Projekt ustawy o ochronie ludności - zmiany zaostrzające niekonstytucyjny kierunek. Analiza i propozycje Ordo Iuris

Adobe Stock

· Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przygotowało zmieniony projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej.

· Zmiany i uzupełnienia nie rozwiązują problemu niekonstytucyjności części rozwiązań zawartych w projekcie.

· Projekt zakłada m.in. możliwość wprowadzenia stanu zagrożenia, w trakcie trwania którego, możliwe byłoby wydawanie przedsiębiorcom wiążących poleceń, ograniczających ich prawa i wolności.

· Nie przewidziano przy tym żadnego zabezpieczenia dla właścicieli firm, umożliwiającego rekompensatę strat wywołanych ograniczeniami.

· Instytut Ordo Iuris przeanalizował nowy projekt i przygotował propozycję zmiany brzmienia konkretnych przepisów.

PRZECZYTAJ ANALIZĘ – LINK

W październiku Instytut Ordo Iuris przygotował opinie prawną do budzącego kontrowersje w mediach projektu ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej. Opinia punktowała szereg niekonstytucyjnych rozwiązań zawartych w projekcie, w tym wprowadzenie tzw. stanów quasi-nadzwyczajnych czy możliwość wydawania poleceń osobom fizycznym i prawnym w czasie obowiązywania tychże stanów. Autorzy wskazywali także na rozbudowany katalog ograniczeń praw i wolności, które mogą zostać wprowadzone w czasie obowiązywania konstytucyjnego stanu klęski żywiołowej, uchylenie przepisów dotyczących odszkodowań dla przedsiębiorców za szkody spowodowane obowiązywaniem tego stanu czy wreszcie przepisy karne, w tym za niepoddanie się szczepieniom ochronnym.

Opinia prawna Instytutu Ordo Iuris trafiła między innymi do grupy posłów i senatorów czy do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które jest odpowiedzialne za przygotowanie projektu. Ostatni z podmiotów przygotował „poprawioną” wersję projektu, który został ponownie poddany analizie przez prawników Ordo Iuris. W nowym projekcie nie rozwiązano problemów, które mogą doprowadzić do uznania części ustawy za niekonstytucyjną. Co więcej, zmiany wydają się zaostrzać stanowisko projektodawcy.

Zmianą, która zasługuje na aprobatę jest wprowadzenie do projektu otwartego katalogu działań, jakie podejmować miałyby służby państwowe w stanie pogotowia. Katalog, choć jedynie przykładowy, pozwala przypuszczać, że działania te nie będą naruszać wolności i praw człowieka i obywatela. Zmiana ta jest zatem zgodna z tezą zawartą w pierwotnej opinii prawnej Ordo Iuris.

W związku z brakiem zmian niekonstytucyjnych rozwiązań zawartych w projekcie, Instytut Ordo Iuris przygotował propozycje zmiany brzmienia konkretnych przepisów projektu. Instytut proponuje m.in. doprecyzowanie okoliczności, które dopuszczają możliwość wprowadzenia stanu zagrożenia. Ordo Iuris rekomenduje też wykreślenie przepisu, który mówi o uprawnieniu organów państwowych do wydawania wiążących poleceń przedsiębiorcom.

„Uchwalenie projektu w takim kształcie będzie niezwykle niebezpieczne, bowiem w sytuacji zagrożenia np. wojną, atakami hybrydowymi na granice Rzeczypospolitej, blackoutem czy zaburzeniami dostępności podstawowych produktów spożywczych, część społeczeństwa może odmówić współpracy ze służbami państwowymi powołując się na niekonstytucyjność ustawy. Ustawodawca uchwalając przepisy powinien kierować się m.in. nakazem przydatności czy skuteczności, którego elementem jest uwzględnienie następstw i reakcji społecznych obowiązywania norm. Zwracaliśmy na to uwagę już przy ocenie proporcjonalności ograniczeń praw i wolności wprowadzonych w związku z przeciwdziałaniem epidemii COVID-19” – podkreśla Łukasz Bernaciński, członek zarządu Instytutu Ordo Iuris.