Analiza Wspólnego Planu Wdrażania Paktu o migracji i azylu

Przyjęty w czerwcu 2024 r. komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady UE, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie Wspólnego Planu Wdrażania[1] (CIP - Common Implementation Plan) jest swego rodzaju mapą drogową dla instytucji UE i państw członkowskich opisującą krok po kroku proces wdrażania tzw. Paktu o migracji i azylu. Plan ten ma na celu stworzenie sprawnie funkcjonującego systemu azylowego do połowy 2026 roku. Kolejnym kluczowym krokiem jest opracowanie przez państwa członkowskie krajowych planów wdrożeniowych do 12 grudnia 2024 roku.

Unijne rozporządzenie ramowe w sprawie przesiedleń i przyjmowania ze względów humanitarnych[2] już obowiązuje.  CIP podkreśla kluczowe obszary działań państw członkowskich, w tym: ustanowienie wspólnego systemu informacyjnego dla migracji i azylu, wzmocnienie procedur zarządzania granicami, wdrożenie bardziej sprawiedliwych procesów azylowych i mechanizmu solidarności w zakresie relokacji między państwami członkowskimi oraz opracowanie strategii integracji i powrotów. Sam pakt jest kontrowersyjnym dokumentem, wprowadzenie kilku kluczowych definicji pomoże w lepszym zrozumieniu analizy.

I. Definicje

Pakt migracyjny

Pakt migracyjny to zbiór aktów rozporządzeń i dyrektyw, który ma na celu ułatwienie i uporządkowanie migracji legalnej, zwalczanie nielegalnej migracji i ochronę uchodźców. Pakt migracyjny może obejmować szereg różnych postanowień, takich jak: wspólne standardy przyjmowania i integracji uchodźców i migrantów, wzmocnienie współpracy w zakresie zwalczania nielegalnej migracji, zwiększenie pomocy rozwojowej dla krajów pochodzenia i tranzytu migrantów oraz „solidarność”, czyli wspieranie relokacji uchodźców z krajów, które są szczególnie obciążone.

Wspólny plan wdrażania

Wspólny plan wdrażania to komunikat Komisji Europejskiej, którego celem jest uporządkowanie procesu stopniowego dostosowania europejskich systemów azylowych do wymagań wynikających z Paktu migracyjnego. Plan powinien zawierać szczegółowe cele i działania, a także harmonogram ich realizacji. Wspólny plan wdrażania powinien być opracowany przez wszystkie strony paktu migracyjnego i zatwierdzony przez odpowiednie organy.

Krajowe plany wdrażania (KPW)

Krajowe plany wdrażania to dokumenty, które określają, jak Pakt migracyjny będzie wdrażany w poszczególnych krajach. Plany krajowe powinny być zgodne ze Wspólnym planem wdrażania i uwzględniać specyfikę danego kraju. Krajowe plany wdrażania powinny być opracowywane przez rządy państw członkowskich i zatwierdzane przez odpowiednie organy krajowe.

Kamienie milowe

Kamienie milowe to konkretne cele, które muszą zostać osiągnięte w określonym czasie w ramach wdrażania Paktu migracyjnego. Kamienie milowe powinny być realistyczne i mierzalne. Postępy w realizacji kamieni milowych powinny być regularnie monitorowane i oceniane.

II. Harmonogram wdrażania Paktu Migracyjnego UE (od czerwca 2024 r. do czerwca 2026 r.)

1. Czerwiec 2024 r.

12 czerwca Komisja Europejska przedstawiła plan wdrażania Paktu Migracyjnego, określając terminy dla państw członkowskich. Do końca czerwca państwa członkowskie miały czas na zapoznanie się z planem i rozpoczęcie przygotowań do jego wdrożenia.

2. Grudzień 2024 r.

Do 12 grudnia państwa członkowskie zobowiązane są do przedstawienia Komisji Europejskiej swoich krajowych planów wdrażania Paktu. 12-14 grudnia odbędzie się spotkanie ministrów spraw wewnętrznych UE w celu omówienia planów wdrażania i dalszych działań.

