ORDO IURIS

W Polsce dochodzi do licznych aktów nienawiści ze względu na wyznawaną religię, wymierzanych głównie w chrześcijan. Instytut Ordo Iuris zebrał dane na ten temat w ramach cyklicznego badania World Watch Research, jednostki badawczej Open Doors International. Jest to organizacja pozarządowa zaangażowana w pomoc chrześcijanom i kościołom w nieprzyjaznych środowiskach. Badanie dotyczy przypadków łamania podstawowych praw chrześcijan w różnych państwach świata. Z tego też powodu wiele z nich dotyczyło raczej realiów miejsc, gdzie dominuje ludność innych wyznań.

Jednym z narzędzi badawczych jest formularz. Pozwala on mieć zarówno ogólny, jak i szczegółowy obraz sytuacji chrześcijan w określonym czasie i kraju od lokalnych ekspertów. Jego pytania obejmują różne aspekty życia chrześcijan i ich kościołów (życie prywatne, życie rodzinne, życie wspólnotowe, życie narodowe i życie kościelne) oraz wymieniają możliwe motory i przyczyny dyskryminacji i nietolerancji wobec chrześcijan (takie jak nietolerancja świecka i ucisk islamski).

Wskazać jednak trzeba, że również w Polsce zdarzają się przypadki naruszania praw chrześcijan, a ze względu na strukturę wyznaniową panującą w kraju - przede wszystkim katolików. Zasadniczo jest to jednak łamanie praw przez inne jednostki, nie zaś w sposób zorganizowany przez państwo, jak ma to nieraz miejsce w innych rejonach świata.

Społeczne wykluczenie ludzi wierzących

Przykładowo w grupie młodych kobiet w dużych miastach istnieje tendencja do wykluczania lub niepełnego włączania do danej grupy społecznej kobiet, które poparły wyrok Trybunału Konstytucyjnego RP z 22 października 2020 roku w sprawie aborcji eugenicznej. Grozi im utrata reputacji społecznej lub zawodowej wobec przeważającej większości kobiet w tym wieku, które sprzeciwiają się wyrokowi TK i traktują postawę drugiej strony jako brak solidarności z tzw. prawami kobiet. Ponadto podczas protestów po orzeczeniu Trybunału w sprawie aborcji eugenicznej (oświadczenie o jej niezgodności z Konstytucją) dochodziło do agresywnych zachowań wobec chrześcijan, nawet podczas Mszy, ze strony działaczy proaborcyjnych. Obecnie nadal dochodzi do incydentów na tym tle i to w tendencji wzrostowej.

Na kwestie aborcyjne nakładają się również narastające tendencje laicyzacyjne. Należy podkreślić, że problemy dnia codziennego, takie jak panujący kryzys ekonomiczny (inflacyjny), trwająca wojna na Ukrainie, kryzys energetyczny itd. odciągają uwagę opinii publicznej od spraw drogich wiernym katolickim, takich jak aborcja czy walka cywilizacyjno-ideologiczna. Jeszcze kilka lat temu, takie praktyki, jak przerywanie Mszy św. z użyciem transparentów proaobrcyjnych czy naruszanie własności prywatnej poprzez dewastacja kościoła, nie były całkowicie akceptowane przez społeczeństwo. Obecnie dzięki propagandzie medialnej można zauważyć ogromną polaryzację społeczeństwa, a także pasywno-agresywną narrację niektórych ruchów proaborcyjnych i feministycznych, takich jak Strajk Kobiet i ich hasła, np.: „To jest wojna”. Widać również, że poziom ateizmu wśród młodych ludzi jest zdecydowanie większy niż wcześniej, a ich szacunek i akceptacja wobec Kościoła katolickiego i ogólnie ludzi wierzących, znacznie spadła.

Przemoc słowna i fizyczna

Zdarzają się również przypadki agresji fizycznej wobec chrześcijan. W Polsce w 2021 roku mieliśmy jedno szczególne zabójstwo związane z wiarą. W listopadzie 2021 r. w Siedlcach brutalnie zabito 35-letniego księdza. W wielu przypadkach oskarżonych o przestępstwa na tle religijnym uniewinniano lub umorzono postępowanie. Wynika to jednak z obecnej konstrukcji prawa karnego, sporów doktrynalnych i orzeczniczych oraz niezawisłości sądów.

Trzeba również pamiętać, że niektóre media z sektora prywatnego publikują materiały, które bezpośrednio lub pośrednio atakują chrześcijan. Takie publikacje opierają się albo na nieprawdzie opartej na nieznajomości nauczania Kościoła katolickiego, albo na chęci uderzenia w chrześcijan. Często też wizerunek chrześcijan jest wykorzystywany w materiałach prasowych do celów politycznych.

Jak prawo chroni osoby religijne?

Warto wskazać również na pozytywne przykłady w odniesieniu do Polski. Lekcje religii wprowadzane są do szkół na mocy konkordatu. Wolność wyznania gwarantuje art. 53 Konstytucji RP. Przepis konstytucyjny zapewnia każdemu wolność sumienia i wyznania. Różne aspekty wolności wyznania są chronione przez m.in. prawo karne. Ponadto dyskryminacja jest zabroniona przez Konstytucję. W prywatnym zatrudnieniu pojawiają się jednak incydentalnie przypadki dyskryminacji. Władze publiczne nigdy nie utrudniały kościołom ani organizacjom chrześcijańskim publicznego eksponowania symboli religijnych. Wszelkie próby utrudniania publicznego eksponowania symboli religijnych były inicjowane przez jednostki, np. poprzez niszczenie krzyży czy kapliczek przydrożnych. Władze publiczne nie atakują chrześcijan. Jednakże niestety społeczeństwo w Polsce jest zróżnicowane, co oznacza, że są też osoby, także te mające wysoką pozycję w społeczeństwie, które podżegały do nienawiści wobec chrześcijan.

Udział w cyklicznym badaniu przyczynia się do gromadzenia wiedzy eksperckiej przez świat akademicki. Równocześnie daje przyczynek do refleksji na temat stanu przestrzegania praw chrześcijan. O ile na tle niektórych państw świata ochrona wydaje się zadowalająca, to jednak pewne specyficzne zagrożenia na gruncie krajowym już istnieją.

Przemysław Pietrzak – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris

Dynamiczny wzrost inflacji sprawia, że w dyskursie publicznym coraz częściej pojawiają się głosy o konieczności zwiększenia świadczenia wychowawczego. Podjęcie rozważań nad taką zmianą powinna jednak poprzedzić analiza kosztów funkcjonowania programu „Rodzina 500+” oraz realizacji postawionych przed nim celów. Obecnie brakuje bowiem ich jednoznacznego określenia oraz spięcia programu jako fundamentu spójnej polityki prorodzinnej. Wydaje się natomiast, że środki przeznaczane na program 500+ można byłoby wykorzystać w bardziej racjonalny sposób oraz, że zbliża się moment, w którym nie będziemy mogli uniknąć dyskusji co do jego przyszłości.

Założenia i ich realizacja

Projekt „Rodzina 500+”, którego założenia sięgają kampanii wyborczej 2015 r. miał służyć dwóm głównym celom. Według oceny skutków regulacji, projekt miał na celu „przede wszystkim pomoc dla rodzin wychowujących dzieci oraz przeciwdziałanie spadkowi demograficznemu”. Użycie wieloznacznych sformułowań sprawiło, że cele były zakreślone nieprecyzyjne. Równie ogólne były wypowiedzi polityków partii rządzącej, z których ogólnie można było wyprowadzić wniosek, że program zmierza do wsparcia finansowego rodzin z dziećmi i zachęcenia kobiet do macierzyństwa. Implikacja jest więc dość oczywista. Zapewnienie pomocy finansowej miało przełożyć się przede wszystkim na zwiększenie liczby dzieci. Poza wskazanymi istniały również inne, niewymienione wprost cele, np. związane z realizacją polityki partyjnej i wzmocnieniem zaplecza wyborczego.

Wobec tak ogólnych założeń program spotkał się z różnorodnymi ocenami stopnia jego realizacji. Nie budzi przy tym wątpliwości, że w pierwszym okresie po wprowadzeniu, projekt skutkował poprawą współczynnika dzietności. Przykładowo, w 2017 roku urodziło się o 20 tys. dzieci więcej niż w poprzednim okresie. Wzrost urodzeń dotyczył jednak głównie dzieci urodzonych jako drugie, trzecie i kolejne. Także poziom ubóstwa wśród dzieci uległ znaczącemu ograniczeniu. Pozytywny efekt 500+ w kolejnych latach zaczął jednak zanikać. Przejawia się to w ponownym spadku dzietności a także we wzroście ubóstwa wśród dzieci. Pojawiły się również inne zjawiska, jak np. zmniejszenie aktywności zawodowej kobiet. Z drugiej strony, dodatkowe środki finansowe wpłynęły na wzrost konsumpcji towarów i usług przez rodziny (np. często wskazywany pierwszy w życiu dzieci wyjazd na wakacje), co przełożyło się na wzrost gospodarczy. Konieczne jest jednak rozważenie, za jaką odbyło się to cenę.

Wydatki na 500+ a wpływy z podatków bezpośrednich

Głównym zarzutem pod adresem programu 500+ jest nadmierne obciążenie, jakie stanowi on dla budżetu państwa. Zarzut ten warto zweryfikować przez konfrontację sumy wydatków na świadczenie wychowawcze z dochodami podatkowymi. Z uwagi na bezpośredni charakter świadczenia wychowawczego naturalnym wydaje się porównanie związanych z nim wydatków, z wpływami pochodzącymi z podatków bezpośrednich. Zestawienie takie prezentuje poniższa tabela[1].

Kwoty w tysiącach złotych

Z przedstawionego zestawienia wynika, że wydatki na sfinansowanie świadczenia wychowawczego, stanowiły, w zależności od okresu, od 36,52 proc. w 2016 r. do 63,68 proc. w 2019 r. sumy dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych. W analizowanych okresach suma wydatków na 500+ zawsze przekraczała też sumę dochodów z podatku dochodowego od osób prawnych. Wpływ na kształtowanie się wskazanych relacji miały przede wszystkim rozszerzenie zakresu programu 500+ na każde dziecko oraz zmiany podatkowe, skutkujące mniejszym niż potencjalny, wzrostem dochodów budżetowych z podatków dochodowych. Niższy wzrost był jednak rekompensowany przez pozostałe podatki bezpośrednie oraz, przede wszystkim, przez znaczny wzrost wpływów z podatków pośrednich. Mieści się on w ramach ogólnego wzrostu dochodów podatkowych z 273 mld zł w 2016 r. do przeszło 453 mld zł zaplanowanych na rok 2022. W żadnym jednak przypadku, wydatki na wypłatę świadczenia wychowawczego nie były wyższe niż dochody z któregokolwiek z podatków dochodowych. Biorąc pod uwagę sytuację demograficzną, należy natomiast przyjąć, że bez strukturalnych zmian, wysokość wydatków na finansowanie programu „Rodzina 500+” może w kolejnych latach oscylować w granicach 40 mld zł rocznie.

Przyszłość programu „Rodzina 500+”

W roku 2022 na różnego rodzaju świadczenia społeczne, związane ze wsparciem rodziny w budżecie państwa przewidziano kwotę przekraczającą 62 mld zł. Jej największa część (przeszło 2/3) przeznaczona jest na finansowanie programu „Rodzina 500+”. Jednocześnie, dynamiczny wzrost poziomu inflacji oraz brak realnych perspektyw na zmianę tej tendencji, stanowią współcześnie główną bolączkę tego programu. Coraz częściej podnoszony jest więc argument o konieczności waloryzacji świadczenia wychowawczego do kwoty 700, 800 bądź nawet 1000 zł miesięcznie. Głównym, a w zasadzie jedynym argumentem przemawiającym za takim działaniem, jest wzrost cen i związany z nim spadek wartości nabywczej świadczenia, co nie budzi żadnych wątpliwości. Z drugiej jednak strony, pochylając się nad sprawami publicznymi nie sposób pominąć, że kilkaset złotych więcej miesięcznie w portfelu rodzica oznacza kilkadziesiąt miliardów złotych rocznie mniej w budżecie państwa. A biorąc pod uwagę jego stały deficyt, oznacza to ograniczenie innych wydatków publicznych oraz dodatkowe obciążenie finansowego dla kolejnych pokoleń.

Nie można przy tym zapominać, że element rzeczywistości stanowi bowiem nie tylko rosnąca inflacja, ale przede wszystkim prognozowany globalny kryzys gospodarczy oraz konieczność poniesienia przez Polskę znacznych wydatków publicznych, zwłaszcza w sferze obronności. Z kolei bez znaczącego zwiększenia opodatkowania nie nastąpi odczuwalny wzrost ilości środków, które można byłoby przeznaczyć na cele społeczne. Podniesienie podatków nie jest jednak optymalnym rozwiązaniem, bowiem wpłynie niekorzystne na tempo rozwoju gospodarczego.

Konieczne wydaje się więc ustalenie nowych celów programu finansowego wsparcia rodziny. Obecnie niejasne pozostaje bowiem, czy świadczenie wychowawcze ma zachęcać do rodzenia większej liczby dzieci, wspierać finansowanie codziennych wydatków rodzin, przeciwdziałać ubóstwu najsłabiej uposażonych grup społecznych czy też może stanowić polski substytut „powszechnego dochodu gwarantowanego”, która to koncepcja zdobywa coraz większą popularność w państwach wysokorozwiniętych. Realizacja różnorodnych celów wymaga natomiast przyjęcia innych kryteriów udzielania wsparcia oraz zapewnienia adekwatnych do niego źródeł pokrycia. Tymczasem, jak wskazano, znaczące podniesienie finansowania obecnie nie jest realne. Jego ograniczone zwiększenie, połączone z brakiem strukturalnych zmian programu, nie przyniesie natomiast odczuwalnej zmiany. Najwyższa więc pora, aby przemyśleć zasadność utrzymywania dotychczasowego programu wsparcia rodziny i ewentualnie dokonać jego korekty, adekwatnie do szybko zmieniającej się rzeczywistości i perspektyw na przyszłość. Innymi słowy, na nowo zdefiniować program 500+, uwzględniając całokształt nowoczesnej polityki prorodzinnej państwa w taki sposób, aby stanowiła ona spójny system a nie luźny zbiór niepowiązanych ze sobą, ale bardzo kosztownych, instrumentów prawnych.

Dr Tomasz Woźniak – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris

Europejski Trybunał Praw Człowieka ogłosił odrzucenie pięciu pierwszych skarg polskich aktywistek aborcyjnych, które dążą do obalenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z października 2020 roku. W każdej z tych spraw prawnicy Instytutu Ordo Iuris przekazali sędziom ETPC opinię „przyjaciela sądu”, w której wykazaliśmy, że szeroki zakres ochrony życia nienarodzonego w Polsce jest nie tylko zgodny z oczekiwaniami większości Polaków, ale stanowi przywrócenie ludzkiej godności i odpowiada przemilczanym często normom prawa międzynarodowego, które stoi po stronie ludzkiego życia – także nienarodzonego.

Na tryumfalizm jest jednak za wcześnie. Prawdziwa wojna o ochronę życia dopiero przed nami. Pięć wspomnianych decyzji ETPC było możliwych dzięki zaniedbaniom samych aborcjonistów. Według komunikatu prasowego ETPC, podobnych postępowań może być… ponad tysiąc. W pozostałych sprawach skarżących wspierają całe sztaby prawników, pragnących podważyć konstytucyjną ochronę życia w Polsce.

Polskie feministki zorganizowały bowiem akcję dążącą do unieważnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji eugenicznej, wykorzystując do tego Europejski Trybunał Praw Człowieka. W tym celu przygotowały wzór skargi do ETPC i zachęcały kobiety do zalewania Trybunału w Strasburgu skargami na Polskę, w których twierdzą, że zakaz aborcji eugenicznej narusza między innymi art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zakazujący tortur i nieludzkiego traktowania. Większość skarg zakomunikowanych już polskiemu rządowi nie dotyczy nawet kobiet, którym odmówiono przeprowadzenia eugenicznej aborcji. Skarżące za tortury i nieludzkie traktowanie uznają najczęściej… „stres i strach przed zajściem w ciążę”.

Promotorzy aborcji nie chcą przy tym pamiętać o preambule najszerzej akceptowanego aktu prawa międzynarodowego na całym świecie – Konwencji o prawach dziecka – która stwierdza, że „dziecko, z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”.

Jeśli sędziowie ETPC zgodzą się z absurdalnymi wywodami aborcjonistów, to Polska może zostać zmuszona do prawnego ograniczenia prawa do życia. Dlatego nie możemy pozostać bierni.

Wyrok uwzględniający choćby jedną skargę może zachwiać całym dotychczasowym dorobkiem prawa międzynarodowego i obalić orzeczenie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, co będzie mieć, nomem omen, śmiertelne skutki dla polskich dzieci.

Skargi do Trybunału w Strasburgu to metoda, jaką lewica wybrała, aby podważyć konstytucyjny ład ponad głowami Polaków. Nie dotyczy to zresztą tylko obrony życia, ale też takich spraw jak tożsamość małżeństwa, dopuszczalność surogacyjnego handlu macierzyństwem, adopcja dzieci przez pary jednopłciowe, eutanazja, a nawet obecność krzyża w przestrzeni publicznej… 

Dlatego bacznie obserwujemy wszystkie postępowania wszczynane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i włączamy się w każde, w którym na szali leży ochrona życia w Polsce, konstytucyjna tożsamość małżeństwa i rodziny, wolność słowa czy wolność sumienia i wyznania.

Nierzadko jesteśmy jedyną organizacją w Europie, która w tych często precedensowych postępowaniach staje po stronie fundamentalnych dla całej cywilizacji europejskiej wartości – życia, rodziny i wolności. Z drugiej strony sędziowie ETPC spotykają się z presją szeregu skrajnie lewicowych organizacji, które dążą do światowej rewolucji ideologicznej i podważenia całego dotychczasowego, naturalnego porządku społecznego. Biorąc pod uwagę, że coraz częściej to nasze opinie są cytowane w orzeczeniach Trybunału, wierzę, że będziemy w stanie skutecznie przypominać sędziom ETPC, że ich zadaniem jest obrona praw człowieka, a nie zmuszanie państw do dostosowania swojego prawa wedle żądań radykałów.

Weronika Przebierała – dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris