Komentarze

• Za nami pierwsza tura wyborów na urząd Prezydenta RP. W drugiej turze głosowania z Karolem Nawrockim zmierzy się kandydat Platformy Obywatelskiej Rafał Trzaskowski.

• W swoim programie wyborczym kandydat ten zadeklarował m.in. „liberalizację prawa aborcyjnego", przewrotnie określając tę obietnicę jako wyraz „zdrowego rozsądku z życiu społecznym”.  

• Dlaczego postulat „liberalizacji" prawa aborcyjnego jest przewrotny i przeczy zdrowemu rozsądkowi? Wyjaśniamy.

Nie ostygły jeszcze emocje po pierwszej turze wyborów prezydenckich, a Rafał Trzaskowski zdążył już ponownie zaszokować populizmem. Niczym innym są bowiem tendencyjne porównania obowiązującego prawa aborcyjnego do bliżej nieokreślonych regulacji rodem ze średniowiecza oraz szumne deklaracje o możliwości prostej ich zmiany, zależnej wyłącznie od (samo)woli partii rządzącej i popierającego ją prezydenta (w przypadku wygrania wyborów właśnie przez tego kandydata). W rzeczywistości jednak kwestia obowiązywania w Polsce takiego a nie innego „prawa aborcyjnego” (czy jak prawidłowo powinno się je określać – prawa chroniącego życie) jest bardziej skomplikowana, a poszerzanie dostępu do zabijania ludzi na prenatalnym etapie rozwoju nie ma nic wspólnego z rozsądkiem, tym bardziej z rozsądkiem w kontekście społecznym.

Dlaczego to populizm a nie zdrowy rozsądek?

Kandydat na Prezydenta RP Rafał Trzaskowski zapowiedział: „oczywiście podpiszę ustawę liberalizującą prawo antyaborcyjne. A jeżeli trzeba będzie, to sam wystąpię z taką inicjatywą, dlatego, że to kobieta powinna decydować o swoim życiu i o swoim zdrowiu”. Autor tych słów nie doprecyzował, jakiego rodzaju „liberalizacja prawa antyaborcyjnego” zyskałaby jego poparcie, zdaje się więc, że każda – w tym ustawa legalizująca zabijanie dzieci nienarodzonych na życzenie kobiety (np. z powodu mogącej kolidować z macierzyństwem kariery zawodowej czy z innej równie albo bardziej błahej przyczyny). W tym miejscu wymaga jednak wyjaśnienia, że kandydat Trzaskowski pomylił pojęcia mówiąc – jako o obowiązującym – prawie antyaborcyjnym, zamiast o prawie chroniącym życie. Różnica tylko pozornie jest niewielka, a od osoby pretendującej do objęcia jednego z najważniejszych stanowisk państwowych wymagać można większej precyzji. W polskim systemie prawnym nie ma bowiem w ogóle miejsca na legalizację aborcji, przez którą powszechnie rozumie się intencjonalne zabicie dziecka na prenatalnym etapie rozwoju. Intencjonalne, czyli takie, które miało miejsce w szpitalu w Oleśnicy, dokonane pod pozorem ratowania zdrowia psychicznego matki dziecka. Czym innym jest bowiem prawna ochrona życia człowieka (w tym matki, ale też i dziecka – jako człowieka), a czym innym przyzwolenie na swobodne zabijanie określonej kategorii ludzi – w tym przypadku – dzieci przed urodzeniem.

O tym, że aborcja jest w Polsce bezprawna, przesądza już sam fakt, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym, co wyrażono w art. 2 Konstytucji RP, a ponadto, że jej obowiązkiem jest zapewnienie każdemu człowiekowi prawnej ochrony życia (art. 38 Konstytucji RP). Zresztą, nawet gdyby nie wpisano do Konstytucji art. 38, obowiązku stanowienia prawa chroniącego życie, a nie zapewniającego wolność jego odbierania (a więc takiego, o którym mówi Rafał Trzaskowski), wynika to z samej zasady demokratycznego państwa prawnego. Sprawa ta została przesądzona już w 1997 r., kiedy Trybunał Konstytucyjny pod przewodnictwem prof. Andrzeja Zolla wydał w dniu 28 maja 1997 r. orzeczenie w sprawie K 26/96. W orzeczeniu tym Trybunał wyjaśnił m.in., że „podstawowym przepisem, z którego należy wyprowadzać konstytucyjną ochronę życia ludzkiego, jest (…) w szczególności zasada demokratycznego państwa prawnego. (…) Jeżeli treścią zasady państwa prawa jest zespół podstawowych dyrektyw wyprowadzanych z istoty demokratycznie stanowionego prawa, a gwarantujących minimum jego sprawiedliwości, to pierwszą taką dyrektywą musi być respektowanie w państwie prawa wartości, bez której wykluczona jest wszelka podmiotowość prawna, tj. życia ludzkiego od początków jego powstania. Demokratyczne państwo prawa jako naczelną wartość stawia człowieka i dobra dla niego najcenniejsze. Dobrem takim jest życie, które w demokratycznym państwie prawa musi pozostawać pod ochroną konstytucyjną w każdym stadium jego rozwoju”. Warto odnotować, że orzeczenie to pozostaje nadal aktualne, ponadto przez lata było punktem odniesienia dla innych, kolejnych składów orzekających Trybunału Konstytucyjnego, w tym w roku 2008 (wyrok TK z 30.09.2007 r. w sprawie K 44/07) czy ostatnio w roku 2020 (wyrok TK z 22.10.2020 r. w sprawie K 1/20). Obowiązkiem państwa demokratycznego jest zatem ochrona życia ludzkiego na każdym etapie rozwoju i takie podejście – szanujące podstawowe wartości społeczeństw cywilizowanych i wyrażające troskę o demografię kraju – stanowi przejaw zdrowego rozsądku.

Ustawa aborcyjna, czyli… niekonstytucyjna

W świetle obowiązujących przepisów Konstytucji, ustawa, która, zgodnie z obietnicą Rafała Trzaskowskiego, ograniczałaby prawną ochronę życia ludzkiego, byłaby z góry niekonstytucyjna. Przy czym warto wiedzieć, że Prezydent RP, czy tym bardziej kandydat na to stanowisko, nie ma kompetencji do interpretacji przepisów Konstytucji. Kompetencje takie ma natomiast Trybunał Konstytucyjny i, jak wspomniałam, organ ten już przesądził i wielokrotnie potwierdził, że życie ludzkie stanowi wartość konstytucyjną i musi w Polsce podlegać ochronie prawnej od chwili poczęcia. Istotą takiej ochrony jest właśnie to, że prawo niższego rzędu – aktualnie ustawa z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz ustawa z 6 czerwca 1997 r. kodeks karny – określają jedynie poszczególne wyjątki od tej zasady oraz sankcje w przypadku przekroczenia tak zakreślonych granic. Natomiast przyjęcie i podpisanie (jako prezydent) ustawy sprzecznej z wyrażoną wprost w Konstytucji i sprecyzowaną w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasadą prawnej ochrony życia, kłóci się także z konstytucyjną zasadą państwa prawa. Tego rodzaju obietnice kandydata na urząd Prezydenta RP szokują tym bardziej, że, zgodnie z art. 126 ust. 2 naszej ustawy zasadniczej, obowiązkiem Prezydenta Rzeczypospolitej jest czuwanie nad przestrzeganiem przepisów Konstytucji, w świetle czego nie może być mowy o inicjowaniu aktów prawnych jawnie z nią sprzecznych. Każdy stający do wyborów kandydat zapewne o tym wie. A przynajmniej powinien wiedzieć.

„Zero tolerancji dla przestępczości”

Gdyby więc Rafał Trzaskowski rzeczywiście kierował się zdrowym rozsądkiem w kampanii wyborczej, obiecywałby rozwiązania prorodzinne, mające ponadto szanse podźwignąć naszą demografię z zapaści, zamiast częstować wyborców populistycznymi, lecz pustymi w swojej treści hasłami w stylu „moje ciało, mój wybór”. Tego należy oczekiwać od racjonalnego prawodawcy, a nie realizacji postulatów, które kiedyś „obiecało się” garstce hałaśliwych aktywistów.

Na koniec muszę jednak przyznać, że w planie Rafała Trzaskowskiego określonym jako „zdrowy rozsądek w życiu społecznym” pojawiła się także pewna „zdrowa” obietnica: „zero tolerancji dla przestępczości”. I ta deklaracja napawa optymizmem. W końcu tyle czasu każe się nam znosić nielegalną, zagrażającą życiu i zdrowiu kobiet działalność organizacji aborcyjnych, których aktywistki z uśmiechem na ustach dopuszczają się karalnego pomocnictwa w aborcji (art. 152 § 2 k.k.), lecz mimo tego pozostają bezkarne. Pamiętajmy więc, że obiecywane „zero tolerancji dla przestępczości”, to powinno być również zero tolerancji dla bezprawnego aktywizmu aborcyjnego.

R. pr. Katarzyna Gęsiak – dyrektor Centrum Prawa Medycznego i Bioetyki Ordo Iuris

Niedawno informowaliśmy o naszej akcji rozpowszechniania ulotek i plakatów, w których przypominamy o wypowiedziach i konkretnych działaniach Rafała Trzaskowskiego i jego politycznego zaplecza, które jawnie uderza w ochronę życia, rodzinę, wolność słowa i wyznania oraz w polską suwerenność i nasze narodowe interesy. Nasza akcja tak rozwścieczyła Trzaskowskiego, że jego sztab zapowiedział… skierowanie sprawy do prokuratury!

Prokurator za informowanie?

Na kilka godzin przed rozpoczęciem ciszy wyborczej przed pierwszą turą wyborów prezydenckich, sztab Rafała Trzaskowskiego ogłosił, że zgłasza do prokuratury naszą ulotkę ujawniającą prawdziwe poglądy tego kandydata, ponieważ „Ordo Iuris prowadzi kampanię kłamstw”. Przewodnicząca sztabu Trzaskowskiego Wioletta Paprocka przemilczała jednak to, że ulotka nie jest zbiorem naszych opinii i ocen, ale cytatów z wypowiedzi własnych Rafała Trzaskowskiego z podpisanych przez niego dokumentów oraz wypowiedzi i dokumentów stworzonych przez jego polityczne zaplecze.

Ordo Iuris nie uczestniczy w kampanii żadnego kandydata. Jednak jako organizacja, do której celów statutowych należy „propagowanie w życiu publicznym i systemie prawnym kultury prawnej” – a zwłaszcza ochrony życia, rodziny i dziedzictwa narodowego – jesteśmy zobowiązani do przypomnienia poglądów i działań Rafała Trzaskowskiego oraz jego zaplecza politycznego w takich kluczowych obszarach, jak życie, rodzina, wiara, bezpieczeństwo i suwerenność.

Prawo do informowana o poglądach kandydatów na prezydenta – w tym prawo do odradzania oddania głosu na kandydata – należy do konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności obywatelskich, w tym wolności słowa i wolności udziału w demokratycznych wyborach. Te konstytucyjne zasady zostały potwierdzone również w Kodeksie Wyborczym, który w art. 106 par. 1 stwierdza, że „agitację wyborczą może prowadzić każdy komitet wyborczy i każdy wyborca”. Skoro zatem bezpośrednia agitacja wyborcza nie jest zastrzeżona dla komitetów wyborczych, to o ile bardziej wolno każdemu rzetelnie informować o wyrażanych publicznie poglądach danego kandydata i jego zaplecza!

Proszę sobie wyobrazić analogiczną sytuację – TVN emituje program, w którym przytacza szereg cytatów z Karola Nawrockiego, które kandydat na prezydenta chciałby przemilczeć w kampanii, a jego sztab reaguje na to zgłoszeniem stacji do prokuratury za niedopuszczalną „kampanię kłamstw”. Jaka byłaby reakcja lewicowych mediów? Kontrkandydat Rafała Trzaskowskiego zostałby przez nie oskarżony o próbę cenzury.

W tej sprawie nie ulega wątpliwości, że atak na Ordo Iuris i naszą ulotkę ma odciągnąć uwagę od skandalu kampanii „profrekwencyjnej” prowadzonej z zaangażowaniem wolontariuszy organizacji „Akcja Demokracja”, która była w istocie kampanią na rzecz Rafała Trzaskowskiego. W tym przypadku nie było problemem samo prowadzenie kampanii na rzecz kandydata, ale podnoszone przez media podejrzenie, że kampania ta była finansowana ze środków zagranicznych.

W naszym przypadku finansowanie jest jasne – koszt druku ulotek i ich wysyłka pokrywane są z dobrowolnych darowizn przekazywanych na ten cel przez samych zainteresowanych wyborców.

Wybory najwyższej wagi

Wynik pierwszej tury wyborów prezydenckich pokazuje, że mamy olbrzymią szansę, aby Rafał Trzaskowski 1 czerwca nie został Prezydentem RP. Musimy ją wykorzystać, uświadamiając jak największą liczbę Polaków na temat jego prawdziwych poglądów, które próbuje ukryć w kampanii.

Wielu wyborców konserwatywnych kandydatów, którzy nie weszli do drugiej tury, może być zniechęconych do innych polityków i w związku z tym rozważać zbojkotowanie wyborów prezydenckich. Każdy z nas zna pewnie kilka takich osób.

Dotrzyjmy do nich i pokażmy im, jak będzie wyglądać Polska, którą zbudują nam Tusk z Trzaskowskim po ewentualnym zwycięstwie „uśmiechniętej Polski” w wyborach prezydenckich.

Paniczna reakcja sztabu Rafała Trzaskowskiego na naszą akcję pokazuje, że nasza praca ma wielki sens. Dzięki naszemu wspólnemu, masowemu zaangażowaniu możemy obronić Ojczyznę przed niegraniczoną władzą Donalda Tuska.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

Sąd zdecydował! Ksiądz Profesor Tadeusz Guz nie jest przestępcą. Bezpodstawne oskarżenie sformułowane przez Żydowskie Stowarzyszenie B’nai B’rith w Rzeczypospolitej Polskiej zostało poddane poważnej krytyce sądu, a kapłan nie trafi na 3 lata do więzienia za wykład wygłoszony w Domu Pielgrzyma Amicus.

Czym ks. prof. Guz naraził się żydowskiemu stowarzyszeniu?

W ubiegłym roku ks. prof. Tadeusz Guz padł ofiarą perfidnego ataku. Kapłan i wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego został oskarżony o „nawoływanie do nienawiści” przez Żydowskie Stowarzyszenie B’nai B’rith w Rzeczypospolitej Polskiej. Jego wina polegać miała na wygłoszeniu wykładu podczas promocji książki „Zbawienie bierze początek od Żydów”, wydanej przez wydawnictwo sióstr Loretanek.

Cały wykład był pełen szacunku dla oczywistej roli żydów i judaizmu w historii zbawienia. Poznanie całości nagrania jednoznacznie pokazuje, że w wystąpieniu oskarżonego kapłana nie ma żadnych treści nawołujących do nienawiści. Zarzut oskarżycieli dotyczy wątku, który podczas długiego wykładu zajął zaledwie parę minut. Na zakończenie swego wystąpienia, ks. prof. Tadeusz Guz dygresyjnie rozważał źródła antysemityzmu arabskiego i europejskiego. Przywołał przy tym okoliczność, że sądy I Rzeczpospolitej prawomocnie skazywały Żydów „za mordy rytualne”. To ten fragment stał się istotą oskarżeń, był badany przez prokuraturę i Rzecznika Dyscyplinarnego KUL. 

