_ftnref26">[26]</a>, organizacjom religijnym, w tym kościołom i wspólnotom wyznaniowym, przysługuje prawo do autonomii przy zarządzaniu swoimi sprawami. Dzięki temu mogą one rozwijać własne struktury, powoływać duchowieństwo, realizować nauczanie religii oraz zakładać instytucje religijne niezależne od władz państwowych<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" title="" id="_ftnref27">[27]</a>. Zgodnie z ustawą 308/1991 o wolności wyznania, statusie kościołów i społeczności religijnych z dnia 4 lipca 1991 r. (Zákon č. 308/1991 Zb. Zákon o slobode náboženskej viery a postavení cirkví a náboženských spoločností)<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" title="" id="_ftnref28">[28]</a> w celu uzyskania statusu związku wyznaniowego, dana grupa musi dokonać rejestracji w Ministerstwie Kultury Republiki Słowackiej. Zarejestrowane społeczności religijne otrzymują status osoby prawnej i mogą współpracować z państwem. Katalog uprawnień przysługujących kościołom i innym związkom wyznaniowym został zawarty w § 6 ust. 1 omawianej ustawy. Zgodnie z jego brzmieniem podmioty te mogą m.in. uczyć religii, posiadać majątek ruchomy i nieruchomy oraz posiadać inne prawa majątkowe i niematerialne, zakładać i obsługiwać specjalnie wybudowane obiekty, prowadzić drukarnie, wydawnictwa, zakładać i prowadzić własne instytucji i obiekty kultury, placówki medyczne.</p> <p class="text-align-justify">W 2023 r. w Słowacji istniało 18 zarejestrowanych związków wyznaniowych. Taki stan rzeczy jest wynikiem bardzo restrykcyjnych wymogów ustawowych. Największą barierę stanowi liczba wiernych niezbędnych do zarejestrowania nowego związku wyznaniowego. Do roku 2017 liczba ta wynosiła 20 tysięcy osób. Po 31 stycznia 2017 r., w wyniku zmian ustawy nr 308/1991 o swobodzie przekonań religijnych oraz statusie kościołów i stowarzyszeń religijnych, granica została podwyższona do 50 tys. osób (§ 11 ustawy 308/1991)<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" title="" id="_ftnref29">[29]</a>. Zmiana ta wzbudziła na tyle poważne kontrowersje, iż wydano specjalne memorandum, w którym wyjaśniono, że zwiększenie limitu członków kościoła lub innego związku wyznaniowego zostało podyktowane koniecznością eliminacji kościołów i związków wyznaniowych, zakładanych jedynie w celu uzyskania finansowania i subwencji<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" title="" id="_ftnref30">[30]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Omawiana ustawa przewiduje, że państwo uznaje tylko te kościoły i związki wyznaniowe, które są zarejestrowane (§ 4 ust. 4). Ponadto jedynie kościoły i związki wyznaniowe, które są zarejestrowane, mogą domagać się zawarcia umowy o wzajemnej współpracy z państwem (§ 4 ust. 5). Funkcjonowanie kościoła lub związku wyznaniowego nie może stać w sprzeczności z konstytucją, zagrażać bezpieczeństwu obywateli i porządkowi publicznemu, zdrowiu i moralności ani prawom i wolnościom innych osób, niepodległości i integralności terytorialnej (§ 6 ust. 2). Powyższe wymogi skutkują tym, że niewielka liczba podmiotów spełnia wymogi rejestracji według słowackich przepisów prawnych.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Litwa</strong></p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z art. 43 Konstytucji Litwy<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" title="" id="_ftnref31">[31]</a> na terytorium republiki działają dwie formy kościołów i związków wyznaniowych<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" title="" id="_ftnref32">[32]</a>. Pierwsza z nich to uznane przez państwo tradycyjne kościoły i organizacje religijne Litwy. Ich katalog został określony w art. 5 ustawy z dnia 11 lutego 1995 r. o wspólnotach i stowarzyszeniach wyznaniowych Republiki Litewskiej<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" title="" id="_ftnref33">[33]</a>. Zgodnie z jego brzmieniem są to: katolicy obrządku łacińskiego, katolicy obrządku greckiego, ewangelicy luteranie, ewangelicy reformowani, prawosławni staroobrzędowcy, Żydzi, muzułmanie sunniccy i karaimscy.</p> <p class="text-align-justify">Druga kategoria to kościoły i inne związki wyznaniowe, które państwo uznaje dopiero po spełnieniu określonych warunków. Ustrojodawca wprost podaje takie okoliczności jak oparcie w społeczeństwie oraz brak sprzeczności z prawem i moralnością głoszonych nauk oraz obrzędów. Zgodnie z omawianym aktem prawnym uznane przez państwo kościoły i organizacje religijne mają osobowość prawną<a href="#_ftn34" name="_ftnref34" title="" id="_ftnref34">[34]</a>.</p> <p class="text-align-justify">Dopełnieniem postanowień konstytucji jest ustawa z dnia 11 lutego 1995 r. o wspólnotach i stowarzyszeniach wyznaniowych Republiki Litewskiej<a href="#_ftn35" name="_ftnref35" title="" id="_ftnref35">[35]</a>. Zgodnie z art. 6 ust. 1 inne (nietradycyjne) wspólnoty wyznaniowe mogą zostać uznane przez państwo za część dziedzictwa historycznego, duchowego i społecznego Litwy, jeżeli będą miały silne i długotrwałe poparcie społeczne, a ich nauczanie i obrzędy nie będą sprzeczne z prawem i moralnością. Uznanie przez państwo oznacza, że ​​państwo wspiera dziedzictwo duchowe, kulturowe i społeczne wspólnot religijnych. <a name="part_6d3a950cf2af48c1a700008d70ca329b" id="part_6d3a950cf2af48c1a700008d70ca329b"></a>Uznania państwowego udziela lub odmawia Sejm Republiki Litewskiej. Ten sam przepis wprowadza również dodatkowy warunek. Wspólnota religijna może wystąpić do Sejmu o uznanie za nietradycyjny związek wyznaniowy nie później niż 25 lat od pierwotnej rejestracji jej lub jej wspólnot wyznaniowych na Litwie. Termin ten jest warunkiem koniecznym wszczęcia procedury o uznanie państwa. Rejestracja pierwotna miała miejsce, jeżeli wspólnota religijna lub należące do niej wspólnoty wyznaniowe działały legalnie (były zarejestrowane) na Litwie po roku 1918 (art. 6 ust. 2). <a name="part_a65339cfd7a546d0ac20695c1673895c" id="part_a65339cfd7a546d0ac20695c1673895c"></a></p> <p class="text-align-justify">Celem wszczęcia procedury uznania wspólnota religijna składa wniosek o uznanie za nietradycyjny związek wyznaniowy do Sejmu. Odpis wniosku przesyła  jednocześnie do Ministra Sprawiedliwości Republiki Litewskiej, który w terminie 6 miesięcy ocenia, czy wnioskodawca spełnia ustawowe wymogi do przyznania statusu nietradycyjnego związku wyznaniowego. Ponadto odpis konkluzji Minister przesyła do wglądu wnioskodawcy. Ostateczną decyzje podejmuje Sejm w formie uchwały w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania konkluzji Ministra Sprawiedliwości. Wnioskodawca po poznaniu się z opinią Ministra Sprawiedliwości ma prawo prrzedstawić Sejmowie własne stanowisko podczas obrad Sejmu nad uchwałą.</p> <p class="text-align-justify">Wszystkie wspólnoty religijne, po spełnieniu warunków i zarejestrowaniu, mogą prowadzić działalność religijną, edukacyjną i dobroczynną. Status tradycyjnego związku wyznaniowego lub zarejestrowanego nietradycyjnego związku wyznaniowego pozwala jednak na korzystnie z przywilejów, takich jak: prawo do wykładania religii w szkołach, udzielanie ślubów ze skutkiem w prawie świeckim, prawo do transmisji uroczystości religijnych w telewizji publicznej, zwolnienie z podatku gruntowego, państwowe emerytury dla duchownych<a href="#_ftn36" name="_ftnref36" title="" id="_ftnref36">[36]</a>. <a name="part_665ddfd826bf4207be30cf8260ad6ba2" id="part_665ddfd826bf4207be30cf8260ad6ba2"></a><a name="part_6126297bda3f4c3ead231166dd41a23f" id="part_6126297bda3f4c3ead231166dd41a23f"></a><a name="part_b4293f5f17b842cdb3a267ca8b368d8d" id="part_b4293f5f17b842cdb3a267ca8b368d8d"></a></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Wnioski</strong></p> <p class="text-align-justify">W porównaniu do niektórych państwa europejskich polski system rejestracji nowych wspólnot religijnych jawi się jako dość liberalny. Przyjęte rozwiązania nie stanowią jednak niczego złego, wręcz przeciwnie. Polski ustawodawca starał się w pełni zagwarantować realizację konstytucyjnego prawa do wolności sumienia i religii. Z tego względu organy rejestrowe np. nie oceniają prawdziwości czy słuszności głoszonych przekonań religijnych przez ubiegające się o wpis związki religijne. Wszystkie zarejestrowane związki wyznaniowe uzyskują z chwilą rejestracji takie same uprawnienia. Nie istnieje tutaj zróżnicowanie ich praw i obowiązków w zależności od liczby członków, liczby lat funkcjonowania w Polsce czy innych czynników. Jak pokazuje praktyka takie rozwiązanie może zostać wykorzystane przez niektóre związki religijne do celów sprzecznych z obowiązującym prawem. Wobec powyższego wskazanym byłoby rozważenie możliwości wprowadzenia np. okresu przejściowego, po upływie którego zarejestrowany związek religijny nabywałby prawo do ulg podatkowych. Zminimalizowałoby to ryzyko nadużyć finansowych popełnianych przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na rozwiązania przyjęte w innych państwach<a href="#_ftn37" name="_ftnref37" title="" id="_ftnref37">[37]</a>. Przykładowo w przypadku liczby lat w Czechach przywileje nadaje się dopiero po 10 latach funkcjonowania wspólnoty religijnej, w Austrii po co najmniej 20 latach. Jeszcze inne rozwiązanie przyjęto w Niemczech, gdzie szczególny status prawny (korporacji prawa publicznego) uzyskują te wspólnoty religijne których struktura i liczebność gwarantują trwałość istnienia, a sama wspólnota odznacza się funkcjonowaniem zgodnym z prawem<a href="#_ftn38" name="_ftnref38" title="" id="_ftnref38">[38]</a>. Dodatkowo w większości państw zastrzeżono, że w tym czasie działalność danej wspólnoty wyznaniowej nie może godzić w prawo, porządek i bezpieczeństwo państwa i obywateli.</p> <p class="text-align-justify">Konkludując w celu przeciwdziałania nadużyciom przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe wskazane jest zreformowanie polskiego systemu rejestracji związków wyznaniowych. Jest to o tyle istotne, że obecne rozwiązanie może zostać wykorzystane przez te quasi-związki religijne, dla których celem nie jest działalność religijna a przestępcza. Z tego względu wskazanym byłoby wprowadzenie okresu przejściowego od uzyskania wpisu do rejestru, po upływie którego związek wyznaniowy uzyskiwałby dostęp do ulg i przywilejów innych niż kultyczne.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Dr Kinga Szymańska – analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris</p> <p class="text-align-justify"> </p> <div> <p class="text-align-justify"> </p> <div class="text-align-justify" id="ftn38"> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-02/AdobeStock_498378558.jpeg?itok=4cITC8VV" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/zwiazki-wyznaniowe" hreflang="pl">związki wyznaniowe</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/podatki" hreflang="pl">podatki</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div id="ftn1"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[1]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Dz. U. 2023, poz. 265 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[2]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">B. Majchrzak, <i>Charakter prawny wpisu do rejestru związków wyznaniowych</i>, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” (2014), nr 6, s. 49. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[3]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">M. Ożóg, <i>Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych w trybie administracyjnym</i>, „Forum Prawnicze” (2015) nr 2, s. 30.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[4]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Tempczyk, <i>Rejestracja związków wyznaniowych w Rzeczpospolitej Polskiej oraz w Federacji Rosyjskiej</i>, „Kultura Prawna” 5(2022), </span><a href="https://thelegalculture.com/legal/article/view/92/129" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://thelegalculture.com/legal/article/view/92/129</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 15.01.2024)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[5]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Rzeszy Niemieckiej („Konstytucja Rzeszy Weimarskiej”) z 11 sierpnia 1919 roku [Die Verfassung des Deutschen Reichs („Weimarer Reichsverfassung“) vom 11. August 1919],</span></span> <a href="https://www.jura.uni-wuerzburg.de/fileadmin/02160100-muenkler/Verfassungstexte/Die_Weimarer_Reichsverfassung_2017ge.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.jura.uni-wuerzburg.de/fileadmin/02160100-muenkler/Verfassungstexte/Die_Weimarer_Reichsverfassung_2017ge.pdf</span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[6]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ustawa Zasadnicza dla Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 roku</span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">, tłum. A.M. Sadowski, E. Haase-Nowocień, </span><a href="https://www.btg-bestellservice.de/pdf/80205000.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.btg-bestellservice.de/pdf/80205000.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[7]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">K. Rogala, <i>Kształtowanie się relacji między państwem a Kościołem. Aspekt historyczno-prawny</i>, „Teologia i Człowiek” 41(2018) nr 1, s. 78; A. Romanko, <i>System państw świeckich na przykładzie wybranych państw europejskich</i>, „<span style="border:none windowtext 1.0pt; background:white; padding:0cm"><span style="color:black">Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”</span></span> 15(2018) nr 1, s. 133. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[8]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">M. Kosek, <i>Wolność religijna w wymiarze pozytywnym i negatywnym na przykładzie orzeczenia Niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 1995</i>, Studia z Prawa Wyznaniowego 5(2002), s. 49-50.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[9]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">C.R. Barker, <i>Church and state relationships in German “public benefit” law</i>, “The International Journal on not-for-profit Law” 3(2000) nr 2, </span><a href="https://www.icnl.org/resources/research/ijnl/church-and-state-relationships-in-german-public-benefit-law" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">https://www.icnl.org/resources/research/ijnl/church-and-state-relationships-in-german-public-benefit-law</span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"> (dostęp: 01.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[10]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">G. Robbers, <i>State and Church in German</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 113.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[11]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[12]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Kodeks podatkowy z 16 marca 1976 r., </span><a href="https://www.gesetze-im-internet.de/ao_1977/BJNR006130976.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.gesetze-im-internet.de/ao_1977/BJNR006130976.html</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[13]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">C.R.  Barker, <i>Church and state relationships in German “public benefit” law</i>, “The International Journal on not-for-profit Law” 3(2000) nr 2, </span><a href="https://www.icnl.org/resources/research/ijnl/church-and-state-relationships-in-german-public-benefit-law" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">https://www.icnl.org/resources/research/ijnl/church-and-state-relationships-in-german-public-benefit-law</span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"> (dostęp: 01.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref14" name="_ftn14" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[14]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn15"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[15]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Zasadniczna ustawa państwowa o ogólnych prawach obywateli z (</span></span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Staatsgrundgesetz über die allgemeinen Rechte der Staatsbürger, <span style="color:black">StGG</span> </span><a href="https://www.ris.bka.gv.at/NormDokument.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10000006&amp;Artikel=15&amp;Paragraf=&amp;Anlage=&amp;Uebergangsrecht=" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.ris.bka.gv.at/NormDokument.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10000006&amp;Artikel=15&amp;Paragraf=&amp;Anlage=&amp;Uebergangsrecht=</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[16]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Ustawa z dnia 20 maja 1874 roku dotycząca prawnego uznania związków wyznaniowych (</span></span><i><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Gesetz, betreffend die gesetzliche Anerkennung von Religionsgesellschaften</span></i> <a href="https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10009173" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10009173</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref17" name="_ftn17" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[17]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">R. Potz, <i>State and Church in Austria</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 439-440.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[18]</span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">R. Potz, <i>State and Church in Austria</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 440.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[19]</span></span></span></span></span></span></a><i><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Gesetzlich anerkannte Kirchen und Religionsgesellschaften, </span></span></span></i><a href="https://www.oesterreich.gv.at/themen/gesetze_und_recht/religionsausuebung/3/Seite.820015.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.oesterreich.gv.at/themen/gesetze_und_recht/religionsausuebung/3/Seite.820015.html</span></span></a> <span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">(dostęp:  31.01.2024).</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[20]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="letter-spacing:.15pt">Ustawa </span></span></span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">federalna o osobowości prawnej wspólnot wyznaniowych</span></span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> z dnia 19 sierpnia 2011 roku </span><a href="https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10010098" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10010098</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[21]</span></span></span></span></span></span></a><i><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Staatlich eingetragene religiöse Bekenntnisgemeinschaften,</span></span></span></i> <a href="https://www.oesterreich.gv.at/themen/gesetze_und_recht/religionsausuebung/3/Seite.820016.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">https://www.oesterreich.gv.at/themen/gesetze_und_recht/religionsausuebung/3/Seite.820016.html</span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[22]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="letter-spacing:.15pt">Ustawa </span></span></span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">federalna o osobowości prawnej wspólnot wyznaniowych</span></span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> z dnia 19 sierpnia 2011 roku </span><a href="https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10010098" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=10010098</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 31.01.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[23]</span></span></span></span></span></span></a><i><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Gesetzlich anerkannte Kirchen und Religionsgesellschaften, </span></span></span></i><a href="https://www.oesterreich.gv.at/themen/gesetze_und_recht/religionsausuebung/3/Seite.820015.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.oesterreich.gv.at/themen/gesetze_und_recht/religionsausuebung/3/Seite.820015.html</span></span></a> <span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">(dostęp:  31.01.2024).</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[24]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ustawa <span style="background:white"><span style="color:black">nr 3/2002 z dnia 7 stycznia 2002 roku o wolności wyznania i statusie kościołów i związków wyznaniowych oraz o zmianie niektórych ustaw (ustawa o kościołach i związkach wyznaniowych),</span></span> </span><a href="https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2002-3" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2002-3</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 1.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[25]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">J.R. Tretera, Z. Horák, <i>State and Church in the Czech Republic</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 77.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[26]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Republiki Słowackiej z dnia 1 września 1992 roku, </span><a href="https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/slowacja.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/slowacja.html</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 1.02.2024)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <h2 style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[27]</span></span></span></span></span></span></a></span></span><span style="font-size:18pt"><span style="background:white"><span style="vertical-align:baseline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal">J.J. Mrozek,<i> Charakterystyka bezpieczeństwa religijnego w Republice Słowackiej, </i>„De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności” 9(2023) nr 1, s. 172.</span></span></span></span></span></span></span></span></h2> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[28]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Zákon č. 308/1991 Zb. Zákon o slobode náboženskej viery a postavení cirkví a náboženských spoločností, </span><a href="https://www.zakonypreludi.sk/zz/1991-308" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.zakonypreludi.sk/zz/1991-308</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 1.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[29]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">J.J. Mrozek,<i> Charakterystyka bezpieczeństwa religijnego…</i>, s. 174.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[30]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">M. Moravčikova, </span></span></span><i><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">State and Religion in the Slovak Republic</span></span></span></i><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">, </span></span></span><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 586.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[31]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Republiki Litewskiej </span><a href="https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/litwa-a.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/litwa-a.html</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 2.02.2024)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[32]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">J. Kuznecoviene, D. Glodenis, </span></span></span><i><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">State and Church in Lithuania</span></span></span></i><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">, </span></span></span><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 333.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[33]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ustawa z dnia 11 lutego 1995 roku o wspólnotach i stowarzyszeniach wyznaniowych Republiki Litewskiej (<span style="background:white"><span style="color:black">Lietuvos Respublikos religinių bendruomenių ir bendrijų įstatymas),<b> </b></span></span></span><a href="https://www.e-tar.lt/portal/lt/legalActEditions/TAR.B4DBBD7C388A?faces-redirect=true" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.e-tar.lt/portal/lt/legalActEditions/TAR.B4DBBD7C388A?faces-redirect=true</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 2.