ochrona zdrowia https://ordoiuris.pl/ochrona-zdrowia pl Dostęp do danych o szczepieniach przeciwko Covid-19 utrudniony przez bariery prawne https://ordoiuris.pl/ordoiuris.pl/dostep-do-danych-o-szczepieniach-przeciwko-covid-19-utrudniony-przez-bariery-prawne <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--komentarze.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--title--komentarze.html.twig' --> Dostęp do danych o szczepieniach przeciwko Covid-19 utrudniony przez bariery prawne <div class="xde2"> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--title--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--komentarze.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--komentarze.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 11/08/2022 - 10:39</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--komentarze.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--body--komentarze.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b>Ministerstwo Zdrowia na początku października uruchomiło nową kampanię informacyjną pod hasłem „Chcę zrozumieć”, której celem jest zachęcenie osób nieprzekonanych do zaszczepienia się przeciwko Covid-19. Utrzymane w spokojnym tonie spoty reklamowe mają pobudzić rzeczową dyskusję nad szczepieniami. Niestety, oparta o naukowe ustalenia, racjonalna debata jest znacząco utrudniona przez bariery prawne, które de facto<i> </i>uniemożliwiają uzyskanie danych, w oparciu o które należałoby formułować jakiekolwiek rzeczowe argumenty.</b></span></span></span></p> <p style="margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Zgodnie z deklaracją Ministra Zdrowia <a href="https://www.gov.pl/web/zdrowie/kampania-chce-zrozumiec" style="color:#0563c1; text-decoration:underline">Adama Niedzielskiego</a>, <i>„</i><em><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="color:#1b1b1b"><span style="font-style:normal">kampania «Chcę zrozumieć» ma spokojnie i rzeczowo przekonywać, a nie tylko zachęcać do szczepień. Pokazujemy, że rozumiemy wątpliwości i w odpowiedzi na nie dostarczymy argumentów, które pomogą podjąć decyzję</span></span></span></em><i>”. </i>Nowa strategia Ministerstwa nakierowana jest zatem na racjonalną debatę, która w konsekwencji pomogłaby „przekonać nieprzekonanych”. </span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b>Jak prowadzić rzetelną debatę bez danych naukowych?</b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Podstawą każdej dyskusji, jej punktem wyjścia, powinny być fakty. To w oparciu o rzetelne ustalenia faktyczne można dokonywać racjonalnych osądów. W przypadku dyskusji nad szczepieniami przeciwko Covid-19 pozyskanie takich wyjściowych danych jest jednak znacząco utrudnione.  </span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Obecnie dane dotyczące szczepień przeciwko Covid-19 są gromadzone w Systemie Informacji Medycznej (SIM) prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2021 r. poz. 666, z późn. zm.)<a>. </a>Jednak zgodnie z jej przepisami, a konkretnie z art. 5 ust. 3a w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, dane zawarte w SIM nie podlegają udostępnianiu na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Tymczasem to właśnie dostęp do informacji publicznej jest podstawowym instrumentem pozyskiwania danych na temat prowadzonej przez władze publiczne polityki, w tym również w zakresie ochrony zdrowia. W obecnym stanie prawnym istnieje zatem patowa sytuacja, w której z jednej strony – co oczywiście w pełni uzasadnione – chcemy chronić informacje o stanie zdrowia Polaków, z drugiej jednak prowadzenie rzetelnej debaty nad skutkami przeprowadzonych do tej pory szczepień jest niezwykle trudne. Żaden niezależny ekspert nie może pozyskać danych gromadzonych w SIM w trybie, który stanowi konstytucyjnie gwarantowany instrument czerpania wiedzy o polityce zdrowotnej prowadzonej przez państwo. </span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Tymczasem rzetelna analiza wymaga pozyskania „surowych danych” osób zaszczepionych przeciwko Covid-19 wraz z informacją o płci i wieku pacjenta, a także o okolicznościach, które mogły wpłynąć na ewentualne wystąpienie niepożądanych odczynów poszczepiennych. Nie muszą być to oczywiście dane pozwalające na identyfikację takiej osoby (jak numer PESEL), może być to inne dowolne oznaczenie indywidualizujące wyłącznie na potrzeby prowadzonych badań.</span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b>Centra badawcze odcięte od danych</b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Zbliżona sytuacja występuje w przypadku, gdy niezależni eksperci chcieliby zbadać korelację między przyjęciem preparatu a ewentualnym zgonem osoby zaszczepionej. Rejestr zgonów stanowi część Rejestru Stanu Cywilnego i stosownie do art. 5a ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2022 poz. 1681) dane w nim zawarte – poza odpisami skróconymi aktów stanu cywilnego - Minister Cyfryzacji może udostępniać wyłącznie ściśle określonym podmiotom, które spełnią ustalone w ustawie warunki. Chodzi o instytucje służące bezpieczeństwu państwa, takie jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego czy Centralne Biuro Antykorupcyjne, nie zaś o podmioty prowadzące działalność badawczą. W tym względzie niezależnym naukowcom pozostaje jedynie sięgnięcie do tzw. <a href="https://dane.gov.pl/pl/dataset/1953,liczba-zgonow-zarejestrowanych-w-rejestrze-stanu-cywilnego" style="color:#0563c1; text-decoration:underline">portalu danych</a>, gdzie publikuje się ogólne dane statystyczne odnoszące się do liczby zgonów zarejestrowanych w Rejestrze Stanu Cywilnego.</span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">Prowadzona przez Ministerstwo Zdrowia kampania trafia w sedno problemu. Wiele osób ma wątpliwości odnośnie do decyzji o zaszczepieniu się, które wynikają z braku pochodzącej z niezależnych źródeł i opartej o naukowe ustalenia informacji o skutkach, jakie może nieść za sobą przyjęcie preparatu. Pomimo tej trafnej diagnozy, wiarygodność Ministerstwa staje jednak pod znakiem zapytania z uwagi na bariery prawne, które blokują możliwość pozyskania danych będących punktem wyjścia do jakiejkolwiek rzetelnej debaty. W takiej sytuacji powstaje pytanie, czy nie byłoby zasadne powołanie zespołu niezależnych ekspertów, którzy w oparciu o dane z SIM i inne niezbędne źródła dokonają przeglądu dotychczasowych konsekwencji polityki szczepień. Takie gremium musiałoby być oczywiście maksymalnie pluralistyczne (obejmować zarówno lekarzy i naukowców, którzy deklarowali poparcie dla szczepień, jak i tych sceptycznych), a wyniki jego prac – publicznie udostępnione, choćby przez organizację konferencji naukowej i publikację raportu z prac zespołu. W innym przypadku trudno poważnie traktować hasło kampanii „Chcę zrozumieć”. Będzie ona po prostu nieskuteczna. Osoby, które jak dotąd z rezerwą podchodziły do „polityki szczepionkowej”, jaką prowadzą niemal wszystkie państwa europejskie, nie zmienią swojego nastawienia z uwagi na same tylko spoty reklamowe. </span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">R.pr. dr Bartosz Zalewski – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris</span></span></span></p> <div> <div> <div class="msocomtxt" id="_com_1" language="JavaScript" onmouseout="msoCommentHide('_com_1')" onmouseover="msoCommentShow('_anchor_1','_com_1')"> <p class="MsoCommentText" style="margin:0cm"> </p> </div> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--body--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--komentarze--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul/public/2022-11/BZalewski_0248_0.jpg?itok=VbNn2j7u" width="350" height="175" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-zdjecie2--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--komentarze.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-kategoria--komentarze.html.twig' --> Wolności obywatelskie <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/comments_block/field--node--field-kategoria--komentarze.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--komentarze.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--komentarze.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/szczepienia" hreflang="pl">szczepienia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/covid-19-0" hreflang="pl">covid-19</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/koronawirus" hreflang="pl">koronawirus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ministerstwo-zdrowia" hreflang="pl">ministerstwo zdrowia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/kampania" hreflang="pl">kampania</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zdrowia" hreflang="pl">ochrona zdrowia</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Tue, 08 Nov 2022 09:39:07 +0000 filip.bator 4277 at https://ordoiuris.pl Medyczne aspekty ograniczeń covidowych – raport Ordo Iuris i debata ekspertów https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/medyczne-aspekty-ograniczen-covidowych-raport-ordo-iuris-i-debata-ekspertow <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Medyczne aspekty ograniczeń covidowych – raport Ordo Iuris i debata ekspertów <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>śr., 01/12/2022 - 13:22</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>· Instytut Ordo Iuris, we współpracy z ekspertami z dziedziny medycyny, przygotował raport o zdrowotnych aspektach ograniczeń covidowych.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· W publikacji zwrócono uwagę m.in. na spadek liczby hospitalizacji oraz porad udzielanych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Autorzy raportu zauważyli także negatywny wpływ izolacji na zdrowie psychiczne obywateli, szczególnie młodzieży.</strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Publikacja podejmuje również temat zasadności obowiązku szczepień w świetle badań naukowych oraz etycznego aspektu szczepionek produkowanych z wykorzystaniem linii płodowych. </strong></p> <p class="text-align-justify"><strong>· Raport został zaprezentowany podczas debaty ekspertów.</strong></p> <p class="text-align-justify"><a data-entity-type="file" data-entity-uuid="7d5caf25-0304-4978-8fb2-88f9207ad2f2" href="/sites/default/files/inline-files/Raport_OI_Raport_OI_COVID_cz2_aspekty_zdrowotne_0.pdf"><strong>POBIERZ RAPORT - LINK</strong></a></p> <p class="text-align-justify">Pandemia Covid-19 przyniosła szereg negatywnych skutków, przede wszystkim w obszarze ochrony zdrowia publicznego i funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Interdyscyplinarne podejście do badań nad skutkami wprowadzonych w związku z przeciwdziałaniem epidemii ograniczeń praw i wolności musi zatem obejmować nauki o zdrowiu.</p> <p class="text-align-justify">„W demokratycznym państwie wolność badań naukowych i prezentowania ich poglądów oraz szeroko pojęta wolność słowa jest wręcz elementem ustrojowym. Wolna debata oparta na argumentach naukowych pozwala społeczeństwu ocenić przyjęty przez rządzących kierunek działań” – podkreślił Łukasz Bernaciński, Członek Zarządu Instytutu Ordo Iuris.</p> <p class="text-align-justify">Instytut Ordo Iuris, we współpracy z ekspertami z dziedziny medycyny, przygotował raport o zdrowotnych aspektach obostrzeń epidemicznych. Publikacja obejmuje rozważania nad definicją pandemii i epidemii, skutecznością interwencji niefarmaceutycznych jako sposobu zwalczania zakażeń SARS-CoV-2, skutkami długotrwałej izolacji dla zdrowia psychicznego czy wreszcie skutecznością szczepień i etycznością procesu produkcji szczepionek i leków na Covid-19.</p> <p class="text-align-justify">Autorzy publikacji podkreślili m.in., że w czasie pandemii spadła liczba hospitalizacji oraz porad udzielanych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Może się z tym wiązać wzrost wskaźnika śmiertelności. W raporcie poruszony został także temat pogorszenia stanu psychicznego w wyniku różnych sytuacji związanych z pandemią, w tym przymusowej izolacji. Problem ten dotknął w szczególności osoby w wieku 18-30 lat oraz ludzi, którzy już wcześniej zmagali się z problemami psychicznymi. Raport podejmuje też zagadnienie zasadności wprowadzania przymusu szczepień przeciwko Covid-19. Autorzy zwracają uwagę, że znaczny udział osób zaszczepionych w transmisji wirusa podważa konieczność segregacji sanitarnej.</p> <p class="text-align-justify">Raport Instytutu został zaprezentowany podczas debaty ekspertów. Wśród panelistów znaleźli się współautorzy raportu - immunolog dr Piotr Witczak czy znany z licznych wypowiedzi medialnych kardiolog i internista lek. med. Paweł Basiukiewicz. W debacie udział wzięli także prof. Bogdan Chazan - dyrektor medyczny MaterCare International, biotechnolog prof. Piotr Rieske, dr hab. Ewa Dmoch-Gajzlerska -ginekolog-położnik, kierownik Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr Dorota Jarczewska - lekarz rodzinny oraz r.pr. Katarzyna Gęsiak Dyrektor Centrum Prawa Medycznego i Bioetyki Instytutu Ordo Iuris.</p> <p class="text-align-justify">„Interwencje niefarmaceutyczne doprowadziły do bardzo gwałtownych zmian w strukturze leczenia chorych w Polsce. Wywołały spadek liczby osób, które zgłaszały się po poradę lekarską oraz spadek sumarycznej liczby hospitalizacji. Jeżeli w jakimś województwie mieliśmy mniej redukcji hospitalizacji w stosunku do lat poprzednich, tam była mniejsza śmiertelność ponadnormatywna. Nie było też korelacji między śmiertelnością ponadnormatywną, a liczbą zgonów przypisanych do Covid" - zaznaczył lek. med. Basiukiewicz.</p> <p class="text-align-justify">O przyczynach nadmiarowej liczby zgonów mówił też prof. Chazan.</p> <p class="text-align-justify">„Nieszczęścia zaburzenia stanu zdrowia najczęściej zaczynają się w opiece ambulatoryjnej w domu. Jeżeli choroba nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryta, a pacjent nie zostanie przewieziony do szpitala, to często już jest za późno, żeby uratować życie. Przyczyny obecnych problemów mogą leżeć w opiece ambulatoryjnej, w zdalnych poradach" - zauważył.</p> <p class="text-align-justify">Do problemów personalnych w służbie zdrowia odniosła się natomiast dr hab. Gajzlerska.</p> <p class="text-align-justify">„Wyeliminowanie na początku pandemii studentów pracujących w szpitalach było bardzo złą rzeczą. Po 7-8 miesiącach studenci sami prosili o możliwość kontaktu z pacjentem, dlatego że nie byli w stanie się uczyć wyłącznie zdalnie. Żaden fantom nie zastąpi człowieka. Decydenci chyba nie zastanowili się nad tym, w jaki sposób studentów, szczególnie ostatnich lat, można wykorzystać do pomocy" - stwierdziła.</p> <p class="text-align-justify">Prelegenci poruszyli również kwestię szczepień. Dr Witczak omówił ich wpływ na poziom transmisji wirusa.</p> <p class="text-align-justify">„Raport poszukuje odpowiedzi na pytanie, dlaczego szczepionki nie hamują transmisji wirusa, a wręcz mogą tę transmisję wzmagać. Po dłuższym okresie obserwacji wykazano, że skuteczność szczepionek spada gwałtownie, zwłaszcza w czasie występowania wariantu delta, a szczególnie wariantu omikron, który zaczyna dominować. W ciągu kilku miesięcy może ona spaść do zera" - powiedział lekarz.</p> <p>Pozytywny wpływ szczepionek na walkę z pandemią zauważył za to prof. Rieske</p> <p>„Nie ma skutecznego leczenia przeciwko COVID-19 i szybko nie będzie. Dzieje się tak dlatego, że pacjenci przychodzą do lekarzy, gdy kończy się okres namnażania wirusa - po 5 dniu od wystąpienia objawów, a po 10 od infekcji. Leki przeciwwirusowe wtedy nie mogą pomóc. Leki te są bardziej szkodliwe niż szczepienia. Skuteczną metodą jest szczepienie, bo dzięki niemu pojawiają się naturalne terapie immunologiczne, które działają od pierwszego dnia infekcji, a jeśli zaczną się objawy to ich skuteczność - stężenie, liczba komórek - gwałtownie wzrasta" - zaznaczył.</p> <p>Kwestie etyczne szczepionek poruszyła dr Jarczewska.</p> <p>„Osoby będące zwolennikami szczepień podnoszą argument, że wykorzystanie linii płodowych to kwestia historyczna, dotycząca aborcji sprzed kilkudziesięciu lat. Powiązania przemysłu farmaceutycznego i aborcyjnego są jednak coraz ściślejsze. Obecnie jest już 1557 linii płodowych, które można zakupić. Coraz więcej jest także pobrań tkanek dzieci uśmierconych w wyniku aborcji" - zauważyła.</p> <p>R.pr. Gęsiak odniosła się za to do aspektów prawnych związanych z przymusem szczepień.</p> <p>„Jeden z problemów występujących w projekcie Lewicy jest dyskryminacja osób, które chciałyby się zaszczepić, ale na skutek badania diagnostycznego przed szczepieniem, mają te możliwość co najmniej odroczoną. Takie osoby byłyby traktowane jako osoby niezaszczepione i musiały się testować co 48 godzin. Obowiązek szczepień przewidziany w projekcie jest powszechny i nie uwzględnia wyjątkowych okoliczności, które dotyczą poszczególnych grup osób, które mają przeciwwskazania albo nie potrzebują szczepień, ponieważ mają już odporność" - wskazała. </p> <p class="text-align-justify">Wcześniej Instytut opublikował także <a href="https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Raport_OI_COVID_cz1_0.pdf">pierwszą część raportu</a>, dotyczącą aspektów prawnych obostrzeń.</p> <p><iframe allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/1V4_u_69ipA" title="YouTube video player" width="560"></iframe></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2022-01/AdobeStock_222299249.jpeg?itok=GzZsfjnk" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Ordo Iuris</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/debata" hreflang="pl">debata</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/raport" hreflang="pl">raport</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/covid-19-0" hreflang="pl">covid-19</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/pandemia" hreflang="pl">pandemia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/epidemia" hreflang="pl">epidemia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/koronawirus" hreflang="pl">koronawirus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/medycyna" hreflang="pl">medycyna</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zdrowia" hreflang="pl">ochrona zdrowia</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Wed, 12 Jan 2022 12:22:31 +0000 filip.bator 3783 at https://ordoiuris.pl ETPC zbada skargi kobiet odczuwających „niepokój” po likwidacji przesłanki eugenicznej https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/etpc-zbada-skargi-kobiet-odczuwajacych-niepokoj-po-likwidacji-przeslanki-eugenicznej <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> ETPC zbada skargi kobiet odczuwających „niepokój” po likwidacji przesłanki eugenicznej <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/185" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">a.szala</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>śr., 07/21/2021 - 16:08</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">● Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) formalnie zawiadomił rząd polski o wpłynięciu dwunastu skarg na zakaz aborcji eugenicznej w Polsce.</span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">●22 października 2020 r. polski Trybunał Konstytucyjny uznał, że możliwość przeprowadzania aborcji eugenicznej jest niezgodna z prawem każdego człowieka do życia. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">● Żadna ze skarżących kobiet nie doznała krzywdy w związku z zakazem, ale mówi o bliżej nieokreślonym „niepokoju” wywołanym wyrokiem TK. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">● Instytut Ordo Iuris zamierza przedłożyć opinię tzw. przyjaciela sądu (<i>amicus curiae</i>) w tej sprawie. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">● W świetle prawa międzynarodowego, państwa mają prawo i obowiązek chronić życie nienarodzonych dzieci z wadami rozwojowymi. </span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">„Te dwanaście skarg to jedynie część z wielu, które wedle naszych informacji zostały złożone do Trybunału w Strasburgu w celu obalenia wyroku TK z ubiegłego roku. To bardzo niebezpieczny krok zmierzający do wymuszenia legalizacji aborcji eugenicznej w Polsce, wbrew naszej konstytucji, która nakazuje chronić życie ludzkie w każdej fazie jego rozwoju. Przed nami trudna walka: w dotychczasowej linii orzeczniczej ETPC niestety nie uznaje równości prawa do życia nienarodzonych dzieci, wychodząc z założenia, że jest to zbyt kontrowersyjna kwestia, aby to przesądzać w wyroku; z drugiej strony jednak, Trybunał zdecydowanie odmawia uznania aborcji za prawo człowieka, przyjmując, że kwestia legalizacji lub delegalizacji tego procederu należy do tzw. marginesu swobody państw członkowskich. Jak dotąd Trybunał oddalał skargi, w których próbowano wprost kwestionować prawo krajowe zakazujące aborcji w określonych przypadkach. Miejmy nadzieję, że tak też będzie w tym przypadku. Przy okazji tej serii spraw trzeba ponownie podkreślić, że dążeniu do ochrony życia dzieci nienarodzonych musi towarzyszyć odpowiednie wsparcie ze strony państwa dla matek dzieci niepełnosprawnych. Jako Instytut wielokrotnie już przedstawialiśmy propozycje konkretnej pomocy, niestety jak dotąd pozostały one bez odpowiedzi” – powiedziała Anna Kubacka z Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">Na początku lipca br. Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) wystosował do rządu polskiego formalne zawiadomienie o wpłynięciu przeciwko Polsce dwunastu skarg na zakaz aborcji eugenicznej w Polsce. Ma to związek z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który 22 października 2020 r. orzekł, że możliwość przeprowadzenia aborcji z powodu „dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu” (za które uznawano m.in. zespół Downa) jest niezgodny z Konstytucją, w szczególności z prawem każdego człowieka do życia. Od tego czasu aborcja eugeniczna jest w Polsce nielegalna. W pozostałym zakresie aborcja jest jednak nadal dozwolona: ustawa aborcyjna zezwala obecnie na uśmiercenie nienarodzonego dziecka w przypadku zagrożenia dla życia lub zdrowia matki oraz jeżeli zostało ono poczęte w drodze przestępstwa.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">W skargach do ETPC grupa dwunastu kobiet w różnym wieku wskazuje na „potencjalne naruszenie” ich prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Jedna ze skarżących wskazuje, że krótko przed wydaniem wyroku przez TK „odkryła, że jest w ciąży” i że „do czasu otrzymania wyników badań czuła się bardzo zaniepokojona”. Inna kobieta pisze w skardze, że co prawda „zażywa środki antykoncepcyjne i nie planuje ciąży” z uwagi na niesprzyjający stan zdrowia, ale mimo to i tak „jest bardzo zaniepokojona, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego wpłynie na jej sytuację”. Wszystkie kobiety skarżą się, iż mogą kiedyś zajść w ciążę, a dziecko okaże się niepełnosprawne. </span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%">Instytut Ordo Iuris planuje wystąpić do przewodniczącego Sekcji Pierwszej ETPC z wnioskiem o zgodę na przedłożenie opinii tzw. przyjaciela sądu (<i>amicus curiae</i>) w każdej z tych spraw. W razie udzielenia zgody, Instytut planuje przedstawić Trybunałowi obowiązujący stan prawny, z którego wynika, że żaden przepis prawa międzynarodowego nie przyznaje kobietom prawa do aborcji, natomiast wiele przepisów gwarantuje wszystkim ludziom prawo do życia. Oprócz tego Instytut zamierza przypomnieć Trybunałowi jego własne orzecznictwo, w którym wyraźnie stwierdzał, że art. 8. Konwencji nie gwarantuje prawa do aborcji. </span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2021-07/AdobeStock_125603268_0.jpeg?itok=dOokXWjr" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zdrowia" hreflang="pl">ochrona zdrowia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/europejski-trybunal-praw-czlowieka892" hreflang="pl">Europejski Trybunał Praw Człowieka(892)</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/skarga" hreflang="pl">skarga</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/etpc" hreflang="pl">etpc</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Wed, 21 Jul 2021 14:08:35 +0000 a.szala 3571 at https://ordoiuris.pl Program „Za życiem”: osiągnięcia, deficyty, kierunek zmian. Ewaluacja programu wsparcia dla rodzin „Za życiem” i rekomendacje kierunków zmian https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/program-za-zyciem-osiagniecia-deficyty-kierunek-zmian-ewaluacja-programu <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Program „Za życiem”: osiągnięcia, deficyty, kierunek zmian. Ewaluacja programu wsparcia dla rodzin „Za życiem” i rekomendacje kierunków zmian <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/138" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">kacper.makowiecki</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>wt., 10/27/2020 - 11:02</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <ol><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Główne tezy</span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><ul><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Program „Za życiem” kierowany jest do rodzin, w których wychowują się dzieci nieuleczalnie chore oraz dzieci z niepełnosprawnościami, a także do kobiet w ciąży i ich rodzin, w szczególności w przypadku ciąży powikłanej.</span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Program wprowadził wiele nowych i innowacyjnych rozwiązań oraz stanowiąc pierwszą w III RP kompleksową próbą wsparcia dla dzieci z niepełnosprawnościami i ich rodzin.</span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Część działań przewidzianych przez program wymaga reformy lub oceny zasadności dalszego ich funkcjonowania. Obok działań w pełni adekwatnych obejmuje on bowiem rozwiązania, na które nie było istotnego zapotrzebowania. </span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Program w obecnym kształcie jest niespójny i pomija wiele istotnych obszarów wsparcia dzieci z niepełnosprawnościami. Obejmuje wiele działań, które były realizowane przed jego powstaniem, ale nie przewduje ich koordynacji.  </span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konieczne wydaje się zapewnienie możliwości elastycznego wydatkowania środków w ramach programu, to jest przesuwania kapitału pomiędzy poszczególnymi działaniami bez konieczności zwiększania ogólnego budżetu programu.</span></span></span></b></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytetową zmianą, która pozwoli na bardziej efektywną realizację programu, jest ustanowienie jego koordynatora, którym z racji wykonywanych zadań oraz zajmowanego miejsca w strukturze rządu może zostać Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych. Koordynatorowi programu należy nadać kompetencje do hierarchizacji działań zawartych w programie, oceny priorytetów oraz elastycznej alokacji środków w ramach budżetu programu w związku ze zróżnicowanym zainteresowaniem jego komponentami  i zmieniającym się ich znaczeniem. Powinien on także mieć decydujący wpływ na zamykanie obecnych oraz wprowadzanie nowych obszarów działań.</span></span></span></b></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Badania wykazały, że odsetek osób z niepełnosprawnością wzrasta wraz z wiekiem. Świadczy to o tym, że większą uwagę, a zarazem większe środki finansowe, należy skierować w stronę wczesnej diagnostyki i rehabilitacji.</span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W celu aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych i poprawy ich sytuacji materialnej, należy znieść wymóg rezygnacji przez opiekuna z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, którego spełnienie jest obecnie konieczne dla otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego.</span></span></span></b></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konieczne jest pilne podjęcie działań z zakresu komunikacji oraz promocji programu, w tym przede wszystkim <b>utworzenie bazy danych i portalu o formach wsparcia dla rodziny, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów</b> (działanie 5.2). </span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Ważne jest, aby dokonać rzetelnej ewaluacji programu. W tym celu należy określić jasne kryteria oceny oraz przyjąć indykatory pozwalające na obiektywną analizę realizacji programu.</span></span></span></span></span></span></li> <li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Pożądanym rozszerzeniem programu „Za życiem” byłyby zmiany legislacyjne, które zapewnią otoczenie prawne sprzyjające lepszej realizacji programu oraz przyczyniające się do jego upowszechnienia.</span></span></span></span></span></span></li> </ul><p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"> </p> <ol start="2"><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Opis programu</span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” wprowadzony został na podstawie Ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[1]</span></span></span></span></span></a> (dalej: ustawa). Artykuł 12 ustawy stanowił upoważnienie obligatoryjne dla Rady Ministrów do przyjęcia programu kompleksowego wsparcia dla rodzin "Za życiem" (dalej: program). Program został ustanowiony Uchwałą nr 160 Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2016 r. w sprawie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin "Za życiem"<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[2]</span></span></span></span></span></a> (dalej: uchwała). Program obowiązuje od dnia wejścia uchwały w życie, czyli od 1 stycznia 2017 r.<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[3]</span></span></span></span></span></a>. Głównym celem programu jest umożliwienie rzeczywistej i pełnej integracji społecznej osób niepełnosprawnych oraz wsparcie psychologiczne, społeczne, funkcjonalne i ekonomiczne ich rodzin. Cel ten realizowany jest poprzez zapewnienie dostępu do wszechstronnej opieki nad kobietą w okresie ciąży (w tym powikłanej), porodu i połogu; rozwój wsparcia środowiskowego dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży; zagwarantowanie wsparcia rodzin i dzieci z wadą letalną; zapewnienie interdyscyplinarnego wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, umożliwiającego objęcie specjalistyczną opieką dziecka oraz jego rodziny; utworzenie ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych; podniesienie jakości i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej oraz zwiększenie efektywności i dostępności do rehabilitacji dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, powstałych w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu; wsparcie członków rodziny w opiece nad osobą niepełnosprawną poprzez możliwość uzyskania pomocy w formie opieki wytchnieniowej; wsparcie rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych w realizacji codziennych obowiązków domowych; zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne; tworzenie i rozwój mieszkalnictwa chronionego oraz wspomaganego na rzecz osób niepełnosprawnych; wsparcie osób niepełnosprawnych poprzez rozwój sieci samorządowych placówek działających na rzecz osiągania przez te osoby samodzielności i niezależności w życiu społecznym i zawodowym; wsparcie rodziców i opiekunów dzieci i osób niepełnosprawnych w podejmowaniu i utrzymywaniu aktywności zawodowej; umożliwienie opiekunom osób niepełnosprawnych łączenia pracy ze sprawowaniem opieki nad osobą niepełnosprawną; wsparcie opiekunów pracujących w przypadku choroby dziecka niepełnosprawnego; wzmocnienie profilaktycznego aspektu zadań asystenta rodziny; zapewnienie informacji o dostępnych formach wsparcia dla rodzin, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów; promowanie wartości rodzinnych w społeczności lokalnej; aktywizacja organizacji pozarządowych w budowie systemu wsparcia dziecka i rodziny; aktywizacja i wsparcie samorządów w wypełnianiu zadań własnych na rzecz osób niepełnosprawnych; tworzenie prawa odpowiadającego potrzebom osób niepełnosprawnych i ich rodzinom. są wsparcie dla kobiet w ciąży i ich rodzin; wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny<a href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[4]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Program „Za  życiem” dotyczy w szczególności wczesnego wspomagania rozwoju dziecka; opieki, w tym opieki paliatywnej lub rehabilitacji dzieci posiadających zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu; wsparcia dla kobiet w ciąży i ich rodzin w przypadku ciąży powikłanej; pomocy w zabezpieczeniu szczególnych potrzeb, w tym potrzeb mieszkaniowych, rodzin z dzieckiem posiadającym zaświadczenie, o którym mowa wyżej. Program kierowany jest również do rodzin z dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o lekkim lub umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych a także do dzieci i młodzieży posiadających odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych (o których mowa w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe) i ich rodzin<a href="#_ftn5" name="_ftnref5" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[5]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Program obejmuje kompleksowe rozwiązania, w szczególności w obszarach dotyczących wsparcia dla kobiet w ciąży i ich rodzin, wczesnego wspomagania dziecka i jego rodziny, usług wspierających i rehabilitacyjnych, wsparcia mieszkaniowego, a także koordynacji wsparcia, poradnictwa i informacji<a href="#_ftn6" name="_ftnref6" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[6]</span></span></span></span></span></a>. Koordynowanie i nadzorowanie realizacji programu powierzone zostało ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego<a href="#_ftn7" name="_ftnref7" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[7]</span></span></span></span></span></a>, którym obecnie jest Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej<a href="#_ftn8" name="_ftnref8" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[8]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Zgodnie z Planem finansowym<a href="#_ftn9" name="_ftnref9" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[9]</span></span></span></span></span></a> stanowiącym załącznik do programu „Za życiem” na realizację programu w latach 2017-2021 przewidziano środki w wysokości 3 065 036 000 zł. Z tego na rok 2017 zaplanowano wydatkowanie 511 102 000 zł, na 2018 r. 624 226 000 zł, a w 2019 r. 633 486 000 zł. Łącznie na realizację Programu „Za życiem" w latach 2017-2019 przewidziano środki w wysokości 1 768 814 000 zł. Zgodnie ze sprawozdaniami z realizacji Programu „Za życiem" w 2017 r. wysokość wydatkowanych środków finansowych wyniosła 406 926 604,43 zł, a w 2018 r. 1 520 194 182,29 zł<a href="#_ftn10" name="_ftnref10" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[10]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Zgodnie z danymi zawartymi w Programie „Za życiem” w 2011 r. funkcjonowało w Polsce 4 700 000 osób niepełnosprawnych biologicznie, z czego 3 100 000 to osoby niepełnosprawne prawnie, czyli takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony. W związku z tym, że program jest kierowany wyłącznie do osób niepełnosprawnych prawnie znaczna część osób niepełnosprawnych jest wykluczona z możliwości korzystania z dobrodziejstw programu już u samej jego podstawy. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego w 2015 r. w Polsce zamieszkiwało 3 252 000 osób niepełnosprawnych prawnie w wieku 16 lat i więcej. Jak wskazano dalej, wśród osób niepełnosprawnych prawnie największą grupę stanowiły osoby w wieku 65 lat i więcej – 35,5% (1 154 000). Osoby w wieku 55–64 lata stanowiły 33,0% (1 073 000), w wieku 45–54 lata – 13,6% (443 000) oraz w wieku 35–44 lata – 7,8% (255 000). Najmniej liczne w tej zbiorowości były najmłodsze grupy wiekowe, tj. w wieku 25–34 lata – 6,5% (212 000) i w wieku 15–24 lata – 3,5% (115 000)<a href="#_ftn11" name="_ftnref11" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[11]</span></span></span></span></span></a>. Liczba niepełnosprawnych dzieci na koniec 2014 r. wyniosła 211 00 z czego 29 000 to dzieci „tylko” niepełnosprawne biologicznie (nieuprawnione do korzystania z programu). Także wśród dzieci wraz z wiekiem zwiększa się odsetek osób z niepełnosprawnością (najwyższy jest w grupie wiekowej 10-14 lat, a najniższy wśród dzieci do 5 roku życia<a href="#_ftn12" name="_ftnref12" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[12]</span></span></span></span></span></a>. Wzrost odsetka osób niepełnosprawnych wraz z wiekiem świadczy o tym, że większą uwagę (a co za tym idzie także większe środki finansowe) należy kierować w stronę wczesnej diagnostyki i rehabilitacji. Powyższe dane o populacji osób niepełnosprawnych prawnie powinny stanowić także punkt odniesienia dla oceny efektywności poszczególnych działań programu.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <ol start="3"><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Szczegółowe przedstawienie działań objętych programem</span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytet I. Wsparcie dla kobiet w ciąży i ich rodzin </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">1.1 Koordynowana opieka nad kobietą w ciąży, ze szczególnym uwzględnieniem ciąży powikłanej</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Podstawę realizacji działania stanowi Zarządzenie nr 125/2016/DSOZ z dnia 22 grudnia 2016 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej przez podmioty realizujące świadczenia koordynowanej opieki nad kobietą i dzieckiem oraz zmiany niektórych zarządzeń Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w związku z przepisami ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”<a href="#_ftn13" name="_ftnref13" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[13]</span></span></span></span></span></span></a>. Dzięki realizacji tego działania w 2017 r. urodziło się 1756 dzieci, zaś w 2018 r. 37 712 dzieci<a href="#_ftn14" name="_ftnref14" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[14]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">1.2 Diagnostyka i terapia prenatalna </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Szerszy dostęp do diagnostyki i terapii prenatalnej jest niezwykle ważny z punktu widzenia realizacji celów programu. Pozwala on na wczesne wykrycie wady rozwojowej oraz podjęcie leczenia, które może osiągnąć ten skutek, że dziecko urodzi się zdrowe. Grupą docelową działania są kobiety w ciąży ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wad wrodzonych, zaś samo działanie realizowane jest poprzez przeprowadzanie specjalistycznych badań w kierunku wad wrodzonych, zgodnie z programem badań prenatalnych. Należy podejmować dalsze działania na rzecz łatwiejszego dostępu do tych działań oraz szerszego ich zakresu. </span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Z diagnostyki i terapii prenatalnej skorzystało w 2017 r. 106 986 osób, a w 2018 r. 109 909 świadczeniobiorców<a href="#_ftn15" name="_ftnref15" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[15]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">1.3 Opieka paliatywna i hospicyjna </span></b></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Należy rozważyć, czy właściwe jest łączenie w jednym działaniu (opieka paliatywna i hospicyjna) finansowania hospicjów oraz podmiotów świadczących opiekę kobietom w ciąży. Wydzielenie funkcjonowania hospicjów do oddzielnego zadania przy nieuszczuplaniu środków na działanie 1.3. pozwoliłoby na wzmocnienie finansowania opieki paliatywnej lub tworzenia „pokojów pożegnań”, czyli pokoi przystosowanych do potrzeb matek, które zdecydowały się na poród dziecka z nieuleczalną wadą letalną lub utraciły dziecko w nagły sposób pomimo dobrych rokowań. Pokoje pożegnań pozwalają na oddzielenie kobiet, które urodziły zdrowe dziecko i tych, których dziecko zmarło, co jest korzystne dla wszystkich kobiet i ich rodzin. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Na podstawie Zarządzenia Prezesa NFZ Nr 54/2016/DSOZ z dnia 28 czerwca 2016 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka paliatywna i hospicyjna<a href="#_ftn16" name="_ftnref16" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[16]</span></span></span></span></span></a>, dyrektorzy Oddziałów Wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia, po przeprowadzeniu postępowań konkursowych, zawarli od 1 stycznia 2018 r. 13 umów ze świadczeniodawcami w zakresie opieki perinatalnej paliatywnej. Tyle samo świadczeniodawców udzielało świadczeń w zakresie perinatalnej opieki hospicyjnej w 2019 r. Skorzystało z nich 477 pacjentów (zarówno dzieci jak i ich rodziców), z czego ponad 78% pacjentów korzystało ze świadczeń w województwie Mazowieckim<a href="#_ftn17" name="_ftnref17" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[17]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Dnia 1 stycznia 2019 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej<a href="#_ftn18" name="_ftnref18" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[18]</span></span></span></span></span></a>, który m.in. obliguje do informowania kobiet w sytuacjach szczególnych o możliwości uzyskania dalszej pomocy w ramach opieki paliatywnej i hospicyjnej, zaś podmiot leczniczy na III poziomie opieki perinatalnej został zobowiązany do zapewnienia dostępności do opieki nad chorym noworodkiem w ramach opieki paliatywnej i hospicyjnej - zgodnie ze wskazaniami medycznymi.</span></span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">1.4. Rozwój sieci domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Należy rozważyć zmianę paradygmatu pomocy w ramach tego działania. Być może zamiast rozwoju pomocy instytucjonalnej, lepszym rozwiązaniem byłoby podjęcie próby włączenia beneficjentek działania do lokalnej społeczności poprzez działania związane z wspomaganiem mieszkalnictwa, aktywizacją zawodową czy przeciwdziałaniem ubóstwu. Alternatywne formy wsparcia mogłyby przyczynić się do kurczenia się sieci pomocy instytucjonalnej, a środki wydatkowane na tego rodzaju działania mogłyby być sukcesywnie przenoszone do wyżej zaproponowanych obszarów pomocy. Na działanie 1.4. zarezerwowano 17 600 000 zł w okresie 5 lat<a href="#_ftn19" name="_ftnref19" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[19]</span></span></span></span></span></span></a>, stąd wydaje się że bez dodatkowego finansowania rozpoczęcie redukowania pomocy instytucjonalnej może być utrudnione.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">1.5 Pomoc uczennicom w ciąży </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Realizacja zadania polega na przygotowaniu i utrzymaniu miejsc w bursach lub internatach dla uczennic w ciąży w formie odrębnego jednoosobowego pokoju, w którym zapewnione są maksymalnie komfortowe warunki pobytu uczennicy do czasu urodzenia dziecka. W 2017 r. utworzono 221 miejsc (z 250 zaplanowanych) w bursach dla uczennic w ciąży. W 2018 r. funkcjonowało 217 takich miejsc, z których korzystało 8 uczennic<a href="#_ftn20" name="_ftnref20" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[20]</span></span></span></span></span></span></a>. Cieszyć może niski wskaźnik wykorzystania dostępnych miejsc, który może świadczyć o tym, że uczennice w ciąży w większości mogą liczyć na pomoc rodziny i nie doświadczają odseparowania od bliskich w nowej sytuacji. Jednocześnie działanie realizowane w obecnej skali jawi się jako nieefektywne, stąd środki przeznaczone na jego urzeczywistnienie powinny być jak najszybciej przesunięte do innych działań, tak aby zapewnić większą efektywność ich wydatkowania oraz lepszą ogólną skuteczność programu.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">1.6. Prawo do korzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Artykuł 2 Ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw<a href="#_ftn21" name="_ftnref21" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[21]</span></span></span></span></span></a> wprowadziły m.in. do Kodeksu pracy zmiany, które zaczęły obowiązywać od dnia 6 czerwca 2018 r. Zmiany te mają na celu ułatwienie pracownikom łączenia pracy zawodowej z opieką nad niepełnosprawnym dzieckiem i polegają m.in. na wprowadzeniu prawa do wykonywania pracy w formie telepracy oraz korzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy (pracy w przerywanym czasie pracy lub indywidualnym rozkładzie czasu pracy albo w ruchomym czasie pracy) na wiążący pracodawcę wniosek pracownika rodzica-dziecka niepełnosprawnego oraz rodzica-dziecka ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. W powyższych wypadkach pracodawca może odmówić uwzględnienia wniosku, gdy jego uwzględnienie byłoby niemożliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Z powyższych uprawnień mogą skorzystać także pracownicy opiekujący się dorosłymi dziećmi, tj. powyżej 18. roku życia<a href="#_ftn22" name="_ftnref22" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[22]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytet II. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.1 Koordynacja opieki neonatologiczno-pediatrycznej na rzecz dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu</span></b></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Pomimo, iż zespół Downa jest najczęstszą wadą genetyczną, która dodatkowo jest wykrywalna na wczesnym etapie rozwoju płodu, nie istnieją wskazania dietetyczne i rehabilitacyjne dla dzieci z tą wadą. Nie wydzielono również specjalistycznych poradni, a lekarze, którzy w rzeczywistości są specjalistami szczególnie w tym zakresie nie mają możliwości formalnego uznania swych kwalifikacji. Wprowadzenie takiego uprawnienia pozwoliłoby na stworzenie bazy specjalistycznych konsultantów dla lekarzy położników i pediatrów<a href="#_ftn23" name="_ftnref23" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[23]</span></span></span></span></span></a>. Dla popularyzacji takiej specjalizacji wśród lekarzy niezbędna wydaje się zmiana w postrzeganiu przez społeczeństwo dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Opieką neonatologiczno-pediatryczną na rzecz dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu objęto w 2017 r. 280 dzieci. W kolejnym roku było to 521 dzieci. W ramach tego zadania w 2017 r. zakupiono sprzęt komputerowy oraz narzędzia informatyczne dla ośrodków koordynujących dziecięcą opiekę koordynowaną (DOK) oraz doposażono ośrodek dzienny rehabilitacji dla dzieci współpracujący z ośrodkiem koordynującym DOK. Wyłoniono także 5 realizatorów zadania. W kolejnym roku w drodze konkursu ofert wyłoniono jednego realizatora zadania (Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi). Ośrodki DOK, które korzystały z dofinansowania sprzętu komputerowego i informatycznego w ramach programu w latach 2017-2018 objęły w 2018 r. dziecięcą opieką koordynowaną 238 dzieci do 3. roku życia.  W 2017 r. wydano środki finansowe w wysokości: 579 292,73 zł, zaś w kolejnym roku 152 387,74 zł<a href="#_ftn24" name="_ftnref24" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[24]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.2 Odżywianie mlekiem kobiecym noworodków i niemowląt, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Aktualnie w Polsce funkcjonuje 16 banków mleka kobiecego, w tym 13, które były finansowane w ramach programu. Podkreślenia wymaga fakt, że z działalności banków mleka korzystają wszyscy potrzebujący pacjenci, nie tylko ci z grupy docelowej programu. </span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Banki mleka kobiecego, które powstały w ramach programu lub takie, które korzystały z finansowania sprzętu stanowiącego wyposażenie banku mleka kobiecego objęły żywieniem mlekiem kobiecym w 2018 r. 1551 noworodków<a href="#_ftn25" name="_ftnref25" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[25]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Jednocześnie należy wskazać, że w Polsce nie istnieją regulacje dotyczące dystrybucji lub handlu mlekiem kobiecym. Stwarza to pole do nadużyć, które z kolei mogą prowadzić chociażby do niedoborów mleka w bankach. W związku z tym należy rozważyć wprowadzenie regulacji na wzór tych, które funkcjonują w związku z honorowym krwiodawstwem i handlem krwią.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.3 Wczesna rehabilitacja dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia stworzył dodatkowy produkt rozliczeniowy dedykowany do rozliczania świadczeń rehabilitacyjnych udzielonych dzieciom, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu. </span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Z wczesnej rehabilitacji dzieci skorzystało w 2018 r. 555 dzieci<a href="#_ftn26" name="_ftnref26" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[26]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.4 Utworzenie ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych ze  szczególnym uwzględnieniem wczesnego wspomagania rozwoju dzieci od momentu wykrycia niepełnosprawności lub zagrożenia niepełnosprawnością</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W latach 2017-2018 podpisano 299 porozumień na utworzenie ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego wspomagania rozwoju dzieci od momentu wykrycia niepełnosprawności lub zagrożenia niepełnosprawnością. W 2017 r. objętych wsparciem tych ośrodków zostało 3 948 dzieci, zaś w 2018 r. było to co najmniej 14 651 dzieci<a href="#_ftn27" name="_ftnref27" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[27]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.5 Dofinansowanie zapewnienia funkcjonowania miejsc opieki nad dziećmi w  wieku do lat 3 posiadających orzeczenie o niepełnosprawności lub wymagających szczególnej opieki</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W 2017 r. została przeprowadzona edycja specjalna programu „Maluch plus", w której przekazywane było dofinansowanie gminom na utworzenie miejsc opieki dla dzieci niepełnosprawnych lub wymagających szczególnej opieki, dostosowanie miejsc opieki do potrzeb dzieci z tej grupy, a także na zapewnienie funkcjonowania tych miejsc w żłobkach i klubach dziecięcych. W 2018 r. nie organizowano odrębnej edycji dedykowanej dzieciom niepełnosprawnym lub wymagającym szczególnej opieki. Dofinansowanie do tworzenia i funkcjonowania miejsc dla dzieci niepełnosprawnych lub wymagających szczególnej opieki zostało włączone do programu „MALUCH+" 2018.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            W 2017 r. utworzono 77 nowych miejsc w instytucjach opieki, dostosowano 266 istniejących miejsc w instytucjach opieki do potrzeb dzieci z grupy docelowej, dofinansowano funkcjonowanie 233 miejsc dla dzieci z grupy docelowej, rozszerzono katalog podmiotów mogących zakładać żłobki i kluby dziecięce oraz zatrudniać dziennych opiekunów, a więc mogących być beneficjentami programu „MALUCH+" o inne niż gminne jednostki samorządu terytorialnego. W 2018 r. dofinansowanie do funkcjonowania miejsc opieki dla dzieci niepełnosprawnych lub wymagających szczególnej opieki otrzymało 580 miejsc, w tym 389 w instytucjach prowadzonych przez gminy oraz 191 prowadzonych przez podmioty prywatne. Podmioty wykorzystały ok. 2,9 min zł środków z programu „MALUCH+" 2018<a href="#_ftn28" name="_ftnref28" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[28]</span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Brakuje danych o wskaźniku wykorzystania nowo stworzonych oraz dostosowanych miejsc. Brak ten uniemożliwia ocenę efektywności wydatkowania środków oraz zapotrzebowania i skuteczności niniejszego działania.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.6 Uprawnienia osób ubezpieczonych chorobowo do zasiłku opiekuńczego w   przypadku choroby dziecka do 18. roku życia </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Zasiłek opiekuńczy określony w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa<a href="#_ftn29" name="_ftnref29" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[29]</span></span></span></span></span></a> przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadkach określonych w ustawie, chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat albo innym chorym członkiem rodziny. Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka. Zasiłek ten wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres. Działanie jest realizowane od 2018 r. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            W 2018 r. zasiłki opiekuńcze z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wypłacono za 10 929 000 dni na kwotę 963 879 900 zł. Liczba osób, którym przynajmniej raz w 2018 r. zostało wystawione zaświadczenie lekarskie z tytułu opieki nad dzieckiem wyniosła 915 300 zł<a href="#_ftn30" name="_ftnref30" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[30]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">2.7 Przyznanie jednorazowego świadczenia w wysokości 4000 zł</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Od 1 stycznia 2017 r. matka, ojciec, opiekun prawny dziecka albo opiekun faktyczny dziecka (osoba faktycznie zajmująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła do sądu z wnioskiem o przysposobienie dziecka) mogą wnioskować w gminie właściwej dla swojego miejsca zamieszkania o jednorazowe świadczenie w wysokości 4 000 zł. Świadczenie to przysługuje bez względu na osiągane dochody<a href="#_ftn31" name="_ftnref31" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[31]</span></span></span></span></span></span></a>. Wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego może stanowić pewien rodzaj pomocy, lecz ze względu na incydentalny charakter nie jest to najistotniejsze działanie zawarte w programie. W 2017 r. wypłacono 4 129 jednorazowych świadczeń, natomiast w 2018 r. było to 4 009 jednorazowych świadczeń<a href="#_ftn32" name="_ftnref32" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[32]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytet III. Usługi wspierające i rehabilitacyjne </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">3.1 Opieka wytchnieniowa dla rodziców lub opiekunów osób niepełnosprawnych</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Działanie to nie było realizowane zarówno w 2017 jak i 2018 r.<a href="#_ftn33" name="_ftnref33" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[33]</span></span></span></span></span></span></a>. Idea wprowadzenia opieki wytchnieniowej była słuszna. W założeniach tego działania pojawiły się jednak istotne wady. Przede wszystkim celem opieki wytchnieniowej powinno być umożliwienie odpoczynku i regeneracji psychicznej opiekunom osoby niepełnosprawnej, podczas gdy konstrukcja opieki wytchnieniowej zbliżała ją raczej do opieki zastępczej. Jednym z niedostatków koncepcji była także niedostateczna liczba godzin opieki do wykorzystania. Niewłaściwe wydaje się także umożliwienie sprawowania opieki wytchnieniowej przez skierowane do tego osoby bezrobotne. Wydaje się, że osoby nieposiadające specjalistycznych kwalifikacji nie będą mogły zapewnić oczekiwanego poziomu realizacji działania. Dodatkowo może to być czynnik „odstraszający” od korzystania przez opiekunów z tego działania. Należy rozważyć zmianę formy świadczenia opieki poprzez dopuszczenie transferu środków do podmiotów prywatnych, z których usług zechcą skorzystać opiekunowie. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">3.2 Rozwój sieci ŚDS, w tym rozwój bazy całodobowej w jednostkach już funkcjonujących i rozszerzenie typów ŚDS – sprzężone niepełnosprawności oraz osoby ze spektrum autyzmu </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Celem działania jest ułatwienie dostępu do środowiskowych domów samopomocy (ŚDS) większej grupie osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym z niepełnosprawnościami sprzężonymi i spektrum autyzmu i rozwój bazy całodobowej w tych jednostkach, umożliwiającej pobyt całodobowy z przyczyn losowych lub na czas odpoczynku opiekuna osoby niepełnosprawnej.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            W 2017 r. utworzono 763 miejsca w ŚDS, na co wydatkowano kwotę 27 684 498,53 zł. W 2018 r. wydatkowano z budżetu państwa środki finansowe w wysokości 32 965 615,55 zł na utworzenie 323 nowych miejsc. Ponadto wydatkowano kwotę w wysokości 25 385 010 zł, która pozwoliła na zwiększenie dotacji dla 5 914 uczestników ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi o 380,40 zł na 1 uczestnika miesięcznie<a href="#_ftn34" name="_ftnref34" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[34]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Zastanawiający jest wyraźny wzrost kosztu utworzenia jednego miejsca w ŚDS. W 2017 r. utworzono 763 miejsca na co wydatkowano kwotę 27 684 498,53 zł. W kolejnym roku na utworzenie 323 nowych miejsc wydatkowano już 32 965 615,55 zł. Oznacza to, że koszt utworzenia nowego miejsca w ŚDS wzrósł w ciągu roku niemal trzykrotnie. Ze względu na brak dokładniejszych danych (np. o lokalizacji nowych miejsc, zakresie koniecznych do wykonania prac czy zakupu wyposażenia) trudno formułować dalej idące wnioski. Jest to z pewnością obszar, który należy poddać bardziej szczegółowej analizie pod kątem efektywności wydatkowania środków. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">3.3 Wsparcie osób niepełnosprawnych, które opuściły warsztat terapii zajęciowej, w celu podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W ramach realizowanego od 2018 r. wsparcia osób niepełnosprawnych, które opuściły warsztat terapii zajęciowej, w celu podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy dofinansowanie otrzymało 56 warsztatów terapii zajęciowej, a wsparciem zostały objęte 524 osoby niepełnosprawne, w tym 277 osób, które były uczestnikami wtz i opuściły go w związku z podjęciem zatrudnienia oraz 247 osób znajdujących się na liście osób niepełnosprawnych, których zgłoszenie do uczestnictwa w warsztacie zostało zatwierdzone i które nie rozpoczęły terapii w warsztacie<a href="#_ftn35" name="_ftnref35" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[35]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">3.4 „Pomoc w domu” – w ramach prac społecznie użytecznych </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W ramach świadczenia pracy społecznie użytecznej 236 bezrobotnych (w 2017 r. - 26) rozpoczęło prace społecznie użyteczne świadczone na rzecz opiekunów osoby niepełnosprawnej. Działanie to należy ocenić negatywnie. Realizuje ono cel w postaci aktywizacji osób bezrobotnych, który to cel nie mieści się w celach programu „Za życiem”. Zgodnie z art. 73a ust. 1 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy<a href="#_ftn36" name="_ftnref36" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[36]</span></span></span></span></span></span></a> do prac społecznie użytecznych kierowane są osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku, korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej. Błędne wydaje się założenie, że takie osoby sprawdzą się w trudnej i obciążającej psychicznie pracy z osobami niepełnosprawnymi, w dodatku przy wynagrodzeniu wyraźnie niższym od minimalnego wynagrodzenia za pracę<a href="#_ftn37" name="_ftnref37" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[37]</span></span></span></span></span></span></a>. Może się okazać, że w poszczególnych przypadkach pomoc osób bezrobotnych będzie rodzić dodatkowe problemy dla rodziny osoby niepełnosprawnej. Rozwiązaniem problemu może być ograniczenie pomocy osób bezrobotnych do np. prac porządkowych niezwiązanych z opieką nad osobą niepełnosprawną lub lepiej – przeniesienie środków przeznaczonych na to działanie<a href="#_ftn38" name="_ftnref38" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[38]</span></span></span></span></span></span></a> na wypłatę swego rodzaju wynagrodzenia dla zaufanych osób pomagających rodzinom osób niepełnosprawnych. W tym ostatnim wypadku procedura powinna być maksymalnie odformalizowana.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">3.5 Wspieranie aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych </span></b></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Grupą docelową wspierania aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych są rodzice uprawnieni do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Przysługuje ono w wypadku rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i wynosi 1830 zł miesięcznie<a href="#_ftn39" name="_ftnref39" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[39]</span></span></span></span></span></a>. Dla aktywizacji zawodowej grupy docelowej najistotniejsze wydaje się zniesienie ustawowego wymogu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Główną przeszkodą do podjęcia pracy zarobkowej jest brak opieki dla niepełnosprawnego dziecka. Rodzic wybiera obecnie między opieką nad dzieckiem i pobieraniem świadczenia w wysokości zbliżonej do wynagrodzenia minimalnego albo podjęciem pracy zarobkowej i opłacaniem opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Realna aktywizacja zawodowa grupy docelowej musi uwzględniać zagwarantowanie opieki dla niepełnosprawnego dziecka oraz musi być spójna z innymi działaniami zawartymi w programie „Za życiem”. W tym celu należy przeanalizować możliwość wprowadzenia stałego świadczenia dla osoby niepełnosprawnej, które nie byłoby uzależnione od aktywności zawodowej czy to świadczeniobiorcy czy jego opiekuna. Środki finansowe na pokrycie tego świadczenia mogłyby pochodzić z likwidacji świadczenia pielęgnacyjnego, a także pomniejszych świadczeń przysługujących osobom niepełnosprawnym.</span></span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            W ramach wspierania aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych ze wsparcia zatrudnienia członków rodzin opiekujących się osobą niepełnosprawną skorzystało w 2018 r. 126 osób, zaś z zapewnienia dostępu do usług i instrumentów rynku pracy członków rodzin opiekujących się osobą niepełnosprawną skorzystało w 2017 r. 125 osób, a w kolejnym roku 136 osób. W 2017 r. z dofinansowania na podjęcie działalności gospodarczej skorzystało 3 opiekunów osób niepełnosprawnych (w 2018 r. – 4), a z pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej przez poszukującego pracy opiekuna osoby niepełnosprawnej, na utworzenie stanowiska pracy dla poszukującego pracy opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz na utworzenie stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub związanego z rehabilitacją dzieci niepełnosprawnych nie skorzystała żadna z uprawnionych osób (w 2018 r. – 1). Z innych świadczeń objętych poddziałaniem 3.5.3. nie skorzystała żadna z uprawnionych osób. W ramach refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub prowadzeniem dla nich zajęć oraz stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze świadczeniem usług rehabilitacyjnych dla dzieci niepełnosprawnych do pracy zostały skierowane w 2017 r. 2 osoby bezrobotne (w 2018 r. – 2). Kwota wydatków ze środków Funduszu Pracy na ww. refundację wyniosła 44 000 zł. W 2018 r. również do tego typu pracy skierowano 2 osoby bezrobotne (w II półroczu), zaś kwota refundacji za ten czas wyniosła 45 500 zł. Z pożyczek na utworzenie stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub związanego z rehabilitacją dzieci niepełnosprawnych nie skorzystała żadna z uprawnionych osób. Jednocześnie na powyższe działania zarezerwowano w latach 2017-2018 aż 22 120 000 zł<a href="#_ftn40" name="_ftnref40" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[40]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytet IV. Wsparcie mieszkaniowe </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">4.1 Zwiększenie dostępności mieszkań dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne – budowa mieszkań na wynajem, w tym z możliwością docelowego uzyskania własności, m.in. z wykorzystaniem gruntów publicznych (I filar Programu Mieszkanie+)</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Zakres działania obejmuje realizację, przez spółkę PFR Nieruchomości S.A. (PFRN) mieszkań na wynajem o umiarkowanych czynszach (w tym mieszkań z opcją dojścia do własności), przeznaczonych m.in. dla osób niepełnosprawnych lub osób wychowujących dzieci niepełnosprawne. Podstawowym czynnikiem decydującym o przyznaniu mieszkania jest kryterium finansowe rozumiane jako tzw. minimalna zdolność czynszowa. Dodatkowymi warunkami są kryteria społeczne określane przez gminę (np. Uchwałą Rady Miasta/Gminy), na terenie której znajdować się będzie dana inwestycja. Kryteria będą ustalane indywidualnie dla danych lokalizacji przez poszczególne samorządy gminne, przy uwzględnieniu sytuacji mieszkaniowej panującej w danym regionie i obejmują m.in. rodziny wychowujące dzieci niepełnosprawne<a href="#_ftn41" name="_ftnref41" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[41]</span></span></span></span></span></a>. Działanie to w całości wpisuje się w program Mieszkanie+ i nie wnosi wartości dodanej do niniejszego programu. Umieszczenie go w Programie „Za życiem” stanowi jedynie „papierowe” dublowanie zadania realizowanego już wcześniej.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">4.2 Wsparcie oszczędzania na cele mieszkaniowe rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne (III filar Programu Mieszkanie+) </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Decyzją Rady Mieszkalnictwa funkcjonującej pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów, nastąpiła rezygnacja z planowanego systemu wsparcia oszczędzania na cele mieszkaniowe na rzecz systemu dopłat do czynszu. Zmiana ta lepiej odwzorowuje najważniejszy cel polityki mieszkaniowej, jakim jest potrzeba zwiększenia dostępności mieszkań dla osób, których dochody są zbyt wysokie, aby ubiegać się o mieszkania gminne, i jednocześnie zbyt niskie, aby zaciągnąć kredyt na zakup własnego mieszkania. Dopłaty, zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. o pomocy państwa w ponoszeniu wydatków mieszkaniowych w pierwszych latach najmu mieszkania<a href="#_ftn42" name="_ftnref42" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[42]</span></span></span></span></span></span></a>, mogą być stosowane od 2019 r. w przypadku nowo budowanych mieszkań oraz mieszkań na obszarach poddawanych rewitalizacji, gospodarstwom domowym, z którymi zostanie zawarta umowa najmu, spełniającym ustawowe kryteria dochodowe, przez okres 15 lat.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Jak wynika z diagnozy zawartej w Programie „Za życiem” obecność w gospodarstwie domowym osoby niepełnosprawnej jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zagrożenia ubóstwem. Według szacunku dokonanego na podstawie wyników badania gospodarstw domowych przeprowadzonego przez GUS w 2015 r. stopa ubóstwa skrajnego wynosiła 6,5%. W przypadku gospodarstw domowych z co najmniej jedną osobą niepełnosprawną (prawnie) jej wartość wynosiła 9,1%, zaś jeśli w gospodarstwie domowym jest przynajmniej jedno dziecko do lat 16 posiadające orzeczenie o niepełnosprawności, to stopa ubóstwa sięgała 10,7%<a href="#_ftn43" name="_ftnref43" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[43]</span></span></span></span></span></span></a>. W takich warunkach instrument polegający na pomnażaniu oszczędności zgromadzonych przez rodziny wychowujące niepełnosprawne dziecko należy oceniać jako skrajnie nieefektywny. Rezygnację z pierwotnej formy realizacji działania należy ocenić pozytywnie. Jednocześnie dla zapewnienia skuteczności aktualnej formy pomocy konieczne jest dostosowanie szczegółowych regulacji do rzeczywistej sytuacji materialnej rodzin wychowujących niepełnosprawne dziecko. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">4.3 Zwiększenie dostępności mieszkań dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne</span></b> <b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">– mieszkania na wynajem o umiarkowanym czynszu wybudowane w ramach bezzwrotnego dofinansowania ze środków budżetu państwa społecznego budownictwa czynszowego</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W ramach realizacji w 2018 r. w Banku Gospodarstwa Krajowego zostały złożone 4 wnioski dotyczące realizacji przedsięwzięć, w których nie mniej niż 5% lokali miałoby być przeznaczonych dla rodzin z dziećmi posiadających zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 </span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">ustawy</span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">. Wymienione wnioski złożyły gminy Tomaszów Lubelski (3 wnioski) oraz Bielawa. W wyniku realizacji przedsięwzięć ma powstać 77 lokali mieszkalnych, a łączny koszt realizacji tych przedsięwzięć wynosi 13 200 000 zł, przy kwocie dofinansowania z budżetu państwa w wysokości 5 700 000 zł<a href="#_ftn44" name="_ftnref44" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[44]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">4.4 Zwiększenie dostępności mieszkań dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne – mieszkania na wynajem o umiarkowanym czynszu wybudowane w ramach programu preferencyjnych kredytów finansujących społeczne budownictwo czynszowe</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Realizacja działania odbywa się na podstawie ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego<a href="#_ftn45" name="_ftnref45" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[45]</span></span></span></span></span></a> oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego w ramach realizacji przez Bank Gospodarstwa Krajowego rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego oraz minimalnych wymagań dotyczących lokali powstałych przy udziale tego finansowania<a href="#_ftn46" name="_ftnref46" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[46]</span></span></span></span></span></a>. Towarzystwa budownictwa społecznego, spółdzielnie mieszkaniowe i spółki gminne mogą ubiegać się o finansowanie zwrotne udzielane na preferencyjnych warunkach przez BGK ze środków własnych. W ramach nowelizacji przedmiotowego rozporządzenia, w 2017 r. dodano preferencje dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne, w postaci kryterium „adresowanie nowych mieszkań do rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym", które będzie brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu finansowania zwrotnego, w przypadku wystąpienia dwóch lub więcej wniosków o równej ogólnej liczbie punktów. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">4.5 Zwiększenie dostępności mieszkań dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne – najem mieszkania z mieszkaniowego zasobu gminy</span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W celu zapewnienia właściwego poziomu ochrony osobom niepełnosprawnym wprowadzone zostały zmiany w Ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego<a href="#_ftn47" name="_ftnref47" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[47]</span></span></span></span></span></a>, polegające na dodaniu przepisu obligującego gminę do uregulowania w uchwale w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy warunków, jakie musi spełniać lokal wskazywany dla osób niepełnosprawnych, z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb dla danego rodzaju niepełnosprawności<a href="#_ftn48" name="_ftnref48" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[48]</span></span></span></span></span></a>. Nowe zasady przyznawania lokali dla osób niepełnosprawnych będą mieć zastosowanie dopiero z chwilą uchwalenia przez gminę nowej uchwały w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, przy czym nie może to nastąpić później 21 kwietnia 2021 r. Długi okres czasu pozostawiony gminom na uchwalenie uchwały w istotny sposób wpływa na obniżenie skuteczności działania.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">4.6 Prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach na potrzeby mieszkalnictwa wspomaganego, w tym chronionego dla osób niepełnosprawnych i</span></b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> <b>4.7 Tworzenie mieszkań chronionych i mieszkań wspomaganych dla osób niepełnosprawnych </b></span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Interwencja Europejskiego Funduszu Społecznego umożliwia rozwój usług w mieszkaniach o charakterze wspomaganym, realizowanych na podstawie art. 53 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej<a href="#_ftn49" name="_ftnref49" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[49]</span></span></span></span></span></a> (mieszkania chronione) lub na podstawie Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014-2020 (mieszkania wspomagane).</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Na poziomie krajowym, w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), rozpoczęto realizację 6 projektów na łączną kwotę 61 000 000 zł, polegających na wypracowaniu modeli/standardów mieszkań wspomaganych, uwzględniających specyficzne potrzeby i możliwości danej grupy osób z niepełnosprawnościami. W ramach regionalnych programów operacyjnych zarządzanych przez samorządy województw, tworzone są miejsca świadczenia usług w mieszkaniach chronionych oraz wspomaganych dla osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Dzięki interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego do końca 2018 r. usługami w mieszkaniach chronionych lub wspomaganych finansowanych ze środków EFS objęto ponad 1200 osób.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Celem tworzenia mieszkań chronionych i mieszkań wspomaganych dla osób niepełnosprawnych jest wsparcie mieszkaniowe dla osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub stopniem umiarkowanym, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję, oraz niewidomych. Zgodnie z założeniami Programu „Za życiem" powstawać miało około 50 nowych mieszkań chronionych rocznie. W latach 2017-2021 na mieszkania chronione zaplanowano w budżecie państwa łącznie 108 000 000 zł, w tym 12 000 000 w 2017 r. i po 24 000 000 zł w kolejnych czterech latach. W 2017 r. uruchomiono środki rezerwy budżetu państwa w wysokości 1 931 994 zł, dzięki czemu powstało 38 nowych mieszkań chronionych dla 147 osób. W 2018 r. wydatkowano środki finansowe w wysokości 8 043 038,52 zł, z czego z budżetu państwa 5 443 698,63 zł, co umożliwiło powstanie 48 nowych mieszkań chronionych dla 187 osób<a href="#_ftn50" name="_ftnref50" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[50]</span></span></span></span></span></span></a>. Działania 4.6. i 4.7. powinny zostać scalone.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytet V. Koordynacja, poradnictwo i informacja </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">5.1 Wzmocnienie profilaktycznego aspektu zadań asystenta rodziny </span></b></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Realizacja priorytetu V dokonuje się przede wszystkim w postaci wzmocnienia profilaktycznego aspektu zadań asystenta rodziny. W 2017 r. liczba rodzin objętych opieką asystenta wyniosła ogółem 39 332. Liczba dzieci w rodzinach objętych opieką asystenta to 91 735, zaś liczba rodzin, którym udzielono porad dla kobiet i rodzin w ramach programu to 1 359, w tym liczba rodzin z kobietą, która jest w zagrożonej ciąży - 220.  W 2018 r. objęto opieką asystenta ogółem 41 290 rodzin, w których wychowywało się 95 439 dzieci. Udzielono porad dla 1129 kobiet i rodzin, w tym 147 rodzinom z kobietą, która jest w zagrożonej ciąży<a href="#_ftn51" name="_ftnref51" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[51]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">5.2 Utworzenie bazy danych i portalu o formach wsparcia dla rodziny, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W  Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prowadzone były prace nad wprowadzeniem do Programu „Za życiem” zmian w działaniu 5.2. w zakresie zastąpienia jako podmiotu realizującego działanie Centrum Informacyjnego Rządu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej we współpracy z  innymi resortami realizującymi Program „Za życiem” oraz PFRON. Z uwagi na powyższe w 2018 r. działanie nie było realizowane<a href="#_ftn52" name="_ftnref52" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[52]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Łatwo dostrzegalne było niskie zainteresowanie programem osób niepełnosprawnych na początku jego funkcjonowania, co było zapewne spowodowane niedostateczną kampanią informacyjną<a href="#_ftn53" name="_ftnref53" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[53]</span></span></span></span></span></span></a>. Tezę tę potwierdzają statystyki dotyczące liczby osób korzystających z poszczególnych działań w kolejnych latach. Przykładowo z ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych korzystało w 2017 r. 3 948 dzieci, zaś w 2018 r. było to już co najmniej 14 651 dzieci. Negatywny wpływ na zainteresowanie programem miały z pewnością doniesienia medialne dotyczące nieskuteczności programu lub wydatkowania jego środków w sposób niezgodny z celami programu<a href="#_ftn54" name="_ftnref54" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[54]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">            <span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Jednym kluczowych aspektów realizacji działań jest skuteczne dotarcie z informacją o programie do jego grupy docelowej. W związku z tym krytycznie należy ocenić podjęcie decyzji uniemożliwiających szybką realizację działania. Ewentualne zmiany można było przeprowadzić już po utworzeniu portalu. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            W celu skutecznego informowania społeczeństwa o funkcjonowaniu programu należy pilnie utworzyć portal internetowy, niezależny od rządowego portalu gov.pl, na którym znalazłyby się zbiorcze informacje o możliwości uzyskania pomocy w ramach programu w każdym z powiatów. Pożądane byłoby także rozpoczęcie aktywności w mediach społecznościowych. Oprócz tego konieczne jest zobowiązanie samorządów (gminnych lub powiatowych) do utworzenia i aktualizowania na ich portalach internetowych stosownych podstron z informacjami o wsparciu świadczonym w ramach programu. Aktualne plany realizacji działania 5.2. są niewystarczające.</span></span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Priorytet VI. Pozostałe instrumenty wsparcia </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">6.1 Wspieranie inicjatyw na rzecz rodziny i rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnością w ramach konkursu FIO 2017 </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W 2017 r. udzielono 149 mikrodotacji w kwocie 5 tys. zł każda, na realizację projektów na rzecz rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa. W 2018 r. w ramach sfer zadań publicznych w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka dofinansowano 22 zadania publiczne na łączną kwotę 2 395 420,73 zł<a href="#_ftn55" name="_ftnref55" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[55]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Wspieranie inicjatyw na rzecz rodziny i rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnością w ramach konkursu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO) 2017 i 2018 zostało wygaszone w 2019 r. W związku z tym, że w 2020 r. kończy się dotychczasowa formuła FIO, która była określona dla perspektywy 2014-2020, należy utrzymać działanie 6.1. polegające na wspieraniu inicjatyw na rzecz rodziny i rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnością w ramach konkursu FIO. Kształt FIO na kolejną perspektywę jest aktualnie w fazie konsultacji, dlatego jest to odpowiedni moment, by zagwarantować ciągłość działania 6.1.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">6.2 Spółdzielczość socjalna na rzecz opiekunów osób z niepełnosprawnością oraz ich rodzin </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">W ramach jednorazowego dofinansowania z Funduszu Pracy na założenie spółdzielni socjalnej lub przystąpienie do niej po jej założeniu wsparcie otrzymało 8 osób na łączną kwotę 149 500 zł. W ramach refundacji składek w części wynagrodzenia odpowiadającej składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz części kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającej składce na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe członków spółdzielni socjalnych wsparcie z Funduszu Pracy otrzymało 316 osób na łączną kwotę 919 800 zł. W ramach jednorazowego dofinansowania na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej ze środków PFRON wsparto jedną osobę niepełnosprawną. Wartość wsparcia wyniosła 47 tys. zł. Aktywnie wydatkowano środki także realizując wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER)<a href="#_ftn56" name="_ftnref56" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[56]</span></span></span></span></span></span></a>. Niestety brakuje choćby szacunkowych danych o ilości osób, które korzystały z dofinansowanych działań.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">6.3 „Pakiet alimentacyjny” – przeciwdziałanie zjawisku niealimentacji, które w znacznej mierze dotyka rodziców samotnie wychowujących dziecko niepełnosprawne </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Jako pewien dodatek do dość spójnego programu działań zawartych w priorytetach I-III należy traktować działania zebrane w priorytecie VI, w tym działanie 6.3., które wydaje się być projektowane z innych motywów niż Program „Za życiem”. Jakkolwiek jest ono ważne nie sposób zaprzeczyć, że byłoby realizowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości niezależnie od umieszczenia go w Programie „Za życiem”.</span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><b><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">6.4 Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) </span></b></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Aktywnie wydatkowano środki także realizując wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER). Niestety brakuje choćby szacunkowych danych o ilości osób, które korzystały z dofinansowanych działań. Nie sposób zatem ocenić efektywności wydatkowania środków, ani zapotrzebowania na inicjatywy realizowane w obrębie tego działania. </span></span></span></span></span></p> <p class="Default" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:12pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria&quot;,serif"><span style="color:black"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Należy poddać rewizji założenia działań objętych priorytetem VI i w miarę możliwości wyłączyć je z Programu „Za życiem” oraz przenieść do właściwych, odrębnych programów, w celu zapewnienia większej efektywności i spójności realizowanym przez poszczególne resorty programom.</span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <ol start="4"><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Rekomendowane rozszerzenie programu </span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Jednym z pożądanych kierunków rozszerzenia Programu „Za życiem” byłyby zmiany legislacyjne, które zapewnią otoczenie prawne sprzyjające lepszej realizacji programu oraz przyczyniające się do jego upowszechnienia. Zaletą tego typu rozszerzenia programu jest to, że pozytywne efekty zostaną osiągnięte bez ponoszenia istotnych kosztów przez Skarb Państwa.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            W art. 119<sup>1</sup> kodeksu rodzinnego i opiekuńczego<a href="#_ftn57" name="_ftnref57" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[57]</span></span></span></span></span></a> stanowiącym o możliwości wyrażenia przez rodziców zgody blankietowej na przysposobienie swego dziecka warto dodać zapis wprowadzający możliwość wyrażenia takiej zgody także przed urodzeniem się dziecka w wypadku, gdy <span style="color:black">poczęcie dziecka nastąpiło w wyniku czynu zabronionego lub jeżeli stwierdzono, że dziecku grozi ciężkie, nieodwracalne upośledzenie. Zmianie tej powinno towarzyszyć wprowadzenie koherentnych rozwiązań prawnych do procedury cywilnej. Ponadto warto wskazać <i>expressis verbis</i>, że dziecko poczęte ma zdolność prawną, jednakże prawa i zobowiązania majątkowe uzyskuje ono pod warunkiem, że urodzi się żywe<a href="#_ftn58" name="_ftnref58" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[58]</span></span></span></span></span></span></a>. </span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">            Właściwe wydaje się wprowadzenie zmian w Ustawie z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży<a href="#_ftn59" name="_ftnref59" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref59"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[59]</span></span></span></span></span></span></a> polegających na zniesieniu prawa do bezpłatnego przerwania ciąży w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, wskazaniu expressis verbis na niedopuszczalność </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">powództw o odszkodowanie lub zadośćuczynienie z powodu niedokonania przerwania ciąży, a także na nałożeniu na Radę Ministrów obowiązku informacyjnego w zakresie jednostek chorobowych, stanowiących podstawę do zastosowania zabiegu przerwania ciąży oraz informacji weryfikującej trafność diagnozy stanowiącej podstawę dokonania tegoż zabiegu<a href="#_ftn60" name="_ftnref60" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[60]</span></span></span></span></span></span></a>. Jednocześnie do ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty<a href="#_ftn61" name="_ftnref61" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[61]</span></span></span></span></span></span></a> należy wprowadzić obowiązek lekarza do bezzwłocznego udzielenia pomocy lekarskiej w przypadku wystąpienia bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia matki, nawet jeśli następstwem działań leczniczych będzie rozstrój zdrowia lub śmierć dziecka poczętego<a href="#_ftn62" name="_ftnref62" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[62]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">            Konieczne wydaje się także jasne określenie praw pacjenta w związku z wykryciem wad prenatalnych. W związku z tym </span></span></span></span><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">w Ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta<a href="#_ftn63" name="_ftnref63" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[63]</span></span></span></span></span></span></a> należy jasno wskazać, że pacjentem jest także osoba korzystająca z prenatalnych świadczeń medycznych. Trzeba także określić, że w przypadku stwierdzonego w trakcie badań prenatalnych ciężkiego upośledzenia płodu zagrażającego jego dalszemu rozwojowi, dziecko w prenatalnym okresie rozwoju oraz pacjentka w ciąży posiadają prawo do świadczeń zdrowotnych lub prenatalnych świadczeń zdrowotnych mających na celu zażegnanie lub też odsunięcie grożącego niebezpieczeństwa. Konieczne jest również jasne wskazanie na prawo pacjentki w ciąży do pełnej informacji w szczególności na temat sytuacji zdrowotnej własnej i jej nienarodzonego dziecka, możliwości diagnostycznych oraz terapeutycznych możliwych do podjęcia w związku z wykrytymi wadami rozwojowymi dziecka w prenatalnym okresie rozwoju, a także prawa rodziców niepełnosprawnego pacjenta do pełnej informacji na temat możliwych działań diagnostycznych, leczniczych oraz rehabilitacyjnych, mających na celu poprawę jego stanu zdrowia. Ponadto, w Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej<a href="#_ftn64" name="_ftnref64" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[64]</span></span></span></span></span></span></a> należy zdefiniować prenatalne świadczenia zdrowotne jako działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia dziecka w prenatalnym okresie rozwoju lub inne działania lecznicze wynikające z procesu diagnozy i terapii podejmowane wobec matki i dziecka  w okresie prenatalnym<a href="#_ftn65" name="_ftnref65" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">[65]</span></span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">            Priorytetowym zadaniem jest utworzenie telefonicznej infolinii dla kobiet, które doświadczyły gwałtu, otrzymały wyniki badań wskazujących na nieuleczalną wadę dziecka, rozważają albo dokonały już aborcji, a także znalazły się w innej podobnie trudnej sytuacji. Infolinia powinna całodobowo i w profesjonalny sposób zapewniać wsparcie psychologiczne oraz stanowić źródło informacji o prawach i przysługujących kobietom świadczeniach. Działanie powinno obejmować także wsparcie w uzyskaniu pomocy po kontakcie telefonicznym, o ile kobieta wyrazi na to zgodę. Należy także przygotować pozytywną kampanię informacyjną, która będzie miała na celu zaprezentowanie historii rodzin, w których wychowuje się niepełnosprawne dziecko oraz takich, które nie zdecydowały się na aborcję pomimo wskazań medycznych, a dziecko urodziło się zdrowe. Kampania informacyjna nie powinna wprost zniechęcać do aborcji, lecz ukazywać prawdziwe historie rodzin, dla których wyżej opisane sytuacje nie stały się „wyrokiem” czy „piekłem” jak zwykło się je określać w negatywnym przekazie społecznym, lecz źródłem sukcesu. Oba działania powinny zostać zrealizowane przez wybrane w trybie konkursowym organizacje pozarządowe, które na przeprowadzenie działań otrzymałyby grant ze środków publicznych.</span></span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <ol start="5"><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Rekomendowane zmiany w programie</span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Podstawowym mankamentem programu jest fakt, że pomimo swego ustawowego źródła wprowadzony został uchwałą Rady Ministrów, co w istotny sposób wpływa na obniżenie jego pewności i trwałości. Należy także możliwie ograniczyć ilość wymaganych dokumentów do skorzystania z poszczególnych działań oraz zagwarantować wsparcie w określonej formie od wskazania z orzeczenia o niepełnosprawności. Dla realizacji ostatniego z postulatów może być konieczna reforma orzecznictwa polegająca przede wszystkim na ujednoliceniu standardów orzekania o niepełnosprawności. Konieczne jest podjęcie wzmożonych działań umożliwiających skuteczne dotarcie z informacją o programie do jego grupy docelowej. Ponadto dla zapewnienia większej efektywności wydatkowanych środków należy wprowadzić mechanizmy pozwalające na przesuwanie zaplanowanych środków między poszczególnymi działaniami. Pożądanym działaniem, zapewniającym wyższą skuteczność programu, byłoby wprowadzenie zmian legislacyjnych ułatwiających rodzicom decyzję o przyjęciu dziecka z wadą wrodzoną.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Kwestia efektywności wydatkowania środków</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Nie sposób nie odnieść wrażenia, że część środków zaplanowanych w programie alokowana jest nieefektywnie. Można tutaj wskazać na przykład na utworzenie w 2017 r. 221 miejsc w bursach dla uczennic w ciąży (działanie 1.5.)  i funkcjonowanie w kolejnym roku 217 miejsc, z których w skali kraju skorzystało 8 dziewcząt. W 2017 r. z dofinansowania na podjęcie działalności gospodarczej skorzystało 3 opiekunów osób niepełnosprawnych (w 2018 r. – 4), a z pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej przez poszukującego pracy opiekuna osoby niepełnosprawnej, na utworzenie stanowiska pracy dla poszukującego pracy opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz na utworzenie stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub związanego z rehabilitacją dzieci niepełnosprawnych nie skorzystała żadna z uprawnionych osób (w 2018 r. – 1). Z innych świadczeń objętych poddziałaniem 3.5.3. nie skorzystała żadna z uprawnionych osób. W ramach refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub prowadzeniem dla nich zajęć oraz stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze świadczeniem usług rehabilitacyjnych dla dzieci niepełnosprawnych do pracy zostały skierowane w 2017 r. 2 osoby bezrobotne (w 2018 r. – 2). Z pożyczek na utworzenie stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub związanego z rehabilitacją dzieci niepełnosprawnych nie skorzystała żadna z uprawnionych osób. Jednocześnie na powyższe działania zarezerwowano w latach 2017-2018 aż 22 120 000 zł. Zastanawiający jest niemal trzykrotny wzrost kosztu utworzenia jednego miejsca w ŚDS (działanie 3.2.). Powyższe przykłady uzasadniają tezę, że konieczne jest dopuszczenie większej elastyczności w wydatkowaniu środków, które należy rozumieć jako przesuwanie zaplanowanych kwot od działań mniej popularnych lub mniej efektywnych do tych, które są bardziej efektywne (lepiej odpowiadają potrzebom osób uprawnionych lub generują więcej pozytywnych społecznie efektów z każdej „zainwestowanej” złotówki).</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Kwestia spójności programu i sposobu jego komunikacji</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Należy zauważyć, że część działań zawartych w programie byłaby realizowana także poza nim. Dołączenie takich właśnie działań sprawia, że program jawi się jako efekt przeprowadzonej „burzy mózgów”, zbiór pomysłów będących skutkiem obowiązkowego włączania w prace możliwie dużej liczby resortów. Negatywnie wpływa to na spójność programu oraz na ocenę profesjonalizmu w jego przygotowaniu, a co za tym idzie zaufania do skutecznego funkcjonowania programu. W tym kontekście należy wymienić takie działania jak dofinansowanie miejsc opieki nad dziećmi do lat trzech z orzeczeniem o niepełnosprawności lub wymagających szczególnej opieki (działanie 2.5.), które powiązane jest z programem Maluch+<a href="#_ftn66" name="_ftnref66" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[66]</span></span></span></span></span></a>. Podobnie należy odczytywać działania 4.1, 4.2., 4.3. i 4.4. które mieszczą się w programie Mieszkanie+ i w większości są z niego finansowane<a href="#_ftn67" name="_ftnref67" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[67]</span></span></span></span></span></a>. Główną częścią programu i najistotniejszymi jego działaniami pozostają te opisane w priorytetach I-III, pozostałe priorytety stanowią użyteczny dodatek, lecz należy rozważyć, czy ich wydzielenie z Programu ”Za życiem” nie będzie korzystne dla efektywności realizacji pomocy. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Należy również wskazać, że na początkowym etapie funkcjonowania programu cieszył się on relatywnie niskim zainteresowaniem. Wpływ na taki stan rzeczy mogła mieć niedostatecznie skuteczna kampania promocyjna czy wskazywane wcześniej wydarzenia osłabiające zaufanie do programu. Ewentualne niedoskonałości w promocji programu (szczególnie brak realizacji działania 5.2.) nie powinny przesłaniać pozytywnego wydźwięku wzrastającej liczby beneficjentów programu. Przykładowo w 2017 r. liczba rodzin objętych opieką asystenta wyniosła ogółem 39 332 (w rodzinach tych wychowywało się 91 735 dzieci) W 2018 r. objęto opieką asystenta ogółem 41 290 rodzin, w których wychowywało się 95 439 dzieci. Pozytywnie należy ocenić także relatywnie wysoką liczbę osób korzystających z diagnostyki i terapii prenatalnej - w 2017 r. było to 106 986 osób, a w kolejnym roku 109 909 osób. Zastanawiające jednak jest to, że przy tak wysokiej liczbie beneficjentów diagnostyki z wczesnej rehabilitacji w 2018 r. skorzystało jedynie 555 dzieci. Przy braku szczegółowych danych nie sposób rozstrzygnąć, czy wczesna diagnostyka i terapia przyniosła oczekiwane efekty, czy też duża grupa potrzebujących dzieci ma problem z dostępem do rehabilitacji. Atutem programu jest również to, że pomoc nie została ograniczona wiekowo. Część działań kierowana jest do starszych dzieci oraz do osób w wieku produkcyjnym, co świadczy o konsekwentnym i długotrwałym udzielaniu pomocy osobom potrzebującym i może wywrzeć pozytywny wpływ na decyzje rodzin o przyjęciu i wychowaniu niepełnosprawnego dziecka. W komunikacji i promocji programu należy podkreślać, że z niektórych działań objętych programem mogą korzystać wszystkie dzieci, co jest z pożytkiem dla szerszej grupy osób niż tylko osoby niepełnosprawne prawnie.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konieczność ustanowienia koordynatora programu</span></span></span></b></span></span></span></p> <p style="margin-left:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Pożądaną odpowiedzią na wyżej opisane problemy dotyczące przede wszystkim niespójności programu, efektywności wydatkowania jego środków oraz niedostatecznej komunikacji jest ustanowienie koordynatora programu, który byłby odpowiedzialny za jego skuteczne funkcjonowanie. Zmiana ta, którą należy uznać za priorytetową, pozwoli na efektywniejszą realizację programu oraz usprawni pracę międzyresortową. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-left:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Koordynatorem programu „Za życiem” powinien być Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych. Wybór ten uzasadniony jest miejscem jakie zajmuje Pełnomocnik w strukturze rządu oraz zadaniami, które już teraz realizuje. Do kompetencji koordynatora winny należeć szczególnie: inicjowanie zmian merytorycznych w programie, hierarchizacja działań objętych programem, ocena priorytetów oraz swobodna alokacja środków w ramach budżetu programu. Powinien on także odpowiadać za sferę komunikacyjną i informacyjną, a także mieć decydujący wpływ na wprowadzanie do programu nowych działań oraz zamykanie aktualnych inicjatyw. </span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <ol start="6"><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konieczność wskazania kryteriów ewaluacji programu</span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Konieczne wydaje się poprawienie sprawozdawczości z realizacji programu oraz wskazanie kryteriów jego ewaluacji. Sprawozdawczość oparta o liczbę rozpoczętych projektów, ilość podpisanych porozumień, czy wydatkowane na działanie kwoty jest niewystarczająca. Kluczowe jest przedstawienie liczby beneficjentów działania – osób, które realnie skorzystały na podejmowanych działaniach. Ewaluację programu należy oprzeć w szczególności na tym ostatnim kryterium, także w odniesieniu do liczby wszystkich osób uprawnionych do skorzystania z określonej formy pomocy. W ten sposób oprócz wartości nominalnych - liczby beneficjentów działania (która jest istotna ze względu na cel programu – realną pomoc konkretnym osobom), stworzony zostanie wskaźnik, który posłuży w ocenie efektywności działania. Wskaźnik mógłby być wyliczany według wzoru</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><omathpara><omath><i><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria Math&quot;,serif"><r>X</r><r>=</r></span></span></span></i><f><fpr><span style="font-size:12.0pt"><span style="font-family:&quot;Cambria Math&quot;,serif"><span style="font-style:italic"><ctrlpr></ctrlpr></span></span></span></fpr><num><i><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria Math&quot;,serif"><r>Bdz</r></span></span></span></i></num><den><i><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria Math&quot;,serif"><r>Upr</r></span></span></span></i></den></f><i><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Cambria Math&quot;,serif"><r></r></span></span></span></i></omath></omathpara></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">gdzie:</span></span></span></span></span></span></p> <p style="margin-bottom:0cm; text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">X – wskaźnik efektywności</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Bdz – beneficjenci działania w określonej jednostce czasu (np. rok kalendarzowy)</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Upr – ogólna liczba uprawnionych do skorzystania z działania w tej samej jednostce czasu jak wyżej.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Ten uproszczony indykator nie wskazuje wpływu poszczególnych składowych (np. skuteczności dotarcia z informacją do beneficjenta, dostępności pomocy w ramach działania w okolicy miejsca zamieszkania, jakości świadczonej pomocy w określonym miejscu, wydarzeń losowych etc.) na liczbę beneficjentów działania. Identyfikacja przyczyn i ich wpływu na liczbę osób korzystających z działania musi stać się przedmiotem pogłębionej analizy, w celu podniesienia wskaźnika efektywności. Uproszczony wskaźnik sprawdzi się jednak jako kryterium oceny skuteczności działania, a także identyfikacji trendu popularności korzystania z pomocy objętej określonym działaniem. Podstawą skuteczności działania wskaźnika są rzetelne dane o liczbie osób uprawnionych i korzystających z pomocy.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Analogiczny wskaźnik można skonstruować dla badania efektywności całego programu, lecz ze względu na wielowątkowość działań objętych programem oraz możliwe korzystanie przez te same osoby z pomocy oferowanej w ramach wielu działań, nie jest to rozwiązanie rekomendowane. Taki indykator byłby zbyt nieprecyzyjny, by wiarygodnie oddawać rzeczywistość. Postulowanym rozwiązaniem byłoby badanie efektywności każdego z działań osobno, zgodnie z powyższym wzorem, a następnie stworzenie indeksu obliczanego na podstawie wyników wskaźnika dla każdego z działań osobno. Poszczególnym wynikom wskaźnika efektywności działania można przypisać równe wagi w indeksie albo zróżnicować wagi np. według ilości przeznaczanych na działanie środków finansowych.  Indeks byłby użytecznym narzędziem badania efektywności programu oraz identyfikacji trendu wykorzystania wsparcia oferowanego przez program.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"> </p> <ol start="7"><li style="margin-bottom:8.0pt; text-align:justify; margin:0cm 0cm 10pt 36pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span style="color:black">Podsumowanie</span></span></span></span></b></span></span></span></li> </ol><p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">Program „Za życiem” jest pierwszą w III RP kompleksową próbą wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Program wprowadził wiele innowacyjnych oraz postulowanych już wcześniej rozwiązań. Wysoko ocenić należy zapewnienie dostępu do poradnictwa w zakresie rozwiązań wspierających rodzinę, wsparcia psychologicznego, zapewnienia opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz rehabilitacji leczniczej, zaopatrzenia w wyroby medyczne, czy zapewnienia pomocy prawnej i zbiorczej informacji o przysługujących uprawnieniach. Wydaje się, że szczególnie pozytywnie zostało odebrane utworzenie ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych (działanie 2.4.); przyznanie osobom ubezpieczonym chorobowo uprawnienia do zasiłku opiekuńczego w przypadku choroby dziecka do 18. roku życia (działanie 2.6); rozwój sieci Środowiskowych Domów Samopomocy (działanie 3.2.) czy wreszcie wsparcie osób niepełnosprawnych, które opuściły warsztat terapii zajęciowej, w celu podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy (działanie 3.3.). Na pozytywną ocenę zasługuje także konstrukcja systemu monitorowania realizacji programu, który aktywizuje zarówno ministerstwa jak i wojewodów. Choć nie zostało to ujęte w celach programu, z okoliczności jego powstania można wnioskować, że miał stanowić pozytywną odpowiedź na postulat ograniczenia dopuszczalności aborcji ze względu na prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka. W tym zakresie nie odnotowano skuteczności programu, ponieważ liczba legalnie przeprowadzonych aborcji w 2018 r. wzrosła do poziomu nieobserwowanego od kilkunastu lat<a href="#_ftn68" name="_ftnref68" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftnref68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[68]</span></span></span></span></span></a>.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Priorytetową zmianą w programie, winno być ustanowienie jego koordynatora, któremu powinny zostać przekazane kompetencje potrzebne do efektywnej realizacji programu. Do pilnych zadań koordynatora należałaby ocena działań wymagających reformy bądź zaprzestania ich realizowania, nadanie programowi spójnego charakteru, a także zmiana alokacji środków w ramach budżetu programu, zgodnie z dyrektywą efektywnego ich wydatkowania. Koordynator powinien także podjąć skuteczne działania z zakresu komunikacji programu jego potencjalnym beneficjentom.</span></span></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify; margin:0cm 0cm 8pt"><span style="font-size:11pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:150%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">            Pożądanym rozszerzeniem programu „Za życiem” byłyby zmiany legislacyjne, które zapewnią otoczenie prawne sprzyjające lepszej realizacji programu oraz przyczyniające się do jego upowszechnienia. Działanie to polega na wprowadzeniu odpowiednich zmian legislacyjnych, dlatego jest bezkosztowe i może być realizowane niezależnie od zmian wewnątrz programu.</span></span></span></span></span></span></p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2020-10/AdobeStock_100188587_0.jpeg?itok=qIbVnHjG" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <a href="/rodzina-i-malzenstwo">Rodzina i Małżeństwo</a> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-ekspert--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-ekspert.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-ekspert.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-ekspert--analiza-prawna.html.twig' --> <span>Autor: </span> Łukasz Bernaciński <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-ekspert--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-rodziny" hreflang="pl">ochrona rodziny</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zdrowia" hreflang="pl">ochrona zdrowia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zycia-0" hreflang="pl">ochrona życia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/lukasz-bernacinski-0" hreflang="pl">Łukasz Bernacińśki</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><div id="ftn1"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[1]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2016 r., poz. 1860 ze zm.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn2"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[2]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> M.P. z 2016 r., poz. 1250.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn3"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[3]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> § 4 uchwały.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn4"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[4]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Załącznik nr  1 do uchwały – Program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” (dalej: Program „Za życiem”), Cele programu.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn5"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn5"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[5]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Art. 12 ust. 2-3 ustawy.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn6"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref6" name="_ftn6" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[6]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Program „Za życiem”, wstęp.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn7"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref7" name="_ftn7" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn7"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[7]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> § 2 uchwały.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn8"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref8" name="_ftn8" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn8"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[8]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> § 1 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Dz.U. z 2019 r., poz. 2267.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn9"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref9" name="_ftn9" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn9"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[9]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Plan finansowy programu – Załącznik nr 2 do uchwały.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn10"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref10" name="_ftn10" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[10]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Zob. Sprawozdanie z realizacji programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” w 2017 roku (dalej: Sprawozdanie za 2017 r.); Sprawozdanie z realizacji programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” w 2018 roku (dalej: Sprawozdanie za 2018 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn11"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref11" name="_ftn11" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn11"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[11]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Program „Za życiem”, Diagnoza, pkt 1.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn12"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref12" name="_ftn12" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn12"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[12]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Program „Za życiem”, Diagnoza, pkt 2.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn13"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref13" name="_ftn13" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn13"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[13]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Zarządzenie dostępne pod adresem: </span><a href="https://www.nfz.gov.pl/zarzadzenia-prezesa/zarzadzenia-prezesa-nfz/zarzadzenie-nr-1252016dsoz,6547.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.nfz.gov.pl/zarzadzenia-prezesa/zarzadzenia-prezesa-nfz/zarzadzenie-nr-1252016dsoz,6547.html</span></a><span class="MsoHyperlink" style="color:navy"><span style="text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> - </span></span></span><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">dostęp: 27.10.2020.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn14"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref14" name="_ftn14" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn14"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[14]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn15"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref15" name="_ftn15" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn15"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[15]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ibidem.; Ibidem.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn16"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref16" name="_ftn16" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn16"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[16]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Zarządzenie dostępne pod adresem: </span><a href="https://www.nfz.gov.pl/zarzadzenia-prezesa/zarzadzenia-prezesa-nfz/zarzadzenie-nr-542016dsoz,6493.html" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.nfz.gov.pl/zarzadzenia-prezesa/zarzadzenia-prezesa-nfz/zarzadzenie-nr-542016dsoz,6493.html</span></a> <span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">dostęp: 27.10.2020.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn17"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref17" name="_ftn17" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn17"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[17]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dane zawarte w piśmie Ministerstwa Zdrowia nr ZPR.675.15.2020.JK.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn18"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref18" name="_ftn18" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn18"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[18]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. poz. 1756</span></span></span></p> </div> <div id="ftn19"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref19" name="_ftn19" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn19"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[19]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Plan finansowy.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn20"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref20" name="_ftn20" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn20"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[20]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn21"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref21" name="_ftn21" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn21"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[21]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. poz. 1076.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn22"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref22" name="_ftn22" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn22"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[22]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Por. art. 67<sup>6 </sup>§ 5-7 i art. 142<sup>1 </sup>Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U. z 2019 r., poz. 1040 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn23"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref23" name="_ftn23" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn23"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[23]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> A. Dudzińska, P. Kubicki, Ocena rządowego programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, cbnn.pl, dostęp: 18.05.2020.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn24"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref24" name="_ftn24" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn24"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[24]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn25"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref25" name="_ftn25" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn25"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[25]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn26"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref26" name="_ftn26" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn26"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[26]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ibidem.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn27"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref27" name="_ftn27" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn27"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[27]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn28"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref28" name="_ftn28" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn28"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[28]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ibidem.; Ibidem.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn29"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref29" name="_ftn29" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn29"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[29]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2019 r., poz. 645 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn30"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref30" name="_ftn30" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn30"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[30]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn31"> <p class="MsoFootnoteText" style="margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref31" name="_ftn31" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn31"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif">[31]</span></span></span></span></span></a> Art. 10 ustawy.</span></span></p> </div> <div id="ftn32"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref32" name="_ftn32" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn32"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[32]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn33"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref33" name="_ftn33" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn33"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[33]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ibidem.; Ibidem.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn34"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref34" name="_ftn34" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn34"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[34]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn35"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref35" name="_ftn35" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn35"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[35]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn36"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref36" name="_ftn36" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn36"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[36]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2019 r., poz. 1482 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn37"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref37" name="_ftn37" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn37"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[37]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Por. art. 73a ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn38"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref38" name="_ftn38" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn38"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[38]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Plan finansowy, 1 926 000 zł pochodzące z Funduszu Pracy.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn39"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref39" name="_ftn39" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn39"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[39]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Art. 17 Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, Dz.U. z 2020 r., poz. 111 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn40"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref40" name="_ftn40" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn40"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[40]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn41"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref41" name="_ftn41" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn41"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[41]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn42"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref42" name="_ftn42" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn42"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[42]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2020 r. poz. 551 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn43"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref43" name="_ftn43" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn43"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[43]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Program „Za życiem”, Diagnoza, pkt 6.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn44"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref44" name="_ftn44" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn44"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[44]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn45"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref45" name="_ftn45" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn45"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[45]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2019 r. poz. 2195 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn46"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref46" name="_ftn46" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn46"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[46]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. poz. 1720, z późn. zm.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn47"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref47" name="_ftn47" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn47"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[47]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2020 r. poz. 611 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn48"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref48" name="_ftn48" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn48"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[48]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Zob. art. 2 Ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 756 z późn. zm.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn49"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref49" name="_ftn49" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn49"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[49]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2019 r. poz. 1507 z późn. zm.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn50"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref50" name="_ftn50" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn50"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[50]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn51"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref51" name="_ftn51" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn51"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[51]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ibidem.; Ibidem.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn52"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref52" name="_ftn52" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn52"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[52]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn53"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref53" name="_ftn53" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn53"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[53]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Małe zainteresowanie programem „Za życiem”. Urzędy same szukają beneficjentów, https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/1015070,rodzice-nie-wiedza-o-programie-za-zyciem.html (dostęp 29.04.2020 r.).</span></span></span></p> </div> <div id="ftn54"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref54" name="_ftn54" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn54"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[54]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Przypadek 14-letniego Olafa z Kościerzyny: czy pieniądze z programu Za Życiem trafiają tam, gdzie trzeba? 25 mln zabrano chorym dzieciom, </span><a href="https://dziennikbaltycki.pl/przypadek-14letniego-olafa-z-koscierzyny-czy-pieniadze-z-programu-za-zyciem-trafiaja-tam-gdzie-trzeba-25-mln-zabrano-chorym/ar/13650187" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://dziennikbaltycki.pl/przypadek-14letniego-olafa-z-koscierzyny-czy-pieniadze-z-programu-za-zyciem-trafiaja-tam-gdzie-trzeba-25-mln-zabrano-chorym/ar/13650187</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">, dostęp: 30.04.2020 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn55"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref55" name="_ftn55" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn55"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[55]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2017 r.; Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn56"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref56" name="_ftn56" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn56"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[56]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Sprawozdanie za 2018 r.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn57"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref57" name="_ftn57" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn57"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[57]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. z 2019 r., poz. 2086 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn58"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref58" name="_ftn58" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn58"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[58]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Załącznik 1, Projekt ustawy art. 1-3.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn59"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref59" name="_ftn59" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn59"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[59]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. Nr 17, poz. 78, ze zm.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn60"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref60" name="_ftn60" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn60"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[60]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Załącznik 1, Projekt ustawy art. 4.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn61"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref61" name="_ftn61" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn61"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[61]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, Dz.U. z 2019 r., poz. 514 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn62"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref62" name="_ftn62" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn62"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[62]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Załącznik 1, Projekt ustawy art. 5.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn63"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref63" name="_ftn63" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn63"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[63]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2019 r., poz. 1127 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn64"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref64" name="_ftn64" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn64"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[64]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Dz.U. z 2020 r., poz. 295 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn65"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref65" name="_ftn65" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn65"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[65]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Załącznik 1, Projekt ustawy art. 6-7.</span></span></span></p> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"> </p> </div> <div id="ftn66"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref66" name="_ftn66" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn66"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[66]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Por. art. 62 Ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, Dz.U. z 2020 r., poz. 326 t.j.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn67"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref67" name="_ftn67" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn67"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[67]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Program „Za życiem”, Plan finansowy.</span></span></span></p> </div> <div id="ftn68"> <p class="MsoFootnoteText" style="text-align:justify; margin:0cm"><span style="font-size:10pt"><span style="font-family:&quot;Calibri&quot;,sans-serif"><a href="#_ftnref68" name="_ftn68" style="color:navy; text-decoration:underline" title="" id="_ftn68"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"><span class="MsoFootnoteReference" style="vertical-align:super"><span style="font-size:10.0pt"><span style="line-height:107%"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">[68]</span></span></span></span></span></span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> Legalne aborcje w Polsce - najnowsze statystyki rządowe, </span><a href="https://www.gosc.pl/doc/6270137.Legalne-aborcje-w-Polsce-najnowsze-statystyki-rzadowe" style="color:navy; text-decoration:underline"><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif">https://www.gosc.pl/doc/6270137.Legalne-aborcje-w-Polsce-najnowsze-statystyki-rzadowe</span></a><span style="font-family:&quot;Times New Roman&quot;,serif"> dostęp: 27.10.2020. </span></span></span></p> </div> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Tue, 27 Oct 2020 10:02:15 +0000 kacper.makowiecki 3251 at https://ordoiuris.pl Prawa i obowiązki Polaków w czasie epidemii koronawirusa – poradnik Ordo Iuris https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/prawa-i-obowiazki-polakow-w-czasie-epidemii-koronawirusa-poradnik-ordo-iuris <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--aktualnosc.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> Prawa i obowiązki Polaków w czasie epidemii koronawirusa – poradnik Ordo Iuris <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--title--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--aktualnosc.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/127" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">filip.bator</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--aktualnosc.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 03/26/2020 - 13:23</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--aktualnosc.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>Pandemia koronawirusa doprowadziła do nagłej zmiany trybu życia większości Polaków. Wywołuje to liczne pytania i wątpliwości natury prawnej. W związku z tym, Instytut Ordo Iuris przygotował poradnik dostępny na stronie koronawirus.ordoiuris.pl, dotyczący prawnych aspektów działalności służby zdrowia, sądów, administracji publicznej oraz sytuacji pracodawców, pracowników i konsumentów w czasie stanu epidemii. Będzie on pomocny m.in. dla osób, które w najbliższym czasie miały zaplanowane zabiegi medyczne, muszą załatwić ważne sprawy w urzędzie albo chcą uzyskać zwrot pieniędzy za odwołany lot. Instytut uruchomił także infolinię dla osób, które, w związku z obecną sytuacją, potrzebują wsparcia prawnego.</strong></p> <p class="text-align-justify"><a href="https://koronawirus.ordoiuris.pl/"><strong>POBIERZ PORADNIK</strong></a></p> <p class="text-align-justify">Duże znaczenie ma to, w jaki sposób obecnie funkcjonują placówki medyczne. Co istotne, planowane zabiegi, operacje, hospitalizacja, rehabilitacja i badania niezwiązane z zapobieganiem i zwalczaniem epidemii koronawirusa, mogą zostać ograniczone do niezbędnego minimum lub czasowo zawieszone. Zaleca się także udzielanie świadczeń w postaci teleporad. Istnieje jednak możliwość zbadania pacjenta w placówce medycznej jeśli porada telefoniczna okazałaby się niewystarczająca. Dopuszczalne jest także wystawianie recept i zwolnień lekarskich w formie elektronicznej.</p> <p class="text-align-justify">W okresie epidemii ograniczona została także działalność urzędów i sądów. Jest jednak możliwe załatwianie spraw elektronicznie za pośrednictwem Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej. Można z niej skorzystać również jako członek organu zarządzającego osobą prawną. Z kolei rozprawy i posiedzenia sądowe odbywają się tylko w wybranych sprawach z zakresu prawa rodzinnego i karnego. Przed planowanym terminem rozprawy warto drogą telefoniczną lub internetową potwierdzić w sądzie, czy na pewno się ona odbędzie.</p> <p class="text-align-justify">Obecny stan w dużym stopniu dotyka także uczniów i studentów. Zamknięte zostały wszystkie szkoły i uczelnie wyższe. W związku z tym obawy mogli mieć studenci, których legitymacje tracą ważność 31 marca. Zgodnie jednak z wprowadzonymi przepisami, ich dokumenty pozostaną ważne do końca maja 2020 r. Oznacza to, że dalej będą mogli oni korzystać z ulgowych biletów w środkach komunikacji publicznej.</p> <p class="text-align-justify">W trudnej sytuacji znaleźli się również przedsiębiorcy, których płynność finansowa została zagrożona. Będą oni mogli liczyć na wsparcie ze strony państwa w ramach ogłoszonej przez Radę Ministrów i prezydenta tzw. Tarczy Antykryzysowej. Według wstępnych propozycji przedstawicieli rządu, zakłada ona m.in. wypłatę świadczenia gwarantowanego z ZUS czy przesunięcie terminu składania deklaracji podatkowych. W niektórych sytuacjach możliwe ma być też odroczenie płatności składek na ZUS. </p> <p class="text-align-justify">Aby uniknąć sytuacji, w której duża część zespołu zostałaby objęta obowiązkową kwarantanną, pracodawcy mają prawo polecić pracownikom wykonywanie pracy zdalnej, tam, gdzie jest to możliwe. Pracownik nie ma jednak prawa do samodzielnego decydowania o przejściu na tryb pracy zdalnej. Dodatkowe uprawnienia przysługują za to pracownikom będącym rodzicami dzieci do lat 8. Mogą się oni ubiegać o przyznanie zasiłku opiekuńczego na okres nie dłuższy niż 14 dni.</p> <p class="text-align-justify">„Ostatnie wydarzenia związane z rozprzestrzenianiem się choroby COVID-19 wywoływanej zakażeniem koronawirusem SARS-Cov-2 oraz wprowadzone przez władzę instrumenty zaradcze zmieniły całkowicie codzienne funkcjonowanie każdego z nas. Na przykładzie krajów południowej i zachodniej Europy widzimy, do jakiego wzrostu zachorowań i przypadków śmiertelnych prowadziło zlekceważenie przez władze rozwijającej się epidemii. Nie wiemy, jak długo potrwają specjalne środki ostrożności wynikające z wprowadzonego 20 marca stanu epidemii. W tej sytuacji z wielu stron do pracowników Instytutu Ordo Iuris trafiają pytania o prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, o działalność służby zdrowia, o instrumenty wsparcia dla przedsiębiorców, którzy stanęli przed wyzwaniem jakim jest zachowanie miejsc pracy Dlatego zdecydowaliśmy się na przygotowanie poradnika” – skomentował adw. Tomasz Piotr Chudzinski z Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.</p> <p class="text-align-justify">Instytut Ordo Iuris zdecydował się także na uruchomienie bezpłatnej infolinii dla osób potrzebujących wsparcia prawnego w związku z zaistniałą sytuacją. Infolinia będzie czynna codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach 11:00-17:00 pod numerem telefonu 533 326 803. Pytania można kierować również na adres mailowy: koronawirus@ordoiuris.pl.</p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--body--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> Kategoria } <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-kategoria--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zdjecie.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zdjecie.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--aktualnosc--field-zdjecie.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/2020-03/AdobeStock_298001238.jpeg?itok=7Gr3iyL7" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/news_block/field--node--field-zdjecie--aktualnosc.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-zrodlo-zdjecia--aktualnosc.html.twig * field--node--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-zrodlo-zdjecia.html.twig * field--string.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div>Adobe Stock</div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--aktualnosc.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--aktualnosc.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/ordo-iuris" hreflang="pl">Ordo Iuris</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/poradnik" hreflang="pl">poradnik</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/koronawirus" hreflang="pl">koronawirus</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/epidemia" hreflang="pl">epidemia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/sluzba-zdrowia" hreflang="pl">służba zdrowia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/prawo" hreflang="pl">prawo</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zdrowia" hreflang="pl">ochrona zdrowia</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> Thu, 26 Mar 2020 12:23:07 +0000 filip.bator 1698 at https://ordoiuris.pl Kwalifikacja prawna procedury zapłodnienia pozaustrojowego w świetle przepisów prawa polskiego oraz przepisów międzynarodowych https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/kwalifikacja-prawna-procedury-zaplodnienia-pozaustrojowego-w-swietle-przepisow-prawa <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--title--analiza-prawna.html.twig * field--node--title.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--title.html.twig * field--string.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> Kwalifikacja prawna procedury zapłodnienia pozaustrojowego w świetle przepisów prawa polskiego oraz przepisów międzynarodowych <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--title--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--uid--analiza-prawna.html.twig x field--node--uid.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--uid.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <span> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'username' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> <span lang="" about="/user/1" typeof="schema:Person" property="schema:name" datatype="">michal.ordo</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/user/username.html.twig' --> </span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--uid.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--created--analiza-prawna.html.twig x field--node--created.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--created.html.twig * field--created.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <span>czw., 09/22/2016 - 10:40</span> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field--node--created.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'links__node' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * links--node.html.twig x links.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/navigation/links.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--body--analiza-prawna.html.twig * field--node--body.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--body.html.twig * field--text-with-summary.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <p class="text-align-justify"><strong>1. Wstęp</strong></p> <p class="text-align-justify">W związku z pracami legislacyjnymi nad rządowym projektem ustawy o leczeniu niepłodności (druk sejmowy nr 3245) podnoszony bywa argument, że konieczne jest niezwłoczne przyjęcie przepisów normujących problematykę zapłodnienia pozaustrojowego, ponieważ w aktualnym stanie prawnym brak ma być norm, które określają dopuszczalność procedur medycznych stosowanych podczas zapłodnienia pozaustrojowego oraz zasady ochrony życia i zdrowia człowieka w embrionalnej fazie jego rozwoju. Stanowisko to budzi zdziwienie, ponieważ w prawie polskim obowiązują konstytucyjne gwarancje godności (art. 30 Konstytucji) i praw człowieka, w tym gwarancje prawnej ochrony życia ludzkiego (art. 38 Konstytucji), które Trybunał Konstytucyjny odnosi także do prenatalnego okresu życia. Gwarancje te znajdują odzwierciedlenie w wiążących Polskę umowach międzynarodowych oraz w ustawodawstwie zwykłym, w tym w przepisach karnych.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Przypomnieć trzeba, że ustawodawca reguluje jedynie minimum normatywne. Nie jest konieczne tworzenie sformułowanych kazuistycznie przepisów odnoszących się do poszczególnych procedur medycznych, ponieważ ich dopuszczalność określają normy abstrakcyjne i generalne odnoszące się do ogółu zabiegów. Kwalifikacja prawnaniszczenia zarodków oraz ich krioprezerwacji jako czynów zabronionych i karalnychnie budzi wątpliwości na gruncie obowiązujących przepisów karnych. Także selekcja zarodków ludzkich w fazie preimplantacyjnej i anonimowe dawstwo komórek rozrodczych stoją w sprzeczności z obowiązującym prawem. Obowiązujące przepisy wykluczają również wykorzystywanie zapłodnienia pozaustrojowego w ramach praktyki tzw. macierzyństwa zastępczego.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>2. Kwalifikacja prawna niszczenia ludzkich zarodków w ramach procedury zapłodnienia pozaustrojowego</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Życie ludzkie, w tym życie ludzkie w fazie prenatalnej, jest w polskim porządku prawnym wartością chronioną konstytucyjnie. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że ochrona życia ludzkiego może być wywiedziona już z art. 2 Konstytucji RP z 1997 r. Demokratyczne państwo prawne realizuje się bowiem „wyłącznie jako wspólnota ludzi i tylko oni mogą być właściwym podmiotem praw i obowiązków stanowionych przez prawo w takim państwie”.<sup>1</sup> Ponadto, bezpośrednie gwarancje ochrony życia ludzkiego zawiera art. 38 Konstytucji, który stanowi, że Rzeczpospolita „zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”. Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że życie ludzkie jest wartością chronioną konstytucyjnie od momentu powstania, w tym na prenatalnym etapie jego rozwoju. Trybunał podkreśla także, że niedopuszczalne jest różnicowanie wartości życia ludzkiego rozwijającego się w fazie prenatalnej.<sup>2</sup></p> <p class="text-align-justify"><br /> Konstytucyjna zasada prawnej ochrony życia znajduje odzwierciedlenie w ustawodawstwie zwykłym. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży prawo do życia podlega ochronie, w tym również w fazie prenatalnej.<sup>3</sup> Spowodowanie śmierci dziecka poczętego przez przerwanie ciąży jest czynem zabronionym i karalnym na mocy art. 152 i 153 Kodeksu karnego. Przepisy te mówią ogólnie o „dziecku poczętym” i nie czynią żadnego rozróżnienia na dzieci poczęte in vitro, w warunkach laboratoryjnych, albo in ventre, w łonie matki. Nie wyłączają one bezprawności czynu w przypadku zabicia dziecka poczętego poza łonem matki. Zapłodnienie in vitro nie jest niczym innym, jak tylko świadomie zamierzonym, pozaustrojowym, rozpoczęciem pierwszego etapu ciąży. Dziecko poczęte in vitro ma więc prawo do pełnej ochrony wynikającej z tych przepisów.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>2.2. Kwalifikacja prawna krioprezerwacjil ludzkich zarodków powstałych w ramach procedury zapłodnienia pozaustrojowego</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Zamrażanie zarodków, które powstały w ramach procedury zapłodnienia pozaustrojowego i nie zostały implantowane, jest na gruncie obowiązujących przepisów niedopuszczalne. U istotnej części zarodków poddanych procedurze krioprezerwacji po rozmrożeniu funkcje życiowe nie powracają wcale, a w wielu przypadkach powracają tylko częściowo.<sup>4</sup> Ponieważ te skutki krioprezerwacji są powszechnie znane, do tej procedury odnieść trzeba przedstawione powyżej uwagi dotyczące prawnej ochrony życia.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Konstytucyjna zasada prawnej ochrony życia pozostaje w ścisłym związku z zasadą ochrony zdrowia człowieka, która również obejmuje prenatalny etap rozwoju człowieka i ugruntowana jest w art. 38, 39, 40 i 68 Konstytucji RP. Jak stwierdza Trybunał Konstytucyjny, w odniesieniu do fazy prenatalnej „[o]chrona życia ludzkiego nie może być rozumiana wyłącznie jako ochrona minimum funkcji biologicznych niezbędnych do egzystencji, ale jako gwarancje prawidłowego rozwoju, a także uzyskania i zachowania normalnej kondycji psychofizycznej, właściwej dla danego wieku rozwojowego (etapu życia)”.<sup>5</sup> Odzwierciedleniem tej dyrektywy konstytucyjnej jest norma z art. 446<sup>1</sup> Kodeksu Cywilnego, która umożliwia dziecku urodzonemu dochodzenie roszczeń związanych z naprawieniem szkód doznanych przed urodzeniem. Zasada ochrony zdrowia człowieka na prenatalnym etapie jego rozwoju znajduje także wyraz w art. 157a Kodeksu karnego, zgodnie z którym przestępstwo stanowi „uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu”. Przypomnieć trzeba, że Sejm przed dziewięciu laty, ogromną, ponad 83-procentową większością głosów, wyraźnie stwierdził, że niszczenie życia dziecka w fazie embrionalnej narusza zarówno Konstytucję, jak i art. 157a Kodeksu karnego.<sup>6</sup></p> <p class="text-align-justify"><br /> Zasada ochrony zdrowia ma także wyraz w przepisach dotyczących ratowania, przywracania i poprawy zdrowia oraz innych działań medycznych wynikających z procesu leczenia. Ustawodawca nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom i kobietom ciężarnym (art. 68 ust. 3 Konstytucji). Podmiotowy zakres tej regulacji obejmuje opiekę nad człowiekiem na prenatalnym etapie jego rozwoju, co ma wyraz w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Przepis ten stanowi, że „[o]rgany administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególności poprzez opiekę prenatalną nad płodem oraz opiekę medyczną nad kobietą w ciąży”.<sup>7</sup> Zachowaniu zdrowia płodu służy także ustanowione przepisem art. 2 ust. 2a tej ustawy uprawnienie do swobodnego dostępu do informacji i badań prenatalnych.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Trzeba w tym kontekście przypomnieć, że konstytucyjne zakotwiczenie praw podmiotowych (szerzej podmiotowości człowieka) w przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, czyni konstytucyjnie niedopuszczalnym jego uprzedmiotawiające traktowanie na którymkolwiek etapie rozwoju. Określenie godności w art. 30 Konstytucji jako przyrodzonej, wyraźnie nawiązuje do sformułowań preambuły Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ, która w języku angielskim posługuje się pojęciem „inherent” a zatem „wynikający z istoty”. Nie oznacza zatem czegoś, co nabywa się w trakcie rozwoju człowieka (wraz z urodzeniem lub na innym etapie rozwoju), ale coś, co się nabywa wraz z zaistnieniem. Z tego samego powodu, dla którego godność jest „przyrodzona”, jest ona „niezbywalna”, ustaje bowiem dopiero wraz z końcem istnienia bytu nią charakteryzowanego. Dopóki człowiek istnieje, dopóty przysługuje mu walor godności, której nie może się wyzbyć. O ile więc godność jako kategoria stanowiąca iunctim między strukturą ontyczną i statusem etycznym, nie wynika z chemicznej struktury chromosomów, o tyle – jeśli traktujemy człowieka w sposób integralny – ciągłość biologiczna ludzkiego bytu, poświadczona niezmiennością jego struktury genetycznej, jest fizykalnym „objawem” ciągłości ontycznej całego bytu ludzkiego. Zamrażanie ludzi, którzy nie zostali implantowani w ramach procedury zapłodnienia pozaustrojowego, w jaskrawy sposób stoi w sprzeczności z tą zasadą.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Poddawanie zarodków procedurze krioprezerwacji narusza także szereg zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym postanowienia Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka<sup>8</sup> oraz przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Deklaracji Praw Dziecka.<sup>9</sup> Preambuły obu tych dokumentów zawierają proklamację, że dziecko, z uwagi na swą niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, a zwłaszcza właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że to sformułowanie zawarte preambule Konwencji o Prawach Dziecka musi prowadzić do wniosku, że zawarte w Konwencji gwarancje odnoszą się również do prenatalnej fazy ludzkiego życia.<sup>10</sup> Art. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi z kolei, że godność ludzka jest nienaruszalna, musi być szanowana i chroniona. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniu wydanym przez Wielką Izbę stwierdził, że kategoria godności człowieka odnosi się do każdej zapłodnionej lub inaczej wzbudzonej do podziałów ludzkiej komórki jajowej. TS UE podkreślił także, że zapłodnienie ludzkiej komórki jajowej rozpoczyna proces rozwoju jednostki ludzkiej.<sup>11</sup> Nie ulega wątpliwości, że te gwarancje godności i praw człowieka obejmują wszystkie dzieci na prenatalnym etapie ich rozwoju, bez względu na sposób, w jaki zostały poczęte.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>3. Dopuszczalność selekcji zarodków w ramach procedury zapłodnienia pozaustrojowego</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Obowiązujące przepisy jasno wykluczają możliwość selekcji zarodków na etapie preimplantacyjnym procedury in vitro. Zgodnie z Konwencją o Prawach Osób Niepełnosprawnych ONZ<sup>12</sup> dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność stanowi wykroczenie przeciwko godności człowieka (Preambuła H). Na mocy art. 5 ust. 2 Konwencji Państwa Strony zobowiązały się zakazać „jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność”. Pod pojęciem dyskryminacji Konwencja rozumie „wszelkie formy różnicowania, wykluczania lub ograniczania ze względu na niepełnosprawność, których celem lub wynikiem jest utrudnienie lub uniemożliwienie uznania, korzystania lub egzekwowania wszelkich praw człowieka i fundamentalnych swobód, na równych zasadach z innymi” (art. 2 Konwencji).</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>4. Dopuszczalność dawstwa anonimowego komórek rozrodczych</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Zgodnie z obowiązującym prawem, nie jest dozwolone również stosowanie metody in vitro z wykorzystaniem dawstwa anonimowego komórek rozrodczych. Prawo do poznania tożsamości rodziców jest na gruncie Konstytucji RP konsekwencją prawa do poznania własnej osoby, które gwarantowane jest przede wszystkim przez przepisy art. 30 (godność człowieka), art. 47 (ochrona życia prywatnego oraz prawo do decydowania o swoim życiu osobistym) oraz art. 72 (ochrona praw dziecka). W kwestii tej wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 16 lipca 2007 r.,wskazując trzy podstawowe zasady, na których opierają się regulacje filiacyjne.<sup>13</sup> Po pierwsze, wartością konstytucyjną o szczególnym znaczeniu jest dobro dziecka. Trybunał w orzeczeniu z dnia 28 kwietnia 2003 r. podnosił, „[n]akaz ochrony dobra dziecka stanowi podstawową, nadrzędną zasadę polskiego systemu prawa rodzinnego, której podporządkowane są wszelkie regulacje w sferze stosunków pomiędzy rodzicami i dziećmi, w tym też mechanizmy prawne dotyczące zagadnień filiacyjnych”.<sup>14</sup> Po drugie, z norm konstytucyjnych wynika prawo do prawidłowo ustalonej filiacji. Relacje rodzinne powinny być kształtowane – co do zasady – zgodnie z istniejącymi więziami biologicznymi. We wspomnianym orzeczeniu z dnia 28 kwietnia 2003 r. TK zwracał uwagę, że „[j]ednym z elementów konstytuujących pojęcie dobra dziecka jest prawidłowe ukształtowanie więzi filiacyjnych. Zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem najpełniejsza realizacja zasady dobra dziecka dokonywać się może poprzez zapewnienie możliwości jego wychowania w rodzinie, przede wszystkim w rodzinie naturalnej, a więc poprzez pieczę rodzicielską sprawowaną przez osoby związane z dzieckiem więzią biologiczną. Analiza mechanizmów filiacyjnych, na których tradycyjnie opierają się stosunki rodzinne, wyraża w sposób dość oczywisty tendencję do tego, aby relacje prawne na linii rodzice i dziecko odpowiadały rzeczywistości biologicznej”.<sup>15</sup> Po trzecie, ustalenie więzi biologicznych i ukształtowanie stosunków rodzinnych zgodnie z tymi więziami nie jest wartością bezwzględną i dopuszcza ograniczenia podyktowane koniecznością ochrony dobra dziecka i dobra rodziny. Także we wcześniejszym orzeczeniu Trybunał podnosił, że „[w]ięź biologiczna doznaje ochrony z pewnością wówczas, gdy ta metoda filiacji nie konkurowałaby z innym ustalonym trwale pochodzeniem dziecka (np. po upływie terminów zawitych) (…) Eliminowanie z systemu prawnego możliwości ustalenia więzi rodzinnej zgodnie z rzeczywistością biologiczną musi jednak zawsze znajdować swoje uzasadnienie w innych wartościach konstytucyjnych (…)”.<sup>16</sup></p> <p class="text-align-justify"><br /> Zgodnie z art. 7 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka, Polska jest zobowiązana do zapewnienia dziecku od momentu urodzenia prawa do poznania swoich rodziców. Wprowadzenie zasady anonimowości narusza zatem istniejące zobowiązania międzynarodowe Rzeczypospolitej Polskiej.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Obowiązujące zasady konstytucyjne i zobowiązania międzynarodowe mają odzwierciedlenie w ustawodawstwie zwykłym. Przepisy regulujące problematykę przysposobienia oraz możliwości zapoznania się przez pełnoletniego przysposobionego z aktami stanu cywilnego, w tym także z danymi rodziców przysposobionego, wyrażają wprost zasadę braku anonimowości. Ustawodawca, zgodnie ze standardami konstytucyjnymi uznał, że pełnoletni ma prawo do poznania swojej tożsamości (m.in. art. 73 ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz.U. z 2014 poz. 1741 ze zm.).</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>5. Zapłodnienie pozaustrojowe a macierzyństwo zastępcze</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Metoda zapłodnienia in vitro umożliwia korzystanie z instytucji tzw. macierzyństwa zastępczego, które może być wykorzystywane przez osoby pozostające w związkach jednopłciowych. Macierzyństwo zastępcze, zwane potocznie surogacją, to umowa, której celem jest poczęcie, urodzenie, a następnie porzucenie dziecka i przekazanie go innej osobie lub osobom. Praktyka ta poważnie narusza dobro dziecka i prowadzi do zerwania więzi dzieci z rodzicami biologicznymi, a tym samym do utraty przez dziecko jego własnej tożsamości.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Wokół kontraktów o macierzyństwo zastępcze powstał już wyspecjalizowany rynek usług komercyjnych. Ogromne nadzieje z rozwojem tych usług wiążą środowiska homoseksualne, widząc w surogacji możliwość pozyskiwania, dzięki metodzie in vitro i manipulacjom genetycznym, dzieci zawierających genetyczny materiał dwóch osób jednej płci. Postulaty zwiększenia dostępności surogacji podnoszą radykalne organizacje homoseksualne, jak międzynarodowa organizacja Men Having Babies, której celem jest m.in. wspieranie homoseksualnego rodzicielstwa.<sup>17</sup></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Praktyka macierzyństwa zastępczego sprowadza dziecko do roli towaru i nosi znamiona zakazanego w prawie międzynarodowym i europejskim handlu ludźmi. art. 2 lit a) Protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii,<sup>18</sup>zgodnie z którym handel dziećmi oznacza jakiekolwiek działanie lub transakcję, w drodze której dziecko przekazywane jest przez jakąkolwiek osobę lub grupę osób innej osobie lub grupie za wynagrodzeniem lub jakąkolwiek inną rekompensatą. Także świetle art. 4 Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi (2005) surogacja nosi wszelkie znamiona handlu ludźmi. Surogację wyklucza również art. 211 lit. d Konwencji ONZ o Prawach Dziecka (1989), art. 5 i 17 Europejskiej Konwencji o przysposobieniu dzieci (1967 i 1993), oraz art. 21 Konwencji z Oviedo o prawach człowieka i biomedycynie.</p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify"><strong>6. Wnioski</strong></p> <p class="text-align-justify"> </p> <p class="text-align-justify">Niszczenie ludzkich zarodków poczętych metodą zapłodnienia pozaustrojowego jest czynem zabronionym i karalnym na mocy art. 152 i 153 Kodeksu karnego. Poddawanie ludzkich zarodków procedurze krioprezerwacjistanowi czyn zabroniony i karalny na mocy art. 157a Kodeksu karnego. W sprzeczności ze zobowiązaniami międzynarodowymi Polski wynikającymi z art. 5 ust. 2 w zw. z art. 2 Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych ONZ stoi procedura selekcji preimplantacyjnej zarodków w ramach procedury in vitro. Obowiązujące normy konstytucyjne, w tym art. 30 (godność człowieka), art. 47 (ochrona życia prywatnego oraz prawo do decydowania o swoim życiu osobistym) oraz art. 72 (ochrona praw dziecka) i przepisy ustawowe, w tym m.in.art. 73 ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, wykluczają dawstwo anonimowe komórek rozrodczych.Na mocy obowiązujących przepisów umów międzynarodowych, w tymart. 2 lit a) Protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii oraz art. 4 Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi nie jest dozwolone także stosowanie metody zapłodnienia pozaustrojowego w ramach praktyki tzw. macierzyństwa zastępczego.</p> <p class="text-align-justify"><br /> Obok przedstawionych zastrzeżeń zwrócić trzeba uwagę także na implikacje, jakie może powodować traktowanie człowieka podczas procedury in vitro w sposób przedmiotowy i sprowadzenie zarodka ludzkiego do poziomu rzeczy-produktu. Ten sposób traktowania ludzi na prenatalnym etapie ich rozwoju znajduje dobitny wyraz w projekcie ustawy o leczeniu niepłodności (druk sejmowy nr 3245), który posługuje się redukcjonistyczną definicją zarodka jako „grupy komórek powstałej wskutek pozaustrojowego połączenia się żeńskiej i męskiej komórki rozrodczej”. Sprowadzenie zarodka ludzkiego do poziomu rzeczy-produktujest zabiegiem stojącym w jaskrawej sprzeczności z polskim porządkiem konstytucyjnym, w tym w szczególności z art. 30 oraz z art. 2 Konstytucji RP.</p> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--body--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-zdjecie2.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-zdjecie2.html.twig * field--image.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_formatter' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * image-formatter--node--analiza-prawna--field-zdjecie2.html.twig x image-formatter.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image_style' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'image' --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <img src="/sites/default/files/styles/artykul_full/public/default_images/zaslepka_0.png?itok=_FoH7507" width="250" height="250" alt="" typeof="foaf:Image" /> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-style.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/image-formatter.html.twig' --> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-zdjecie2--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-kategoria.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-kategoria.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <a href="/ochrona-zycia">Ochrona życia</a> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/analyses_block/field--node--field-kategoria--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: x field--node--field-ekspert--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-ekspert.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-ekspert.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-ekspert--analiza-prawna.html.twig' --> <span>Autor: </span> Tymoteusz Zych <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-ekspert--analiza-prawna.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-tagi--analiza-prawna.html.twig x field--node--field-tagi.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-tagi.html.twig * field--entity-reference.html.twig * field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <hr> <ul class="tags_list"> <li class="label label-ordo2"><a href="/nieplodnosc" hreflang="pl">niepłodność</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/zaplodnienie-pozaustrojowe" hreflang="pl">zapłodnienie pozaustrojowe</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/leczenie" hreflang="pl">leczenie</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/embrion" hreflang="pl">embrion</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/ochrona-zdrowia" hreflang="pl">ochrona zdrowia</a></li> <li class="label label-ordo2"><a href="/zycie-czlowieka" hreflang="pl">życie człowieka</a></li> </ul> <!-- END OUTPUT from 'themes/custom/ordoiuris/templates/page_node/field--node--field-tagi.html.twig' --> <!-- THEME DEBUG --> <!-- THEME HOOK: 'field' --> <!-- FILE NAME SUGGESTIONS: * field--node--field-przypisy--analiza-prawna.html.twig * field--node--field-przypisy.html.twig * field--node--analiza-prawna.html.twig * field--field-przypisy.html.twig * field--text-long.html.twig x field.html.twig --> <!-- BEGIN OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> <div><p>1. Wyrok TK z dnia 28 maja 1997 r., sygn. K 26/96, OTK ZU 1997/2, poz. 19, pkt 3.<br /> 2. „Wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego, jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej, nie może być różnicowana. Brak jest bowiem dostatecznie precyzyjnych i uzasadnionych kryteriów pozwalających na dokonanie takiego zróżnicowania w zależności od fazy rozwojowej ludzkiego życia. Od momentu powstania życie ludzkie staje się więc wartością chronioną konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy prenatalnej” (wyrok TK z dnia 28 maja 1997 r., sygn. K 26/96, pkt 3).<br /> 3. Dz. U. z 1993 Nr 17, poz. 78 ze zm.<br /> 4. Por. M.E.Pavone, J. Innes, J.Hirshfeld-Cytron, R.Kazer, J. Zhang, Comparing thaw survival, implantation and live birth rates from cryopreserved zygotes, embryos and blastocysts, “Journal of Human Reproductive Sciences”, t. 4 nr 1 (Jan-Apr 2011), s. 23–28.<br /> 5. Wyrok TK z dnia 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.<br /> 6. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej z 21 lipca 2006 r. w sprawie finansowania badań nad ludzkimi embrionami i zarodkowymi komórkami macierzystymi.<br /> 7. Dz. U. z 1993 Nr 17, poz. 78 ze zm.<br /> 8. Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 Nr 120, poz. 526).<br /> 9. Deklaracja Praw Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1959 r.<br /> 10. Wyrok TK z dnia 28 maja 1997 r., K 26/96, pkt 3.<br /> 11. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18 października 2011 r., w sprawie Oliver Brüstle przeciwko GreenpeaceeV. C-34/10 § 35.<br /> 12. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., Dz. U. z 2012 r., poz. 1169.<br /> 13. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lipca 2007 r., sygn. SK 61/06, pkt 5 i 6.<br /> 14. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 kwietnia 2003 r., sygn. K 18/02, pkt 1.<br /> 15. Tamże, pkt 1.<br /> 16. Tamże, pkt 1.<br /> 17. Por. Portal internetowy organizacji Men Having Babies, http://www.menhavingbabies.org/about/.<br /> 18. Dz.U. z 2007 r. Nr 76, poz. 494.</p> </div> <!-- END OUTPUT from 'core/themes/stable/templates/field/field.html.twig' --> Thu, 22 Sep 2016 08:40:21 +0000 michal.ordo 201 at https://ordoiuris.pl