29 lipca 2022 r. opublikowany został na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych badań sanitarno-epidemiologicznych. Określa on zakażenia i choroby zakaźne, w przypadku wystąpienia lub podejrzenia wystąpienia których są przeprowadzane obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne. Projekt ustanawia również rodzaje badań sanitarno-epidemiologicznych oraz terminy ich przeprowadzania.
Rządowe Centrum Legislacji opublikowało projekt z 26 lipca 2022 r. rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych badań sanitarno-epidemiologicznych. Projekt określa między innymi zakażenia i choroby zakaźne, w przypadku wystąpienia których lub podejrzenia wystąpienia przeprowadza się obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne oraz rodzaje prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby. Jednocześnie projektowane rozporządzenie traktuje o rodzajach obowiązkowych badań sanitarno-epidemiologicznych oraz terminach ich przeprowadzania. W dalszej części projektu mowa jest o sposobie dokumentowania badań oraz ich wyników, jak również sposobie postępowania z osobą, u której stwierdzono przeciwskazania do wykonywania prac grożących zarażeniem innych osób.
Projekt wyszczególnia trzydzieści osiem jednostek chorobowych, w kierunku których państwowy powiatowy inspektor sanitarny (PPIS) kieruje na badania dla celów nadzoru epidemiologicznego. Wśród nich są m.in. gruźlica płuc, małpia ospa, różyczka, wąglik czy zakażenia wirusem SARS-CoV-2.
Pierwszym z rodzajów badań określonych w przedmiotowym projekcie, są badania przeprowadzane z inicjatywy PPIS. To inspektor – w przypadku uzyskania danych lub innych informacji o przejrzeniach lub przypadkach zakażenia, zachorowania lub zgonów z powodu choroby zakaźnej, kieruje w ramach prowadzonego dochodzenia epidemiologicznego na badanie w kierunku chorób wskazanych w omawianym powyższym katalogu. Powinien bazować przy tym na opartej na wiedzy medycznej, własnej ocenie poziomu zagrożenia dla zdrowia publicznego oraz na wytycznych państwowego inspektora sanitarnego wyższego stopnia. Wobec tego, aby PPIS mógł skierować na badania w kierunku jednej z trzydziestu ośmiu wymienionych jednostek chorobowych, w pierwszej kolejności musi otrzymać zgłoszenie o danym przypadku zakażenia.
Drugim rodzajem badań są wstępne badania sanitarne, okresowe badania sanitarne oraz kontrolne badania sanitarne, przeprowadzane w związku z podejmowaniem, wykonywaniem lub kształceniem się do wykonywania określonych prac. Podlegać im będą osoby wyszczególnione w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2022 r. poz. 1657), dalej jako: ustawa o zwalczaniu zakażeń.
Będą to zatem uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu zakażeń) oraz osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby. Obowiązek ten dotyczy osób nieposiadających aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania takich prac. W przypadku pierwszej grupy, czyli studentów i innych, na badania kierować będzie prowadzący szkołę albo rektor uczelni lub osoba przez nich upoważniona. Grupę drugą, do której zaliczają się osoby podejmujące i wykonujące prace, kierować na badania będzie pracodawca albo zlecający wykonanie prac.
Wspomniane osoby będą kierowane na wstępne badania sanitarne, okresowe badania sanitarne oraz kontrolne badania sanitarne w kierunku m.in. duru brzusznego, pałeczek rodzaju Salmonella i Shigella. Dotyczy to osób wykonujących prace związane z m.in. wytwarzaniem żywności oraz pakowaniem, dystrybucją lub przechowywaniem nieopakowanej żywności, w tym suplementów diety, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, w szczególności w zakładach żywienia zbiorowego, zakładach produkujących, podmiotach wykonujących działalność leczniczą.
Pracownicy będą również podlegać badaniom sanitarnym w kierunku gruźlicy płuc w okresie prątkowania, w przypadku prac na stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi, na których występuje zagrożenie przeniesienia drogą oddechową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych. Dotyczy to zajęć wykonywanych w podmiotach prowadzących działalność opiekuńczą, wychowawczą, oświatową, wypoczynkową i rekreacyjną dla młodzieży, jak również w schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych.
Warto zaznaczyć, że sposób przeprowadzania badań uzależniony będzie od tego, w kierunku jakiej choroby dane badanie będzie przeprowadzane. Można zatem zakładać, że w przypadku podejrzenia zakażenia wirusem SARS-CoV-2 zastosowane zostaną metody dotychczasowe, czyli wykonanie testu z materiału z wymazu z nosogardzieli, zaś w przypadku np. duru brzusznego będą to m.in. badania krwi lub moczu.
Zgodnie z § 6 projektowanego rozporządzenia, osobę, u której w wyniku badania sanitarnego orzeczono czasowe lub trwałe przeciwwskazania do wykonywania prac, lekarz przeprowadzający badanie informuje o stwierdzonych przeciwwskazaniach do podejmowania lub wykonywania prac oraz konieczności niezwłocznego zaprzestania dalszego wykonywania prac. Ponadto lekarz zobowiązany jest do poinformowania o konieczności niezwłocznego powiadomienia o tym fakcie pracodawcy, zlecającego wykonanie prac, kierującego szkołą albo rektora uczelni lub osoby przez niego upoważnionej.
Badany powinien również uzyskać informację o minimalnym okresie, po którym zasadne będzie wykonanie kontrolnego badania sanitarnego mającego na celu stwierdzenie ustania przeciwwskazań do wykonywania prac.
Podsumowując, projekt proponuje wprowadzenie dwóch rodzajów badań. Badania przeprowadzane z inicjatywy PPIS dla celów nadzoru epidemiologicznego oraz badania sanitarne przeprowadzane na polecenia pracodawcy, zleceniodawcy czy rektora uczelni lub osoby kierującej szkołą. Na pierwszy rodzaj badań kierowane będą mogły być osoby objęte dochodzeniem epidemiologicznym.
Warto zaznaczyć, że pracodawca lub rektor, w świetle projektu nie będą mogli kierować na badania w kierunku chorób wyszczególnionych w katalogu chorób, na poczet których zalicza się m.in. zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Został dla nich stworzony odrębny, węższy katalog chorób, w kierunku których kierować będą swoich pracowników, studentów na badania.
Witold Łukasik – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris