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn34"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref34" name="_ftn34" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[34]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Republiki Litewskiej </span><a href="https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/litwa-a.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/litwa-a.html</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 2.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn35"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref35" name="_ftn35" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[35]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ustawa z dnia 11 lutego 1995 roku o wspólnotach i stowarzyszeniach wyznaniowych Republiki Litewskiej (<span style="background:white"><span style="color:black">Lietuvos Respublikos religinių bendruomenių ir bendrijų įstatymas),<b> </b></span></span></span><a href="https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.21783/asr" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.21783/asr</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 2.02.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn36"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref36" name="_ftn36" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[36]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">E. Śliwiński, <i>Omówienie: <em>Starobałtyjski Związek Wyznaniowy</em> „<em>Romuva</em>” <em>v</em>. <em>Litwa 48329/19</em>. <em>Wyrok ETPCz z dnia 08-06-2021 r</em>.</i><span style="background:white"><span style="color:#4d5156">, </span></span></span><a href="https://isiap.eu/etpcz/starobaltyjski-zwiazek-wyznaniowy-romuva-v-litwa/" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://isiap.eu/etpcz/starobaltyjski-zwiazek-wyznaniowy-romuva-v-litwa/</span></a><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#4d5156"> (dostęp: 25.02.2024)</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn37"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref37" name="_ftn37" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[37]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ł. Bernaciński, P. Pietrzak, P. Tempczyk, <i>Warunki rejestracji związków wyznaniowych w wybranych państwach Unii Europejskiej – rekomendacje zmian w Polsce</i>, </span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/warunki-rejestracji-zwiazkow-wyznaniowych-w-wybranych-panstwach-unii#_ftn36" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/warunki-rejestracji-zwiazkow-wyznaniowych-w-wybranych-panstwach-unii#_ftn36</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 15.02.2024)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn38"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref38" name="_ftn38" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[38]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże.</span></span></span></p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Wed, 28 Feb 2024 10:47:43 +0000 filip.bator 5250 at https://ordoiuris.pl Religia, po złożeniu oświadczenia, jednak przedmiotem obowiązkowym https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/religia-po-zlozeniu-oswiadczenia-jednak-przedmiotem-obowiazkowym <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Religia, po złożeniu oświadczenia, jednak przedmiotem obowiązkowym <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 02/01/2024 - 14:41</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>· Zgodnie z zapowiedziami, Ministerstwo Edukacji Narodowej przekazało do konsultacji społecznych projekt rozporządzenia, które wprowadza rezygnację z wliczania do średniej ocen rocznych lub końcowych ocen klasyfikacyjnych z religii.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Zdaniem Ministerstwa, zmiana wynika z faktu, że lekcje religii mają charakter nieobowiązkowy. Nowe prawo ma obowiązywać od 1 września 2024 r. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Zagadnienie wliczania ocen z religii do średniej stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem sędziów, równoprawna z innymi przedmiotami nauczania możliwość wliczania ocen z religii i etyki do średniej rocznej lub końcowej stanowi konsekwencję umieszczania ocen z religii na świadectwie szkolnym. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Trybunał Konstytucyjny w tym samym wyroku nie zgodził się również z twierdzeniem, że wliczanie oceny z religii spowoduje podwyższenie średniej, argumentując, że średnia zależy od wielu różnych czynników. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Lekcje religii, z chwilą złożenia stosownego oświadczenia przez rodziców lub pełnoletnich uczniów, z przedmiotu do wyboru stają się przedmiotem obowiązkowym. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Instytut Ordo Iuris opracował analizę na ten temat.</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/ocena-z-religii-stanowi-naturalna-konsekwencje-organizowania-nauczania">PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK</a></strong></p> <p class="text-align-justify">Przyjęty w polskim systemie prawnym model nauczania religii należy rozumieć jako wyraz wolności religijnej. Kwestię tę regulują zarówno Konstytucja RP oraz ratyfikowane umowy międzynarodowe, jak i ustawodawstwo zwykłe.</p> <p class="text-align-justify">Zagadnienie wliczania oceny z religii do średniej było rozważane przez Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z dnia 2 grudnia 2009 r. (sygn. U 10/07, OTK 2009/11/163) sędziowie uznali, że wliczanie ocen z religii lub etyki do średniej rocznej lub średniej końcowej jest konsekwencją umieszczania ocen z religii lub etyki na świadectwie szkolnym. Zdaniem Trybunału, konsekwencją ocen z religii na świadectwie szkolnym jest także równoprawna z innymi przedmiotami nauczania możliwość wliczania ocen z religii i etyki do średniej rocznej lub końcowej. Trybunał w omawianym wyroku z 2009 r. zajął się również kwestią zarzutu, że wliczanie oceny z religii do średniej ocen podwyższa średnią, co wpływa na nierówne traktowanie uczniów, którzy nie uczęszczają na żadne ze wskazanych zajęć. W ocenie Trybunału, nie można z góry zakładać, że wliczanie ocen z religii lub etyki do średniej spowoduje podwyższenie średniej, bo może to zależeć w poszczególnych przypadkach od różnych czynników. Ponadto, jak zauważył sąd konstytucyjny, „zaskarżone rozporządzenie stanowi o wliczaniu do średniej rocznej i średniej końcowej rocznych ocen nie tylko z religii, ale także z etyki oraz z «dodatkowych zajęć edukacyjnych», co stwarza dodatkowe możliwości podwyższania średniej”.</p> <p class="text-align-justify">Zdaniem większości przedstawicieli doktryny prawa wyznaniowego, powyższe rozwiązanie jest słuszne, bowiem z jednej strony docenia wysiłek uczniów wybierających przedmioty fakultatywne. Po drugie, wliczanie oceny do średniej dotyczy nie tylko religii lub etyki, ale wszystkich przedmiotów nadobowiązkowych. A to zaś powinno być postrzegane właśnie w kategoriach równego traktowania przedmiotów szkolnych i sprawiedliwego wynagradzania pracy uczniów, a nie jako forma wywierania nacisku w kwestiach światopoglądowych. Ponadto należy uwzględnić aspekt pedagogiczny wystawiania ocen z danego przedmiotu, który działa motywująco na ucznia wspierając tym samym jego rozwój. Natomiast pomijanie oceny z religii przy obliczaniu średniej może działać antywychowawczo. Ocena z religii może również stanowić pomoc dla nadzoru pedagogicznego, który, dokonując ewaluacji procesu dydaktycznego, bada, czy nauczyciel religii wywiązuje się z ustalonych standardów oceniania i klasyfikowania.</p> <p class="text-align-justify">„Edukacja religijna w przedszkolach i szkołach publicznych stanowi emanację podstawowych praw człowieka, zwłaszcza prawa do wolności religijnej oraz prawa rodziców do nauczania i wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniami religijnymi. Jako równoprawny z innymi przedmiot szkolny religia podlega takiemu samemu ocenianiu jak pozostałe przedmioty szkolne. Co istotne, ocenianiu podlega poziom i opanowanie wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę, a nie to, czy uczeń spełnia praktyki religijne. Innymi słowy, kryteria oceny z przedmiotu, jakim jest religia - mimo swych odrębności metodologicznych - nie różnią się w zasadniczy sposób od pozostałych przedmiotów „niewyznaniowych”. Tak rozumiana ocena podlega wliczaniu do średniej - rocznej i końcowej - co nie stanowi przejawu dyskryminacji uczniów nieuczęszczających na religię. Mają oni bowiem możliwość podwyższenia swojej średniej poprzez udział albo w zajęciach z etyki, albo – w braku takiej woli – w jeszcze innych dodatkowych zajęciach edukacyjnych. Ponadto jak zauważają przedstawiciele Komisji Wychowania Konferencji Episkopatu Polski, choć religia jest przedmiotem do wyboru, to z chwilą złożenia stosownego oświadczenia przez rodziców lub pełnoletnich uczniów staje się jednak przedmiotem obowiązkowym” – podkreśla dr Kinga Szymańska, analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-02/AdobeStock_294347883%20%281%29_0.jpeg?itok=2rdumlHV" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/szkola" hreflang="pl">szkoła</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katecheza" hreflang="pl">katecheza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/oceny" hreflang="pl">oceny</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/edukacja-0" hreflang="pl">Edukacja</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Thu, 01 Feb 2024 13:41:48 +0000 filip.bator 5185 at https://ordoiuris.pl Ocena z religii stanowi naturalną konsekwencję organizowania nauczania religii przez szkoły publiczne https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/ocena-z-religii-stanowi-naturalna-konsekwencje-organizowania-nauczania <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Ocena z religii stanowi naturalną konsekwencję organizowania nauczania religii przez szkoły publiczne <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 02/01/2024 - 14:30</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Główne tezy</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Umieszczanie oceny z religii na świadectwie ukończenia danej klasy podlega takim samym zasadom, jak umieszczanie na nim oceny z każdego innego przedmiotu.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· </span></span></b><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Ocenianiu podlegają umiejętności ucznia, a także aktywność, pilność i sumienność a nie udział w praktykach religijnych.</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt 36pt; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Wliczanie oceny z religii do średniej (rocznej i końcowej) nie stanowi przejawu dyskryminacji uczniów nie uczęszczających na religię ze względu na możliwość ich udziału w innych „niewyznaniowych” przedmiotach dodatkowych.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:18.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Wprowadzenie</span></span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Katarzyna Lubnauer w wywiadzie udzielonym 2 stycznia 2024 r. zapowiedziała, że od 1 września 2024 r. <span style="background:white"><span style="color:black">oceny z religii miałyby nie być liczone do średniej na świadectwach</span></span><a href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[1]</span></span></span></span></span></a><span style="background:white"><span style="color:black">. Wcześniej jej przełożona, minister Barbara Nowacka, postulowała, by w ogóle nie pojawiały się one na świadectwach<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[2]</span></span></span></span></span></span></span></a></span></span>. Natomiast 26 stycznia 2024 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, na mocy którego wprowadza się rezygnację z wliczania do średniej ocen rocznych lub końcowych ocen klasyfikacyjnych z religii i etyki<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[3]</span></span></span></span></span></a>. Jak czytamy w uzasadnieniu do wspomnianego projektu „skoro </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">zajęcia religii i etyki nie są zajęciami, na które uczeń jest obowiązany uczęszczać, nieuzasadnione jest, aby roczna lub końcowa ocena klasyfikacyjna z tych zajęć miała wpływ na średnią uzyskanych ocen”<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[4]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Podstawy prawne wystawiania oceny z religii na świadectwie szkolnym</span></span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Przyjęty w polskim systemie prawnym model nauczania religii należy rozumieć jako wyraz wolności religijnej. Kwestię tę regulują zarówno Konstytucja RP<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[5]</span></span></span></span></span></a> oraz ratyfikowane umowy międzynarodowe, jak i ustawodawstwo zwykłe. Na poziomie ustawy zasadniczej na uwagę zasługuje art. 53 ust. 3, bowiem gwarantowana konstytucyjnie wolność sumienia i religii powiązana została z prawem rodziców do wychowania i nauczania moralnego oraz religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami , a także art. 48 ust. 1 (prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci). W kolejnym ustępie art. 53 zagwarantowano religii kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej możliwość bycia przedmiotem nauczania w szkole, przez co wolnośc sumienia i religii powiązana z zasadami ustrojowymi wyrażonymi w art. 25 Konstytucji RP (zasady relacji państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi). Uszczegółowienie przepisów konstytucyjnych w odniesieniu do wolności religijnej w kontekście nauczania religii odnaleźć można również w art. 12 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993 r.<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[6]</span></span></span></span></span></a> Na poziomie ustawodawstwa zwykłego kwestię nauczania religii w szkołach reguluje m.in. art. 12 ustawy o systemie oświaty<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[7]</span></span></span></span></span></a> oraz właściwe akty wykonawcze<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[8]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Ustawodawstwo zwykłe </span></span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W myśl art. 12 ust. 1 ustawy o systemie oświaty publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców bądź samych uczniów po osiągnięciu przez nich pełnoletności. Jak zauważają przedstawiciele <span style="background:white"><span style="color:black">Komisji Wychowania Konferencji Episkopatu Polski, choć religia jest przedmiotem do wyboru, to z chwilą złożenia stosownego oświadczenia przez rodziców lub pełnoletnich uczniów staje się jednak przedmiotem obowiązkowym<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[9]</span></span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań określonych we wspomnianym art. 12 ust. 1 określone zostały w drodze rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. (ostatnio znowelizowanego w 2017 r.)<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[10]</span></span></span></span></span></a>. Zgodnie z jego postanowieniami, w<span style="background:white"><span style="color:black"> przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W myśl zasady ogólnej, w szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć (§ 1 ust. 1a). </span></span>Przedszkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów w klasie lub oddziale (wychowanków w grupie) lekcje religii w przedszkolu lub szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej (§ 2 ust. 1). Jeżeli w przedszkolu lub szkole na naukę religii danego wyznania lub wyznań wspólnie nauczających zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów (wychowanków), organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w porozumieniu z właściwym kościołem lub innym związkiem wyznaniowym, organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym (§ 2 ust. 2).</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Kwestię wystawiania ocen reguluje § 9 wspomnianego rozporządzenia. Zgodnie z jego brzmieniem ocena z religii umieszczana jest na świadectwie szkolnym bezpośrednio po ocenie zachowania. Jednocześnie zastrzeżono, że w celu wyeliminowania ewentualnych przejawów nietolerancji nie należy zamieszczać danych, z których wynikałoby, na zajęcia z jakiej religii uczeń uczęszczał (ust. 1). Po drugie, ocena z religii nie ma wpływu na promowanie ucznia do następnej klasy (ust. 2). Po trzecie, jest wystawiana według skali ocen przyjętej w danej klasie (ust. 3).</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Powyższa regulacja oznacza, że wpisywanie ocen z religii na świadectwie ukończenia danej klasy podlega takim samym zasadom, jak umieszczanie na nim oceny z każdego innego przedmiotu. Stanowi to również przejaw traktowania religii tak samo jak innych przedmiotów szkolnych<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[11]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Ocenianie uczniów z religii organizowanej w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym punkcie katechetycznym</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Zgodnie z § 7 ust. 4 i 5 rozporządzenia MEN z 1992 r. nauczyciel uczący religii ma obowiązek wypełniania dziennika lekcyjnego, przy czym nauczyciel prowadzący zajęcia w grupie międzyszkolnej i w punkcie katechetycznym prowadzi odrębny dziennik zajęć, zawierający te same zapisy, które zawiera dziennik prowadzony w szkole. Stosownie do § 9 ust. 1 i 4 omawianego rozporządzenia, uczeń korzystający z nauki religii zorganizowanej poza szkołą otrzymuje od katechety zaświadczenie o otrzymanej ocenie, którą umieszcza się na świadectwie wydanym przez szkołę, do której uczęszcza. Wpisy na świadectwa szkolne dokonywane są po wypełnieniu arkuszy ocen. Natomiast <strong><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-weight:normal">arkusze ocen ucznia wypełnia nauczyciel, który potwierdza podpisem zgodność wprowadzonych danych z dokumentami, na podstawie których ich dokonano</span></span></strong>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">W myśl § 14 ust. 2 rozporządzenia MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r<em><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji</span></em><a href="#_ftn12" name="_ftnref12" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[12]</span></span></span></span></span></span></a> wpisów w arkuszu ocen ucznia albo słuchacza dokonuje się na podstawie danych zawartych odpowiednio w księdze uczniów, księdze słuchaczy, dzienniku lekcyjnym, protokołach egzaminów semestralnych, protokołach egzaminów klasyfikacyjnych i poprawkowych, protokołach sprawdzianów wiadomości i umiejętności, protokołach z prac komisji powołanej w celu ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, protokołach zebrań rady pedagogicznej, informacji o wyniku egzaminu ósmoklasisty albo o zwolnieniu z tego egzaminu przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej, informacji o wyniku egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, informacji o wyniku egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie z danej części egzaminu, a także innych dokumentach potwierdzających dane podlegające wpisowi (m.in. zaświadczenia katechety). Nauczyciel wypełniający arkusz ocen ucznia albo słuchacza potwierdza podpisem zgodność wpisów z dokumentami, na podstawie których ich dokonano.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Zgodnie z wyjaśnieniami Kuratorium Oświaty w Kielcach, informacja o ocenie z religii powinna być przekazana dyrektorowi szkoły, do której uczęszcza uczeń, w terminie umożliwiającym uwzględnienie jej w klasyfikacji ucznia. Biorąc powyższe pod uwagę, uczniowi uczęszczającemu na naukę religii poza szkołą nie wpisuje się ocen klasyfikacyjnych śródrocznych i rocznych z tych zajęć do dziennika lekcyjnego prowadzonego w szkole, do której uczęszcza, a jedynie wpisuje się w arkuszach ocen i na świadectwach<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[13]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Konkludując, ocenę z religii uzyskaną w trakcie uczęszczania na religię poza szkołą traktuje się w identyczny sposób jak ocenę uzyskaną z zajęć religii organizowanych w szkole. Wpisuje się ją do dziennika lekcyjnego i arkusza ocen oraz na świadectwie szkolnym ucznia, a uzyskaną ocenę z religii danego wyznania wlicza się również do średniej ocen<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[14]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zasady wpisywania oceny z religii na świadectwie </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Rozporządzenie MEiN z 7 czerwca 2023 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[15]</span></span></span></span></span></a> wprowadza trzy formy wpisywania oceny z religii lub etyki na świadectwie szkolnym promocyjnym i na świadectwie ukończenia szkoły oraz w arkuszu ocen. Zgodnie z §25 ust. 6 pkt 1 rozporządzenia, jeżeli uczeń nie uczęszczał ani na religię, ani na etykę, należy wstawić poziomą kreskę w miejscu przeznaczonym na wpisanie ocen klasyfikacyjnych z religii/etyki. </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zasada ta jest również stosowana, jeżeli np. złożono oświadczenie o rezygnacji z udziału w zajęciach z religii w ostatniej klasie, a także jeżeli w ciągu roku uczeń otrzymał orzeczenie o potrzebie kształcenia indywidualnego<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[16]</span></span></span></span></span></a>. Podobnie w sytuacji, gdy u<span style="background:white"><span style="color:black">czeń uczęszczał na religię tylko przez pierwszy semestr (otrzymał ocenę za ten semestr), a w drugim semestrze uczęszczał tylko na etykę<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[17]</span></span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jeśli uczeń uczęszczał albo na religię, albo na etykę, to zgodnie z omawianym rozporządzeniem w miejscu przeznaczonym na wpisanie ocen klasyfikacyjnych należy wpisać ocenę bez wskazywania, z jakich zajęć jest to ocena (§25 ust. 6 pkt 2). A jeżeli uczeń uczęszczał zarówno na zajęcia z religii, jak i zajęcia z etyki, wówczas w miejscu przeznaczonym na wpisanie ocen klasyfikacyjnych należy wpisać ocenę z religii i ocenę z etyki (§25 ust. 6 pkt 3).</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jak tłumaczą eksperci prawa oświatowego, ostatnia z omawianych zasad została wprowadzona ze względu na konieczność zachowania konsekwencji oraz integralności w dokumentowaniu osiągnięć uczniów, a także ze względu na podtrzymanie zasady, że świadectwo szkolne jest odzwierciedleniem arkusza ocen i dokumentem potwierdzającym całość dokonań i osiągnięć ucznia<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[18]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><b><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Wliczanie oceny z religii do średniej na świadectwie</span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zgodnie z § 18 ust. 2 oraz §19 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[19]</span></span></span></span></span></a> do średniej ocen (rocznej i końcowej) wlicza się ocenę z religii lub etyki. Uzyskanie średniej ocen co najmniej 4,75 oraz co najmniej bardzo dobrej oceny z zachowania </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">skutkuje promocją do klasy programowo wyższej lub ukończeniem szkoły z wyróżnieniem.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Powyższa kwestia wliczania oceny z religii do średniej stanowiła przedmiot rozważań w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z dnia 20 kwietnia 1993 r.<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[20]</span></span></span></span></span></a> Trybunał stwierdził, że umieszczenie ocen z religii na świadectwie szkolnym wynika z konsekwencji organizowania nauczania religii przez szkoły publiczne. Ponadto świadectwo szkolne obejmuje wszystkie zajęcia szkolne, więc nie ma przesłanek do obligatoryjnego wyłączenia religii. Trybunał nie podzielił obaw skarżącego związanych z mogącą wystąpić nietolerancją religijną, stwierdzając, że, po pierwsze, uwidoczniony na świadectwie stopień nie wskazuje konkretnej religii. Po drugie, ocena na świadectwie może dotyczyć jednocześnie religii jak i etyki w przypadku, gdy uczeń uczęszcza na obydwa te przedmioty<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[21]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Natomiast w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 r.<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[22]</span></span></span></span></span></span></a> Trybunał Konstytucyjny, opierając się na konstatacjach z wyroku z dnia 20 kwietnia 1993 r., dodał, że wliczanie ocen z religii lub etyki do średniej rocznej lub średniej końcowej jest konsekwencją umieszczania ocen z religii lub etyki na świadectwie szkolnym. Zdaniem Trybunału konsekwencją ocen z religii na świadectwie szkolnym jest także równoprawna z innymi przedmiotami nauczania możliwość wliczania ocen z religii i etyki do średniej rocznej lub końcowej. Zarzut naruszenia zasady świeckości i neutralności państwa z powodu wliczania oceny z religii do średniej końcowej należy rozpatrywać w kontekście ocen z religii na świadectwach szkolnych, co wynika z wprowadzenia nauki religii w szkołach publicznych. Zdaniem sędziów, wskazana przez wnioskodawcę odmienność co do kryteriów oceny z religii jest nieuchronna, skoro przedmiotem nauczania jest religia, a nie religioznawstwo. Jak argumentował Trybunał, nauczanie religii jest jednym z przejawów wolności religii w świetle współczesnych standardów pluralistycznego społeczeństwa demokratycznego. Nie jest rolą państwa narzucanie programu nauczania religii i sprowadzanie programu do nauczania religioznawstwa. Zdaniem sędziów oznaczałoby to naruszenie konstytucji, gdyż państwo ingerując w ten sposób nie zachowałoby bezstronności w sprawach przekonań religijnych oraz swobody ich wyrażania w życiu publicznym<span style="background:#f8f8f8">.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Trybunał w omawianym wyroku z 2009 r. zajął się jeszcze kwestią zarzutu, że wliczanie oceny z religii do średniej ocen podwyższa średnią, co wpływa na nierówne traktowanie uczniów, którzy nie uczęszczają na żadne ze wskazanych zajęć. W ocenie Trybunału nie można z góry zakładać, że wliczanie ocen z religii lub etyki do średniej spowoduje podwyższenie średniej, bo może to zależeć w poszczególnych przypadkach od różnych czynników. Ponadto, jak zauważył sąd konstytucyjny, „zaskarżone rozporządzenie stanowi o wliczaniu do średniej rocznej i średniej końcowej rocznych ocen nie tylko z religii, ale także z etyki oraz z «dodatkowych zajęć edukacyjnych», co stwarza dodatkowe możliwości podwyższania średniej”<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[23]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">Warto dodać, że powyższe stanowisko jest zgodne ze zdaniem odrębnym do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Grzelak przeciwko Polsce<a href="#_ftn24" name="_ftnref24" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[24]</span></span></span></span></span></span></a>. W ocenie sędziego Davida Thóra Björgvinssona ewentualny pozytywny lub negatywny wpływ nieuczestniczenia w lekcjach religii lub etyki (a przez to nieotrzymania oceny) na średnią ocen jest kwestią czystych spekulacji. Jak dodał sędzia, ewentualna ocena danego ucznia za ten przedmiot zależałaby od jego wyników. Natomiast sama możliwość, że dobry wynik przyczyniłby się do podwyższenia średniej, nie może być wystarczającą podstawą do stwierdzenia różnicy w traktowaniu na podstawie art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Zdaniem doktryny prawa wyznaniowego, powyższe rozwiązanie jest słuszne, bowiem z jednej strony docenia wysiłek uczniów wybierających przedmioty fakultatywne. Po drugie, wliczanie oceny do średniej dotyczy nie tylko religii lub etyki, ale wszystkich przedmiotów nadobowiązkowych. A to zaś powinno być postrzegane właśnie w kategoriach równego traktowania przedmiotów szkolnych i sprawiedliwego wynagradzania pracy uczniów, a nie jako forma wywierania nacisku w kwestiach światopoglądowych<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[25]</span></span></span></span></span></a>. Ponadto należy uwzględnić aspekt pedagogiczny wystawiania ocen z danego przedmiotu, który działa motywująco na ucznia wspierając tym samym jego rozwój. Natomiast pomijanie oceny z religii przy obliczaniu średniej może działać antywychowawczo<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[26]</span></span></span></span></span></a>. Ocena z religii może również stanowić pomoc dla nadzoru pedagogicznego, który, dokonując ewaluacji procesu dydaktycznego, bada, czy nauczyciel religii wywiązuje się z ustalonych standardów oceniania i klasyfikowania<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[27]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Większość przedstawionych powyżej argumentów znajdzie zastosowanie także do wliczania do średniej ocen z przedmiotów nieobowiązkowych wybieranych w toku studiów wyższych (np. laboratoria, wykłady monograficzne). W przypadku tych zajęć pratyka ta nie jest w kwestionowana. Podstawowym uzasadnieniem w przypadku wykładów związanych z kierunkiem studiów pozostaje wynagrodzenie większej aktywności, dociekliwości i zaangażowania studenta. Praktyka ta ma działać także motywująco w obszarze decyzji o nabyciu ponadprogramowej wiedzy i kompetencji. Trudno nie odnieść wrażenia, że w przypadku postulatów usunięcia oceny z religii lub etyki ze świadectwa szkolnego czy niewliczania jej do średniej ocen mechanizm ten ma zostać odwrócony, w celu zniechęcenia uczniów do uczestnictwa w zajęciach kształtujących pożądane społecznie postawy moralne i etyczne<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[28]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Przedmiotowy system oceniania z religii</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">System oceniania z religii zawarto w „Zasadach oceniania osiągnięć edukacyjnych z religii rzymskokatolickiej w szkołach publicznych</span></span></span></span></span></em><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">” z dnia 25 sierpnia 2008 r.<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[29]</span></span></span></span></span></span></span></a> opracowanych m.in. na podstawie przepisów prawa powszechnego</span></span></span></span><a href="#_ftn30" name="_ftnref30" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[30]</span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black"> oraz „<em><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Dyrektorium Kościoła katolickiego w Polsce” </span></em>z 20 czerwca 2001 r.<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[31]</span></span></span></span></span></span></span></a></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><strong><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-weight:normal">Zgodnie z p. 83 „Dyrektorium Kościoła Katolickiego w Polsce” „</span></span></span></span></strong><em><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">podstawą wystawiania oceny szkolnej w nauczaniu religii jest wiedza ucznia, jego umiejętności, a także aktywność, pilność i sumienność. Nie powinno się natomiast oceniać za udział w praktykach religijnych. Należy, bowiem przyjąć zasadę, obecną też w katechezie parafialnej przed 1990 rokiem, że życie religijne jest przedmiotem osądu sumienia dokonywanego wobec Boga”</span></span></span></em><a href="#_ftn32" name="_ftnref32" style="color:blue; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[32]</span></span></span></span></span></span></span></a><em><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">.</span></span></span></em></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zgodnie §2 ust. 2 „Zasad <em><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">oceniania osiągnięć edukacyjnych z religii rzymskokatolickiej w szkołach publicznych</span></span></span></em>”, ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia z religii polega na rozpoznawaniu przez nauczyciela religii poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z „Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” oraz realizowanego przez nauczyciela programu nauczania, uwzględniającego ten dokument. W tym samym dokumencie dodano, że ocenianiu nie podlegają praktyki religijne (§2 ust. 3), a ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów z religii odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego (§ 3 ust. 1).</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W myśl postanowień omawianego dokumentu celem oceniania jest systematyczne informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych oraz o postępach w tym zakresie; udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu jego rozwoju; motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce; dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w nauce oraz o specjalnych uzdolnieniach ucznia oraz umożliwienie nauczycielom religii doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej (§ 3 ust. 2).</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zgodnie z § 5 ust. 1 oceny z religii są jawne dla ucznia i jego rodziców. Ponadto na wniosek ucznia lub jego rodziców nauczyciel religii uzasadnia ustaloną ocenę w sposób określony w statucie szkoły, a także udostępnia uczniowi lub jego rodzicom do wglądu ocenione pisemne prace kontrolne oraz inną dokumentację dotyczącą oceniania ucznia (§ 5 ust. 2-3). Analogicznie jak w §9 ust. 2 rozporządzenia MEN z 1992 r. ocena roczna z religii nie ma wpływu na promocję do klasy programowo wyższej ani na ukończenie szkoły (§10 ust. 2). Uczeń, który nie otrzymał oceny rocznej z religii lub uzyskał niedostateczną, powinien uzupełnić braki w następnym roku szkolnym, przy uwzględnieniu form i terminów ustalonych przez nauczyciela religii (§ 14 ust. 15).</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Konkludując, powyższe wytyczne pozostają w zgodzie z treścią aktualnie obowiązującego rozporządzenia MEN z 2019 r., zgodnie z którym podstawą do wystawienia oceny jest poziom i postępy w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do odpowiednio wymagań i efektów kształcenia (§8). Natomiast takim kryterium zdecydowanie nie jest udział w praktykach religijnych. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Podsumowanie</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">Edukacja religijna w przedszkolach i szkołach publicznych stanowi emanację podstawowych praw człowieka, zwłaszcza prawa do wolności religijnej oraz prawa rodziców do nauczania i wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniami religijnymi. Jako równoprawny z innymi przedmiot szkolny religia podlega takiemu samemu ocenianiu jak pozostałe przedmioty szkolne. Co istotne, ocenianiu podlega poziom i opanowanie wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę, a nie to, czy uczeń spełnia praktyki religijne. Innymi słowy, kryteria oceny z przedmiotu, jakim jest religia (mimo swych odrębności metodologicznych), nie różnią się w zasadniczy sposób od pozostałych przedmiotów „niewyznaniowych”. Tak rozumiana ocena podlega wliczaniu do średniej (rocznej i końcowej), co nie stanowi przejawu dyskryminacji uczniów nie uczęszczających na religię. Mają oni bowiem możliwość podwyższenia swojej średniej poprzez udział albo w zajęciach z etyki, albo – w braku takiej woli – w jeszcze innych „dodatkowych zajęciach edukacyjnych”.<span style="background:#f8f8f8"><span style="color:black"> Ponadto, </span></span><span style="background:white"><span style="color:black">choć religia jest przedmiotem do wyboru, to z chwilą złożenia stosownego oświadczenia przez rodziców lub pełnoletnich uczniów staje się jednak przedmiotem obowiązkowym. W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego nie ulega wątpliwości, że konsekwencją nauczania religii może być zamieszczanie ocen z religii na świadectwie szkolnym, a konsekwencją ocen z religii na świadectwie szkolnym może być także równoprawna z innymi przedmiotami nauczania możliwość wliczania ocen z religii lub etyki do średniej rocznej lub średniej końcowej. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="background:white"><span style="color:black">Dr Kinga Szymańska - analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> <p style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="background:white"><span style="color:black">Łukasz Bernaciński - członek Zarządu Ordo Iuris</span></span></span></span></span></span></p> <div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"> </p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-02/AdobeStock_294347883%20%281%29.jpeg?itok=ZzpLTMOx" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> Wolność religii w szkole <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/szkola" hreflang="pl">szkoła</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/edukacja-0" hreflang="pl">Edukacja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katecheza" hreflang="pl">katecheza</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><p class="text-align-justify">[1]Radio ZET, Wiceszefowa MEN zapowiada zmiany w szkołach. "Chcielibyśmy, żeby to weszło od 1 września", <a href="https://wiadomosci.radiozet.pl/Gosc-Radia-ZET/wiceszefowa-men-zapowiada-zmiany-w-szkolach-chcielibysmy-zeby-to-weszlo-od-1-wrzesnia">https://wiadomosci.radiozet.pl/Gosc-Radia-ZET/wiceszefowa-men-zapowiada-zmiany-w-szkolach-chcielibysmy-zeby-to-weszlo-od-1-wrzesnia</a> (dostęp: 25.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[2] Nowacka o lekcjach religii: Dwie godziny to jest przesada, 13.12.2023, <a href="https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-nowacka-o-lekcjach-religii-dwie-godziny-to-jest-przesada,nId,7206792">https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-nowacka-o-lekcjach-religii-dwie-godziny-to-jest-przesada,nId,7206792</a> (dostęp: 25.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[3]Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, <a href="https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12381254">https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12381254</a> (dostęp: 29.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[4]Uzasadnienie do projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, <a href="https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12381254">https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12381254</a> (dostęp: 29.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[5]Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 Nr 78 poz. 483, z późn. zm. </p> <p class="text-align-justify">[6]Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. z 1998 Nr 51 poz. 318. </p> <p class="text-align-justify">[7]Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. 1991 Nr 95 poz. 425, z późn. zm.</p> <p class="text-align-justify">[8]Szerzej na ten temat: K. Szymańska, Umieszczanie lekcji religii przed lub po lekcjach z innych przedmiotów tylko ze względu na jej wyznaniowy charakter stanowi wyraz dyskryminacji, <a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/umieszczanie-lekcji-religii-przed-lub-po-lekcjach-z-innych-przedmiotow">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/umieszczanie-lekcji-religii-przed-lub-po-lekcjach-z-innych-przedmiotow</a> (dostęp: 25.01.2024); K. Szymańska, Finansowanie lekcji religii w Polsce, <a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/finansowanie-lekcji-religii-w-polsce">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/finansowanie-lekcji-religii-w-polsce</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[9]KEP: Nie ma podstaw prawnych do organizowania zajęć z religii wyłącznie na pierwszych bądź ostatnich godzinach lekcyjnych, <a href="https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1407245,komisja-wychowania-kep-o-zajeciach-z-religii-na-pierwszych-i-ostatnich-lekcjach.html">https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1407245,komisja-wychowania-kep-o-zajeciach-z-religii-na-pierwszych-i-ostatnich-lekcjach.html</a> (dostęp: 25.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[10]Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2017 r.), Dz. U. poz. 155 z późn. zm.</p> <p class="text-align-justify">[11]K. Dyda, Analiza przepisów prawa dotyczących umieszczenia oceny z religii na świadectwie szkolnym ze szczególnym uwzględnieniem edukacji domowej, 08.08.2019, <a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-przepisow-prawa-dotyczacych-umieszczenia-oceny-z-religii-na">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-przepisow-prawa-dotyczacych-umieszczenia-oceny-z-religii-na</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[12]Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji, Dz. U. 2017 poz. 1646 z późn. zm.</p> <p class="text-align-justify">[13]Kuratorium Oświaty w Kielcach, Informacja dotycząca oceniania uczniów z religii organizowanej w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym punkcie katechetycznym, <a href="https://kuratorium.kielce.pl/67581/informacja-dotyczaca-oceniania-uczniow-z-religii-organizowanej-w-grupie-miedzyszkolnej-lub-w-pozaszkolnym-punkcie-katechetycznym/">https://kuratorium.kielce.pl/67581/informacja-dotyczaca-oceniania-uczniow-z-religii-organizowanej-w-grupie-miedzyszkolnej-lub-w-pozaszkolnym-punkcie-katechetycznym/</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[14]B. Barszczewska, Ocena z religii wlicza się do średniej, nawet gdy wystawiono ją poza szkołą, <a href="https://www.prawo.pl/oswiata/ocena-z-religii-wlicza-sie-do-sredniej-nawet-gdy-wystawiono-ja-poza-szkola,131570.html">https://www.prawo.pl/oswiata/ocena-z-religii-wlicza-sie-do-sredniej-nawet-gdy-wystawiono-ja-poza-szkola,131570.html</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[15]Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 7 czerwca 2023 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, Dz. U. 2023 poz. 1120. </p> <p class="text-align-justify">[16]M. Graf, Zajęcia religii w dzienniku po przejściu ucznia na nauczanie indywidualne, <a href="https://epedagogika.pl/pytanie-dnia/zajecia-religii-w-dzienniku-po-przejsciu-ucznia-na-nauczanie-indywidualne-6556.html">https://epedagogika.pl/pytanie-dnia/zajecia-religii-w-dzienniku-po-przejsciu-ucznia-na-nauczanie-indywidualne-6556.html</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[17]M. Celuch, Ocena z religii na świadectwie, gdy uczeń uczęszczał na zajęcia tylko w pierwszym półroczu, <a href="https://www.portaloswiatowy.pl/ocenianie-uczniow/ocena-z-religii-na-swiadectwie-gdy-uczen-uczeszczal-na-zajecia-tylko-w-pierwszym-polroczu-13601.html">https://www.portaloswiatowy.pl/ocenianie-uczniow/ocena-z-religii-na-swiadectwie-gdy-uczen-uczeszczal-na-zajecia-tylko-w-pierwszym-polroczu-13601.html</a> (dostęp: 25.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[18]M. Celuch, Ocena z religii–zasady wpisywania na świadectwo szkolne, <a href="https://www.portaloswiatowy.pl/dokumentacja-nauczania/ocena-z-religii-zasady-wpisywania-na-swiadectwo-szkolne-15445.html">https://www.portaloswiatowy.pl/dokumentacja-nauczania/ocena-z-religii-zasady-wpisywania-na-swiadectwo-szkolne-15445.html</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[19]Obwieszczenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 10 listopada 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, Dz. U. 2023 poz. 2572.</p> <p class="text-align-justify">[20]Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 1993 r., sygn. U 12/92.</p> <p class="text-align-justify">[21]Tamże.</p> <p class="text-align-justify">[22] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. U 10/07.</p> <p class="text-align-justify">[23]Tamże. </p> <p class="text-align-justify">[24]Wyrok w sprawie Grzelak przeciwko Polsce – opinia odrębna, skarga nr 7710/02, s. 31, <a href="https://trybunal.gov.pl/polskie-akcenty-w-orzecznictwie-miedzynarodowym/rada-europy-europejski-trybunal-praw-czlowieka/w-sprawach-polskich/art/8251-sprawa-grzelak-przeciwko-polsce-skarga-nr-7710-02-wyrok-z-15-czerwca-2010-r/">https://trybunal.gov.pl/polskie-akcenty-w-orzecznictwie-miedzynarodowym/rada-europy-europejski-trybunal-praw-czlowieka/w-sprawach-polskich/art/8251-sprawa-grzelak-przeciwko-polsce-skarga-nr-7710-02-wyrok-z-15-czerwca-2010-r/</a> (dostęp: 25.01.2024); szerzej na ten temat wraz z cytowaną literaturą: D. Szczepański, Wolność sumienia i wyznania a nauczanie religii w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w: Międzynarodowa ochrona praw człowieka – współczesne problemy na świecie, M. Jabłoński, T. Jurczyk, P. Gutierrez (red.), Wrocław 2015, s. 70-77.</p> <p class="text-align-justify">[25]K. Więcek, Nauczanie religii katolickiej w polskiej szkole publicznej w kontekście prawa rodziców do wychowania religijnego dzieci – aspekty historyczne i wybrane aktualne problemy, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 16 (2013), s. 204.</p> <p class="text-align-justify">[26]A. Mezglewski, Aspekty prawne nauczania religii w szkołach publicznych, „Premislia Christiana” 14(2010/2011), s. 38.</p> <p class="text-align-justify">[27]M. Pisarek, Obecność nauczania religii w publicznym systemie oświaty w świetle obowiązującego prawa, Rzeszów 2013, s. 68.</p> <p class="text-align-justify">[28] Por. Ł. Bernaciński, M. Olszówka, Konieczność nadania lekcjom etyki właściwego miejsca w programie nauczania oraz dowartościowania elementów wychowawczych w systemie edukacji, <a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/koniecznosc-nadania-lekcjom-etyki-wlasciwego-miejsca-w-programie-nauczania">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/koniecznosc-nadania-lekcjom-etyki-wlasciwego-miejsca-w-programie-nauczania</a> (dostęp: 25.01.2024).</p> <p class="text-align-justify">[29]Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Zasady oceniania osiągnięć edukacyjnych z religii rzymskokatolickiej w szkołach publicznych, <a href="http://katecheza-old.episkopat.pl/index.php/menu/nauczanie-religii-w-szkole/dokumenty-koscielne/82-zasady-oceniania-osiagniec-edukacyjnych-z-religii-rzymsko-katolickiej-w-szkolach">http://katecheza-old.episkopat.pl/index.php/menu/nauczanie-religii-w-szkole/dokumenty-koscielne/82-zasady-oceniania-osiagniec-edukacyjnych-z-religii-rzymsko-katolickiej-w-szkolach</a> (dostęp: 25.01.2024) </p> <p class="text-align-justify">[30]W szczególności odwołano się w jego treści do ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, rozporządzenia MEN z 1992 r. oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. 2007 Nr 83 poz. 562) [uchylone - obecnie obowiązuje rozporządzenie MEN z 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, (t. j. Dz. U. 2023 poz. 2572)].</p> <p class="text-align-justify">[31]Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Dyrektorium Kościoła Katolickiego w Polsce, <a href="http://katecheza-old.episkopat.pl/index.php/menu/biuro-programowania-katechezy/dokumenty-dotyczace-dzialalnosci-bpk/24-dyrektorium-katechetyczne-kosciola-katolickiego-w-polsce">http://katecheza-old.episkopat.pl/index.php/menu/biuro-programowania-katechezy/dokumenty-dotyczace-dzialalnosci-bpk/24-dyrektorium-katechetyczne-kosciola-katolickiego-w-polsce</a>  (dostęp: 25.01.2024)</p> <p class="text-align-justify">[32]Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Zasady oceniania osiągnięć edukacyjnych z religii rzymskokatolickiej w szkołach publicznych, <a href="http://katecheza-old.episkopat.pl/index.php/menu/nauczanie-religii-w-szkole/dokumenty-koscielne/82-zasady-oceniania-osiagniec-edukacyjnych-z-religii-rzymsko-katolickiej-w-szkolach">http://katecheza-old.episkopat.pl/index.php/menu/nauczanie-religii-w-szkole/dokumenty-koscielne/82-zasady-oceniania-osiagniec-edukacyjnych-z-religii-rzymsko-katolickiej-w-szkolach</a> (dostęp: 25.01.2024)</p> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Thu, 01 Feb 2024 13:30:26 +0000 filip.bator 5184 at https://ordoiuris.pl Czy chrześcijanie zostaną „opiłowani”? https://ordoiuris.pl/komentarze/czy-chrzescijanie-zostana-opilowani <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--komentarze.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--title--komentarze.html.twig' --> Czy chrześcijanie zostaną „opiłowani”? <div class="xde2"> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--title--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--komentarze.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--komentarze.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 01/23/2024 - 11:44</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--komentarze.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--body--komentarze.html.twig' --> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Rząd Donalda Tuska zapowiada rewolucję prawną wymierzoną właśnie w prawa chrześcijan. W jej ramach katolicy mieliby zostać „opiłowani z przywilejów”. O tym, że zagrożenie jest poważne, świadczą kroki podejmowane obecnie na innych polach przez rząd, który nie waha się działać na pograniczu prawa, a nawet poza jego granicami, aby osiągnąć swoje polityczne zamierzenia. Mając to na uwadze, prawnicy Ordo Iuris z pełną determinacją występują w obronie praw osób wierzących. </span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Mówimy „nie” przemocy wobec chrześcijan</span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W ostatnim czasie sąd skazał agresywnego mężczyznę, który zaatakował uczestników publicznego różańca w centrum Elbląga. Napastnik wszedł pomiędzy grupę osób modlących się o zatrzymanie zabijania nienarodzonych dzieci, zdemolował sprzęt nagłaśniający i zażądał od organizatora przerwania modlitwy, grożąc pobiciem. Nasi prawnicy doprowadzili do wymierzenia oskarżonemu kary 5 miesięcy pozbawienia wolności. Sąd wziął pod uwagę to, że mężczyzna przyznał się do winy i przeprosił ofiarę.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Ten wyrok pokazuje, że bardzo niedoskonałe prawo czasem jeszcze staje po stronie ofiar przemocy ze względu na wiarę, zapewniając chrześcijanom możliwość publicznej modlitwy i chroniąc ludzi przed ewentualnymi fizycznymi napaściami. Powyższe orzeczenie to jednak ciężko wypracowany przez naszych prawników wyjątek, reguła zaś wciąż jest zgoła odmienna. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Europa coraz mniej przyjazna chrześcijanom…</span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Podczas gdy w Polsce starania Ordo Iuris nie po raz pierwszy przywracają prawu właściwą moc, w wielu krajach (także nam bliskich) chrześcijanie nie mogą się publicznie modlić. W państwach rządzonych przez radykalną lewicę, prawa chrześcijan są stopniowo ograniczane. Przykładem takiej polityki jest Hiszpania, gdzie lewicowy rząd premiera Pedro Sancheza zakazał w grudniu publicznej modlitwy, w tym także różańca w intencji ojczyzny. Pretekstem do przyjęcia przepisów były masowe protesty Hiszpanów przeciwko amnestii dla katalońskich separatystów, bez poparcia których Pedro Sanchez nie mógłby stworzyć rządu. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W opublikowanej przez nas </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Analiza_Wielka_Brytania_0.pdf" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">analizie</span></span></span></a> <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">przypomnieliśmy, że jeszcze dalej poszły w tej materii Australia i Wielka Brytania, które zakazały nawet modlitwy w myślach przed klinikami aborcyjnymi. Podkreślamy, że podobne przepisy naruszają wolność sumienia, stanowiącą jedno z podstawowych praw człowieka. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W osobnym tekście przeanalizowaliśmy orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który uznał, że wprowadzenie zakazu noszenia symboli religijnych przez pracowników administracji publicznej jest zgodne z prawem UE, o ile jest to stosowane w sposób ogólny i wobec każdego pracownika. Wskazaliśmy na niebezpieczeństwa związane z antychrześcijańskim kierunkiem, w którym zmierza Unia. Podkreśliliśmy, że Konstytucja RP gwarantuje Polakom wolność religijną, nakazując organom władzy publicznej zachowanie bezstronności w sprawach światopoglądowych oraz zapewnienie swobody wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych w życiu publicznym. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Rewolucyjne zapowiedzi rządu Donalda Tuska</span></span></b></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Rząd Donalda Tuska zapowiada rewolucję prawną wymierzoną właśnie w prawa chrześcijan. W jej ramach katolicy mieliby zostać „opiłowani z przywilejów”. O tym, że zagrożenie jest poważne, świadczą kroki podejmowane obecnie na innych polach przez rząd, który nie waha się działać na pograniczu prawa, a nawet poza jego granicami, aby osiągnąć swoje polityczne zamierzenia. Mając to na uwadze, prawnicy Ordo Iuris z pełną determinacją występują w obronie praw osób wierzących. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Od początku patrzymy nowej władzy na ręce i recenzujemy jej propozycje legislacyjne dotyczące wolności wyznania. </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/komentarze/zapomnieli-ze-konstytucja-nakazuje-wspolprace-postanowienia-wyznaniowe-w-umowie" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">Przeanalizowaliśmy</span></span></span></a><u> </u><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">umowę koalicyjną zawartą pomiędzy Koalicją Obywatelską, Trzecią Drogą i Lewicą, wskazując, że jej osiemnasty punkt nawołujący do wprowadzenia </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">„rozdziału Kościoła od Państwa” jest zapowiedzią złamania art. 25 Konstytucji RP, który gwarantuje </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">między innymi </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">prawo do wyrażania przekonań religijnych w życiu publicznym oraz przewiduje, że państwo i związki wyznaniowe będą szanować wzajemną autonomię i współpracować dla dobra obywateli. Jest to tym bardziej istotne, gdyż kościoły i związki wyznaniowe są jedynymi podmiotami wymienionymi wprost w polskiej ustawie zasadniczej jako partnerzy państwa we współdziałaniu dla dobra wspólnego. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Zareagowaliśmy na zapowiedź Minister Edukacji Barbary Nowackiej, która chce ograniczyć katechezę do jednej godziny w tygodniu oraz umieścić tę lekcję jako pierwszą lub ostatnią w planie zajęć. W </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/umieszczanie-lekcji-religii-przed-lub-po-lekcjach-z-innych-przedmiotow" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">analizie</span></span></span></a><u> </u><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">prawnej zwróciliśmy uwagę, że polskie ustawodawstwo nie przewiduje możliwości obowiązkowego umieszczenia lekcji religii na początku lub na końcu zajęć danego dnia. Podkreśliliśmy, że jakiekolwiek próby ograniczenia lub utrudnienia uczestnictwa w zajęciach religii będą naruszać konstytucyjną zasadę bezstronności władz publicznych. Przygotowujemy opinię prawną poświęconą zapowiedziom niewliczania ocen z religii do średniej ocen w szkole. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W odpowiedzi na formułowane przez radykałów postulaty usunięcia lekcji religii ze szkół, opublikowaliśmy dwie analizy prawne. W </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/przeniesienie-nauczania-religii-ze-szkol-do-salek-katechetycznych-analiza" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">pierwszej</span></span></span></a><u> </u><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">wskazaliśmy, że organizacja tych zajęć w szkołach stanowi wyraz poszanowania konstytucyjnego prawa rodziców do wychowania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami. Zwróciliśmy uwagę na fakt, że nauczyciele religii mają taki sam status prawny, jak nauczyciele innych przedmiotów, a ich wynagrodzenie nie jest dotacją dla danej wspólnoty wyznaniowej, lecz wynagrodzeniem dla konkretnego nauczyciela. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Z kolei w<u> </u></span></span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/finansowanie-lekcji-religii-przez-panstwo-norma-w-wiekszosci-krajow-ue" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">drugiej</span></span></span></a> <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">przypomnieliśmy, że w większości państw Unii Europejskiej finansowanie nauczania religii ze środków publicznych jest standardem. Lekcje różnią się zakresem tematycznym, jednak w większości krajów odbywają się w szkole. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Wychodząc naprzeciw zapowiedziom likwidacji Funduszu Kościelnego, przygotowaliśmy </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/komentarze/poza-tym-uwazam-ze-fundusz-koscielny-powinien-zostac-zniszczony" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">komentarz</span></span></span></a><u> </u><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">prawny, w którym omówiliśmy jego powstanie, funkcjonowanie oraz perspektywy reformy.  Wykazaliśmy, że likwidacja Funduszu nie musi być działaniem destrukcyjnym. Aby tak się stało, należy uczynić zadość historycznym zobowiązaniom państwa wobec Kościoła oraz szanować wolność sumienia i religii jednostek. Wskazaliśmy, że najprostszym rozwiązaniem byłoby pójście drogą Czech, gdzie uchwalono zwrot mienia zagrabionego w okresie komunistycznym w połączeniu z rekompensatą majątkową w zamian za wycofanie się państwa z finansowego wspomagania związków wyznaniowych. W komentarzu omówiliśmy także możliwość zastąpienia Funduszu Kościelnego odpisem podatkowym podobnym do tego na Organizacje Pożytku Publicznego. We współpracy z Katolicką Agencją Informacyjną przygotowaliśmy </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/komentarze/kosciol-finansuja-jednostki-nie-panstwo-choc-nie-zawsze-tylko-wierni" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">tekst</span></span></span></a><u> </u><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">poświęcony tej tematyce. Jest to kontynuacja współpracy rozpoczętej w lutym ubiegłego roku, kiedy to na wspólnej konferencji prasowej w siedzibie Konferencji Episkopatu Polski zaprezentowaliśmy zbiór propozycji legislacyjnych z obszaru wolności sumienia i religii. Jedną z nich była właśnie reforma Funduszu Kościelnego.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%">Chrześcijanie nie mogą być bierni!</span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Szerzej o zagrożeniach związanych z urzeczywistnieniem radykalnie antykatolickich postulatów pisaliśmy w </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/komentarze/gdy-piluja-chrzescijan-cykl-esejow" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">cyklu</span></span></span></a> <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">esejów „Gdy piłują chrześcijan...”, gdzie rozważyliśmy zgodność z prawem i ewentualne konsekwencje wprowadzenia w Polsce między innymi zakazu spowiedzi nieletnich, likwidacji klauzuli sumienia czy opieki kapelanów w szpitalach oraz wiele innych zapowiedzi politycznych, które teraz stają się faktem. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W publikacji mocno podkreśliliśmy, że przyjmowanie przez wierzących biernej postawy, w nadziei, że radykałowie po realizacji swoich pomysłów dadzą im spokój, nie prowadzi do wyciszenia konfliktu, ale ośmiela antychrześcijańskich polityków do wysuwania nowych żądań. Tak było we Francji w trakcie rewolucji francuskiej, gdzie początkowo biskupi sami zaproponowali zniesienie dziesięciny i nacjonalizację majątków kościelnych. Niedługo potem ośmieleni radykałowie dokonali kasaty zakonów oraz podporządkowali francuski Kościół państwu, zmuszając duchownych do odcięcia się od papieża. Budowanie atmosfery nienawiści do katolików zaowocowało powstaniem zinstytucjonalizowanego terroru, w ramach którego wierni zachowujący łączność z Rzymem i praktykujący swoją religię byli prześladowani i okrutnie mordowani.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Aby zwrócić uwagę opinii publicznej na zagrożenia związane z tworzeniem atmosfery nienawiści wobec katolików, co roku przygotowujemy raport poświęcony przestępstwom motywowanym nienawiścią wobec chrześcijan w Polsce. Publikacja za rok 2022 została już uwzględniona w oficjalnym </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/chrzescijanie-atakowani-w-calym-regionie-obwe" style="text-decoration:underline"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:#5b9bd5">raporcie</span></span></span></a> <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Opisaliśmy w niej napaści fizyczne, morderstwa, akty wandalizmu na miejsca i obiekty kultu, bezczeszczenie cmentarzy czy podpalanie kościołów. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="Standard" style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jeśli dziś skutecznie nie przeciwstawimy się uderzeniu w prawa chrześcijan, które zapowiada rząd Donalda Tuska, to już wkrótce pojawią się kolejne pomysły zmian prawnych uderzających w wierzących. W rezultacie bardzo szybko wyznawcy Chrystusa mogą w Polsce zostać sprowadzeni do roli prześladowanej większości, która będzie zmuszona ukrywać swoją religię w przestrzeni publicznej. Nadal możemy zatrzymać ten proces. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p class="Standard" style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p class="Standard" style="border:none; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="text-justify:inter-ideograph"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris</span></span></span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--body--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--komentarze--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul/public/2024-01/0F8A0633.JPG?itok=2ZA5a4ui" width="350" height="175" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--komentarze.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-kategoria--komentarze.html.twig' --> Wolności obywatelskie <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-kategoria--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--komentarze.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia-w-szkole-0" hreflang="pl">religia w szkole</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katecheza" hreflang="pl">katecheza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pilowanie-chrzescijan" hreflang="pl">piłowanie chrześcijan</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katolicyzm" hreflang="pl">katolicyzm</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/fundusz-koscielny" hreflang="pl">fundusz kościelny</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/donald-tusk" hreflang="pl">donald tusk</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Tue, 23 Jan 2024 10:44:01 +0000 filip.bator 5165 at https://ordoiuris.pl Plany Ministerstwa Edukacji, które mogą skutkować dyskryminacją nauczycieli https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/plany-ministerstwa-edukacji-ktore-moga-skutkowac-dyskryminacja-nauczycieli <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Plany Ministerstwa Edukacji, które mogą skutkować dyskryminacją nauczycieli <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 01/09/2024 - 16:51</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa Edukacji, od 1 września 2024 r. lekcje religii w szkołach mają się odbywać przed lub po zajęciach z innych przedmiotów. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Arbitralny nakaz umieszczania religii na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej godzi w konstytucyjny obowiązek traktowania kościołów i innych związków wyznaniowych jako równorzędnych partnerów.  </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 0cm 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Zwolnienie nauczyciela religii tylko ze względu na ograniczenie (likwidację) godzin religii może zostać uznane za dyskryminację, w świetle przepisów prawa pracy. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Instytut Ordo Iuris przygotował analizę na ten temat.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/umieszczanie-lekcji-religii-przed-lub-po-lekcjach-z-innych-przedmiotow"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK</span></span></b></span></span></span></a></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Ramy prawne dla edukacji religijnej w Polsce tworzy </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">zarówno Konstytucja RP, jak i ustawodawstwo zwykłe. Na poziomie ustawy zasadniczej na uwagę zasługuje art. 53, w którym to określona wolność sumienia i religii powiązana jest z art. 48 ust. 1 (prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci) oraz art. 25 (zasady relacji państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi). Przepisy te <span style="background:white"><span style="color:black">mają charakter komplementarny i winny być rozpatrywane jako pewna całość, zwłaszcza, że nauczanie religii jest jednym z elementów wolności religii poręczonej w art. 53 ust. 2 Konstytucji. </span></span>Uszczegółowienie przepisów konstytucyjnych w odniesieniu do wolności religijnej, w kontekście nauczania religii, pojawia się również w Konkordacie z 1993 r.<sup></sup>Na poziomie ustawodawstwa zwykłego kwestię nauczania religii w szkołach reguluje m.in. art. 12 ustawy o systemie oświaty oraz akty wykonawcze do wspomnianej ustawy. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Z obowiązujących przepisów wynika, że edukacja religijna – będąca jednym przedmiotem mającym gwarancje konstytucyjne nauczania – nie może być traktowana odmiennie (w sensie gorzej) w porównaniu do innych przedmiotów szkolnych. Taka zaś sytuacja będzie miała miejsce w przypadku arbitralnego narzucenia przez władze oświatowe nakazu umieszczania lekcji religii na początku lub na końcu dnia zajęć. Ponadto takie jednostronne kształtowanie statusu Kościoła rzymskokatolickiego, jak i innych związków wyznaniowych, sprzeczne jest z konstytucyjną zasadą bilateralizmu, która nakazuje władzom państwowym traktowanie tych podmiotów jak równorzędnych partnerów. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Propozycja Ministerstwa Edukacji, oprócz zarzutu arbitralności i naruszenia zasady bilateralności, może mieć jeszcze inne konsekwencje. W szczególności, jednym ze skutków zmiany organizacji lekcji religii może być zmniejszenie liczby godzin edukacji religijnej (np. z powodu braku uczniów), co będzie skutkowało ograniczeniem zatrudnienia nauczycieli religii (zmniejszenie wymiaru pensum lub rozwiązanie stosunku pracy). </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">„Mając na uwadze obowiązujące przepisy prawa pracy - zwłaszcza po nowelizacji z 2019 r., dzięki której <strong><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">obecnie za dyskryminację można uznać każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie osób zatrudnionych</span></span></span></strong> - może zostać uznane za dyskryminujące z<span style="background:white"><span style="color:black">wolnienie nauczyciela religii, jeśli np. kryterium doboru pracownika do zwolnienia stanowić będzie tylko prowadzenie przedmiotu «wyznaniowego»” – podkreśla dr Kinga Szymańska, analityk Ordo Iuris.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-01/AdobeStock_621573377_0.jpeg?itok=H6UefPkn" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katecheza" hreflang="pl">katecheza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/szkola" hreflang="pl">szkoła</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/edukacja-0" hreflang="pl">Edukacja</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ministerstwo-edukacji" hreflang="pl">ministerstwo edukacji</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Tue, 09 Jan 2024 15:51:06 +0000 filip.bator 5135 at https://ordoiuris.pl Umieszczanie lekcji religii przed lub po lekcjach z innych przedmiotów tylko ze względu na jej wyznaniowy charakter stanowi wyraz dyskryminacji https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/umieszczanie-lekcji-religii-przed-lub-po-lekcjach-z-innych-przedmiotow <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Umieszczanie lekcji religii przed lub po lekcjach z innych przedmiotów tylko ze względu na jej wyznaniowy charakter stanowi wyraz dyskryminacji <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 01/09/2024 - 16:45</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:-18.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Ustawodawstwo polskie nie przewiduje obowiązku umieszczenia lekcji religii na początku lub na końcu zajęć w danym dniu.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:-18.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Nauka religii jest jedynym przedmiotem mającym konstytucyjne gwarancje obecności w szkole.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:-18.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Religia jest równoprawnym przedmiotem szkolnym względem innych zajęć lekcyjnych.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-top:0cm; margin-right:0cm; margin-bottom:0cm; margin-left:-18.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">· Za dyskryminujące może zostać uznane z<span style="background:white"><span style="color:black">wolnienie nauczycieli religii tylko z powodu prowadzenia przedmiotu „wyznaniowego”.</span></span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Katarzyna Lubnauer w wywiadzie udzielonym 2 stycznia 2024 r. dla Radia Zet, zapowiedziała, że od 1 września 2024 r. w szkołach nastąpi zmiana organizacji w zakresie edukacji religijnej. Według słów posłanki, od nowego roku szkolnego lekcje religii mają się odbywać po lub przed lekcjami z innych przedmiotów<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref1"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[1]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Powyższa propozycja pozostaje w sprzeczności zarówno z prawem polskim, w szczególności z Konstytucją RP, jak i z regulacjami prawa międzynarodowego. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Podstawy prawne organizacji lekcji religii </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Pochylając się nad kwestią organizacji edukacji religijnej, w pierwszej kolejności wskazać należy, że przyjęty w polskim systemie prawnym model nauczania religii należy rozumieć jako wyraz wolności religijnej. Kwestię tę reguluje zarówno Konstytucja RP<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref2"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[2]</span></span></span></sup></span></sup></a>, ratyfikowane umowy międzynarodowe, jak i ustawodawstwo zwykłe. Na poziomie ustawy zasadniczej na uwagę zasługuje art. 53. Gwarantowana w nim wolność sumienia i religii powiązana jest z art. 48 ust. 1 (prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci) oraz art. 25 (zasady relacji państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi). Uszczegółowienie przepisów konstytucyjnych w odniesieniu do wolności religijnej w kontekście nauczania religii odnajdujemy również w art. 12 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993 r.<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref3"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[3]</span></span></span></sup></span></sup></a> Na poziomie ustawodawstwa zwykłego kwestię nauczania religii w szkołach reguluje m.in. art. 12 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref4"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[4]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Konstytucja RP</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Dokonując wykładni art. 53 Konstytucji RP (wolność sumienia i religii) należy przyjąć, że ustrojodawca nałożył na państwo m.in. obowiązek zapewnienia organizacji edukacji religijnej przez organy władz oświatowych na zasadzie analogicznym jak w przypadku pozostałych przedmiotów<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref5"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[5]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Powyższe stanowisko znajduje umocowanie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, który na konieczność traktowania lekcji religii tak jak innych przedmiotów zwrócił uwagę w wyroku Wielkiej Izby z 29 czerwca 2007 r. w sprawie Folgerø i in. przeciwko Norwegii, skarga nr 15472/02. W uzasadnieniu orzeczenia stwierdzono, że art. 2 podpisanego w 1952 r. Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref6"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[6]</span></span></span></sup></span></sup></a> „nie pozwala na rozróżnianie pomiędzy nauczaniem religii a nauczaniem innych przedmiotów”<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref7"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[7]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Również przedstawiciele doktryny polskiego prawa konstytucyjnego wskazują na powiązanie edukacji religijnej, której to nie można dyskryminować tylko ze względu na odrębności metodologiczne od innych przedmiotów, z prawem do nauki (art. 70 Konstytucji). Ponadto konstytucjonaliści trafnie zauważają, że nauka religii jest jedynym przedmiotem mającym konstytucyjne gwarancje nauczania<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref8"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[8]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Na tę okoliczność zwraca uwagę w analizie opracowanej dla Instytutu Ordo Iuris Łukasz Bernaciński, stwierdzając, że właśnie ze względu na wspomniane powyżej gwarancje konstytucyjne nauczanie religii nie może być traktowane w sposób gorszy niż inne formy działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły, w tym obowiązkowe zajęcia edukacyjne, np. poprzez „szczególną” ekspozycję w podziale godzin lekcyjnych, czyli umieszczenia ich jedynie na początku lub końcu dnia zajęć<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref9"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[9]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W kontekście analizy art. 53 Konstytucji RP ważną rolę odgrywa orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, zdaniem którego skoro nauczanie religijne wynika wprost z wolności sumienia i religii. W konsekwencji to obowiązkiem państwa jest zapewnienie realizacji w tym aspekcie potrzeb religijnych obywateli. Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny, z<span style="background:white"><span style="color:black">wrot „szkoły publiczne organizują naukę religii na życzenie rodziców bądź samych uczniów” użyty w art. 12 ust. 1 ustawy </span></span>z dnia 7 września 1991 r. <span style="background:white"><span style="color:black">o systemie oświaty odnosi się do spraw formalnych, porządkowych, organizacyjnych, administracyjnych<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref10"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[10]</span></span></span></span></span></sup></span></sup></a>. Tym samym o</span></span>bowiązek ów obejmuje m.in. prowadzenie edukacji religijnej w ramach szkolnego planu lekcji oraz w placówkach edukacyjnych<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref11"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[11]</span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Dokonując analizy art. 53, nie sposób pominąć art. 25 ust. 2 Konstytucji RP (zasada bezstronności światopoglądowej władz publicznych), <span style="background:white"><span style="color:black">gdyż oba przepisy mają charakter komplementarny i winny być rozpatrywane jako pewna całość, zwłaszcza że nauczanie religii jest jednym z elementów wolności religii poręczonej w art. 53 Konstytucji RP.</span></span></span></span>  <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jak zauważają Marcin Olszówka oraz Konrad Dyda, omawiana zasada bezstronności polega przede wszystkim na zakazie wyprowadzania przez władze publiczne jakichkolwiek konsekwencji prawodawczych czy jurysdykcyjnych z przekonań religijnych obywateli lub ich braku. Stąd też bezstronność światopoglądowa władz publicznych odnosi się do sfery władczej działalności państwa. W związku z tym za sprzeczne z zasadą bezstronności należy uznać podejmowanie przez państwo – zarówno na etapie tworzenia, jak i stosowania prawa – jakichkolwiek rozstrzygnięć, których podstawę stanowiłby stosunek obywateli do religii czy innych przekonań światopoglądowych bądź filozoficznych. Bezstronność władz publicznych w żadnym wypadku nie może jednak oznaczać zaangażowania się ich w jakiekolwiek działania laicyzacyjne czy promujące określone światopoglądy „sekularne”. Taka sytuacja jest wprost sprzeczna z zasadą bezstronności zawartą w art. 25 ust. 2 Konstytucji RP, gdyż oznacza aktywne wsparcie określonej ideologii, a wręcz jej afirmowanie (w zależności od intensywności podejmowanych działań laicyzacyjnych). Ponadto zgodnie z literalnym brzmieniem analizowanego przepisu władze publiczne – w tym władze szkolne – są zobowiązane do zapewnienie każdemu możliwości swobodnego wyrażania poglądów – w tym religijnych – w życiu publicznym, a więc także w szkole. W świetle tych regulacji władze publiczne mają obowiązek przyjąć rolę gwaranta możliwości ekspresji religijnej w przestrzeni publicznej<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref12"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[12]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Konkordat</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Uszczegółowienie przepisów konstytucyjnych w odniesieniu do wolności religijnej w kontekście nauczania religii odnajdujemy również w art. 12 Konkordatu z 1993 r.<sup>. </sup>W umowie międzynarodowej ze Stolicą Apostolską nałożono na państwo obowiązek organizowania w szkole publicznej lekcji religii. Kompetencje przysługujące organom władzy kościelnej i organom władzy państwowej w przedmiocie nauczania religii w przedszkolach i szkołach publicznych polegają na tym, że nauczyciele religii w sprawach treści nauczania i wychowania podlegają przepisom i zarządzeniom kościelnym, a w innych sprawach przepisom państwowym (art. 12 ust. 4). Natomiast program nauczania religii katolickiej oraz podręczniki opracowane przez stronę kościelną powinny być przekazane do wiadomości kompetentnej władzy państwowej (art. 12 ust. 2). </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Tym samym szczegółowe regulacje dotyczące katechezy zawarte w art. 12 Konkordatu gwarantują, że publiczne szkoły i przedszkola zorganizują naukę religii w ramach planu zajęć. I choć z tego przepisu nie wynika <span class="cf01" style="font-family:&quot;Segoe UI&quot;,sans-serif"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">wprost, że religia nie może być na początku albo końcu dnia zajęć szkolnych, ale można przyjąć, że zwrot „w ramach” nie oznacza tego samego co „na początku lub na końcu” (w kontekście czegoś dodatkowego), co pozwalałoby z kolei uruchomić art. 28 Konkordatu. Ten zaś wprowadza zasadę, że strony </span></span></span>będą usuwać w drodze dyplomatycznej zachodzące między nimi różnice dotyczące interpretacji i stosowania konkordatu. Tym samym istnieje możliwość rozpoczęcia konstruktywnych rozmów w tym zakresie. Zwłaszcza, że uwzględniając powyższe oraz regulacje konstytucyjne (w tym zasadę bilateralizmu) należy przyjąć, że w relacjach państwo – kościół zostało wykluczone jednostronne określanie statusu Kościoła rzymskokatolickiego (a także i innych związków wyznaniowych) przez stronę państwową. Ustrojodawca założył zatem, że u podstaw odpowiednich aktów normatywnych będzie konsens stron co czyni kościoły i inne związki wyznaniowe partnerami państwa<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref13"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[13]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span> </span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Ustawodawstwo zwykłe </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W myśl art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców bądź samych uczniów po osiągnięciu przez nich pełnoletności. Jak zauważają przedstawiciele <span style="background:white"><span style="color:black">Komisji Wychowania Konferencji Episkopatu Polski, choć religia jest przedmiotem do wyboru, to z chwilą złożenia stosownego oświadczenia przez rodziców lub pełnoletnich uczniów staje się jednak przedmiotem obowiązkowym<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref14"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[14]</span></span></span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań określonych we wspomnianym art. 12 ust. 1 określone zostały w drodze rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. (ostatnio znowelizowanego w 2017 r.)<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref15"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[15]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Zgodnie z jego postanowieniami w<span style="background:white"><span style="color:black"> przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W myśl zasady ogólnej, w szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć (§ 1 ust. 1a). </span></span>Przedszkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów w klasie lub oddziale (wychowanków w grupie) lekcje religii w przedszkolu lub szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej (§ 2 ust. 1). Jeżeli w przedszkolu lub szkole na naukę religii danego wyznania lub wyznań wspólnie nauczających zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów (wychowanków), organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w porozumieniu z właściwym kościołem lub innym związkiem wyznaniowym, organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym (§ 2 ust. 2)<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref16"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[16]</span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Omawiając rozporządzenie MEN z 1992 r., na uwagę zasługuje jeszcze jedna kwestia. Otóż § 1 ust. 3 rozporządzenia stanowi, że uczestniczenie lub nieuczestniczenie w szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek i w jakiejkolwiek formie. Natomiast § 3 ust. 3 omawianego rozporządzenia wskazuje na sytuacje, w których uczeń niekorzystający z lekcji religii pozostaje w tym czasie na terenie szkoły. Analizując oba przepisy nasuwają się dwa wnioski. Po pierwsze, § 1 ust. 3 w zestawieniu z § 3 nie stanowi podstawy prawnej, aby lekcje religii organizować na pierwszych lub ostatnich godzinach lekcyjnych<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref17"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[17]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Po drugie, w kontekście § 1 ust. 3 za dyskryminację należy uznać planowanie lekcji religii w podziale godzin ze względu na jej w dominującej mierze wyznaniowy charakter<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref18"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[18]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Drugą interesującą nas ustawą jest ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref19"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[19]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Zgodnie z brzmieniem art. 109 ust. 1 tej ustawy podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są: obowiązkowe zajęcia edukacyjne; dodatkowe zajęcia edukacyjne; zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych; zajęcia prowadzone w ramach kwalifikacyjnych kursów zawodowych; zajęcia prowadzone w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej; zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia uczniów, w szczególności w celu kształtowania ich aktywności i kreatywności oraz zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego. Katalog ten nie jest zamknięty, a ustawodawca zaliczył do niego także lekcje religii związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej oraz lekcje języka oraz historii i kultury mniejszości narodowej i etnicznej (art. 109 ust. 2 w zw. z art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty). Jak wykazała wspominana już analiza autorstwa Marcina Olszówki i Konrada Dydy, ponieważ ustawodawca w żaden sposób nie różnicuje statusu tychże zajęć, stąd nie ma podstaw prawnych do tego, aby poszczególne formy działalności dydaktyczno-wychowawczej były różnicowane, np. ze względu na ich szczególną ekspozycję w podziale godzin lekcyjnych bądź umieszczenia ich jedynie w określonych porach dnia<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref20"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[20]</span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Powyższą tezę potwierdzają nie tylko unormowania dotyczące tworzenia harmonogramu pracy szkoły, ale i preambuła Prawa oświatowego (wcześniej obowiązywała jako preambuła ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty), w której wskazano, iż nauczanie i wychowanie ma respektować chrześcijański system wartości za podstawę przyjmując uniwersalne zasady etyki. Jak konkludują przywołani eksperci, zarówno brzmienie obowiązujących przepisów prawa oświatowego, jak i dyrektywy ich wykładni wynikające z przywołanej preambuły w żaden sposób nie uprawniają do dyskryminacji lekcji religii w stosunku do innych przedmiotów bądź zajęć szkolnych, np. poprzez umieszczanie ich w planie zajęć jedynie na początku lub końcu zajęć danego dnia<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref21"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[21]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Sytuacja katechety w przypadku zmniejszenie liczby godzin lekcji religii </span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Jedną z konsekwencji zmiany organizacji lekcji religii może być zmniejszenie liczby godzin edukacji religijnej (np. z powodu braku uczniów) co będzie skutkowało ograniczeniem zatrudnienia nauczycieli religii (zmniejszenie wymiaru pensum lub rozwiązanie stosunku pracy). </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Warto zauważyć, że mimo, iż zatrudnienie nauczyciela religii wymaga uzyskania misji kanonicznej, to jednak zasady nawiązywania (jak i rozwiązywania) stosunku pracy są takie same jak w przypadku innych nauczycieli<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref22"><sup><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[22]</span></span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="background:white"><span style="color:black">. Oznacza to, że j</span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">eżeli  w czasie trwania zatrudnienia nauczyciela religii nastąpią zmiany organizacyjne, które powodują zmniejszenie liczby godzin pensum nauczyciela, należy postąpić tak samo, jak w przypadku każdego nauczyciela innego przedmiotu. I tak, nauczycielowi religii zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć<b> </b>na podstawie mianowania, można zaproponować ograniczenie zatrudnienia (do wymiaru nie niższego niż 1/2 etatu </span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">i proporcjonalnego zmniejszenia wynagrodzenia</span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">) na podstawie art. 22 ust. 2 Karty Nauczyciela</span></span><a href="#_ftn23" name="_ftnref23" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref23"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[23]</span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"> a nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę można zaproponować zawarcie porozumienia zmieniającego warunki zatrudnienia. W razie braku ich zgody zastosowanie ma art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela. Natomiast nauczycielowi religii zatrudnionemu w niepełnym wymiarze zajęć można zaproponować zawarcie porozumienia zmieniającego warunki zatrudnienia albo wręczyć wypowiedzenie zmieniające warunki pracy na podstawie art. 42 Kodeksu pracy</span></span><a href="#_ftn24" name="_ftnref24" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref24"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[24]</span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zmniejszenie liczby godzin religii nie musi jednak skutkować redukcją etatów. W tym temacie z pomocą przychodzi bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref25"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[25]</span></span></span></span></span></sup></span></sup></a>. W myśl stanowisk sędziowskich nie można rozwiązać stosunku pracy z nauczycielem religii, jeśli </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">pozostali nauczyciele religii mają w planie organizacyjnym szkoły przydzieloną taką liczbę godzin ponadwymiarowych, że możliwe byłoby zatrudnianie zwalnianego nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Konieczne jest jednak także porównanie kwalifikacji nauczycieli religii zarówno formalnych, jak i praktyki w nauczaniu przedmiotu. Jeśli dyrektor stwierdzi, że nauczyciel posiada kwalifikacje zawodowe równe z kwalifikacjami innych nauczycieli, może zwolnić nauczyciela, którego praca i osiągnięcia w nauczaniu oraz wychowaniu uczniów są najniżej oceniane. Ponadto jeśli dyrektor na skutek wadliwej polityki kadrowej dotychczas zatrudniał zbyt dużą ilość nauczycieli religii, nie może w omawianym trybie zwolnić jednego z nich<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref26"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[26]</span></span></span></sup></span></sup></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Dozwolone kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia</span></span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia ustala dyrektor szkoły, ale zarówno przepisy prawa pracy jak i orzecznictwo nie pozwala na dowolność i uznaniowość w tym zakresie. Podniesiono to </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r. stwierdzając, że kryteria doboru nauczyciela do zwolnienia powinny być obiektywne, niedyskryminujące, jasne i czytelne dla zainteresowanych. W pierwszej kolejności powinny one dotyczyć dorobku zawodowego (staż pracy, ocena pracy, kwalifikacje formalne i faktyczne), ale mogą się też odnosić do sytuacji materialnej nauczyciela (uwzględnienie stanu rodzinnego, posiadania innych źródeł dochodu, np. emerytury)</span></span></span><a href="#_ftn27" name="_ftnref27" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref27"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[27]</span></span></span></span></sup></span></span></span></span></sup></a><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">. Podobnie w wyroku </span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">z 9 lutego 2021 r. </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">S</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">ąd Najwyższy uznał, że „zasadniczo najważniejszymi kryteriami doboru do zwolnienia powinny być: przydatność pracownika do pracy, jego kwalifikacje i umiejętności zawodowe, doświadczenie zawodowe, staż i przebieg dotychczasowej pracy, dyspozycyjność wobec pracodawcy”<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref28"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[28]</span></span></span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span> </span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Niedopuszczalnymi natomiast kryteriami doboru do zwolnienia pracownika są te o charakterze dyskryminującym, np. dotyczące płci, wieku, niepełnosprawności, rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych. Podkreślił to w uchwale z 7 grudnia 2006 r. Sąd Najwyższy stwierdzając, że wybór nauczyciela do zwolnienia „</span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">nie może być dowolny oraz nie powinien naruszać zasady równego traktowania pracowników (nauczycieli) lub zakazu dyskryminacji (art. 11<sup>2</sup> i 18<sup>3a</sup> KP w związku z art. 91c Karty Nauczyciela)”<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref29"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[29]</span></span></span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Zwolnienie nauczyciela religii ze względu na zmniejszenie godzin religii a dyskryminacja</span></span></span></b></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">W prawie polskim zakaz dyskryminacji ze względu na religię został zagwarantowany w Konstytucji RP (art. 32 ust. 2), a także wynika m.in. z ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref30"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[30]</span></span></span></sup></span></sup></a>. W tym ostatnim przypadku na szczególną uwagę zasługuje art. 11<sup>2  </sup>KP, art. 11<sup>3 </sup>KP, a także art. 18<sup>3a</sup>–18<sup>3e </sup>KP. Zasada niedyskryminacji (równego traktowania w zatrudnieniu) wyrażona w art. 11<sup>3</sup> KP  rozwinięta w art. 18<sup>3a</sup> KP nie jest tożsama z określoną w art. 11<sup>2</sup> KP zasadą równych praw (równego traktowania) pracowników jednakowo wypełniających takie same obowiązki, a ich naruszenie przez pracodawcę rodzi różne konsekwencje. Te dwie zasady pozostają jednak ze sobą w ścisłym związku, który polega na tym, że jeżeli pracownicy wypełniają tak samo jednakowe obowiązki, a traktowani są nierówno ze względu na przyczyny określone w art. 11<sup>3</sup> i art. 18<sup>3a</sup> KP, to wówczas mamy do czynienia z dyskryminacją<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref31"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[31]</span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Pewne ułatwienia dla osoby, która stawia zarzut dyskryminacji wprowadziła nowelizacja z 2019 r., zgodnie z którą <strong><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal">katalog przesłanek dyskryminacji został otwarty także na inne nieuzasadnione przyczyny co oznacza, że obecnie za dyskryminację można uznać każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie osób zatrudnionych</span></span></span></span></strong>. Co istotne, omawiana nowela wprowadziła jeszcze dodatkowe dwie zmiany. Po pierwsze, katalog przyczyn dyskryminacyjnych (art. 11<sup>3 </sup>KP) stał się otwarty nie tylko w stosunku do cech (właściwości) osobistych pracownika, lecz także warunków zatrudnienia. W konsekwencji zabroniona jest więc jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu oraz nierówne traktowanie w nawiązywaniu i rozwiązywaniu stosunku pracy, czy warunkach zatrudnienia, awansowaniu oraz dostępie do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W ocenie przedstawicieli doktryny prawa pracy na skutek nowelizacji treść omawianej normy prawnej stała się nie tylko jasna i precyzyjna, ale i łatwiejsza do wyegzekwowania<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref32"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[32]</span></span></span></sup></span></sup></a>. </span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Po wtóre, z<span style="background:white"> tego względu, że </span>wyliczenie kryteriów niedopuszczalnej dyskryminacji ma charakter przykładowy, a nie enumeratywny, poszerzono ochronę osób zatrudnionych przed dyskryminacją. W rezultacie osoby stawiające zarzut dyskryminacji mogą żądać odszkodowania z art. 18<sup>3d</sup> KP z różnych przyczyn dyskryminacji, a nie tylko tych nazwanych w kodeksie pracy. W praktyce oznacza to, że wiele niewymienionych w kodeksie pracy kryteriów dyskryminacji, na podstawie których dotychczas pracownicy bezskutecznie wnosili roszczenia do sądów pracy, może zostać uznanych za przyczyny dyskryminacji w rozumieniu art. 18<sup>3a</sup> §1 KP. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">W  kontekście podjętych w tej analizie rozważań w szczególności za dyskryminujące może zostać uznane z<span style="background:white">wolnienie nauczyciela religii jeśli np. kryterium doboru pracownika do zwolnienia stanowić będzie tylko prowadzenie przedmiotu „wyznaniowego” (który to znajduje się w planie zajęć i jak wyżej wykazano ma taki sam status jak inne przedmioty). </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="background:white"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">Na korzyść pracownika przemawia również okoliczność, iż </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="color:black">w  postępowaniach sądowych, których przedmiotem jest ustalenie, czy doszło do dyskryminacji pracownika, mamy do czynienia z zasadą odwróconego ciężaru dowodu<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref33"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[33]</span></span></span></span></sup></span></sup></a>. <span style="background:white">Oznacza to, że osoba, która stawia zarzut dyskryminacji, będzie musiała jedynie uprawdopodobnić fakt naruszenia zasady równego traktowania, a gdy to uczyni, to podmiot, któremu zarzucono naruszenie zasady równego traktowania, będzie zobowiązany wykazać, że nie dopuścił się jej naruszenia. Uprawdopodobnienie w praktyce może polegać np. na przedstawieniu wiarygodnej wersji wydarzeń, podczas gdy udowodnienie musiałoby polegać np. na przedstawieniu świadków zdarzenia. </span></span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Podsumowanie</span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Ustawa zasadnicza w połączeniu z innymi źródłami prawa powszechnie obowiązującego tworzy kompleksowy system regulacji stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w Polsce. Jednym z jego przejawów jest prawo związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej do nauczania religii w szkołach publicznych. Prawo to pozostaje w ścisłym związku z korzystaniem z prawa do wolności sumienia i religii oraz prawem rodziców do wychowania dzieci w zgodzie ze swoimi przekonaniami. Dlatego jakiekolwiek ograniczenia w tym względzie czy utrudnianie uczestnictwa w tego typu zajęciach stanowią ograniczenia jednego z fundamentalnych praw człowieka. Ponadto takie działania stanowią naruszenie konstytucyjnej zasady bezstronności światopoglądowej władz publicznych<a href="#_ftn34" name="_ftnref34" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref34"><sup><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[34]</span></span></span></sup></span></sup></a>. Na uwagę zasługuje również możliwość uznania za dyskryminujące zwolnienie katechety <span style="background:white"><span style="color:black">tylko z powodu prowadzenia przedmiotu „wyznaniowego”. </span></span>Za tezą tą przemawia fakt, że dodatkowe, istotne kryteria dyskryminacji, <span style="background:white"><span style="color:black">wprowadziła nowelizacja kodeksu pracy z 2019 r. otwierając katalog przyczyn i nie różnicując tego, czy </span></span>kryteria te odnoszą się do cech osobowych i społecznych pracownika lub jego wyborów życiowych niemających związku z wykonywaną pracą, czy też dotyczą one wykonywanej przez niego pracy.</span></span> </span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%">Dr Kinga Szymańska – analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris</span></span></span></span></span></p> <div>  <div id="ftn34"> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2024-01/AdobeStock_621573377.jpeg?itok=InN3RWLn" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> Wolność religii w szkole <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/szkola" hreflang="pl">szkoła</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/katecheza" hreflang="pl">katecheza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ministerstwo-edukacji" hreflang="pl">ministerstwo edukacji</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div id="ftn1"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn1"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[1]</span></span></span></sup></span></span></sup></a><a href="https://x.com/Gosc_RadiaZET/status/1742080503920902618?s=20" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"><span style="background:white">https://x.com/Gosc_RadiaZET/status/1742080503920902618?s=20</span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn2"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[2]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn3"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[3]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Dz. U. z 1998 r. poz. 318, z późn. zm. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn4"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[4]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Dz. U. poz. 425, z późn. zm.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn5"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[5]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">B. Banaszak, <i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz</i>, Warszawa 2009, s. 274-275.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn6"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[6]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, z późn. zm.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn7"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[7]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Wyrok Wielkiej Izby z 29 czerwca 2007 r. w sprawie Folgerø i in. przeciwko Norwegii, skarga nr 15472/02, </span></span><a href="https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-81356%22]}" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-81356%22]}</span></a><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 3.1.2024).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn8"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[8]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">M. Olszówka, komentarz do art. 53, w: <i>Konstytucja RP. Komentarz</i>, M. Safjan. L. Bosek (red.), t. I, Warszawa 2016, s. 1271.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn9"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[9]</span></span></span></sup></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ł. Bernaciński, <i>Analiza prawna dotycząca obecności religii w szkole – komentarz do wniosku radnej m. st. Warszawy Agaty Diduszko-Zyglewskiej o udzielenie informacji publicznej przez dyrektorów warszawskich szkół</i>, </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-prawna-dotyczaca-obecnosci-religii-w-szkole-komentarz-do-wniosku" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-prawna-dotyczaca-obecnosci-religii-w-szkole-komentarz-do-wniosku</span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn10"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[10]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 1993 r., sygn. akt U 12/92, OTK 1993/1/9.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn11"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[11]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">W. Włoch, <i>Wolność sumienia i religii jako „constitutional essentials” w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego</i>, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 47(2019), nr 1, s. 187.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn12"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[12]</span></span></span></sup></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">M. Olszówka, K. Dyda, <i>Analiza na temat równouprawnienia lekcji religii względem innych przedmiotów szkolnych</i>, </span></span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych</span></a><span class="MsoHyperlink" style="color:#0563c1"><span style="text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn13"><sup><sup><span style="font-size:11.0pt"><span style="line-height:107%">[13]</span></span></sup></sup></a>P. Borecki, <i>Nieważność i wygaśnięcie konkordatu polskiego z 1993 r.</i>, Studia Prawa Publicznego 32(2020) nr 4, s. 55.</span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <ol start="14"><li style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:14pt"><span style="background:white"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><i><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal">KEP: Nie ma podstaw prawnych do organizowania zajęć z religii wyłącznie na pierwszych bądź ostatnich godzinach lekcyjnych</span></span></span></i><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal">, </span></span></span><span style="color:black"><a href="https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1407245,komisja-wychowania-kep-o-zajeciach-z-religii-na-pierwszych-i-ostatnich-lekcjach.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1407245,komisja-wychowania-kep-o-zajeciach-z-religii-na-pierwszych-i-ostatnich-lekcjach.html</span></a></span><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></span></span></li> </ol></div> <div id="ftn15"> <h2 style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:13pt"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn15"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-weight:normal"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[15]</span></span></sup></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-weight:normal">Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2017 r.) (Dz. U. poz. 155 z późn. zm.)</span></span><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:#282828"><span style="font-weight:normal">.</span></span></span></span></span></span></h2> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn16"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[16]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Tamże.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <ol start="17"><li style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:14pt"><span style="background:white"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal">W. Pakulniewicz, <i>Religia na pierwszej lub ostatniej lekcji – czy wskazują na to przepisy</i>, </span></span></span><span style="color:black"><a href="https://www.portaloswiatowy.pl/analizy-i-interpretacje/religia-na-pierwszej-lub-ostatniej-lekcji-czy-wskazuja-na-to-przepisy-22434.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://www.portaloswiatowy.pl/analizy-i-interpretacje/religia-na-pierwszej-lub-ostatniej-lekcji-czy-wskazuja-na-to-przepisy-22434.html</span></a></span><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:#3a4a77"><span style="font-weight:normal"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></span></span></li> </ol></div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn18"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[18]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">M. Olszówka, K. Dyda, <i>Analiza na temat równouprawnienia lekcji religii względem innych przedmiotów szkolnych</i>, </span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych</span></a><span class="MsoHyperlink" style="color:#0563c1"><span style="text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span> </span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn19"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[19]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Dz. U. z 2017 r. poz. 59, z późn. zm. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn20"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[20]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">M. Olszówka, K. Dyda, <i>Analiza na temat równouprawnienia lekcji religii względem innych przedmiotów szkolnych</i>, </span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych</span></a><span class="MsoHyperlink" style="color:#0563c1"><span style="text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn21"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[21]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Tamże.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn22"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[22]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">D. Dwojewski, <i>Limit umów dotyczy także nauczycieli</i>, </span><a href="https://epedagogika.pl/praca-nauczycieli-specjalistow/limit-umow-dotyczy-takze-nauczycieli-religii-6262.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://epedagogika.pl/praca-nauczycieli-specjalistow/limit-umow-dotyczy-takze-nauczycieli-religii-6262.html</span></a><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 18.11.2023).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn23"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[23]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. 1982 nr 3, poz. 19).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="background:white"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn24"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:black">[24]</span></span></span></span></sup></span></span></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#212121">A. Trochimiuk, <i>Zasady zatrudniania nauczycieli religii,</i> </span></span></span><span style="color:black"><a href="https://www.portaloswiatowy.pl/zatrudnianie-nauczycieli/zasady-zatrudniania-nauczycieli-religii-17143.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://www.portaloswiatowy.pl/zatrudnianie-nauczycieli/zasady-zatrudniania-nauczycieli-religii-17143.html</span></a></span><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"> (dostęp: 8.01.2024)</span></span></span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn25"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[25]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Przykładowo: wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r., sygn. akt I PKN 771/00, OSNP 2002, nr 10, wkładka; wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r., sygn. akt I PKN 420/98, OSNP 1999, nr 24, poz. 784.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[26]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">M. Sewastianowicz, <i>Nie można zwolnić nauczyciela religii, jeżeli pozostali katecheci mają dużo godzin</i>, </span><br /><a href="https://www.prawo.pl/oswiata/nie-mozna-zwolnic-nauczyciela-religii-jezeli-pozostali-katecheci-maja-duzo-godzin,121178.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://www.prawo.pl/oswiata/nie-mozna-zwolnic-nauczyciela-religii-jezeli-pozostali-katecheci-maja-duzo-godzin,121178.html</span></a><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 8.01.2024)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref27" name="_ftn27" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn27"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[27]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 159/04, w: Prawo Pracy (2005), nr 4, s. 32.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn28"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[28]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="background:white"><span style="color:black">Wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2021 r., sygn. akt I PSKP 9/21.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn29"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[29]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Uchwała Sądu Najwyższego z <span style="background:white"><span style="color:#3a3a3a">7 grudnia 2006 r., sygn. akt I PZP 4/06.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn30"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[30]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Dz. U. 1974, Nr 24, poz. 141 z pózn. zm. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn31"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[31]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">J. Czerniak-Swędzioł, <i>Dyskryminacja pracowników wypełniających obowiązki rodzicielskie</i>, „Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej” 1(2020), s. 38.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn32"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[32]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">H. Szewczyk, <i>Przyczyny (kryteria) dyskryminacji w świetle nowelizacji Kodeksu pracy z dnia 16 maja 2019 r. na tle prawa międzynarodowego i unijnego</i>, „Roczniki Administracji i Prawa” 21(2021), z. specjalny,  s. 257-259. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn33"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[33]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">Tamże,  s. 257-261.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn34"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><a href="#_ftnref34" name="_ftn34" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn34"><sup><span style="font-size:10.0pt"><sup><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%">[34]</span></span></sup></span></sup></a><span style="font-size:10.0pt">M. Olszówka, K. Dyda, <i>Analiza na temat równouprawnienia lekcji religii względem innych przedmiotów szkolnych</i>, </span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/analiza-na-temat-rownouprawnienia-lekcji-religii-wzgledem-innych</span></a><span class="MsoHyperlink" style="color:#0563c1"><span style="text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"> (dostęp: 3.01.2024).</span></span></span></span></span></p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Tue, 09 Jan 2024 15:45:57 +0000 filip.bator 5134 at https://ordoiuris.pl Finansowanie edukacji religijnej w wybranych państwach Unii Europejskiej https://ordoiuris.pl/finansowanie-edukacji-religijnej-w-wybranych-panstwach-unii-europejskiej <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Finansowanie edukacji religijnej w wybranych państwach Unii Europejskiej <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 12/28/2023 - 15:07</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>· Finansowanie lekcji religii z budżetu danego państwa występuje w większości krajów Unii Europejskiej.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Edukacja religijna w państwach członkowskich Unii prowadzona jest w zdecydowanej większości formie konfesyjnej a tylko wyjątkowo jako religioznawstwo. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Lekcje religii w nielicznych przypadkach prowadzone są poza terenem szkoły.</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Wprowadzenie</strong></p> <p class="text-align-justify">W większości krajów Unii Europejskiej państwo zapewnia edukację religijną uznając ją za istotny element życia społecznego. Znajduje to odzwierciedlenie w rozwiązaniach prawnych dotyczących m.in. organizacji i finansowania nauczania religii. W prezentowaniu rozmaitych modeli nauczania religii w szkolnych systemach europejskich można posłużyć się podziałem ze względu na miejsce nauczania religii w systemie szkolnym na takie, gdzie: religia stanowi przedmiot obowiązkowy, religia jest przedmiotem fakultatywnym, nauczanie religii odbywa się poza szkołą.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <ol><li class="text-align-justify"><strong>Obowiązkowy udział w lekcjach religii prowadzonych w szkole publicznej</strong></li> </ol><p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Niemcy</strong></p> <p class="text-align-justify">W Niemczech nauczanie religii ma charakter konfesyjny w postaci modelu katechetyczno – ewangelizacyjnego. Zajęcia odbywają się w szkołach. Jako przedmiot standardowy religia została wpisana do programu nauczania, co ma unormowanie w ustawie zasadniczej (art. 7). Zajęcia finansowane są z budżetu państwa. W konsekwencji to państwo musi zatrudniać odpowiednią liczbę nauczycieli, opłacać ich pensje i pokrywać inne koszty prowadzenia nauczania religii, w tym dostarczania podręczników i innych materiałów dydaktycznych<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" title="" id="_ftnref1">[1]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Austria</strong></p> <p class="text-align-justify">W Austrii nauczanie religii ma charakter konfesyjny w postaci modelu katechetyczno – ewangelizacyjnego. Prawo do organizowania zajęć z religii w austriackiej szkole publicznej  przysługuje na mocy ustawy z 13 lipca 1949 r.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" title="" id="_ftnref2">[2]</a> wszystkim uznanym przez państwo kościołom i związkom wyznaniowym<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" title="" id="_ftnref3">[3]</a>. Obowiązek finansowania działalności publicznych placówek oświatowych całkowicie spoczywa na państwie<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" title="" id="_ftnref4">[4]</a>. Koszty wynagrodzenia nauczycieli religii pokrywa państwo lub samorządy (§ 6 p. 1). Z wyjątkiem sytuacji, gdy lekcje religii w szkole są organizowane dla mniej niż trzech uczniów. Wówczas koszty wynagrodzenia pokrywa Kościół lub związek wyznaniowy (§ 6 p. 4)<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" title="" id="_ftnref5">[5]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Szwecja</strong></p> <p class="text-align-justify">W Szwecji edukacja religijna jest bezwyznaniowa i obowiązkowa dla wszystkich<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" title="" id="_ftnref6">[6]</a>. Rodzice mogą posyłać swoje dzieci do niezależnych szkół religijnych, które rząd wspiera poprzez system bonów i które muszą przestrzegać rządowych wytycznych w sprawie podstawowych programów nauczania, w tym nauczania religii. Szkoły takie mogą organizować dobrowolne zajęcia religijne poza salą lekcyjną, ale zajęcia te nie mogą kolidować z przestrzeganiem rządowych wytycznych dotyczących podstawowych programów nauczania. W Szwecji, oprócz szkół gminnych, istnieje system szkół prywatnych. Założyć i prowadzić szkołę, po spełnieniu kryteriów formalnych, może każda osoba, nie tylko fizyczna ale także wspólnota wyznaniowa. Każda szkoła prywatna otrzymuje w zasadzie takie samo wsparcie finansowe ze strony państwa i gminy, jak szkoły miejskie. Wiele wspólnot religijnych założyło szkoły prywatne na różnych poziomach<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" title="" id="_ftnref7">[7]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Dania</strong></p> <p class="text-align-justify">Wsparcie finansowe państwa dla Duńskiego Kościoła Narodowego wynika z art. 4 duńskiej konstytucji, która stanowi, że Duński Kościół Narodowy jest wspierany przez państwo<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" title="" id="_ftnref8">[8]</a>. W 1919 r. państwo uchwaliło ustawę o wynagrodzeniach, co oznaczało, że członkowie Kościoła Narodowego muszą płacić podatek kościelny do wspólnego funduszu, który opłaca część pensji księży. Państwo zobowiązało się płacić drugą część pensji. W konsekwencji wspólny fundusz finansuje 60% pensji księży, podczas gdy państwo pokrywa pozostałe 40%<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" title="" id="_ftnref9">[9]</a>. Wszystkie szkoły publiczne i prywatne, w tym szkoły religijne, otrzymują rządowe wsparcie finansowe<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" title="" id="_ftnref10">[10]</a>. Lekcje religii w szkołach publicznych mają wyłącznie chrześcijański charakter. Duńskie prawo państwowe dotyczące oświaty nakłada na każdą szkołę obowiązek nauczania przedmiotu „Studia chrześcijańskie” (Kristendomskundskab) w ramach ochrony „chrześcijańskiego dziedzictwa kulturowego”<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" title="" id="_ftnref11">[11]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Finlandia</strong></p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem wszyscy uczniowie w Finlandii mają prawo do edukacji wyznaniowej według własnej religii, pod warunkiem spełnienia minimalnych kryteriów dotyczących liczby uczniów<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" title="" id="_ftnref12">[12]</a>. Edukacja w Finlandii należy do zadań z zakresu administracji publicznej i finansowana jest ze środków publicznych. Nauczyciele religii muszą odbyć wymagane przez państwo szkolenie w zakresie nauczania religii. Mianuje ich państwo i nie mają obowiązku przynależności do żadnej wspólnoty wyznaniowej<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" title="" id="_ftnref13">[13]</a>. </p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Malta</strong></p> <p class="text-align-justify">Konstytucja  Malty  z  21  września  1964  r. przewiduje obowiązkową katechezę Rzymskokatolickiego Kościoła Apostolskiego w szkołach państwowych (art. 2 ust. 3). W art. 10 postanowiono, że podstawowa edukacja ma być darmowa i obowiązkowa<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" title="" id="_ftnref14">[14]</a>. Obowiązkiem państwa jest jej zapewnienie i finansowanie<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" title="" id="_ftnref15">[15]</a>.Nauczanie religii nie jest jednak przymusowe. Obowiązkiem państwa jest również wynagradzanie nauczycieli tego przedmiotu<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" title="" id="_ftnref16">[16]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Grecja</strong></p> <p class="text-align-justify">Pozycję Kościoła w Grecji określa Konstytucja z 1975 roku<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" title="" id="_ftnref17">[17]</a>, zgodnie z którą „dominującą religią w Grecji jest religia Wschodnioprawosławnego Kościoła Chrystusowego” (art. 3 ust. 1). Kościół jest finansowany przez państwo, które wypłaca pensje prezbiterom i diakonom, biskupom, urzędnikom i pracownikom kościelnym<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" title="" id="_ftnref18">[18]</a>. Zgodnie z art. 16 pkt 2 konstytucji kształcenie, w tym edukacja religijna, jest podstawowym zadaniem państwa. Obowiązek finansowania działalności publicznych placówek oświatowych całkowicie spoczywa na państwie. Dotyczy to także wynagrodzeń duchownych, którzy mają status pracowników administracji państwowej<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" title="" id="_ftnref19">[19]</a>. W Grecji wydatki na oświatę pokrywane są z budżetu kilku resortów: Ministerstwa Edukacji i Spraw Religijnych (wynagrodzenia pracowników), Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (koszty funkcjonowania placówek) i Ministerstwa Finansów (środki na funkcjonowanie regionów)<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" title="" id="_ftnref20">[20]</a>. </p> <p class="text-align-justify"> </p> <ol start="2"><li class="text-align-justify"><strong>Fakultatywny udział w lekcjach religii prowadzonych w szkole publicznej</strong></li> </ol><p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Słowacja</strong></p> <p class="text-align-justify">Na Słowacji kwestię finansowania kościołów i związków wyznaniowych reguluje ustawa 370/2019 o finansowym wspieraniu działalności kościołów i związków wyznaniowych. Państwo wspiera kościół poprzez środki z budżetu państwa oraz dotacje celowe, a także zapewniając zwolnienia i ulgi w podatkach i opłatach. Środki z budżetu państwa przeznaczone są na finansowanie działalności kościoła, sprawowanie liturgii, nabożeństw, działalność oświatową, kulturalną i charytatywną kościoła, pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem jego działalności jako pracodawcy oraz kosztów funkcjonowania kościoła<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" title="" id="_ftnref21">[21]</a>. Nauczanie religii ma charakter konfesyjny w postaci modelu katechetyczno – ewangelizacyjnego.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Belgia</strong></p> <p class="text-align-justify">Na mocy art. 24 §1 konstytucji szkoły organizowane i prowadzone przez władze publiczne zapewniają młodzieży, aż do upływu obowiązku szkolnego, wybór między nauczaniem jednej z uznanych religii lub etyki (art.24 §2). Wszyscy uczniowie podlegający obowiązkowi szkolnemu mają prawo do edukacji religijnej lub etycznej na koszt wspólnoty (art. 24 §3)<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" title="" id="_ftnref22">[22]</a>. Nauczanie religii w Belgii ma charakter konfesyjny, każdy z uczniów ma możliwość wyboru jednego z kilku przedmiotów wyznaniowych, co oznacza m.in. że dotyczy ono jednego wyznania i ukierunkowane jest na pogłębienie wiary i religijności uczniów<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" title="" id="_ftnref23">[23]</a>. Poszczególne wyznania mogą zostać oficjalnie uznane przez państwo jako związki wyznaniowe, dzięki czemu uzyskują finansowe wsparcie z jego budżetu na m.in. pensje dla duchownych oraz opłacane przez państwo lekcje religii w szkołach publicznych<a href="#_ftn24" name="_ftnref24" title="" id="_ftnref24">[24]</a>. Koszty wynagrodzenia nauczycieli religii w całości opłaca Ministerstwo Edukacji<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" title="" id="_ftnref25">[25]</a>. Obowiązek finansowania działalności publicznych placówek oświatowych całkowicie spoczywa na państwie, jednakże należy zwrócić uwagę, że środki przyznawane na oświatę pochodzą przede wszystkim z budżetów wspólnot i uzupełniane są dotacjami federalnymi<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" title="" id="_ftnref26">[26]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Estonia</strong></p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z §40 konstytucji nie ma kościoła państwowego i istnieje rozdział religii od państwa<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" title="" id="_ftnref27">[27]</a>. Prawo do nauki zostało ujęte w art. 37 ustawy zasadniczej. Przepis ten przesądza, że „nauka dzieci w wieku szkolnym, w granicach określonych w ustawie, jest obowiązkowa i bezpłatna w państwowych i samorządowych szkołach ogólnokształcących”. Edukacja religijna na poziomie szkół podstawowych i gimnazjów łączy w sobie elementy religioznawstwa oraz etyki. Szkolnictwo państwowe jest opłacane ze środków publicznych. Nauczyciele edukacji religijnej, podobnie jak pozostali nauczyciele, są finansowani z budżetu państwa lub gminy<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" title="" id="_ftnref28">[28]</a>. Nauczanie religii o charakterze stricte wyznaniowym jest możliwe w szkółkach niedzielnych i szkołach kościelnych prowadzonych przez wspólnoty wyznaniowe<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" title="" id="_ftnref29">[29]</a>. Szkoły prywatne mogą być jedynie częściowo dotowane z funduszy publicznych. Należy zaznaczyć, że żadna z prywatnych placówek oświatowych o charakterze wyznaniowym nie jest w pełni finansowana przez państwo<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" title="" id="_ftnref30">[30]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Litwa</strong></p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z art. 40 Konstytucji Republiki Litwy<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" title="" id="_ftnref31">[31]</a> państwowe i samorządowe instytucje szkolne i wychowawcze są świeckie. Nauczanie religii ma charakter konfesyjny w postaci modelu katechetyczno – ewangelizacyjnego. Natomiast zgodnie z art. 14 ustawy o wspólnotach i stowarzyszeniach wyznaniowych wspólnoty i stowarzyszenia religijne mają prawo zakładać szkoły ogólnokształcące, które na swoją działalność otrzymują wsparcie finansowe z budżetów państwa i gmin<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" title="" id="_ftnref32">[32]</a>. Religia jest przedmiotem fakultatywnym w szkołach publicznych w ramach zajęć z wychowania moralnego, gdzie można dokonać wyboru między religią a etyką. Przedmiot ten nauczany jest na poziomie szkoły podstawowej oraz średniej (art. 6 Konstytucji). Nauczanie religii tradycyjnych w szkołach państwowych jest opłacane przez państwo<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" title="" id="_ftnref33">[33]</a>. Nauczyciele muszą być wybrani przez przywódców danych wyznań i zatwierdzeni przez Ministerstwo Edukacji i Nauki<a href="#_ftn34" name="_ftnref34" title="" id="_ftnref34">[34]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Rumunia</strong></p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z konstytucją państwo zapewnia swobodę nauczania religii, stosownie do wymogów właściwych dla każdego wyznania. W szkołach państwowych nauczanie religii jest organizowane i gwarantowane ustawą (art. 32 ust. 7)<a href="#_ftn35" name="_ftnref35" title="" id="_ftnref35">[35]</a>. W Rumunii zajęcia z religii są oferowane na zasadzie konfesyjnej jako „część podstawy programowej”, co oznacza, że ​​szkoły są zobowiązane do prowadzenia takiego kursu. Od 2014 r. lekcje religii mają charakter fakultatywny<a href="#_ftn36" name="_ftnref36" title="" id="_ftnref36">[36]</a>. To rozwiązanie jest otwarte dla wszystkich osiemnastu oficjalnie uznanych wyznań<a href="#_ftn37" name="_ftnref37" title="" id="_ftnref37">[37]</a>. W konsekwencji religie te mają prawo do otrzymywania subsydiów od państwa na swoją działalność. Lekcje uznanych religii prowadzone są od 1995 r. na koszt państwa w szkołach publicznych<a href="#_ftn38" name="_ftnref38" title="" id="_ftnref38">[38]</a>. Nauczyciele mają status urzędników i są opłacani z budżetu państwa<a href="#_ftn39" name="_ftnref39" title="" id="_ftnref39">[39]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Hiszpania</strong></p> <p class="text-align-justify">Umowa konkordatowa z 3 stycznia 1979 r. regulująca kwestie związane z nauczaniem i kulturą zobowiązuje kościół do prowadzenia szkół podstawowych, średnich, niższych seminariów duchownych zgodnie z przepisami powszechnego prawa oświatowego. Postanowienia umowy zapewniają jednocześnie wymienionym podmiotom możliwość otrzymywania pomocy z budżetu państwa (art. 13)<a href="#_ftn40" name="_ftnref40" title="" id="_ftnref40">[40]</a>. Kościół katolicki to jedyna wspólnota wyznaniowa, która w Hiszpanii otrzymuje finansowanie za pośrednictwem państwa. We wszystkich placówkach oświatowych finansowanych ze środków publicznych jest oferowana nauka religii rzymskokatolickiej, której nauczyciele są wynagradzani przez państwo. Kwestię tę rozstrzyga porozumienie z 2 lutego 1999 r. między hiszpańskim rządem i Konferencją Episkopatu. Zgodnie z tym porozumieniem państwo zobowiązuje się wypłacać wynagrodzenie nauczycielom religii katolickiej w placówkach publicznych na poziomie edukacji przedszkolnej oraz szkoły podstawowej i średniej<a href="#_ftn41" name="_ftnref41" title="" id="_ftnref41">[41]</a>. Podobny system został stworzony dla nauczycieli islamu, choć są oni opłacani przez państwo tylko wtedy, gdy jest więcej niż dziewięciu uczniów muzułmańskich<a href="#_ftn42" name="_ftnref42" title="" id="_ftnref42">[42]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Włochy</strong></p> <p class="text-align-justify">Ani konstytucja włoska, ani ustawy zwykłe nie zawierają przepisu wprost poświęconego edukacji religijnej. Przepisy dotyczące tej kwestii można znaleźć jedynie w ustawie o „dopuszczonych religiach” (nr 1159 z 1929 r.), w jej dekrecie wykonawczym (nr 289 z 1930 r.) oraz w umowach zawartych przez państwo z niektórymi wyznaniami. Kwestie finansowania edukacji religijnej z Kościołem rzymskokatolickim dopiero uregulował Konkordat z Villa Madama, zawarty 18 lutego 1984 r. pomiędzy Stolicą Apostolską a Republiką Włoską, stanowiący swoistą rewizję Traktatów Laterańskich z 1929 r. Składa się on z szeregu postanowień mających na celu  uregulowanie warunków funkcjonowania kościoła we Włoszech. W myśl jego postanowień państwo ponosi ciężar finansowania nauczania religii katolickiej w szkołach i przedszkolach. Udział w katechizacji szkolnej ma charakter dobrowolny<a href="#_ftn43" name="_ftnref43" title="" id="_ftnref43">[43]</a>. Zgodnie z art. 8 ust. 3 konstytucji, podobne porozumienia zostały także zawarte między państwem a m.in. Stołem Waldensów, Włoską Unią Chrześcijańskich Adwentystów Dnia Siódmego, Chrześcijańska Unią Ewangelicko-Baptystyczną Włoch, Związkiem Włoskim Gmin Żydowskich. Na ich podstawie związki wyznaniowe zrezygnowały m.in. z pomocy finansowej państwa i nauczania religii w szkołach państwowych (nauczanie religii pozostawiono we własnym zakresie danego związku)<a href="#_ftn44" name="_ftnref44" title="" id="_ftnref44">[44]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Irlandia</p> <p class="text-align-justify">Państwo nie jest konstytucyjnie zobowiązane do finansowania edukacji ponadpodstawowej, ale jest do tego uprawnione. Prywatnym podmiotom edukacyjnym gwarantowane jest dofinansowanie ze środków publicznych<a href="#_ftn45" name="_ftnref45" title="" id="_ftnref45">[45]</a>. Zdecydowana większość irlandzkich szkół podstawowych znajduje się pod kontrolą wspólnot religijnych. Edukacja prywatna jest uznawana, ale szkoły wyznaniowe niekoniecznie są częścią tego sektora<a href="#_ftn46" name="_ftnref46" title="" id="_ftnref46">[46]</a>. Właścicielami finansowanych przez państwo szkół katolickich i szkół Kościoła irlandzkiego są zazwyczaj powiernicy diecezjalni. Szkoły inne niż wielowyznaniowe zazwyczaj mają zarząd nominowany przez organizacje patronackie niezwiązane z kościołem i są zazwyczaj własnością np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Szkoły są kontrolowane przez Departament Edukacji Rządu Centralnego (DOE)<a href="#_ftn47" name="_ftnref47" title="" id="_ftnref47">[47]</a>. Prowadzenie ponad 90% placówek szkolnictwa podstawowego i średniego w Irlandii przez związki religijne przesądza ich religijny charakter i konfesyjne nauczanie religii<a href="#_ftn48" name="_ftnref48" title="" id="_ftnref48">[48]</a>. W szkołach podstawowych 90% szkół ma charakter zarówno narodowy (państwowy), jak i wyznaniowy (chrześcijański), gdyż obie wyznają chrześcijańskie idee wychowawcze (zwykle katolickie) i podlegają nadzorowi lokalnych komitetów, w których Kościół – prawie zawsze na poziomie parafii – ma dominującą reprezentację. Szkoły te są w pełni finansowane przez państwo, co skutkuje znacznym stopniem kontroli państwa, aczkolwiek ze znacznym marginesem autonomii, nawet jeśli chodzi o zatrudnianie kadry nauczycielskiej. Religia jest przedmiotem obowiązkowym w szkołach średnich (obowiązkowy w wieku od 12 do 16 lat)<a href="#_ftn49" name="_ftnref49" title="" id="_ftnref49">[49]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <ol start="3"><li class="text-align-justify"><strong>Edukacja religijna prowadzona poza szkołą publiczną</strong></li> </ol><p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Francja</strong></p> <p class="text-align-justify">We Francji, reprezentującej model wrogiego rozdziału Kościoła i państwa, podstawą dla stosunków państwo-Kościół stała się ustawa z 9 grudnia 1905 r. o rozdziale kościołów i państwa<a href="#_ftn50" name="_ftnref50" title="" id="_ftnref50">[50]</a>. Francja została określona jako republika laicka, zapewniająca równość i wolność wyznania<a href="#_ftn51" name="_ftnref51" title="" id="_ftnref51">[51]</a>. Zasadę tę powtórzono w art. 1<a href="#_ftn52" name="_ftnref52" title="" id="_ftnref52">[52]</a> (dawniej był to art. 2 ust. 1) Konstytucji V Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r.<a href="#_ftn53" name="_ftnref53" title="" id="_ftnref53">[53]</a> Kościoły nie mają przyznanej podmiotowości publiczno-prawnej, a ich formalno-prawny status, jako prywatnych stowarzyszeń kultowych, zależy od jednostronnych decyzji władzy świeckiej<a href="#_ftn54" name="_ftnref54" title="" id="_ftnref54">[54]</a>. Nauczanie publiczne wszystkich szczebli, którego organizacja jest obowiązkiem państwa, ma charakter świecki i jest bezpłatne<a href="#_ftn55" name="_ftnref55" title="" id="_ftnref55">[55]</a>. Nie istnieje możliwość oficjalnego uznania religii przez państwo i wspierania jej finansowo z jego budżetu<a href="#_ftn56" name="_ftnref56" title="" id="_ftnref56">[56]</a>. Nauczanie religii odbywa się poza szkołą w ramach katechezy parafialnej<a href="#_ftn57" name="_ftnref57" title="" id="_ftnref57">[57]</a>. Finansowanie nauki religii we Francji spoczywa na związkach wyznaniowych<a href="#_ftn58" name="_ftnref58" title="" id="_ftnref58">[58]</a>. Wyjątek w tym zakresie stanowią trzy departamenty (Dolny Ren, Górny Ren, Mozela), w których do dziś istnieje system oparty na Konkordacie z 1801 r.<a href="#_ftn59" name="_ftnref59" title="" id="_ftnref59">[59]</a> W departamentach tych obowiązuje podział na „kulty uznane”, do których należą: Kościół katolicki, Kościół Wyznania Augsburskiego Alzacji i Lotaryngii, Kościół Reformowany Alzacji-Lotaryngii i wyznania judaistyczne, oraz wyznania „nieuznawane”, czyli pozostałe (np. islam). W szkołach istnieje obowiązkowe i konfesyjne nauczanie religijne dla katolików, dwóch wyznań protestanckich (luterańskiego i reformowanego) oraz wyznawców judaizmu<a href="#_ftn60" name="_ftnref60" title="" id="_ftnref60">[60]</a>. Duchowni „kultów uznanych” są wynagradzani i ubezpieczani przez państwo, wspólnoty terytorialne biorą udział w finansowaniu wyznań, a nauczanie religii w szkołach publicznych jest obowiązkowe<a href="#_ftn61" name="_ftnref61" title="" id="_ftnref61">[61]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Bułgaria</strong></p> <p class="text-align-justify">Bułgarska konstytucja uznaje prawosławie za „religię tradycyjną” (art. 13 ust. 3)<a href="#_ftn62" name="_ftnref62" title="" id="_ftnref62">[62]</a>. Zgodnie z konstytucją instytucje religijne są oddzielone od państwa (art. 13 ust. 2)<a href="#_ftn63" name="_ftnref63" title="" id="_ftnref63">[63]</a>. Edukacja w szkołach ma charakter „świecki”<a href="#_ftn64" name="_ftnref64" title="" id="_ftnref64">[64]</a>. Jednocześnie ustawa o oświacie przedszkolnej i szkolnej, „nie pozwala na narzucanie doktryn ideologicznych i religijnych w kształceniu uczniów” (art. 11 ust. 2)<a href="#_ftn65" name="_ftnref65" title="" id="_ftnref65">[65]</a>. Ustawa dodatkowo stanowi, że szkoły publiczne wszystkich szczebli mogą, ale nie muszą, w ramach podstawy programowej, uczyć historycznych, filozoficznych i kulturowych aspektów religii oraz zapoznawać uczniów z wartościami moralnymi różnych grup wyznaniowych. W latach 2018-2019 rozpoczął się radykalnie nowy etap koncepcji nauczania religii w bułgarskich szkołach rządowych. Zaproponowano nowe, nowoczesne programy nauczania dla przedmiotów wyznaniowych „Religia – Chrześcijaństwo” i „Religia – Islam” oraz po raz pierwszy dla przedmiotu niewyznaniowego dotyczącego „Religii”. Model ten przypomina bezwyznaniową formę nauczania religii przyjętą w niektórych krajach Europy Zachodniej jak np. w Danii czy w Szwecji<a href="#_ftn66" name="_ftnref66" title="" id="_ftnref66">[66]</a>. Katecheza jest finansowana przez związek wyznaniowy. Jeśli szkoła publiczna nie jest w stanie opłacić nauczyciela religii, może przyjąć dofinansowanie od prywatnego darczyńcy lub nauczyciela z zarejestrowanego wyznania<a href="#_ftn67" name="_ftnref67" title="" id="_ftnref67">[67]</a>.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Luksemburg</strong></p> <p class="text-align-justify">W styczniu 2015 r. państwo i kilka uznanych wspólnot religijnych (Kościół rzymskokatolicki, Kościół anglikański, Kościół reformowany protestancki w Luksemburgu, Kościół protestancki, Kościół prawosławny, kongregacje żydowskie i społeczność muzułmańska) podpisały konwencje. Doprowadziło to do zmian w przepisach, w wyniku których znacznie zmniejszono finansowanie publiczne wspólnot wyznaniowych, nauka religii nie odbywa się już w szkołach publicznych, a administracja budynkami sakralnymi i dobrami związanymi z Kościołem rzymskokatolickim zostały przeniesione do nowej kasy kościelnej i nie są już (obowiązkowo) finansowane przez lokalne gminy. W szkołach publicznych zakazano nauczania religii. Kursy „edukacja religijno-moralna” oraz „edukacja moralno-społeczna” zostały zastąpione nowym kursem „Życie i społeczeństwo”<a href="#_ftn68" name="_ftnref68" title="" id="_ftnref68">[68]</a>. </p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>Podsumowanie</strong></p> <p class="text-align-justify">Mimo różnic w większości państw Unii Europejskiej nauka religii finansowania jest ze środków publicznych. Ponadto edukacja religijna prowadzona jest w postaci konfesyjnej lub jako religioznawstwo. Konfesyjny model edukacji religijnej w ujęciu katechetyczno –ewangelizacyjnym występuje w większości państw UE np. w Austrii, Niemczech, Belgii, Litwie, Finlandii, Słowacji, Malcie, Grecji, Rumunii, Irlandii<a href="#_ftn69" name="_ftnref69" title="" id="_ftnref69">[69]</a>. W ramach tego podejścia, główną rolę w nauczaniu religii pełni określona wspólnota wyznaniowa<a href="#_ftn70" name="_ftnref70" title="" id="_ftnref70">[70]</a>. Natomiast model konfesyjny w ujęciu informacyjno – wychowawczym występuje np. w Hiszpanii czy we Włoszech. W tym podejściu szczególne znaczenie przywiązuje się do omawiania historii chrześcijaństwa oraz jego wpływu na kulturę Europy i konkretnego kraju<a href="#_ftn71" name="_ftnref71" title="" id="_ftnref71">[71]</a>. Drugi rodzaj edukacji religijnej, a raczej quas-religijnej pod postacią religioznawstwa, występuje w zaledwie kilku państwach w tym np. w Bułgarii, Luksemburgu, Estonii, Danii czy Szwecji.</p> <p class="text-align-justify">Analizując regulacje prawne w wybranych państwach europejskich można zauważyć, że w większości z nich udział w lekcjach religii ma charakter dobrowolny i odbywa  się w szkole (np. w Belgii, Czechach, Estonii, Hiszpanii, Litwie, Rumunii, Słowacji, czy we Włoszech). W niektórych państwach edukacja religijna jest obowiązkowa (np. Austria, Dania, Finlandia, Grecja, Malta, Szwecja, a także w większość niemieckich landów). Natomiast nauczanie religii odbywa się poza szkołą tylko w nielicznych państwach jak np. we Francji, Bułgarii czy Luksemburgu.</p> <p class="text-align-justify">Konkludując, mimo pewnych różnic w zakresie modelu edukacji religijnej, niemal wszystkie państwa Unii Europejskiej uznają naukę religii jako konieczny element systemu edukacji co skutkuje jej finansowaniem z budżetów poszczególnych państw.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Dr Kinga Szymańska - analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris</p> <div> <p class="text-align-justify"> </p> <div class="text-align-justify" id="ftn71"> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2023-12/AdobeStock_411177253_0.jpeg?itok=JtIttWEn" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/religia" hreflang="pl">religia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/aktecheza" hreflang="pl">aktecheza</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/unia-europejska" hreflang="pl">Unia Europejska</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kosciol" hreflang="pl">kościół</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/chrzescijanstwo" hreflang="pl">chrześcijaństwo</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div id="ftn1"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[1]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">F. Wittmer, C. Waldhoff, <i>Religious Education in Germany in Light of Religious Diversity: Constitutional Requirements for Religious Education</i>, <span style="border:none windowtext 1.0pt; padding:0cm">German Law Journal 20</span>(2019), nr 7, s. 1054.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[2]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">Bundesgesetz vom 13. Juli 1949, betreffend den Religionsunterricht in der Schule (Religionsunterrichtsgesetz), BGBl. Nr. 190/1949, konsolidierte Fassung vom 27.04.2016, </span><a href="https://www.jusline.at/gesetz/rug/paragraf/zitierhinw" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">https://www.jusline.at/gesetz/rug/paragraf/zitierhinw</span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"> (dostep: 30.11.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[3]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">R. Potz, <i>State and Church in Austria</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 447-448.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[4]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">D. Dziewulak, <i>Austria</i>, w: <i>Ustroje szkolne państw członkowskich Unii Europejskiej</i>, D. Dziewulak, Warszawa 2020, s, 16.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[5]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A. Filipiak, <i>Edukacja religijna jako wsparcie w krytycznej konfrontacji ze światem – model edukacji religijnej w Austrii</i>, Studia Katechetyczne 12(2017), s. 57-58.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[6]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#2a2a2a">J. </span></span></span><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">Berglund, <i>Swedish Religion Education in Public Schools-Objective and Neutral or a Marination into Lutheran Protestantism?</i>, Oxford Journal of Law and Religion, 11(2022) nr 1, s. 109. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[7]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">L. Friedner, <i>Church and State in Sweden,</i> w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 649-650.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[8]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Danii, </span><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/07/Dania_pol_010811.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/07/Dania_pol_010811.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostep: 10.12.2023).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[9]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Grafika dotycząca finansów Kościoła Narodowego, </span><a href="https://www.folkekirken.dk/om-folkekirken/oekonomi/grafik-over-kirkens-oekonomi" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.folkekirken.dk/om-folkekirken/oekonomi/grafik-over-kirkens-oekonomi</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostep: 10.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[10]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A.S. Nalborczyk, <i>Finansowanie funkcjonowania islamu z budżetów państwowych a status prawny tej religii w wybranych państwach Unii Europejskiej</i>, Studia Religiologica 49(2016) nr 1, s. 71.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[11]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="background:white" xml:lang="EN-GB"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#222222">P.R. Böwadt, <i>Religious Education in Denmark: Towards a More Multifaceted Subject?</i> <em>Religions</em><i> </i>11(2020), nr 11, s. 561.</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[12]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">P. Metso, <i>Making minority faith (in)visible through religious education: parents’ experiences of the identifcation of their children’s Orthodox identity in Finnish public schools</i>, Journal of Religious Education 67(2019), s. 62-63.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[13]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże, s. 86.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref14" name="_ftn14" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[14]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Malty, </span><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/02/Malta_pol_010711.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/02/Malta_pol_010711.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 10.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn15"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[15]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">U. Mifsud Bonnici, <i>State and Church in Malta</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 398.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[16]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">S. Góra, D. Góra, <i>Relacje państwo-kościół katolicki oraz przemiany kulturowe na współczesnej Malcie – zasady a rzeczywistość</i>, Przegląd Prawa Wyznaniowego 13(2021), s. 87.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref17" name="_ftn17" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[17]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Grecji z 9 czerwca 1975 roku</span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">, tłum. G. Ulicka, W. Ulicki, B. Zdaniuk, N. Ciesielczyk, w: <i>Konstytucje państw Unii Europejskiej</i>, W. Staśkiewicz (red.), Warszawa 2011, s. 299.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[18]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">M. Olszówka, <i>Współczesne stosunki państwo-Kościół w Republice Greckiej</i>, Rocznik Teologiczny, ChAT  (2009), z. 1-2, s. 151.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[19]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A. Macha-Asianidou, <i>Kryzys ekonomiczny w Grecji i jego wpływ na pozycję Kościoła</i>, Racjonalista </span><a href="http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,7921" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,7921</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 20.09.2021).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[20]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">D. Dziewulak, <i>Grecja</i>, w:<i>Ustroje szkolne państw członkowskich Unii Europejskiej</i>, D. Dziewulak, Warszawa 2020, s, 330.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[21]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Zákon č. 370/2019 o finančnej podpore činnosti cirkví a náboženských spoločností, </span><a href="https://www.zakonypreludi.sk/zz/2019-370" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.zakonypreludi.sk/zz/2019-370</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 25.11.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[22]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Belgii, </span><a href="http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/belgia.html" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/belgia.html</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 10.12.2023).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[23]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Cecha, <i>Rola laikatu w życiu Kościoła prawosławnego w Belgii, ze szczególnym uwzględnieniem parafii o charakterze polskim w Brukseli</i>, Latopisy Akademii Supraskiej 9(2018), s. 116.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[24]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A.S. Nalborczyk, <i>Finansowanie funkcjonowania…</i>, s. 69.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[25]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Cecha, <i>Rola laikatu w życiu Kościoła prawosławnego w Belgii…</i>, s. 116.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[26]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">D. Dziewulak, <i>Belgia</i>, w: <i>Ustroje szkolne państw członkowskich Unii Europejskiej</i>, D. Dziewulak, Warszawa 2020, s. 42.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref27" name="_ftn27" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[27]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Estonii, </span><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Estonia_pol_010811.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Estonia_pol_010811.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">  (dostęp: 10.12.2023) </span></span></span></p> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[28]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">J. Ciechanowska, K. Szwed, <i>Model edukacji religijnej w Republice Estonii</i>, Zeszyty Prawnicze 19.2(2019), s. 176.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[29]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże, s. 181.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[30]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże, s. 176.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[31]</span></span></span></span></span></span></a><em><span style="background:white"><span style="color:#333333">Konstytucja Republiki Litewskiej,</span></span></em><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/01/Litwa_pol_010711.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/01/Litwa_pol_010711.pdf</span></a><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#333333">(dostęp: 10.12.2023)</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[32]</span></span></span></span></span></span></a><strong><span style="background:white"><span style="color:black">Ustawa o wspólnotach i stowarzyszeniach wyznaniowych z 22.12.2009, </span></span></strong><a href="https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.385299?jfwid" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="background:white"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.385299?jfwid</span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">(dostęp: 10.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[33]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A.S. Nalborczyk, <i>Finansowanie funkcjonowania</i>…, s. 73-74.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn34"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref34" name="_ftn34" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[34]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">R. Balodis, <i>State and Church in Latvia</i>, w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 323.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn35"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref35" name="_ftn35" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[35]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Rumunii, </span><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/03/Rumunia_pol_010711.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/03/Rumunia_pol_010711.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 10.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn36"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref36" name="_ftn36" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[36]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Streszczenia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego za semestr I/2015 (Sinteze din jurisprudenţa Curţii Constituționale pe semestrul I/2015), </span><a href="https://www.ccr.ro/wp-content/uploads/2020/05/sinteze2015_1.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.ccr.ro/wp-content/uploads/2020/05/sinteze2015_1.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 10.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn37"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref37" name="_ftn37" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[37]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"><span style="color:#181817">M. Popa, L. Andreescu, <i>Religion and Education in Romania: Social Mobilization and the “Shadow” of the European Court of Human Rights</i>, Politics and Religion 12(2019), supplement 1, s. 79-102.</span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn38"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref38" name="_ftn38" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[38]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A.S. Nalborczyk, <i>Finansowanie funkcjonowania</i>…, s. 78.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn39"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref39" name="_ftn39" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[39]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Tomasik, <i>Nauczanie religii w szkołach publicznych w Europie</i>, Studia Katechetyczne 7(2010), s. 51.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn40"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref40" name="_ftn40" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[40]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Ryguła, <i>Wolność religijna w Hiszpanii na tle przemian społeczno- politycznych w latach 1931-1992</i>, Katowice 2009, s. 411.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn41"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref41" name="_ftn41" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[41]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">Tamże, s. 378.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn42"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref42" name="_ftn42" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[42]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">I.C. Iban, <i>State and Church in Spain,</i> w: <i>State and Church in the European Union</i>, G. Robbers (red.), Baden-Baden 2019, s. 205.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn43"> <h2 style="margin-top:0cm; text-align:justify; margin:2pt 0cm 0cm"><span style="font-size:13pt"><span style="background:white"><span style="line-height:normal"><span style="font-family:&quot;Calibri Light&quot;,sans-serif"><span style="color:#2f5496"><span style="font-weight:normal"><a href="#_ftnref43" name="_ftn43" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:13.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[43]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Ustawa </span></span></span><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#19191a">25 marca 1985, n. 121, Ratyfikacja i wykonanie porozumienia wraz z protokołem dodatkowym, podpisanego w Rzymie dnia 18 lutego 1984 r., wprowadzającego modyfikacje do Konkordatu laterańskiego z dnia 11 lutego 1929 r. zawartego pomiędzy Republiką Włoską a Stolicą Apostolską, </span></span></span><a href="https://www.normattiva.it/uri-res/N2Ls?urn:nir:stato:legge:1985-03-25;121!vig=" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.normattiva.it/uri-res/N2Ls?urn:nir:stato:legge:1985-03-25;121!vig=</span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:#19191a"> (dostęp: 10.12.2023).</span></span></span></span></span></span></span></span></span></h2> </div> <div id="ftn44"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref44" name="_ftn44" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[44]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Stanisz, <i>Porozumienia w sprawie regulacji stosunków między państwem i niekatolickimi związkami wyznaniowymi we włoskim porządku prawnym</i>, Lublin 2007, s.131-266.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn45"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref45" name="_ftn45" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[45]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">T. Zieliński, <i>Ekspresja religijna w systemie edukacyjnym Republiki Irlandii</i>, Rocznik Teologiczny (2021), z. 1, s. 330. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn46"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref46" name="_ftn46" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[46]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">M. Llorent-Vaquero, <i>Religious Education in Public Schools in Western Europe</i>, International Education Studies 11(2018), nr 1, s. 160.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn47"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref47" name="_ftn47" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[47]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">M. Connolly, C. James, L. Murtagh, <i>Reflections on recent developments in the governance of schools in Ireland and the role of the church</i>, Management in Education (2023) </span><a href="https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/08920206231177535" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/08920206231177535</span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"> (dostęp: 11.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn48"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref48" name="_ftn48" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[48]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">T. Zieliński, <i>Ekspresja religijna…</i>, s. 338.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn49"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref49" name="_ftn49" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[49]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">M. Llorent-Vaquero, <i>Religious Education</i>…, s. 160.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn50"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref50" name="_ftn50" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[50]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale Kościołów od Państwa (ogłoszona w Dzienniku Urzędowym z dnia 11 grudnia 1905) (Loi du 9 décembre 1905 concernant la séparation des Eglises et de l’Etat; Journal Officiel du 11 décembre 1905), </span><a href="https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=LEGITEXT000006070169&amp;dateTexte=20200207" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=LEGITEXT000006070169&amp;dateTexte=20200207</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 06.01.2020). Polskie tłumaczenie tekstu pierwotnego: Ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale Kościołów od Państwa (ogłoszona w Dzienniku Urzędowym z dnia 11 grudnia 1905),w: <i>Francuska ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale kościołów i państwa z perspektywy stu lat</i>, M. Pietrzak (red.), Warszawa 2007, s. 229-240. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn51"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref51" name="_ftn51" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[51]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn52"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref52" name="_ftn52" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[52]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konstytucja Republiki Francuskiej, </span><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Francja_pol_010711" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Francja_pol_010711</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 30.11.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn53"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref53" name="_ftn53" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[53]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn54"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref54" name="_ftn54" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[54]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">K. Białas-Zielińska, <i>Religie, Kościoły i związki wyznaniowe w prawie Unii Europejskiej</i>, Wrocławskie Studia Erazmiańskie5(2011), s. 339. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn55"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref55" name="_ftn55" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[55]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">J. Falski, <i>Współczesny obraz konstytucyjnej zasady laickości we Francji. Próba syntezy</i>, Przegląd Sejmowy 24(2016), nr 5, s. 11. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn56"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref56" name="_ftn56" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[56]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">A.S. Nalborczyk, <i>Finansowanie funkcjonowania</i>…, s. 72-73.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn57"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref57" name="_ftn57" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[57]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">J. Falski, <i>Współczesny obraz…</i>, s. 11. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn58"> <h1 style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:24pt"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a href="#_ftnref58" name="_ftn58" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-weight:normal"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:24.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[58]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-weight:normal">T. Rakoczy, <i><span style="color:black">Katecheza w szkołach publicznych w wybranych państwach Rady Europy. Próba wypracowania zasad</span></i><span style="color:black">, Kultura Prawna, 4(2021), nr 1-2, </span></span></span><a href="https://thelegalculture.com/legal/article/view/84/118" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-weight:normal">https://thelegalculture.com/legal/article/view/84/118</span></span></a></span></span></span></h1> </div> <div id="ftn59"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref59" name="_ftn59" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn59"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[59]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">J. Krukowski, <i>Polskie prawo wyznaniowe</i>, Warszawa 2008, s. 31-32.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn60"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref60" name="_ftn60" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[60]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">B. Skłodowski, <i>Kształt edukacji religijnej we Francji</i>, Studia Katechetyczne 12(2016), s. 85. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn61"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref61" name="_ftn61" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[61]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">J. Falski, <i>Współczesny obraz…</i>, s. 24-25. </span></span></span></p> </div> <div id="ftn62"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref62" name="_ftn62" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[62]</span></span></span></span></span></span></a><em>Konstytucja Republiki Bułgarii</em><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> z 12.07.1992, Warszawa 2012, </span><a href="https://biblioteka.sejm.gov.pl/konstytucje-swiata-bulgaria/" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://biblioteka.sejm.gov.pl/konstytucje-swiata-bulgaria/</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 30.11.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn63"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref63" name="_ftn63" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[63]</span></span></span></span></span></span></a><em>Tamże.</em></span></span></p> </div> <div id="ftn64"> <h1 style="margin:0cm; text-align:justify; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:24pt"><span style="background:#fcfcfc"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="font-weight:bold"><a href="#_ftnref64" name="_ftn64" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="color:black"><span style="font-weight:normal"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:24.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[64]</span></span></span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="color:#333333"><span style="font-weight:normal">R. Atasonova, <i>Teaching Religion in Bulgarian Public Schools, </i><span style="background:#fcfcfc">w: <i>Religious Diversity at School</i>, E. Aslan, M. Hermansen (red.), Wiesbaden 2021, 305-306</span></span></span></span><span lang="EN-GB" style="font-size:10.0pt" xml:lang="EN-GB"><span style="background:#fcfcfc"><span style="color:#333333">. </span></span></span></span></span></span></span></h1> </div> <div id="ftn65"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref65" name="_ftn65" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[65]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ustawa o oświacie przedszkolnej i szkolnej, </span><a href="https://www.mon.bg/bg/57" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.mon.bg/bg/57</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 30.11.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn66"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref66" name="_ftn66" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[66]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"><span style="color:#333333">R. Atasonova, <i>Teaching Religion in Bulgarian Public Schools, </i><span style="background:#fcfcfc">w: <i>Religious Diversity at School</i>, E. Aslan, M. Hermansen (red.), Wiesbaden 2021, 305-306; N. Bogomilova, <i>Teaching Religion-Islam in bulgarian public schools</i>, w: <i>Islamic religious education in Europe: a comparative study</i>, L. Franken, B. Gent (red.), New York 2021, s. 55-56, publikacja w wersji online dostępna pod linkiem: <a href="https://ebrary.net/174144/religion/teaching_religion_islam_bulgarian_public_schools" style="color:#0563c1; text-decoration:underline">https://ebrary.net/174144/religion/teaching_religion_islam_bulgarian_public_schools</a> (dostęp: 27.12.2023)</span></span></span></span></span></p> </div> <div id="ftn67"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref67" name="_ftn67" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[67]</span></span></span></span></span></span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">US Department of State, <i>2022 Report on International Religious Freedom: Bulgaria</i>, </span><a href="https://www.state.gov/reports/2022-report-on-international-religious-freedom/bulgaria/" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB">https://www.state.gov/reports/2022-report-on-international-religious-freedom/bulgaria/</span></a><span lang="EN-GB" style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif" xml:lang="EN-GB"> (dostęp: 10.12.2023)</span></span></span></p> </div> <div id="ftn68"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref68" name="_ftn68" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[68]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konwencja między Państwem Wielkiego Księstwa Luksemburga a wspólnotami religijnymi mającymi siedzibę w Luksemburgu, </span><a href="https://gouvernement.lu/dam-assets/fr/actualites/articles/2015/01-janvier/20-cdp-accord/Convention.pdf" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://gouvernement.lu/dam-assets/fr/actualites/articles/2015/01-janvier/20-cdp-accord/Convention.pdf</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> (dostęp: 10.12.2023).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn69"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref69" name="_ftn69" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn69"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[69]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Model ten występuje również w polskim systemie edukacji religijnej, której analiza była przedmiotem osobnej rozprawy: </span><a href="https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/finansowanie-lekcji-religii-w-polsce" style="color:#0563c1; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii-w-szkole/finansowanie-lekcji-religii-w-polsce</span></a></span></span></p> </div> <div id="ftn70"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref70" name="_ftn70" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn70"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[70]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">P. Mąkosa, <i>Współczesne ujęcie nauczania religii w europejskim szkolnictwie publicznym</i>, Roczniki Pastoralno-Katechetyczne 3(2011), s. 125-126.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn71"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm; margin-right:0cm; margin-left:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><a href="#_ftnref71" name="_ftn71" style="color:#0563c1; text-decoration:underline" title="" id="_ftn71"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[71]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Tamże, s. 127-128.</span></span></span></p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Thu, 28 Dec 2023 14:07:36 +0000 filip.bator 5106 at https://ordoiuris.pl