Najpierw ukarania ks. prof. Tadeusza Guza zażądali przedstawiciele Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów. KUL – macierzysta uczelnia Księdza Profesora – wszczął wskutek zawiadomienia postępowanie wyjaśniające. Jednak po dokładnym zbadaniu sprawy profesorska komisja dyscyplinarna stwierdziła w październiku 2020 r., że nie doszło do złamania zasad obowiązujących nauczycieli akademickich. Sprawa trafiła także do prokuratury, która również nie dopatrzyła się w słowach ks. Guza „nawoływania do nienawiści”. Oskarżyciele nie odpuszczali i odwoływali się od wszystkich korzystnych dla Księdza Profesora decyzji. Nieskutecznie.

Wtedy bezpośrednio do ataku przystąpiło Żydowskie Stowarzyszenie B’nai B’rith. Zastępując prokuratora, sięgnęło po instytucję subsydiarnego aktu oskarżenia i samo skierowało sprawę do sądu.

Oskarżyciele domagali się dla duchownego kary więzienia! Ale i tego było im za mało. Żądali także ukarania… rzecznika dyscyplinarnego KUL i wszystkich profesorów z komisji dyscyplinarnej uczelni. Dlaczego? Bo ci nie dopatrzyli się w wypowiedziach ks. Guza żadnego „nawoływania do nienawiści”. W przedziwnej logice oskarżycieli umorzenie postępowania dyscyplinarnego było równoznaczne z… pochwałą przestępstwa „nawoływania do nienawiści”. Ciekawe, że nie posunęli się jednak do oskarżenia prokuratorów, którzy też nie dopatrzyli się w wykładzie ks. prof. Guza przestępstwa i nie prowadzili sprawy z oskarżenia publicznego…

Prawnicy Ordo Iuris stają w obronie ks. prof. Guza

Gdy ks. prof. Guz przyjechał do Ordo Iuris z prośbą o pomoc, nie miałem wątpliwości, że musimy udzielić mu wsparcia.

Gdyby Instytut odmówił pomocy, przykładne ukaranie kapłana i naukowca utorowałoby drogę do likwidacji wolności słowa, wolności myśli i wolności akademickiej w Polsce. Co więcej, potwierdzenie absurdalnego założenia, że twórcy treści internetowych powinni odpowiadać karnie za opublikowane pod swoimi postami czy nagraniami komentarze mogłoby doprowadzić do tego, że do więzienia mógłby trafić każdy z nas.

Podjęcie się przez nas obrony ks. prof. Guza wiązało się ze szczególnym ryzykiem. Przeciwnik chciał bowiem ze swej prawnie beznadziejnej sprawy uczynić… głośną batalię z „polskim antysemityzmem” przypisanym stereotypowo katolikom. W ten sposób obrona ks. prof. Guza miała stać się niemożliwa, a wszelka obrona wolności słowa mogła być potraktowana na równi z rzekomą zbrodnią „mowy nienawiści” samego kapłana. Przestrogą dla nas i dla wszystkich obrońców kapłana było objęcie aktem oskarżenia członków uczelnianej komisji dyscyplinarnej.

Nie daliśmy się jednak zastraszyć. Prawnicy Ordo Iuris skierowali do warszawskiego sądu rejonowego wniosek u umorzenie postępowania. W uzasadnieniu wniosku przywołaliśmy treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 25 lutego 2014 roku, w którym TK podkreślił, że „nawoływanie do nienawiści” jest pojęciem nieokreślonym i nieostrym, w związku z czym nie można go interpretować w sposób rozszerzający. Przypomnieliśmy także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2011 r., gdzie wskazano jednoznacznie, że „nawoływania do nienawiści” nie można rozumieć jako wywołania w kimś uczuć dezaprobaty, antypatii, uprzedzenia czy niechęci. Wymagany jest konkretny zamiar sprawcy, zmierzającego do wzbudzenia w słuchaczach najsilniejszej negatywnej emocji na tle różnic religijnych czy etnicznych.

Sąd po stronie wolności słowa

Kilka miesięcy temu informowaliśmy już o tym, że profesorowie KUL zostali uwolnieni od zarzutów. Cieszę się, że dzisiaj mogę podzielić się kolejnymi, doskonałymi wiadomościami.

W sprawie oskarżenia przeciwko ks. prof. Guzowi odnieśliśmy druzgocące zwycięstwo!

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie uwzględnił w całości nasz wniosek o umorzenie postępowania, podkreślając w uzasadnieniu absurdalność zarzutów i to, że wypowiedź, za którą ks. Guz został oskarżony o „nawoływanie do nienawiści” została wyjęta z kontekstu trwającego prawie 3 godziny wykładu. Sąd podkreślił przy tym wagę konstytucyjnej wolności słowa, wskazując, że przyjęcie odmiennych wniosków prowadziłoby do przywrócenia powszechnej cenzury. Dodatkowo sąd podkreślił, że wypowiedź oskarżonego stanowiła jego ocenę określonego zjawiska historycznego, przybierając formę dyskusji. Miejsce zaś w którym wypowiedź została wygłoszona było dla takiej dyskusji właściwe.

Sąd przyznał też słuszność naszemu stanowisku w zakresie zamiaru oraz konieczności oddziaływania na psychikę w określonym celu i zdecydowanie odrzucił tezę oskarżycieli, o tym, że autor wykładu mógłby odpowiadać za komentarze anonimowych użytkowników internetu.

Sąd na nasz wniosek odstąpił od zwykłego procesu i po prostu umorzył sprawę jako całkowicie bezzasadną. Tak szybkie i zdecydowanie rozstrzygnięcie zdarza się rzadko i dotyczy jedynie wyssanych z palca zarzutów. Za naszą radą, sąd mógł jednak oprzeć się po części na ustaleniach profesorów KUL, a po części podzielić ocenę sprawy wyrażoną przez prokuratora. Szczególnie ucieszyło mnie, że oskarżyciele zostali obciążeni kosztami postępowania. Chociaż w polskim systemie prawnym to jedynie drobne kwoty, to jednak ich zapłata będzie ważnym symbolem.

Tylko razem możemy obronić wolność słowa

Przed nami prawdopodobne zażalenie oskarżycieli, którzy będą żądać uchylenia decyzji sądu. Nie wykluczam, że ich celem jest po prostu psychiczne i finansowe zagnębienie Księdza Profesora. Trafili jednak na twardego przeciwnika z oddanymi sprawie prawnikami, a do tego z zapleczem gotowych do wsparcia Przyjaciół i Darczyńców Ordo Iuris. I tego czynnika w swoich kalkulacjach mogli nie przewidzieć.

Podziękowania od ks. Guza za pomoc prawników Ordo Iuris, jakie otrzymaliśmy po umorzeniu sprawy, przekazuję oczywiście na ręce wszystkich naszych Przyjaciół i Darczyńców, bez których nie moglibyśmy świadczyć bezpłatnej pomocy prawnej ofiarom cenzury.

To dzięki Darczyńcom i Przyjaciołom możemy budować skuteczny i odważny zespół prawników, gotowych występować w najtrudniejszych sprawach oraz zdolnych przyjmować na siebie ataki ze strony potężnych przeciwników. Bez tej odwagi i skuteczności nie moglibyśmy walczyć o prawdę i sprawiedliwość.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

• Podczas gdy polskie „feministki” fetują otwarcie „przychodni” aborcyjnej w Warszawie, amerykańscy naukowcy biją na alarm wskazując na zagrożenie jakie środki poronne niosą dla życia i zdrowia kobiet.

• Nasze „organizacje prokobiece” wciąż dumnie niosą na sztandarach swobodny dostęp do aborcji farmakologicznej. Natomiast za oceanem, po latach takiej swobody, wniosek jest jeden: kobiety zasługują na coś lepszego niż pigułka aborcyjna.

Aborcja farmakologiczna: dwie narracje

Amerykańskie Ethics and Public Policy Center opublikowało wyniki badań dotyczących szkodliwości pigułki wczesnoporonnej dla kobiet. Okazuje się, że ich stosowanie może pociągnąć za sobą znacznie gorsze konsekwencje, niż wskazywali to producenci tych środków.

Polskę z kolei nie tak dawno rozgrzewał spór o dostępność tzw. tabletki „dzień po”, czyli farmakologicznego środka wczesnoporonnego. Część społeczeństwa, gorliwie przekonywana przez wszelkiej maści organizacje przedstawiające się jako „feministyczne” i „prokobiece”, utrzymywała wówczas, że środki takie jak „ellaOne” (tabletka zawierająca octan uliprystaliu, czyli środek działający jak mifepriston - substancja pigułki aborcyjnej RU486 – zabijająca dziecko nawet do 63. dnia ciąży) są całkowicie bezpieczne i powinny być powszechnie dostępne.

Lobby aborcyjne bez wątpienia tryumfowało, gdy w 2015 r. prawo w Polsce zaczęło dopuszczać sprzedaż środka "EllaOne" bez recepty. Dopiero ustawą z dnia 25 maja 2021 r. przywrócono kontrolę lekarską nad sprzedażą preparatu – tabletki poronne nie są już dostępne w Polsce bez recepty. Warto jednak pochylić się jeszcze raz nad kwestią bezpieczeństwa aborcji farmakologicznej, która wciąż przez środowiska proaborcyjne przedstawiana jest jako „bezpieczna”, zaś środowiska pro-life konsekwentnie zwracają uwagę na to, że środki poronne szkodliwe są także dla samej matki.

Nowe badania EPPC

Spór dotyczący bezpieczeństwa kobiet, które decydują się na przyjęcie tabletki aborcyjnej wydaje się jednak zmierzać ku końcowi. Amerykańskie Ethics and Public Policy Center (EPPC) opublikowało wyniki badań, które zaskoczyły chyba nawet samych naukowców.

Jak wskazano w opublikowanym przez autorów badania artykule, rzeczywisty wskaźnik poważnych zdarzeń niepożądanych po aborcji z użyciem mifepristonu jest co najmniej 22 razy wyższy niż sumaryczny wskaźnik „mniej niż 0,5%” w badaniach klinicznych, podany na etykiecie leku. Różnica pomiędzy deklarowanymi przez producenta zagrożeniami dla życia i zdrowia kobiet („mniej niż 0,5%”) a rzeczywistością jest tak wielka, że obrona swobody przyjmowania tego typu środków wydaje się być już całkowicie niemożliwa.

Istotnym czynnikiem jest oczywiście metodologia badania. I, co ciekawe, w tym wypadku metodologia wskazuje, że wyniki mogą być (i raczej na pewno są) niedoszacowane. Oznacza to, że kobiet, które po przyjęciu środka poronnego doświadczyły poważnych konsekwencji medycznych jest jeszcze więcej. Nie ma natomiast możliwości, by podane wyniki były przeszacowane, bowiem badanie opiera się na analizie danych z bazy danych roszczeń ubezpieczeniowych wszystkich płatników w USA, która obejmuje 865 727 przepisanych aborcji mifepristonem w latach 2017-2023. U 10,93 procent kobiet w ciągu 45 dni po aborcji mifepristonem występuje sepsa, infekcja, krwotok lub inne poważne lub zagrażające życiu zdarzenia niepożądane, co znacznie przekracza sumaryczną liczbę „mniej niż 0,5 procent” deklarowaną na ulotce leku.

Dlaczego wyniki badania mogą wciąż nie odzwierciedlać rzeczywistej skali problemu? Są to dane pozyskane od ubezpieczycieli, stanowiące sumę zgłoszonych zdarzeń. Nie każdy jednak do przeprowadzonej aborcji się przyznaje i nie każdy decyduje się na zgłoszenie jej konsekwencji do ubezpieczyciela. W USA brak takiego zgłoszenia jest wysoce prawdopodobny, bowiem aborcja z użyciem mifepristonu wymaga tam obecnie zaledwie jednej wizyty telemedycznej u dowolnego uprawnionego pracownika służby zdrowia (niekoniecznie lekarza), a kobieta może samodzielnie podawać sobie leki zakupione w aptece wysyłkowej. Co więcej, lekarz przepisujący lek nie musi zgłaszać żadnych zdarzeń niepożądanych, chyba że wie, iż pacjent zmarł. W danych dotyczących roszczeń ubezpieczeniowych nie uwzględniono również przypadków, które zakończyły się śmiercią kobiety. Autorzy badania zamierzają zająć się tą kwestią w swojej kolejnej publikacji.

Aborcyjna „przychodnia” w Warszawie

Opublikowane z końcem kwietnia 2025 r. wyniki wspomnianego badania korelują czasowo z otwarciem w marcu tego roku „przychodni” aborcyjnej w Warszawie. Środowiska określające się jako „feministyczne” i „prokobiece” hucznie świętowały uruchomienie przybytku, w którym służą radą i pomocą w zabiciu poczętego dziecka. Ich przekaz jest okrutny i zarazem bardzo prosty: kobieta może decydować o życiu i śmierci swego dziecka. Zachęcają przy tym do korzystania właśnie z aborcji farmakologicznej, oferując instruktaż oraz pomoc w „zorganizowaniu” środków poronnych. Konsekwencje zdrowotne dla matki? Tutaj odpowiedź jest już jedna: w razie problemów zgłoś się do szpitala i pamiętaj, że aborcja wykonana przez matkę jest legalna. Brak empatii, prawdziwego wsparcia i opieki (w tym psychologicznej), brak szacunku dla życia i zdrowia (tak matki, jak i dziecka) biją po oczach. I nawet jeśli kobieta, która sięgnie po tabletki poronne przeczyta załączoną do nich ulotkę, to dziś wiemy już, że ostrzeżenie o skutkach ubocznych jest kolejną zastawioną na nią pułapką. 

Apel badaczy

Autorzy badania dotyczącego tabletek aborcyjnych i ich wpływu na zdrowie kobiet biją na alarm i postulują natychmiastowe przywrócenie w USA wcześniejszych, silniejszych protokołów bezpieczeństwa pacjenta. Wskazują, że oryginalna ulotka leku z 2000 r. wymagała, aby był „podawany wyłącznie w klinice, gabinecie lekarskim lub szpitalu, przez lekarza lub pod jego nadzorem”, przy czym lekarze musza być w stanie „zapewnić pacjentowi dostęp do placówek medycznych wyposażonych w transfuzje krwi i resuscytację”.

Wymogi te, pod wpływem sytuacji politycznej były z czasem łagodzone – jak widać po danych zgromadzonych w bazach ubezpieczycieli – niesłusznie. Dlatego EPPC wskazuje na konieczność wdrożenia odpowiedzialności lekarzy za zdrowie kobiet, które przyjmują mifepriston pod ich opieką, a także postuluje wprowadzenie nakazu pełnego raportowania jego skutków ubocznych. Autorzy badania apelują o ponowne zbadanie bezpieczeństwa tabletek poronnych i, w oparciu o obiektywne kryteria, ponowne rozważenie ich zatwierdzenia i dopuszczenia do obrotu. „Kobiety zasługują na coś lepszego niż pigułka aborcyjna” – tym mocnym zdaniem autorzy badania kończą swój artykuł.

Czy tabletki poronne są bezpieczne?

Przytoczone wyżej badanie jasno wskazuje, że środki służące do aborcji farmakologicznej nie są bezpieczne – co najmniej u 10,93 procent kobiet w ciągu 45 dni po aborcji mifepristonem występuje sepsa, infekcja, krwotok lub inne poważne lub zagrażające życiu zdarzenia niepożądane. Wskaźnik ten jest bardzo wysoki, zwłaszcza, gdy porównamy go z deklaracjami producenta („mniej niż 0,5 %”). Pamiętać też trzeba, że „co najmniej” oznacza, że przypadków tych jest więcej.

Omawiane badanie dotyczyło pacjentek w USA, jednakże w Polsce również środki tego typu są niestety stosowane. O tym, że – wbrew zapewnieniom lobby aborcyjnego i rzekomych „organizacji prokobiecych” – stanowią one zagrożenie dla życia i zdrowia kobiet mówi się od lat. Sygnalizował to także wielokrotnie Instytut Ordo Iuris.

Tabletki wczesnoporonne wpływają na układ hormonalny i stan zdrowia kobiety. Mogą powodować rozregulowanie cyklu miesiączkowego i problemy z płodnością w przyszłości. Stosowanie tabletek poronnych wiąże się też z możliwością wystąpienia skutków ubocznych, takich jak np. bóle brzucha, nadmierne krwawienie, problemy z funkcjonowaniem układu pokarmowego, zaburzenia nastroju, zaburzenia koncentracji, bóle głowy, mdłości i wymioty, bolesne miesiączkowanie i zmęczenie. Literatura medyczna wskazuje na przypadki, w których kobiety przyjmujące pigułki poronne musiały poddać się hospitalizacji lub – wskutek wykrwawienia – zmarły.

Szansa na zmiany

Wbrew pozorom, dane przedstawione przez autorów badania mogą stanowić bardzo potężne narzędzie nie tylko do walki z lobby aborcyjnym, ale także wpłynąć na kształt światowej polityki lekowej.

Od 2019 r. mifepriston znajduje się na liście leków podstawowych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), obejmującej „najskuteczniejsze, najbezpieczniejsze i najbardziej opłacalne leki na priorytetowe schorzenia”. Aktualizacja listy z 2019 r. usunęła również poprzednie zastrzeżenie, że pigułka aborcyjna wymaga „ścisłego nadzoru lekarskiego”.

Zmianę tę uzasadniano badaniami klinicznymi na które producent powoływał się w ulotce, czyli rzekome „mniej niż 0,5%” przypadków zdarzeń niepożądanych. Dziś jednak wiemy już, że dane te skrajnie nie odpowiadają rzeczywistości. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę fakt, że badanie opublikowane przez EPCC przeprowadzono analizując dane z USA – objęło ono zatem kobiety doświadczające poważnych powikłań w państwie, gdzie szpitale, kliniki i wykwalifikowani lekarze są stosunkowo liczni. Aborcja farmakologiczna jest natomiast rozpowszechniana, czy wręcz promowana, na całym świecie, w tym w wielu biedniejszych, rozwijających się krajach, gdzie wskaźnik zgonów w czasie ciąży i porodu jest znacznie wyższy. Przyczyny są tożsame także przy aborcji (w tym farmakologicznej): krwawienia i infekcje. Należy się zatem spodziewać, że wskaźnik tych powikłań po zażyciu środka poronnego w państwach mniej rozwiniętych jest jeszcze wyższy.

Jeżeli dojdzie do ponownej oceny zagrożeń związanych z mifepristonem w USA, może okazać się, że wnioski płynące z tej oceny wpłyną także na to, czy środek ten będzie nadal akceptowany (albo sposób jego dopuszczalności do użycia) w innych państwach na świecie. Należy się także spodziewać, że do przeprowadzenia ponownych badań klinicznych zmuszony zostanie sam producent tabletek aborcyjnych. Podważenie dotychczas podawanych przez producenta statystyk i podjęcie kroków weryfikujących bezpieczeństwo tabletki poronnej w pewnym momencie będzie musiało także znaleźć odzwierciedlenie w rekomendacjach WHO i liście „leków podstawowych”.

Pozostaje mieć nadzieję, że dzień, w którym ten niebezpieczny dla życia i zdrowia, zarówno kobiet jak i ich nienarodzonych dzieci, środek zniknie z listy „leków” nadejdzie prędzej niż później.

Anna Kubacka – analityk Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris

Po ponad 3 latach negocjacji, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zakończyła prace nad projektem traktatu antypandemicznego. Zostanie poddany pod głosowanie i najprawdopodobniej przyjęty podczas 78. sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia, która odbędzie się w dniach 19-27 maja w szwajcarskiej Genewie. Dzięki naszym systematycznym wysiłkom i globalnej koalicji projekt ma już nie obejmować przejmowania krajowej suwerenności w zakresie przeciwdziałania pandemiom. WHO nie będzie zatem mogło ponad naszymi głowami zamykać kościołów, szkół, zakładów pracy, sklepów i szpitali, nakazywać masowych szczepień ani paraliżować gospodarki świata arbitralnymi decyzjami swoich ekspertów.

Czy WHO wycofa się z ataku na suwerenność narodów?

Traktat WHO miał być finalnie gotowy już w czerwcu ubiegłego roku, ale dzięki konsekwencji i nieustępliwości obrońców suwerenności, udało się wówczas doprowadzić do zerwania negocjacji. Teraz dokument może zostać przyjęty, ale wiele wskazuje na to, że – dzięki zaangażowaniu Ordo Iuris i sprzymierzonych organizacji z całego świata, które inspirowały rządy do obrony suwerenności – finalna wersja traktatu będzie pozbawiona najbardziej kontrowersyjnych przepisów.

Choć ostateczny tekst traktatu nadal nie został opublikowany, to w komunikacie, w którym WHO poinformowało o zakończeniu negocjacji, zapewniono bardzo jednoznacznie, że „żadne z postanowień projektu umowy nie może być interpretowane jako dające Światowej Organizacji Zdrowia jakiekolwiek uprawnienia do kierowania, nakazywania, zmieniania lub określania krajowych przepisów i polityk lub nakazywania państwom podejmowania konkretnych działań, takich jak zakazywanie podróży, nakładanie przymusu szczepień, środków terapeutycznych lub diagnostycznych czy implementowanie lockdownów”.

Urzędnicy WHO uginają się pod presją obrońców suwerenności

Jeśli komunikat na stronie WHO znajdzie swoje potwierdzenie w samym tekście traktatu, będziemy mogli niewątpliwie mówić o dużym sukcesie ruchu oporu obrońców suwerenności. Gdy w marcu 2022 roku po raz pierwszy informowaliśmy o rozpoczęciu negocjacji, podstawowym założeniem zapowiadanego dokumentu było przekazanie WHO kompetencji do ustalania jednej – wspólnej dla całego świata – strategii walki z epidemią. Wiążący charakter umowy sprawiłby, że o wprowadzaniu przymusu szczepień czy niszczących gospodarki krajowe restrykcji decydowaliby de facto niewybieralni w demokratycznych procedurach urzędnicy – ponad głowami narodów świata.

Jako organizacja ze statusem konsultacyjnym w ONZ, mogliśmy wnikliwie monitorować i analizować prace WHO. Współtworzyliśmy koalicję obrońców suwerenności z całego świata. Uruchomiliśmy międzynarodową petycję w dziewięciu językach. Nasi eksperci przygotowywali analizy każdej kolejnej wersji traktatu. Rozbrajaliśmy mity, alarmowaliśmy o faktycznych zagrożeniach. Uczestniczyliśmy w konsultacjach i wysłuchaniach publicznych WHO, wysyłaliśmy memoranda i analizy prawne do polityków z całego świata. Nasze ekspertyzy były przywoływane i wykorzystywane.

Gdy po raz pierwszy informowaliśmy o rozpoczęciu negocjacji, temat był w mediach całkowicie przemilczany. Ale dzięki systematycznej, konsekwentnej pracy ekspertów Ordo Iuris i naszych zagranicznych partnerów, o zagrożeniach związanych z przyjęciem traktatu antypandemicznego WHO usłyszano na całym świecie, a Światowa Organizacja Zdrowia została zmuszona d znacznych ustępstw wobec swoich pierwotnych planów.

Traktat pandemiczny przyjęty już w przyszłym tygodniu? Czas na wielką mobilizację!

To jednak nie koniec naszej walki przeciwko traktatowi WHO i ograniczaniu polskiej suwerenności. Wręcz przeciwnie!

Jako, że na stronach WHO nadal nie opublikowano finalnej wersji traktatu, opieramy się na razie tylko na komunikacie prasowym, informującym o zakończeniu negocjacji. Nadal musimy być zatem gotowi na najgorsze – czyli na to, że treść finalnej wersji traktatu po prostu nie będzie zgodna ze wspomnianym komunikatem.

Dlatego w najbliższych dniach nasi eksperci będą codziennie sprawdzać, czy na stronie nie pojawił się finalny dokument. Gdy tylko to się stanie, natychmiast zabierzemy się za jego analizę i poinformujemy opinię publiczną, decydentów i naszych partnerów z zagranicy o ewentualnych zagrożeniach, związanych z przyjęciem dokumentu. Najbliższe dni będą wymagały od nas wyjątkowej mobilizacji, bo to właśnie teraz nadchodzi punkt kulminacyjny ostatnich trzech lat naszej niestrudzonej walki o polską suwerenność, którą chcą dziś ograniczać międzynarodowe organizacje takie jak WHO, które za zamkniętymi drzwiami – w oderwaniu od demokratycznych procedur i woli narodów – chcą narzucać państwom decyzje, kluczowe dla życia każdego z nas.

Parlament Europejski za poprawkami do Międzynarodowym Przepisów Zdrowotnych

O tym, jak ważne będzie monitorowanie prac WHO w najbliższych dniach świadczy także to, co wydarzyło się w ubiegłym roku. Gdy obrońcy suwerenności świętowali w czerwcu 2024 r. zerwanie negocjacji traktatu pandemicznego, Światowa Organizacja Zdrowia poinformowała jednocześnie, że w tym samym czasie przyjęto poprawki do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych, w których mowa była między innymi o zwalczania niezdefiniowanej „dezinformacji”. Biorąc pod uwagę niedawne wyznanie szefa Facebooka Marka Zuckerberga, który przyznał, że w czasie pandemii administracja prezydenta Bidena przymuszała go do cenzurowania informacji na temat potencjalnej szkodliwości szczepień czy nieskuteczności wprowadzanych restrykcji, obawiam się, że ową „dezinformacją” będzie wszystko, co zaburza oficjalną narrację globalistów.

W ubiegłym tygodniu Parlament Europejski zdecydowaną większością głosów poparł projekt decyzji Rady, upoważniającej państwa członkowskie do przyjęcia – w interesie Unii Europejskiej – poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych.

Biorąc pod uwagę brak transparentności, korupcjogenny system finansowania i kolejne promujące aborcję czy ideologię gender dokumenty przyjmowane przez Światową Organizację Zdrowia, nic dziwnego, że państwa członkowskie ograniczają finansowanie WHO lub po prostu z niej występują.

Opuszczenie WHO przez Stany Zjednoczone (będące wcześniej jej największym sponsorem) było jedną z pierwszych decyzji Prezydenta Donalda Trumpa. Podobną decyzję podjął Prezydent Argentyny Javier Milei. W Polsce do wystąpienia z WHO wzywają politycy Konfederacji, którzy złożyli w Sejmie projekt ustawy „o wystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej ze Światowej Organizacji Zdrowia”.

Aborcja, edukacja seksualna i niejasne finansowanie. Raport Ordo Iuris na temat WHO

Przypadająca na lipiec 2026 roku 80. rocznica podpisania aktu założycielskiego WHO, czyli Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia jest doskonałym momentem, by podjąć się próby podsumowania kilkudziesięciu lat działalności WHO i rozpoczęcia merytorycznej debaty publicznej na temat reformowania lub po prostu opuszczenia tej organizacji przez Polskę.

Dlatego też nasi eksperci od kilku tygodni pracowali nad kompleksowym raportem na temat WHO, w którym przedstawiamy rys historyczny i genezę powstania Światowej Organizacji Zdrowia, omawiamy jej strukturę, sposób funkcjonowania oraz liczne kontrowersje, związane z jej działalnością.

W raporcie przywołujemy dokumenty, w których eksperci WHO zalecali całkowitą dekryminalizację aborcji na każdym etapie ciąży czy ograniczanie zastosowania klauzuli sumienia lekarzy. Zalecenia WHO dotyczące aborcji postulują wprowadzenie dużo bardziej radykalnie proaborcyjnych rozwiązań niż te, które funkcjonują w zdecydowanej większości krajów Zachodu, gdzie aborcja i tak jest dostępna „na życzenie”.

Przypominamy treść niesławnych standardów WHO odnoszących się do edukacji seksualnej dzieci czy mniej znane „Międzynarodowe wytyczne techniczne dotyczące edukacji seksualnej”, gdzie również rekomendowano nauczanie dzieci w szkołach podstawowych o masturbacji, „homofobii”, „transfobii” i tożsamości płciowej.

Wspominamy także o licznych kontrowersjach związanych z finansowaniem WHO. Wśród głównych sponsorów Światowej Organizacji Zdrowia znajdują się bowiem fundacje i organizację, lobbujące za aborcją, antykoncepcją i wulgarną edukacją seksualną, organizacje promujące szczepienia czy… Chińska Republika Ludowa.

W podsumowaniu podkreślamy potrzebę gruntownej reformy Światowej Organizacji Zdrowia, która mogłaby się sprowadzać do wzmocnienia pozycji państw członkowskich w strukturze WHO, jasnego określenia zasad jej finansowania oraz wyznaczenia ścisłego zakresu jej kompetencji.

Raport zaprezentujemy na konferencji prasowej, którą zorganizujemy w najbliższy poniedziałek (czyli już w trakcie trwania 78. sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia), by nagłośnić prawdę o WHO w tym kluczowym momencie. Na podstawie głównych tez raportu, przygotujemy także krótki anglojęzyczny artykuł, który opublikujemy na stronie założonego przez nas w ubiegłym roku Citizens Against Global Governance i rozpowszechnimy go wśród naszych zagranicznych partnerów.

Liczymy na to, że nasz raport może się okazać kluczowym źródłem usystematyzowanej wiedzy na temat WHO w ramach rozpoczynającej się debaty publicznej na temat potencjalnego opuszczenia WHO przez Polskę i otworzy oczy tych, którzy nie dostrzegają dziś zagrożeń dla Polski, związanych z funkcjonowaniem tej organizacji.

Opuszczenie WHO przez Stany Zjednoczone i Argentynę, zerwanie negocjacji w sprawie traktatu pandemicznego w ubiegłym roku czy rezygnacja z jego najbardziej kontrowersyjnych pierwotnych założeń pokazuje, że nasza praca ma sens. Monitorowanie, analizowanie i nagłaśnianie zagrożeń związanych z działalnością Światowej Organizacji Zdrowia i innych podobnych organizacji międzynarodowych może mieć realny wpływ na pracę tych organów – i w konsekwencji – na życie każdego z nas.

Po raz kolejny widać wyraźnie, że wspólnie możemy zmieniać świat.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

• Komisja Europejska proponuje nowe rozporządzenie mające usprawnić system deportacji nielegalnych imigrantów w Unii Europejskiej.

•  Projekt przewiduje m.in. wprowadzenie Europejskiego Nakazu Powrotu, zaostrzenie sankcji za brak współpracy z urzędem imigracyjnym oraz tworzenie ośrodków deportacyjnych poza UE.

• Mimo nowych rozwiązań, kluczowe problemy – masowy napływ imigrantów, niska skuteczność deportacji i przeciążenie systemu azylowego – nadal pozostają nierozwiązane.

• Czy proponowane zmiany okażą się realnym narzędziem kontroli migracji, czy tylko kolejną próbą, która zawiedzie z powodu przepisów uniemożliwiających szybkie działanie?

Próba rozwiązania kryzysu migracyjnego

Komisja Europejska przedstawiła projekt nowego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady regulującego zasady wydalania nielegalnych imigrantów przebywających w państwach członkowskich UE. Projekt przewiduje m.in. łatwiejsze uznawanie decyzji deportacyjnych między państwami członkowskimi oraz surowsze zasady współpracy cudzoziemców z urzędami imigracyjnymi. Choć dokument zawiera rozwiązania techniczne i organizacyjne, nie dotyka podstawowych przyczyn kryzysu migracyjnego, takich jak nadużywanie systemu azylowego czy brak infrastruktury do skutecznego zatrzymywania imigrantów. W efekcie proponowane zmiany mogą się okazać niewystarczające wobec skali problemu.

Projekt stanowi kolejną już próbę zaradzenia trwającemu od dekady kryzysowi imigracyjnemu, w trakcie którego do Europy napłynęły już miliony imigrantów z państw afrykańskich i azjatyckich.  W ubiegłym roku Parlament Europejski i Rada UE uchwaliły tzw. pakt na rzecz azylu i migracji, który miał usprawnić procedury azylowe i deportacyjne oraz zacieśnić współpracę między państwami członkowskimi w zakresie zarządzania polityką imigracyjną (Instytut Ordo Iuris przygotował analizę na ten temat). Rozwiązania przewidziane w pakcie jeszcze nie zdążyły wejść w życie (ma to nastąpić w 2026 r.), a UE już szuka nowych. Czy tym razem uda się opanować trwający kryzys?

Uchodźcy a imigranci ekonomiczni

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że część z przybyszów to autentyczni uchodźcy uciekający przed wojnami i prześladowaniami, którzy niewątpliwie zasługują na ochronę międzynarodową. Zarazem jednak wielu imigrantów przybywa do Europy z pobudek czysto ekonomicznych, a mimo to, zamiast ubiegać się o wizę pracowniczą czy studencką, to składają wniosek o azyl, żeby skorzystać z uproszczonych procedur przewidzianych dla osób, których życiu zagraża niebezpieczeństwo.  W świetle prawa międzynarodowego i Unii Europejskiej, państwo może dość swobodnie decydować, których imigrantów ekonomicznych przyjąć, a których nie – natomiast to samo państwo nie może odmówić przyjęcia uchodźcy.  Nic dziwnego więc, że wielu imigrantów woli przedstawiać się jako uchodźcy, bo to znacząco zwiększa szanse przyjęcia ich przez dane państwo.  

Tylko w 2015 r. do Europy przybyło około 1,3 mln imigrantów, z czego niemal wszyscy złożyli wniosek o azyl (czyli przyznanie statusu uchodźcy). Mimo upływu 10 lat od apogeum kryzysu, sytuacja dalej jest napięta, a systemy azylowe państw europejskich są przeciążone ilością składanych wniosków. Liczba wniosków o azyl w całej UE liczona jest w setkach tysięcy i systematycznie rośnie: w 2020 r. złożono ich około 415 tys., w 2021 r. – 536 tys., w 2022 r. – 873 tys., a w 2023 r. – ponad 1 mln. W 2024 r. złożono nieco mniejszą, choć wciąż oszałamiającą liczbę wniosków azylowych: ok. 912 tys.

Problem imigrantów nielegalnie przekraczających granicę

Początkowo duża liczba imigrantów była problemem głównie dla państw śródziemnomorskich (jak Włochy, Grecja czy Hiszpania), ale po inwazji Rosji na Ukrainę problem zaczął dotykać także krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w szczególności Polskę i inne państwa nadbałtyckie. Wspomniany pakt migracyjny miał wyposażyć państwa w instrumenty pozwalające łagodzić skutki kryzysu: udrożnienie systemu azylowego przez szybsze rozpoznawanie wniosków, pogłębienie współpracy straży granicznych, a także przez kontrowersyjny mechanizm solidarnościowy, przewidujący przymusowe relokacje imigrantów z państw obciążonych szczególnie dużą liczbę wniosków.

W ostatnim czasie szczególnie palącym problemem stali się jednak imigranci ekonomiczni, którzy w ogóle nie składają wniosków azylowych, lecz po prostu usiłują nielegalnie sforsować granicę państwa członkowskiego UE.  Szacuje się, że w UE jest co najmniej 1,3 mln nielegalnych imigrantów, w tym najwięcej w Niemczech, Hiszpanii, Włoszech i na Węgrzech. To jest jednak jedynie ułamek realnej liczby, bo pomija osoby, którym udało się niepostrzeżenie pokonać granicę i zamieszkać w danym państwie bez zwracania uwagi urzędu imigracyjnego. Liczba ta systematycznie rośnie, o czym świadczą ciągłe próby sforsowania granic zewnętrznych UE w Hiszpanii, Włoszech, na Bałkanach czy w Europie Wschodniej. Przykładowo, w okresie od stycznia do kwietnia 2025 r.  odnotowano ponad 5900 prób nielegalnego przekroczenia granicy polsko-białoruskiej.

Rozwiązanie tego problemu leży głównie w gestii państw strzegących granic zewnętrznych UE takich jak Polska. Unia Europejska koncentruje się natomiast na tej grupie nielegalnych imigrantów, którzy już się znaleźli na jej terytorium i zostali dostrzeżeni przez służby imigracyjne. Takie osoby - aby uniknąć szybkiego wydalenia - składają z reguły wniosek o azyl, twierdząc, że w kraju pochodzenia ich życiu, zdrowiu lub wolności zagraża niebezpieczeństwo.  W konsekwencji systemy azylowe stają się więc jeszcze bardziej przeciążone, ośrodki detencyjne dla cudzoziemców przeludnione, a efektywność procedur powrotowych (w tym deportacji) niska. Jedynie 20% osób formalnie zobowiązanych do opuszczenia kraju faktycznie to robi.

Skąd taka niska efektywność deportacji? Większość imigrantów oczekuje na decyzję azylową na wolności, a gdy okaże się ona negatywna – po prostu znika z pola widzenia urzędu imigracyjnego zmieniając miejsce zamieszkania, czasem przeprowadzając się do innej miejscowości, a czasem nawet do innego kraju UE. W tym ostatnim przypadku powstaje kolejny problem: w obecnym stanie prawnym imigrant uznany za nielegalnego przybysza w jednym państwie UE nie może być automatycznie uznany za nielegalnego w drugim państwie UE. Taka osoba składa więc wielokrotnie wnioski azylowe w różnych państwach członkowskich, z których każde rozpoznaje je od nowa i niezależnie. Nawet więc jeśli jedno państwo odmówi imigrantowi przyznania azylu i podejmie decyzję o deportacji, to zanim zostanie ona wykonana, może on wyjechać do innego kraju i ponownie zawnioskować o azyl.

Proponowane rozwiązania problemu

Przygotowany przez Komisję Europejską projekt rozporządzenia wprowadza drobne usprawnienia zwiększające efektywność tzw. procedury powrotowej. W prawie UE wyróżnia się dwa rodzaje „powrotu” – dobrowolnego wyjazdu na prośbę urzędu imigracyjnego oraz przymusowej deportacji. Większość tzw. decyzji powrotowych to zobowiązania do dobrowolnego wyjazdu, które przekształcane są w decyzje deportacyjne dopiero w razie niedopełnienia obowiązku opuszczenia kraju we wskazanym terminie. Co zmienia proponowany projekt?

Zaostrza on sankcje za naruszenie przez cudzoziemca (określanego jako „obywatel państwa trzeciego”) obowiązku współpracy z urzędem imigracyjnym przy rozpoznawaniu jego wniosku azylowego, a także w ewentualnej procedurze decydującej o jego powrocie do kraju pochodzenia. Obywatele państw trzecich mają współpracować z organem imigacyjnym na wszystkich etapach procedury. Obywatele państw trzecich powinni pozostawać dostępni i powinni dostarczać informacje niezbędne do przygotowania powrotu. W przypadku nieprzestrzegania obowiązku współpracy, projekt rozporządzenia wymaga nałożenia sankcji na cudzoziemca np. obniżenia przyznanych mu świadczeń i dodatków socjalnych, zajęcia dokumentów podróży lub przedłużenia okresu obowiązywania zakazu wjazdu. Właściwe organy powinny poinformować obywatela państwa trzeciego o poszczególnych etapach procedury powrotu, jego obowiązkach i konsekwencjach niewypełnienia tych obowiązków.

Projekt wprowadza też mechanizm uznawania i wykonywania decyzji nakazujących imigrantowi powrót wydanych przez inne państwo członkowskie (tzw. Europejski Nakaz Powrotu). Wydając decyzję nakazującą powrót państwo członkowskie będzie musiało ją „zarejestrować” w teleinformatycznym systemie informacyjnym działającym w ramach strefy Schengen, względnie w drodze dwustronnej wymiany informacji z innym państwem członkowskim. Europejski Nakaz Powrotu ma pomóc w uznawaniu i wykonywaniu decyzji nakazujących powrót wydanych przez inne państwo członkowskie, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego przemieszcza się nielegalnie do innego kraju członkowskiego.

Propozycja umożliwia też tworzenie w państwach spoza UE tzw. centrów powrotowych (ang. return hubs) dla imigrantów, wobec których wydano prawomocną decyzję o deportacji. To mają być ośrodki umiejscowione w państwach trzecich, działające na podstawie umów dwustronnych albo z całą UE, w których tacy imigranci będą przymusowo umieszczani do czasu potwierdzenia możliwości ich powrotu do kraju pochodzenia. Umowę lub uzgodnienie będzie można zawrzeć wyłącznie z państwem trzecim, w którym przestrzegane są międzynarodowe standardy i zasady dotyczące praw człowieka. Taka umowa lub takie uzgodnienie będzie musiało określać warunki przekazania, a także warunki dotyczące okresu przebywania obywatela państwa trzeciego w danym państwie, który to okres może mieć charakter krótko- lub długoterminowy. Takiej umowie lub takiemu uzgodnieniu towarzyszyć będzie mechanizm monitorowania zapewniający ocenę wdrożenia i uwzględnienie wszelkich zmieniających się okoliczności w państwie trzecim.

Projekt doprecyzowuje również przepisy o detencji imigrantów – tych oczekujących na decyzję w sprawie wniosku azylowego, jak również tych oczekujących na decyzję nakazującej ich powrót. Osoby, wobec których zastosowano detencję, powinny zostać umieszczone w specjalnych ośrodkach detencyjnych lub specjalnych oddziałach innych ośrodków. W przypadku gdy państwo członkowskie nie jest w stanie zapewnić miejsca zakwaterowania w takim ośrodku, projekt dopuszcza posiłkowanie się miejscami zakwaterowania w więzieniu, w którym obywateli państw trzecich przetrzymuje się oddzielnie od więźniów;

Proponowany dokument wydłuża też maksymalny okres detencji (przymusowego umieszczenia imigrantów w ośrodku) z 18 do 24 miesięcy, a także doprecyzowuje przesłanki ryzyka ucieczki jako podstawy detencji imigranta. Ucieczka imigranta przed uprawomocnieniem się decyzji zobowiązującej do powrotu stanowi jedną z głównych przyczyn skrajnej nieefektywności procedur powrotowych.

Wady propozycji Komisji

Z drugiej strony, propozycja Komisji Europejskiej nie rozwiązuje głównych problemów.

Po pierwsze, nadal państwa członkowskie UE będą formalnie zobowiązane do wpuszczania na terytorium każdego, kto zgłosi choćby tylko ustnie wniosek o azyl – w tym imigrantów przyłapanych na gorącym uczynku nielegalnego przekroczenia granicy. W konsekwencji imigranci łamiący prawo będą dalej traktowani podobnie jak imigranci ubiegający się o zgodę na pobyt w legalny sposób, składając odpowiedni wniosek w punkcie granicznym lub w konsulacie. Prawo UE zabrania automatycznego odrzucania wniosków o azyl oraz nakazuje rozpatrzenie każdego z nich merytorycznie, a także wymaga, aby w czasie rozpatrywania imigrantowi pozwolono przebywać na terytorium danego państwa – co w większości przypadków kończy się ucieczką takiej osoby, która nie czeka na rozpatrzenie swojego oczywiście bezzasadnego wniosku, lecz stara się jak najszybciej zniknąć z radaru urzędu imigracyjnego.  

Po drugie, częściowo ten problem mogłaby rozwiązać detencja stosowana na masową skalę wobec wszystkich przyłapanych na gorącym uczynku nielegalnego przekroczenia granicy. Rzecz w tym, że państwa nie mają wystarczającej liczby miejsc w ośrodkach detencyjnych. Możliwość umieszczania ich w więzieniach niewiele tu zmienia, bo one też są zazwyczaj przeludnione. A nawet jeśliby państwa miały dużo miejsc, to wciąż wiele zależy od wykładni przesłanki ryzyka ucieczki, jaką przyjmą sądy. Jeśli wykładnia ta będzie restrykcyjna, to nadal w praktyce służby imigracyjne będą musiały wpuszczać na terytorium każdego, kto zgłosi wniosek o azyl i pozwolić mu oczekiwać na wolności na jego rozpatrzenie. Jak pokazuje dotychczasowa praktyka - większość nie czeka.

Po trzecie, choć Komisja dostrzega problem niskiej efektywności decyzji o wydaleniu, to zaproponowane rozwiązanie w postaci centrów powrotowych w państwach trzecich jej znacząco nie poprawi. W świetle projektu rozporządzenia, do takiego centrum imigrant będzie mógł trafić dopiero po wyczerpaniu ścieżki zaskarżenia, czyli będzie miał mnóstwo czasu na ukrycie się, zanim decyzja zobowiązująca do powrotu się uprawomocni.

Krok w dobrym kierunku, ale to za mało

Projekt nowej dyrektywy stanowi zatem krok w dobrym kierunku, ale proponowane rozwiązania nie rozwiązują głównych problemów: masowej niekontrolowanej migracji, która musi się nasilać z uwagi na obowiązującą w prawie UE regułę wpuszczania każdego imigranta na terytorium państwa wyłącznie na podstawie samego wniosku o azyl, jeszcze przed jego rozpatrzeniem, a także przeludnienia ośrodków detencyjnych oraz niskiej efektywności decyzji powrotowych.

Patryk Ignaszczak – analityk Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris