Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Uwagi do wybranych punktów raportu Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawionego Komitetowi Praw Człowieka ONZ

Data publikacji: 28.11.2016

Komitet Praw Człowieka ONZ z siedzibą w Genewie składa się z 18 członków wybieranych przez Państwa-Strony Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych – umowy międzynarodowej z 19 grudnia 1966 r., którą Polska ratyfikowała w 1977 r. W obecnym składzie Komitetu zasiadają eksperci m.in. z Tunezji, Algierii, USA, Francji, Ugandy, Argentyny, Mauritiusu, Gruzji oraz Surinamu.

Na mocy art. 40 ust. 1 Paktu każde państwo jest obowiązane przedstawić sprawozdanie na temat środków przedsięwziętych przez nie w celu realizacji praw człowieka oraz postępu dokonanego w dziedzinie korzystania z nich. Za pierwszym razem sprawozdanie jest składane w terminie roku od przystąpienia do Paktu, a potem każdorazowo na wniosek HRC, zwykle co cztery lata. Po analizie danego sprawozdania Komitet przedstawia rekomendacje dla państwa w tzw. uwagach końcowych. Polska zaprezentowała swoje ostatnie sprawozdanie na sesji Komitetu w dniach 17-18 października 2015 r. W tym czasie członkowie HRC spotkali się również z przedstawicielami polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz lewicowych organizacji pozarządowych m.in. Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. RPO i wspomniane organizacje przedłożyły też swoje stanowiska w wersji pisemnej.

Należy podkreślić, że wbrew niektórym komentarzom medialnym rekomendacje Komitetu Praw Człowieka nie mogą zostać uznane za oficjalne stanowisko Organizacji Narodów Zjednoczonych. Co prawda HRC jest jedną z agend działających w ramach ONZ, ale zgodnie z art. 28 ust. 3 Paktu członkowie Komitetu pełnią swe funkcje w imieniu własnym, co oznacza, że nie reprezentują oni swoich państw, ale jedynie własne przekonania. Rekomendacje Komitetu Praw Człowieka nie są więc równoważne rezolucjom Zgromadzenia Ogólnego ONZ, ponieważ tylko ten drugi organ składa się z przedstawicieli dyplomatycznych 193 państw członkowskich umocowanych do zajmowania stanowiska w ich imieniu.

Raport RPO

Większość miejsca 23-stronicowego dokumentu RPO poświęca krytyce pod adresem Polski. Przedmiotem zainteresowania Adama Bodnara jest m.in. ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, zwana również ustawą równościową (pkt 4 raportu), ustawa antyterrorystyczna (pkt 8-9), dyskryminacja osób LGBT (pkt 10), przestępstwa z nienawiści (pkt 11), rozwiązanie Rady ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związanej z nimi Nietolerancji (pkt 12), udział kobiet w biznesie (pkt 14), przemoc wobec kobiet (pkt 15-16), dostęp do aborcji (pkt 17-19) oraz tortury (pkt 20).

Pkt 4: ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (tzw. ustawa antydyskryminacyjna)

Rzecznik zarzuca ustawie antydyskryminacyjnej, że zakazuje różnicowania podmiotów w zakresie edukacji oraz opieki zdrowotnej jedynie ze względu na rasę, pochodzenie etniczne i narodowość. Nie wspomina jednak, że przepisy prawa UE, wprost dopuszczają przyjęcie takiego rozwiązania. Chodzi konkretnie o art. 3 ust. 3 dyrektywy 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług oraz w odniesieniu do opieki zdrowotnej art. 3 ust. 1 lit. e dyrektywy 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne. Tym samym RPO formułuje bardzo arbitralną krytykę względem przepisów stanowiących prawidłową implementację prawa europejskiego. Nie wyjaśnia też podstaw prawnych tej krytyki (przykładowo, z czego wynikać miałby zakaz różnicowania ze względu na preferencje seksualne danej osoby).

Pkt 8-9: ustawa antyterrorystyczna

Rzecznik odnotowuje brak konsultacji społecznych projektu ustawy o działaniach antyterrorystycznych. Przemilcza jednak szczególne okoliczności związane ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia aktów terrorystycznych i wymuszając przyspieszenie procesu legislacyjnego. Nowe przepisy powstawały z myślą o zabezpieczeniu dwóch ważnych wydarzeń masowych, które miały mieć miejsce w lipcu 2016 r. – szczytu NATO w Warszawie oraz Światowych Dni Młodzieży w Krakowie. Mając na względzie pilną potrzebę zapewnienia służbom specjalnym podstaw prawnych do działań niezbędnych dla zagwarantowania bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, projektodawca skorzystał ze szczególnego trybu rozpatrzenia projektu z pominięciem konsultacji społecznych przewidzianego w § 61 ust. 5 Regulaminu pracy Rady Ministrów.

Oprócz tego Rzecznik zwraca uwagę na przepisy ustawy, które umożliwiają kontrolę operacyjną cudzoziemców podejrzanych o działalność terrorystyczną bez zgody sądu, sugerując, że stanowią one naruszenie praw i wolności obywatelskich. Tymczasem w polskim porządku konstytucyjnym istnieje możliwość zróżnicowanego traktowania obywateli polskich i cudzoziemców, co wynika wprost z art. 37 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym ustawa określa wyjątki od zasady korzystania przez wszystkich z wolności i praw konstytucyjnych. Krytykowany przez Rzecznika przepis stanowi konstytucyjnie dopuszczalny wyjątek od korzystania przez cudzoziemców z prawa do prywatności oraz prawa do sądu. Zarzut dyskryminacji osób niemających obywatelstwa polskiego można podzielić jedynie w zakresie odnoszącym się do obywateli UE, ponieważ zgodnie z art. 18 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Omawiany przepis ustawy antyterrorystycznej powinien więc zostać znowelizowany poprzez ograniczenie jego zastosowania do obywateli państw nienależących do Unii. Obywatele UE powinni mieć zagwarantowane prawo do prywatności i prawo do sądu na równi z obywatelami polskimi.

Pkt 10: dyskryminacja LGBT

Rzecznik Praw Obywatelskich podnosi rzekomo dużą skalę przemocy wobec osób identyfikujących się poprzez podejmowanie praktyk charakteryzujących subkultury LGBT. Jako na źródło tych danych wskazuje na raport organizacji pozarządowej Kampania Przeciw Homofobii z 2011 r. Metodologia badań, na wyniki których powołuje się RPO, budzi jednak daleko idące wątpliwości. Zostały one przeprowadzone tzw. metodą kuli śnieżnej (ang. snowball sampling) polegającej na pozyskiwaniu kolejnych respondentów przez innych respondentów – metoda ta z założenia ogranicza się więc do kręgu osób wzajemnie sobie znanych, a często również zamieszkujących w tych samych miastach, co prowadzi do bardzo niskiej reprezentatywności. Możliwość obciążenia próby wynika z tego, że uczestnicy mają tendencję do rekrutowania osób, które dobrze znają, a w związku z tym, osoby biorące udział w badaniu mogą mieć zbliżone do siebie cechy, a to oznacza, że otrzymana próba będzie stanowić małą podgrupę z ogółu populacji. Ponadto analizowana próba zebrana została metodą wygodnego wyboru (środowiskowe portale internetowe), która jest szybka, tania i łatwa, ale budzi daleko idące wątpliwości co do wiarygodności pozyskanych w ten sposób wyników. Wskutek obciążenia próby może powstać błąd systematyczny skutkujący zaburzeniem wyników badania. Stosowanie tej metody poważnie ogranicza możliwość generalizacji i wyciągania wniosków na temat ogółu populacji a tego właśnie dokonał RPO w swoim Raporcie.

Pkt 11 – przestępstwa z nienawiści – orientacja seksualna i tożsamość płciowa

Rzecznik wyraża przekonanie, że obecna regulacja tzw. przestępstw z nienawiści zawarta w Kodeksie karnym powinna zostać uzupełniona m.in. o czyny popełniane ze względu na „orientację seksualną” oraz „tożsamość płciową”. Jego postulat jest pozbawiony jakichkolwiek podstaw prawnych, ponieważ Międzynarodowy Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych zobowiązuje Państwa-Strony jedynie do wprowadzenia ustawowego zakazu popierania nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, stanowiących podżeganie do dyskryminacji, wrogości lub gwałtu (art. 20 ust. 2), natomiast problematyka postrzegania w społeczeństwie stylów bycia i praktyk właściwych dla subkultur ruchu LGBT pozostaje całkowicie poza zakresem MPPOiP, który nie przewiduje konieczności wprowadzenia szczególnych form ochrony prawnokarnej dla zjawisk społecznych stanowiących element samoidentyfikacji tych wąskich grup społecznych. Należy też zauważyć, że propozycja wprowadzenia do polskiego prawa pojęcia „tożsamości płciowej”, niemającego podstaw w żadnym akcie prawa międzynarodowego, lecz zaczerpniętego z lewicowego dyskursu podważającego normatywny charakter obiektywnych, biologicznych determinant ludzkiej płciowości, którą chce się traktować jako zjawisko głównie (jeśli nie wyłącznie) społeczno-kulturowe, świadczy o ideologicznym zaangażowaniu tez znajdujących się w raporcie polskiego RPO. Budzi to wątpliwości co do bezstronności światopoglądowej Rzecznika, który w świetle art. 25 ust. 2 Konstytucji oraz art. 4 z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich powinien wykonywać swoje obowiązki właśnie bezstronnie.

Pkt 12: rozwiązanie Rady ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związanej z nimi Nietolerancji

Rzecznik krytykuje decyzję premier Beaty Szydło o rozwiązaniu Rady ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związanej z nimi Nietolerancji. Nie odnosi się jednak w żadnym stopniu do uzasadnienia tej decyzji. Tymczasem Rzecznik rządu zwracał uwagę na brak znaczących osiągnięć wspomnianego organu. RPO również nie przywołał żadnych konkretnych inicjatyw Rady podjęte w okresie jej działalności w latach 2013-2016, które przyczyniłyby się do poprawy sytuacji mniejszości w Polsce. Tym samym, krytykę te można uznać za gołosłowną.

Pkt 14: kobiety w biznesie

Rzecznik Praw Obywatelskich informuje o niedostatecznym udziale kobiet w stanowiskach kierowniczych. Nie zauważa jednocześnie, że Polska – według raportu GrantThorton w Międzynarodowym Biznesie 2015 – ze swoimi 37% w tym zakresie plasuje się znacznie powyżej średniej ogólnoświatowej (22%) i wyprzedza m.in. Francję (33%), Szwecję (28%) czy Holandię (18%). Co więcej, badania przeprowadzone przez organizacje takie jak OECD, UN i UE jednoznacznie wskazują, że w zakresie możliwości rozwoju zawodowego, płac i awansu kobiet Polska jest w ścisłej czołówce państw na świecie (podsumowanie tych badań można znaleźć http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2015/03/daily-chart-1). Tym samym, w świetle danych ogólnoświatowych, trudno uznać krytykę RPO za zasadną. Nie sposób bowiem ustalić kryterium, względem którego można oceniać „dostateczność” udziału kobiet w piastowaniu stanowisk kierowniczych.

Pkt 15-16: przemoc wobec kobiet

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje dalej na niewystarczającą pomoc (głównie) kobietom – ofiarom przemocy domowej ze strony państwa. Jednocześnie nie podaje żadnych danych uzasadniających to twierdzenie, pomijając nawet okoliczność, że na realizację Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie przeznaczono kwotę ponad 135 milionów złotych.

Pkt 17-19: klauzula sumienia, dostęp do aborcji

Rzecznik zwrócił też uwagę na brak w polskim systemie prawnym instytucji odpowiedzialnej za informowanie pacjentów o miejscach uzyskania świadczeń zdrowotnych, w sytuacji gdy spotkali się ze sprzeciwem sumienia swojego lekarza prowadzącego. Jego zdaniem brak takiego mechanizmu grozi pozbawieniem pacjenta dostępu do „alternatywnych metod leczenia”. Jako przykład RPO podaje brak dostępu do legalnej aborcji w województwie podkarpackim, choć nie przytacza żadnych danych uprawdopodobniających tę tezę.

Posłużenie się pojęciem „metod leczenia” jest daleko idącym nadużyciem, ponieważ sugeruje, że powołanie się przez lekarza na klauzulę sumienia stwarza zagrożenie dla zdrowia pacjenta, który może zostać pozbawiony dostępu do pomocy medycznej. Rzecznik całkowicie abstrahuje od praktyki lekarskiej, w świetle której klauzula sumienia jest wykorzystywana w przypadku świadczeń o charakterze nieleczniczym, przede wszystkim aborcji. Aborcja jest zaś klasycznym zabiegiem o charakterze nieleczniczym, ponieważ jej bezpośrednim celem jest pozbawienie życia poczętego dziecka, a nie poprawa zdrowia matki. Lekarz, pielęgniarka lub położna sprzeciwiająca się udziałowi w zabiegu aborcji nie stwarza więc żadnego zagrożenia dla życia lub zdrowia pacjenta. Gwarantuje to art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Klauzula sumienia zwalnia bowiem lekarza jedynie z obowiązku przeprowadzenia zabiegu nieleczniczego, jakim jest np. aborcja, natomiast nie zwalnia go z obowiązku z udzielenia wszelkiej niezbędnej pomocy o charakterze medycznym tj. mającym na celu poprawę zdrowia lub ratowanie życia pacjentki.

Należy podkreślić, że konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia nie obejmuje świadczeń nieleczniczych1, więc nie istnieją podstawy prawne do formułowania podmiotowego prawa do dostępu do aborcji. Brak dostępu do aborcji w publicznym zakładach opieki zdrowotnej w województwie podkarpackim – notabene niepotwierdzony żadnymi danymi statystycznymi – nie może zostać uznany za naruszenie praw i wolności człowieka.

Pkt 20: tortury

Zdaniem Rzecznika w obecnym stanie prawnym brakuje kompletnej regulacji penalizującej tortury. Tymczasem obowiązujące przepisy gwarantują pełną odpowiedzialność zarówno funkcjonariuszy publicznych, jak i innych osób stosujących tortury. Podstawy odpowiedzialności karnej zostały zawarte w Kodeksie karnym. Zgodnie z art. 231 k.k. funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Z kolei art. 246 k.k. przewiduje karę pozbawienia wolności od roku do lat 10 dla funkcjonariusza publicznego lub tego, który działając na jego polecenie w celu uzyskania określonych zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczenia stosuje przemoc, groźbę bezprawną lub w inny sposób znęca się fizycznie lub psychicznie nad inną osobą. Art. 247 k.k. mówi, że kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą prawnie pozbawioną wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jak się wydaje, zakres zastosowania tych przepisów stwarza wystarczające podstawy prawne dla ścigania i karania tortur.

Uwagi końcowe

Dokument Rzecznika Praw Obywatelskich dla Komitetu Praw Człowieka ONZ budzi istotne wątpliwości metodologiczne. Obserwacje RPO w wielu aspektach rozmijają się z rzeczywistością, stawiając zarzuty zaniechań (np. w dziedzinie walki z przemocą wobec kobiet) i naruszeń prawnych (np. w dziedzinie dostępu do aborcji) w sprawach, w których standardy międzynarodowe zostały w pełni zachowane. Jednocześnie Rzecznik pomija pozytywne zmiany legislacyjne stanowiące realizację zobowiązań wynikających z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych takie jak uproszczenie procedury zakładania stowarzyszeń czy uchylenie przepisu umożliwiającego odbieranie dzieci rodzicom z powodu trudnej sytuacji materialnej. Szereg wątpliwości może się pojawić co do motywów, jakimi kierował się RPO nadając swojemu raportowi taką treść.

Autor: Ordo Iuris

1 L. Bosek, Art. 68, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016 – Legalis: pkt 88.


Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej

Rejestracja związków wyznaniowych w wybranych państwach europejskich

· Obowiązujące w polskim systemie prawnym regulacje umożliwiają z chwilą wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych nabycie szeregu uprawnień.  

· Liberalne rozwiązania mogą jednak zostać wykorzystane przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe, które prowadzą działalność przestępczą.

Czytaj Więcej

Edukacja

Analiza projektowanych zmian w zakresie możliwości zadawania i oceniania prac domowych dla uczniów szkół podstawowych

· Kończy się etap konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zakładającego zakaz zadawania pisemnych i praktycznych prac domowych uczniom klas I-III.

· Z kolei w klasach IV-VIII pisemne i praktyczne prace domowe miałyby być zadawane wyłącznie „dla chętnych”, jednak uczeń nie mógłby otrzymać za nie oceny, nawet pozytywnej.

Czytaj Więcej

Edukacja

Ocena wybranych propozycji zmian w podstawie programowej

W związku z projektem zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego zaprezentowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz ogłoszeniem trwających do dnia 19 lutego 2024 r. prekonsultacji w tym zakresie poniżej prezentujemy listę uwag i zastrzeżeń do wybranych propozycji zmian.

 

 

Autorzy poszczególnych uwag:

Czytaj Więcej