Dr Marcin Olszówka

Główne tezy: Uchwalona przez Sejm ustawa z dnia 28 maja 2020 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw zmienia redakcję klauzuli sumienia lekarza (art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty) w taki sposób, aby brzmienie tego przepisu nie budziło już wątpliwości interpretacyjnych i w pełni odzwierciedlało treść normatywną tego przepisu, która obowiązuje od wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 r. (K 12/14); innymi słowy – ustawa wykonuje sentencję wspomnianego orzeczenia i usuwa niekonstytucyjne ograniczenia wolności sumienia. - Senacka poprawka nr 12 w istocie zakłada dodanie do art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty ust. 2, nakazującego podmiotom leczniczym (np. szpitalom), w przypadku powstrzymania się przez lekarza od wykonania świadczenia budzącego moralny sprzeciw, wskazanie lekarza lub podmiotu wykonującego działalność leczniczą, który zapewni możliwość wykonania tego świadczenia (tzw. obowiązek informacyjny). - Nałożenie na podmioty lecznicze tzw. obowiązku informacyjnego jest niezgodne z art. 53 ust. 1 Konstytucji, na co wskazują motywy uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 r. (K 12/14). Trybunał podkreślił, że obowiązek ten nie powinien ciążyć ani na lekarzu, ani na podmiotach leczniczych, ponieważ wolność sumienia chroni nie tylko przed przymusem podjęcia bezpośredniego zamachu na chronione dobro, lecz także przed takim postępowaniem, „które pośrednio prowadzi do nieakceptowalnego etycznie skutku, w szczególności przed przymusem współdziałania w osiąganiu celu niegodziwego”. - Obowiązujący system prawny nie zawiera żadnego mechanizmu, który zezwalałby jednemu podmiotowi leczniczemu na gromadzenie danych o lekarzach niezgłaszających sprzeciwu sumienia wobec konkretnego świadczenia lub o podmiotach wykonujących działalność leczniczą, które z nimi współpracują. Tym samym faktyczna realizacja obowiązku informacyjnego przez podmioty lecznicze jest niezwykle utrudniona, a wręcz niewykonalna, co sprawia, że poprawka nr 12 jest nie tylko niezgodna z konstytucyjnymi gwarancjami wolności sumienia, lecz również budzi poważne zastrzeżenia w świetle zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), jako nakładająca obowiązek niemożliwy do spełnienia. - Kompleksowym wykonaniem zawartej w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego jasnej tezy o niedopuszczalności wymuszania wykonywania przez podmioty lecznicze świadczeń „wrażliwych moralnie” byłoby ustawowe zagwarantowanie, że mogą one powstrzymywać się od wykonywania określonych świadczeń, w szczególności aborcji. Wprawdzie już na gruncie obowiązującego prawa takie stanowisko jest prezentowane w nauce prawa, ale nigdy nie zastąpi to jednoznacznych przepisów.

1.Podstawy prawne sprzeciwu sumienia

 

17 lipca 2019 r.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, przestrzegającym zasady legalizmu (art. 2 i 7 Konstytucji RP z 1997 r.), zgodnie z którą szeroko rozumiane organy i instytucje publiczne, w tym szkoły, mają obowiązek przestrzegać obowiązującego porządku prawnego, tj. działać na podstawie i w granicach prawa. Wynikają z tego dwie podstawowe konsekwencje.