3. 2025 r.

W pierwszym kwartale 2025 roku Komisja Europejska oceni krajowe plany wdrażania i przekaże państwom członkowskim zalecenia dotyczące ich poprawy. W dalszej części roku państwa członkowskie będą kontynuować wdrażanie swoich krajowych planów, przy jednoczesnym uwzględnianiu zaleceń Komisji. Komisja Europejska będzie monitorować postępy wdrażania i zapewniać państwom członkowskim wsparcie techniczne.

4. Czerwiec 2026 r.

11 czerwca to ostateczny termin dla państw członkowskich na wdrożenie Paktu Migracyjnego.

Komisja Europejska przedstawi ocenę wdrażania Paktu i sformułuje zalecenia dotyczące dalszych działań.

III. Proces przygotowania Krajowych Planach Wdrażania

Zgodnie z harmonogramem wdrażania Paktu migracyjnego, państwa członkowskie mają czas do 12 grudnia 2024 roku na opracowanie i przedstawienie Komisji Europejskiej swoich Krajowych planów wdrażania (KPW). Proces ten obejmuje kilka kluczowych etapów:

1. Analiza sytuacji

Dokładna analiza sytuacji migracyjnej w kraju, uwzględniając m.in. liczbę migrantów, ich pochodzenie, powody migracji, potrzeby i wyzwania. Ocena istniejących systemów i procedur zarządzania migracją, identyfikacja luk i obszarów wymagających poprawy.

2. Określenie celów i priorytetów

Ustalenie konkretnych celów, jakie kraj zamierza osiągnąć w ramach Paktu migracyjnego, np. zwiększenie liczby miejsc w ośrodkach dla uchodźców, usprawnienie procedur azylowych, poprawa integracji migrantów. Ponadto, określenie priorytetowych obszarów działania, na które skupi się kraj w pierwszej kolejności.

3. Opracowanie strategii

Dotyczy opracowania szczegółowej strategii wdrażania Paktu migracyjnego, uwzględniającej cele, priorytety i dostępne środki. Co więcej, zdaniem Komisji istotne jest określenie konkretnych działań, które zostaną podjęte w celu osiągnięcia założonych celów, np. nowe programy integracyjne, szkolenia dla urzędników, kampanie informacyjne.

4. Konsultacje

Przeprowadzenie szerokich konsultacji z różnymi interesariuszami, m.in. organizacjami pozarządowymi, przedstawicielami migrantów, władzami lokalnymi i pracodawcami oraz zebranie opinii i uwag na temat projektu KPW oraz uwzględnienie ich w ostatecznej wersji dokumentu.

5. Zatwierdzenie i przedstawienie

Ostateczna wersja KPW musi zostać zatwierdzona przez rząd danego kraju. Do 12 grudnia 2024 roku KPW musi zostać oficjalnie przedstawiony Komisji Europejskiej.

Ponadto Komisja Europejska zapewnia państwom członkowskim wsparcie merytoryczne i finansowe w procesie przygotowywania KPW. Dostępne są m.in.: narzędzia i wytyczne opracowane przez Komisję, eksperci ds. migracji, którzy mogą służyć doradztwem i pomocą oraz możliwości finansowania z różnych programów UE, np. Funduszu Azylu, Migracji i Integracji.

IV. Wspólny plan wdrożenia i Krajowe plany wdrożenia

Wspólny plan wdrożenia ma na celu przede wszystkim uporządkowanie procesu stopniowego dostosowania europejskich systemów azylowych do wymagań wynikających z Paktu migracyjnego. Pakt ten składa się z 10 aktów prawnych, stanowiących zestaw propozycji legislacyjnych i politycznych. Wspólny plan wdrożenia streszcza istotę wymogów zawartych w tych aktach w 10 kluczowych obszarach, zwanych „elementami składowymi”.

Wspólny plan wdrożenia przedstawia poszczególne założenia dla państw członkowskich w celu przygotowania się do stosowania nowych przepisów. Określa on kluczowe działania, harmonogramy i kamienie milowe w celu zapewnienia skoordynowanego i skutecznego wdrożenia w całej UE.  Z drugiej strony, Państwa członkowskie są zobowiązane do opracowania Krajowych planów wdrożenia określających, w jaki sposób przełożą postanowienia paktu na krajowe ramy prawne i procedury administracyjne. Ich wzajemny stosunek zasadniczo dotyczy podziału odpowiedzialności między Unię Europejską a państwa członkowskie w zakresie zarządzania migracją i azylem, zapewnienie zgodności wdrażanych środków z tymi zasadami, a także zapewnienia sprawiedliwych i skutecznych procedur dotyczących wniosków o azyl, powrotów i środków integracyjnych. Komisja Europejska w tym zestawieniu przyjmuje proaktywne podejście, aby zapewnić spójne wdrażanie Paktu migracyjnego we wszystkich państwach członkowskich. W tym celu Komisja udostępniła szablon Krajowych planów wdrażania sugerując skupienie się na tożsamym podejściu we wszystkich państwach członkowskich i zmniejszeniu ryzyka różnic w sposobie wdrażania paktu przez poszczególne kraje.

Owy wzór ma zapewniać, że wszystkie KPW odnoszą się do podstawowych elementów każdego z bloków nakreślonych w Pakcie. Promuje to jasne i spójne stosowanie przepisów. Ujednolicony format usprawnia proces zarówno dla państw członkowskich opracowujących swoje KPW, jak i dla Komisji dokonującej ich przeglądu.
Ma pozwalać na łatwiejsze porównanie sposobu, w jaki różne państwa członkowskie podchodzą do konkretnych aspektów paktu i ułatwić monitorowanie i potencjalne korekty. Komisja Europejska deklaruje, że państwa członkowskie mają mieć pewną elastyczność w sposobie projektowania swoich KPW.

Komisja zaleca utworzenie grup zadaniowych z udziałem ministerstw i odpowiednich sektorów (np. zdrowia, edukacji) w celu opracowania i wdrożenia krajowych planów wdrożeniowych. Takie wspólne podejście ma na celu zapewnienie
kompleksowości. Różne ministerstwa współpracujące ze sobą mogą lepiej radzić sobie z wyzwaniami i zapewnić płynne wdrażanie w różnych sektorach.

V. Elementy składowe Wspólnego planu wdrożenia (CIP)

Komisja oferuje kilka kroków, które państwa członkowskie UE powinny wykonać podczas opracowywania Krajowych planów wdrażania dla każdego z 10 elementów składowych Wspólnego planu wdrożenia.  Kroki te obejmują:

1. Analizę potrzeb krajowych. Państwa członkowskie będą musiały ocenić swoją sytuację w zakresie migracji i azylu. Obejmuje to identyfikację mocnych i słabych stron oraz obszarów wymagających szczególnej uwagi.

2. Mapowanie działań do potrzeb. Po zrozumieniu potrzeb krajowych, państwa członkowskie mogą dopasować je do odpowiednich działań określonych we Wspólnym Planie Wdrażania dla każdego elementu.

3. Opracowanie strategii wdrażania. Wiąże się to z tworzeniem konkretnych planów dotyczących sposobu realizacji każdego działania. Może to obejmować przydzielanie zasobów, ustalanie harmonogramów i przypisywanie obowiązków.
 

4. Konsultacje z zainteresowanymi stronami. Rządy krajowe nie powinny opracowywać planów w odosobnieniu. Konsultacje z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, takimi jak organizacje pozarządowe, władze lokalne i „społeczności migrantów”, mają zapewnić kompleksowe i wykonalne podejście.

Komisja zachęca państwa członkowskie do angażowania partnerów społecznych (związków zawodowych, organizacji pracodawców), władz lokalnych i regionalnych oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego (CSO) w opracowywanie i wdrażanie krajowych planów wdrożeniowych. Zainteresowane strony mogą podzielić się swoimi obawami i pomóc zidentyfikować potencjalne wyzwania związane z wdrażaniem paktu. Konsultacje mogą prowadzić do bardziej skutecznych i „inkluzywnych” rozwiązań politycznych.
Zdaniem Komisji, zaangażowanie interesariuszy zwiększa zaangażowanie i promuje wspólne wdrażanie.
Prawne implikacje zaangażowania interesariuszy nie są jednak w żaden sposób określone.
Chociaż ramy prawne mogą nie nakazywać konkretnych procesów konsultacji, prawdopodobnie zachęcają państwa członkowskie do wykazania znaczącego zaangażowania interesariuszy. Jest to ciekawe w kontekście potencjalnych wyzwań prawnych, jeśli interesariusze mogliby chcieć wykazać wykluczenie z procesu lub brak rzeczywistego uwzględnienia ich wkładu.

VI. Analiza kosztów i korzyści oraz alokacja zasobów

Państwa członkowskie są zobowiązane do oceny kosztów związanych z wdrażaniem Paktu. Gwarantuje to, że dysponują one zasobami niezbędnymi do wypełnienia swoich zobowiązań.
Kluczowe znaczenie mają krajowe cykle budżetowe i dostępność funduszy UE.
Komisja zwraca się do państw członkowskich o udostępnienie projektów KPW do października 2024 roku. Pozwoli to na wczesny dialog na temat potencjalnego zapotrzebowania na zasoby i zapewni terminową finalizację do grudnia 2024 r. Chociaż terminy te nie są ściśle wiążące, zachęcają do terminowego wdrażania. Niedotrzymanie ich może prowadzić do presji politycznej lub potencjalnych postępowań w sprawie naruszenia, jeśli znaczne opóźnienia utrudnią ogólne wdrożenie paktu.

VII. Dziesięć elementów składowych Wspólnego planu wdrażania

Pakt migracyjny określa podejście do zarządzania migracją w UE i ma być wdrażany za pomocą 10 poniższych elementów składowych:

1. Wspólny System Informacji o Migracji i Azylu (Eurodac)

System ten ma umożliwić krajom UE stosowanie nowych zasad solidarności i odpowiedzialności i wspierać je w tym zakresie.

2. Nowy system zarządzania migracjami na granicach zewnętrznych UE:

Postulowane jest ustanowienie ram prawnych przeprowadzania szybkich i skutecznych procedur kontroli na granicy zewnętrznej.
Oceniano by wtedy na bieżąco zgodność z prawem UE w zakresie praw osób ubiegających się o azyl i procedur określania odpowiedzialności za wnioski o azyl.

3. Odpowiednie standardy recepcyjne

Element ten dotyczy m.in. wcześniejszego dostępu do rynku pracy, opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego dla osób, którym przyznano ochronę międzynarodową, oraz większa ochrona rodzin, dzieci i wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania.

4. Sprawiedliwe, skuteczne i spójne procedury azylowe

Dotyczy to usprawnienia procesu oceny i podejmowania decyzji w odniesieniu do poszczególnych wniosków, w tym zbadania legalności ustanowienia przyspieszonych procedur azylowych dla wniosków o niskiej szansie powodzenia. Zapewniłoby to, że procedury te są prowadzone „sprawiedliwie i z poszanowaniem podstawowych praw osób ubiegających się o azyl”.

5. Skuteczne i sprawiedliwe procedury powrotu

W tej sekcji określono ramy prawne dotyczące odsyłania nielegalnych migrantów do ich krajów pochodzenia, biorąc pod uwagę zgodność z prawem międzynarodowym, szczególnie w zakresie zasady non-refoulement (odmowa odesłania kogoś do miejsca, w którym grozi mu prześladowanie).

6. Skuteczne zarządzanie granicami i straż przybrzeżna

Dotyczy wzmocnienia zarządzania granicami i współpracy między agencjami straży przybrzeżnej państw członkowskich. Podkreślona jest konieczność zgodności z prawem UE w zakresie swobody przemieszczania się w strefie Schengen.
 

7. Integracja i włączenie

W tej części chodzi o ramy prawne wspierające integrację beneficjentów ochrony międzynarodowej w państwach członkowskich UE. Wprowadzane mają zostać inicjatywy promujące integrację społeczną, dostęp do edukacji i możliwości zatrudnienia.

8. Partnerstwo

Ramy prawne zawierania porozumień o współpracy z krajami trzecimi w zakresie zarządzania migracją. Rozważone zostaną kwestie związane z prawami człowieka, pomocą rozwojową i tzw. umowami powrotowymi.

9. Walka z przemytem migrantów

Ta sekcja zawiera analizę środków prawnych mających na celu zwalczanie handlu ludźmi i przemytu migrantów. Podkreślona jest konieczność współpracy z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi w zakresie likwidacji sieci przemytniczych.

10. Planowanie awaryjne i zarządzanie kryzysowe

Chodzi o tworzenie ram prawnych dotyczących krajowych planów awaryjnych w celu radzenia sobie z nagłym napływem migrantów lub sytuacjami kryzysowymi.
Podkreślona jest rola UE w „koordynowaniu reakcji i zapewnianiu wsparcia państwom członkowskim”, trudno jest określić w czym miałoby się wsparcie przejawiać.

Pakt o migracyjny uznaje potrzebę wsparcia operacyjnego i finansowego dla państw członkowskich UE w celu skutecznego wdrożenia jego postanowień. Jedną z nich są fundusze UE; budżet Unii Europejskiej przeznacza fundusze na wsparcie zarządzania migracją i azylem. Fundusze te mogłyby zostać wykorzystane do sfinansowania działań określonych w Krajowych planach wdrażania państw członkowskich. Niektóre istotne przykłady obejmują:
Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (AMIF), który wspiera państwa członkowskie w zarządzaniu przepływami migracyjnymi, integracji migrantów i odsyłaniu tych, którzy nie mają prawa pobytu. Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ISF), który dotyczy zarządzania granicami, wyposażenia organów kontroli granicznej i środków zwalczania nielegalnej imigracji. Innym źródłem finansowania mają być agencje UE. Zdaniem Komisji Europejskiej, odpowiednie agencje UE zapewniają państwom członkowskim wsparcie techniczne i operacyjne. Może to obejmować: Frontex (Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej), który pomaga państwom członkowskim w działaniach związanych z zarządzaniem granicami, w tym w szkoleniach i wspólnych operacjach.
EASO (Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu) wspiera państwa członkowskie w rozpatrywaniu wniosków o azyl i rozwijaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego.
Komisja Europejska może wykorzystywać inne instrumenty finansowe, takie jak łączenie dotacji z pożyczkami z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), w celu wspierania rozwoju infrastruktury lub programów integracyjnych.

Dostęp do funduszy UE może podlegać określonym kryteriom i procedurom składania wniosków. Całkowity budżet przydzielony na zarządzanie migracją i azylem może nie być wystarczający do pokrycia wszystkich potrzeb.

Podział obowiązków między państwami członkowskimi może być złożoną kwestią, wymagającą woli politycznej i negocjacji. Ogólnie rzecz biorąc, połączenie funduszy UE, wsparcia ze strony agencji UE i mechanizmów podziału obciążeń ma na celu zapewnienie państwom członkowskim zasobów operacyjnych i finansowych w celu skutecznego wdrożenia paktu o migracji i azylu. Włączenie tzw. wymiaru zewnętrznego do Paktu o migracji i azylu ma podkreślać bardziej kompleksowe podejście do zarządzania migracją.

VIII. Współpraca UE z państwami trzecimi w zakresie migracji 

Wzmocnienie współpracy z państwami trzecimi jest jednym z kluczowych filarów i założeń Paktu, a tym samym stanowi element Wspólnego planu wdrażania. Celem jest nawiązanie partnerstw opartych na „wzajemnej odpowiedzialności i solidarności”. Działania w tym obszarze obejmują:

1. Dialog i wymiana informacji

Regularne spotkania i dialog z państwami trzecimi w celu wymiany informacji na temat przepływów migracyjnych, wyzwań oraz wzmocnienie współpracy operacyjnej, np. wymiana urzędników łącznikowych, wspólne patrole graniczne, szkolenia dla funkcjonariuszy służb granicznych.

2. Wsparcie rozwoju

Wsparcie państw trzecich w rozwoju ich własnych systemów zarządzania migracją, m.in. poprzez programy szkoleniowe, transfer technologii i pomoc finansową. Ponadto, promowanie zrównoważonego rozwoju i tworzenie możliwości ekonomicznych w krajach pochodzenia i tranzytu, aby zmniejszyć presję migracyjną. Istotna jest integracja kwestii migracji z polityką rozwojową UE, aby promować zrównoważony rozwój i tworzyć lepsze perspektywy dla ludzi w ich krajach pochodzenia. Ważne jest także wspieranie działań na rzecz zapobiegania konfliktom i budowania pokoju, które stanowią często główne przyczyny migracji przymusowej. Warto przywołać kilka inicjatyw, w tym: Khartumski Proces, czyli dialog zainicjowany w 2014 roku w celu współpracy z państwami afrykańskimi w zakresie migracji i rozwoju, „Partnerstwo Wschodnie”, jest to program obejmujący szereg inicjatyw wspierających reformy polityczne, gospodarcze i społeczne w państwach Europy Wschodniej i Kaukazu, a także Instrument Pomocy Stabilizacji i Rozwoju –  Fundusz UE przeznaczony na wspieranie projektów stabilizacji i rozwoju w krajach sąsiednich UE.
 

Cele „wymiaru zewnętrznego”:

• Ograniczenie nielegalnej migracji – współpraca ma na celu zniechęcenie i rozbicie sieci przemytu ludzi i nielegalnych przepływów migracyjnych.
• Zwiększenie regularnych kanałów migracji – Pakt dąży do ustanowienia bezpiecznych i legalnych ścieżek migracji, takich jak wizy pracownicze i programy przesiedleń.
• Przeciwdziałanie przyczynom – UE może w ten sposób współpracować z krajami trzecimi w celu rozwiązania takich kwestii jak ubóstwo, konflikty i zmiany klimatu, które, jak twierdzi UE, są czynnikami napędzającymi migrację.
• Współpraca w zakresie powrotów i readmisji – Pakt kładzie nacisk na współpracę z państwami trzecimi w celu ułatwienia powrotu osób, które nie kwalifikują się do azylu lub ochrony międzynarodowej.

Jednym z głównych problemów pozostaje fakt, że państwa członkowskie UE i państwa trzecie mogą mieć różne priorytety i interesy w zakresie migracji.
Współpraca z krajami trzecimi musi zapewniać poszanowanie praw człowieka, szczególnie w odniesieniu do traktowania migrantów i uchodźców. Trudno jednak ocenić i wyegzekwować to założenie, skoro sukces „wymiaru zewnętrznego” zależy przede wszystkim od dobrej woli, skutecznego partnerstwa i chęci państw trzecich do współpracy z UE.

IX. Zarządzanie i monitorowanie w fazie przejściowej Paktu migracyjnego

W części dokumentu podkreślono także znaczenie silnych mechanizmów zarządzania i monitorowania w fazie przejściowej wdrażania Paktu. Faza przejściowa, trwająca prawdopodobnie do połowy 2026 r., ma kluczowe znaczenie dla ustanowienia tych mechanizmów. Opracowanie funkcjonalnej struktury zarządzania jest jednym z wyzwań, tym bardziej, że brak informacji jak dotąd o ustanowieniu jasnych ról i obowiązków dla różnych podmiotów zaangażowanych we wdrażanie Paktu.

Konkretna struktura nie została jeszcze ustalona, ale może ona obejmować:

• Komitet Sterujący Wysokiego Szczebla, który dotyczy grupy przedstawicieli państw członkowskich i instytucji UE w celu zapewnienia strategicznego kierunku i nadzorowania ogólnej realizacji.
• Grupy eksperckie, są to grupy techniczne skupiające się na konkretnych obszarach paktu, takich jak procedury azylowe lub zarządzanie granicami.
   

Monitorowanie ma kluczowe znaczenie dla oceny postępów i identyfikacji obszarów, w których może być potrzebne dodatkowe wsparcie lub dostosowania. Potencjalne narzędzia monitorowania obejmują m. in.: Krajowe raporty z postępów – państwa członkowskie przedkładające raporty z działań wdrożeniowych.
Wizyty monitorujące Komisji, mające polegać na tym, że urzędnicy UE będą odwiedzać państwa członkowskie w celu oceny postępów w terenie.

W dokumencie wspomniano o dwóch istniejących mechanizmach, które będą wykorzystywane do monitorowania zgodności działań państwa członkowskiego z Paktem, a są to: Mechanizm monitorowania Agencji UE ds. Azylu (EUAA) – (mechanizm ten, ustanowiony rozporządzeniem EUAA, ma na celu ocenę operacyjnego i technicznego stosowania Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego (CEAS) w państwach członkowskich; może zidentyfikować niedociągnięcia w procedurach azylowych i systemach przyjmowania). Mechanizm oceny i monitorowania Schengen (mechanizm ten, już istniejący, ocenia wdrażanie dorobku Schengen (zasad regulujących swobodne przemieszczanie się w strefie Schengen) przez państwa członkowskie. Obejmuje to takie aspekty jak współpraca w zakresie zarządzania granicami i wymiana informacji).

Działania monitorujące będą koncentrować się na zapewnieniu prawidłowego stosowania, tzn. sprawdzaniu, czy państwa członkowskie prawidłowo wdrażają ramy prawne i operacyjne Paktu, częściowego stosowania, które ma polegać na tym, że żadne państwo członkowskie nie wybiera aspektów paktu, które chce wdrożyć oraz terminowego wdrożenia – wszystkie niezbędne środki określone w pakcie są wdrażane zgodnie z harmonogramem.

Procedury naruszeń

Komisja Europejska zachowuje prawo do wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jeśli uzna, że państwo: (a) nie wypełnia swoich zobowiązań wynikających z Paktu i (b) nie podejmuje niezbędnych działań naprawczych zidentyfikowanych przez mechanizmy monitorowania.

X. Podsumowanie

1. Komunikat KE w sprawie wdrażania Paktu o azylu i migracji podkreśla konieczność zintegrowanego podejścia, które obejmuje zarówno aspekty kontroli granic, jak i polityki azylowej oraz integracji migrantów.

2. Istotnym elementem, zdaniem KE, jest zwiększenie skuteczności ochrony granic zewnętrznych Unii Europejskiej poprzez lepszą współpracę między państwami członkowskimi i agencjami UE, takimi jak np. Frontex.

3. Komunikat wdrażania Paktu migracyjnego kładzie nacisk na konieczność solidarności między państwami członkowskimi oraz powtarza idee „sprawiedliwego podziału odpowiedzialności za przyjmowanie i relokację migrantów”.

4. Szybsze i bardziej efektywne procedury azylowe. Komunikat postuluje wprowadzenie szybszych i bardziej efektywnych procedur rozpatrywania wniosków azylowych, choć nie wprowadza żadnych praktycznych rozwiązań, których implementacja w praktyce pozwoliłaby na ich rzeczywiste usprawnienie.

5. Komunikat zwraca uwagę na potrzebę zwalczania nielegalnej migracji oraz działalności przemytników ludzi poprzez lepszą współpracę międzynarodową.

6. Współpraca z krajami pochodzenia i tranzytu migrantów ma odgrywać coraz większą rolę poprzez zwiększenie współpracy z krajami pochodzenia i tranzytu migrantów w celu zarządzania przepływami migracyjnymi.

7. KE deklaruje zapewnienie odpowiednich zasobów finansowych i technicznych na wdrażanie polityki migracyjnej, w tym poprzez budżet UE oraz fundusze dedykowane migracji i azylowi.

Julia Książek - analityk Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris