GŁÓWNE PUNKTY

1

Narasta ideologiczny rozdźwięk między młodymi kobietami i mężczyznami – coraz częściej różnią się poglądami społecznymi i politycznymi.

2

Młode kobiety coraz częściej głosują na partie lewicowe, mężczyźni – na prawicowe. Zjawisko to widoczne jest w USA, Korei i wielu krajach Europy.

3

Zmiany widać w deklaracjach i zachowaniach wyborczych, wartościach i stylu życia – dotyczy to m.in. feminizmu, imigracji, religii i tożsamości kulturowej.

4

Trend może osłabić relacje międzyludzkie i pogłębić kryzys demograficzny – rosnące niezrozumienie między płciami grozi wzrostem samotności.

Od pewnego czasu światowe media alarmują, że światopoglądowe wybory młodych kobiet i mężczyzn coraz bardziej się rozchodzą. Czy to początek trwałego podziału, który może na zawsze zmienić oblicze społeczeństw.

„Pojawia się nowy, globalny podział płciowy” – pisał John Burn-Murdoch z  Financial Times w szeroko cytowanym artykule ze stycznia 2024[1] [2]. Przedstawione w nim wyniki badań pokazywały rosnącą przepaść ideologiczną między młodymi mężczyznami a młodymi kobietami na przestrzeni ostatnich dekad na przykładzie USA, Korei Południowej, Niemiec i… Polski.

Implikacje – polityczne, międzypłciowe, a nawet przyszłościowe – były alarmujące. Sam autor artykułu napisał m.in., że pokolenie Z to właściwie dwa pokolenia, nie jedno. Także inne media podjęły temat dość emocjonalnie. New York Times zorganizował podcast zatytułowany „The Gender Split and the ‘Looming Apocalypse of the Developed World’” (w wolnym tłumaczeniu: „Rozłam płci i nadciągająca apokalipsa rozwiniętego świata”)[3], a Washington Post ostrzegał: „Jeśli nie zmienią się poglądy, polityczne niedopasowanie w związkach może zagrozić instytucji małżeństwa”[4].

Pojawiły się również głosy krytyki i powątpiewania[5]. Zwracano uwagę, że dane z różnych krajów nie są jednoznaczne i nie widać równoległego identycznego trendu wszędzie (zwłaszcza poza domeną cywilizacji zachodniej, w tym krajami do niej tradycyjnie nie należącymi, ale pozostającymi pod jej silnym formatującym wpływem w ostatnich dekadach – jak Korea Południowa czy Japonia). Zwracano uwagę, że choć istotnie można pokazać pytania sondażowe, których wyniki charakteryzują się taką luką płciową (gender gap), to jednak są i takie, które takiej luki nie pokazują. Podnoszono, że fakt, iż głosy kobiet w wyborach przesunięte są bardziej na lewo, a mężczyzn – na prawo, zaznacza się w polityce amerykańskiej od co najmniej wyborów prezydenckich z 1980 roku, kiedy wg exit polls Ronald Reagan zdobył 55% głosów mężczyzn i tylko 47% kobiet. I konkludowano, że obawy, że ona ostatnio rośnie i dotyka szczególnie młodego pokolenia wcale nie są takie oczywiste.

Argumentem na to miał być fakt, że efekt, opisywany pierwotnie na danych sondażowych Gallupa, nie znajdywał potwierdzenia w wynikach exit polls podczas realnych wyborów. W 2020 roku Joe Biden zyskał głosy 68% mężczyzn i 70% kobiet w wieku 18-29.[6] Podobnie niewielka luka płciowa w tych wyborach dotyczyła wszystkich innych grup wiekowych. Jeszcze w 2022 w wyborach do Kongresu Stanów Zjednoczonych najmniejsza luka wystąpiła właśnie wśród najmłodszych wyborców. Generalnie pokolenie Z wyraźnie silniej popierało demokratów i przypisywano mu poglądy progresywne, ze sprzeciwem wobec nierówności i poparciem dla powszechnej tolerancji (także w duchu ideologii gender).

Wydaje się, że coś jednak jest na rzeczy. Ostatnie wybory prezydenckie w USA sprawiły jednak, że te głosy wyrażające wątpliwość przycichły, a o gender gap mówi się jak o fakcie. Choć 54% wyborców w wieku 18-29 zagłosowało na Harris, to biali mężczyźni z tej grupy wiekowej w przeważającej większości (67%!) poparli Donalda Trumpa. Taki sam poziom poparcia zyskał Trump  u białych mężczyzn z kolejnego pokolenia – Millenialsów. To wyłamanie się młodych mężczyzn, zwłaszcza białych, ale także, choć w mniejszym stopniu czarnych i latynoskich, tłumaczono i kwestiami ekonomicznymi (włącznie z symptomami kryzysu gospodarczego i ok. 20-procentowym bezrobociem w tej grupie, którego jedno ze źródeł postrzegają w nielegalnej imigracji), i „toksyczną męskością” (której reprezentantem miał być Trump), to spore znacznie wydają się mieć względy kulturowe.

Głosy pokolenia Z

Bardzo ciekawe głosy samych zainteresowanych – przedstawicieli pokolenia Z – można znaleźć w sondzie opublikowanej przez „Wall Street Journal”.[7]

21-letni student ekonomii mówi, że na jego pierwsze w życiu wybory wpłynął fakt, że „amerykański sen” wydaje się coraz mniej dostępny dla młodych takich jak on, a jednocześnie oferowany wraz z darmowym mieszkaniem, wyżywieniem i opieką zdrowotną nielegalnym imigrantom. Zdecydował się oddać głos na Trumpa, bo to on trafił w potrzeby mężczyzn: oferując siłę, dumę z kraju, bezpieczeństwo ekonomiczne i szacunek dla religii, przedstawiane przez lewicę jako toksyczne.  Studentka klasyki widzi w młodym zwrocie ku prawicy reakcję na „tyranię lewicowej religii”, której rytuałami są cancel culture, ideologizacja codzienności i marginalizacja tradycyjnych wartości.

Nie brakuje też głosów przeciwnych. Studentka biologii krytykuje poparcie dla Trumpa i odradzające się wzorce toksycznej męskości, łącząc je z wpływem internetowych mizoginów pokroju Andrew Tate’a. Z kolei student biznesu wskazuje, że prawdziwa walka o młodego wyborcę toczy się nie na wiecach, ale w social mediach: klipy z podcastów z udziałem Trumpa rozchodzą się viralowo, zdobywając miliony odsłon i kreując nowy format politycznego przekazu.

Wiele badań wskazuje, że młodzi amerykańscy mężczyźni czują się dziś marginalizowani w dyskursie społecznym – nie tylko z powodu zmian w gospodarce, ale również wskutek krytyki tradycyjnych ról płciowych. Reakcją na to jest u części radykalizacja lub zwrot ku prawicy, gdzie odnajdują poczucie wspólnoty, sprawczości, oraz ludzi, którzy mówią o ich problemach.

Sytuacja w innych krajach

W Korei Południowej, w wyborach prezydenckich 2022 młodzi mężczyźni wsparli wyraźnie (59%) Yoon Suk-yeola, konserwatywnego liberała i katolika. Młode kobiety   preferowały jego centroliberalnego przeciwnika (58%). Tymczasem poparcie dla obu kandydatów wśród starszych Koreańczyków nie różniło się istotnie między obiema płciami!

Równolegle w Korei spadła liczba zawieranych małżeństw, a współczynnik urodzeń drastycznie obniżył się, osiągając po latach kolejnych spadków najniższy poziom na świecie – 0,72 (2023). Wśród przyczyn wymieniane są dwie kwestie. Pierwsza, to jeden z wyższych na świecie kosztów edukacji dzieci w kraju, w którym podobnie jak w Japonii, „wyścig szczurów” zaczyna się już na poziomie kilkulatków. Druga, to kulturowa moda wśród młodych Koreanek na pozostanie singielką. W Korei odzew na akcję #Metoo zaowocował pojawieniem się, głównie w internecie w latach 2017-2019 radykalnie feministycznego i mizandrycznego ruchu 4B („4 x nie” od koreańskiego słowa „bi”, oznaczającego przeczenie), którego  członkinie deklarowały rezygnację z randkowania z mężczyznami, współżycia seksualnego, zawierania małżeństw oraz rodzenia i wychowywania dzieci. I tak np. w sondażu z 2022, na próbie młodych (19-34 lat) Koreańczyków obu płci i stanu wolnego, chęć posiadania dzieci w przyszłości wyraziło 70,5% mężczyzn i tylko 55,3% kobiet.[8]

W Wielkiej Brytanii różnica odsetków młodych kobiet deklarujących oddanie głosu  na partie liberalne i konserwatywne była o 25 punktów procentowych wyższa (na korzyść liberalnych) niż różnica analogicznych odsetków młodych mężczyzn. W Niemczech ten rozdźwięk wyniósł nawet 30 punktów procentowych.[9]

Z badania przeprowadzonego przez Fondation Jean‑Jaurès we wrześniu 2024 wynika, że we Francji wśród młodych wyborców (25‑35 lat) poparcie dla lewicowego „Nowego Frontu Ludowego” (NFP) było o 13 punktów procentowych wyższe wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Z kolei procent młodych mężczyzn, wyborców Rassemblement National (RN) Marie Le-Pen był aż o 14 punktów wyższy niż analogiczny procent młodych kobiet.[10] Według analizy CEPREMAP z marca 2025, młode Francuzki przywiązują większą wagę do kwestii takich jak imigracja, prawa mniejszości czy równość płci – co napędza ich poparcie dla partii progresywnych. Tymczasem wśród młodych mężczyzn zarysował się spadek zadowolenia z życia i zwrot części z nich ku wartościom konserwatywnym.[11]

We Włoszech według tegorocznego badania obserwatorium „Monitoring Democracy” Uniwersytetu Bocconi w Mediolanie młodzi (18-29) mężczyźni mniej więcej równie często deklarują poparcie dla centroprawicy (m.in. Fratelli d’Italia, Forza Italia i in. – razem 34%), jak dla centrolewicy (m.in. Ruch Pięciu Gwiazd czy PD – razem 35%). U ich rówieśniczek występuje silne skrzywienie w lewo – tylko 11% głosowałaby na centroprawicę, za to 41% chciałaby oddać głos na centrolewicę.[12]

Także w Rumunii młode kobiety wydają się być bardziej lewicowe od młodych mężczyzn – istotnie różnią się od np. poglądami nt. dyskryminacji różnych grup społecznych. 43% z nich uważa, że rumuńskie kobiety nie mają równych praw z mężczyznami, podczas gdy uważa tak równocześnie 29% ich rówieśników. Analogicznie jest z ich zdaniem nt. nierówności praw mniejszości etnicznych (49% vs 29%), osób identyfikujących się jako LGBT (43% vs 27%), oraz biednych (73% vs 60%).[13]

Trend globalny

Wybory do Parlamentu Europejskiego w 2024 ujawniły nowy fenomen – podczas gdy dotąd większość młodych wyborców zwykle popierała partie lewicowe, w ostatnich wyborach to prawica, w tym antysystemowa uzyskała rekordowe poparcie właśnie wśród młodych. Analiza danych European Election Studies (EES) z deklaracji 25 tys. wyborców z 27 krajów pokazuje w tym poparciu istotną lukę płciową – wśród młodych mężczyzn prawicę „skrajną” poparło 21% młodych mężczyzn, a tylko 14% młodych kobiet. [14]

„The Economist” piórem Roberta Guesta, zastępcy redaktora naczelnego, w artykule[15] zaczynającym się zresztą od rozmowy dwóch młodych warszawianek nt. ich nieudanych związków, przeanalizował dane European Social Survey, General Social Survey w USA i Korean Social Survey z 20 bogatych krajów. Analizowali odpowiedzi młodych (18-29 lat) na pytanie o ich poglądy na skali od 1 (bardzo liberalne) do 10 (bardzo konserwatywne). Podczas na początku XXI w. nie było dużej różnicy między mężczyznami i kobietami, w 2020 roku różnica średnich wskazań obu płci na tej skali wynosiła 0,75 punktu. Laikowi może wydać się to małą różnicą, ale to blisko dwukrotność ówczesnego dystansu opinii między osobami z wyższym wykształceniem – i dla badacza stanowi różnicę znaczącą. W 2020 młodzi mężczyźni tylko nieznacznie częściej opisywali siebie jako liberałów niż konserwatystów – różnica to zaledwie 2 punkty procentowe. Młode kobiety natomiast zdecydowanie bardziej skłaniały się ku lewicy niż prawicy – różnica aż 27 punktów procentowych. Wszędzie panowie byli bardziej konserwatywni niż panie. W skali 1-10 w USA różnica średnich deklaracji mężczyzn i kobiet wyniosła aż 1,4, w Polsce 1,1, we Francji 1, we Włoszech 0,75, w Wielkiej Brytanii 0,71, a w Korei Południowej 0,74. Co więcej, trend jest rosnący – powiększa się rozdźwięk w opiniach politycznych, ponieważ młode kobiety stają się zdecydowanie bardziej liberalne, a ich męscy rówieśnicy – nie.

Skutki społeczne

Z autorskiej zapowiedzi powyższego artykułu warto zacytować następujący fragment: „Nasz zespół analizujący dane przebadał trendy w 20 krajach. W międzyczasie nasi korespondenci w Ameryce i Chinach przeprowadzili wiele wywiadów z młodymi mężczyznami i kobietami, a ja wraz z kolegą poleciałem do Polski, aby zrobić to samo. Usłyszeliśmy powtarzającą się skargę. Młode, wykształcone na uniwersytecie (heteroseksualne) kobiety narzekały, że brakuje dobrze wykształconych, liberalnych mężczyzn, z którymi mogłyby nawiązać romantyczne relacje. Wielu młodych mężczyzn, pracowników niższego szczebla (blue collars), narzekało, że feminizm posunął się za daleko i ogranicza możliwości mężczyzn”.[16]

Ten rozdźwięk, nie tylko polityczny, ale mający swoje źródła w rozejściu się światopoglądów i oczekiwań wobec ról obu płci, jest ważny i niepokojący. Jeśli się utrwali, będzie zapewne utrwalał niekorzystne trendy demograficzne, a ponadto może doprowadzić do trwałego wzrostu odsetka osób samotnych i nieszczęśliwych.

Ale zanim powiemy o tym więcej w ostatniej części niniejszego opracowania, w części drugiej przyjrzyjmy się bliżej sytuacji Polski.

Paweł Gierech

[1] Burn-Murdoch J., „A new global gender divide is emerging”, https://www.ft.com/content/29fd9b5c-2f35-41bf-9d4c-994db4e12998

[2] Wszystkie linki w niniejszym artykule były sprawdzane 13/08/2025.

[3] https://www.nytimes.com/2024/02/02/opinion/gen-z-gender-political-ideology.html

[4] https://www.washingtonpost.com/opinions/2023/11/22/marriage-polarization-dating-trump/

[5] Por. np. Horowitch R., „Are Gen Z Men and Woomen Really Drifting Apart?” https://www.theatlantic.com/politics/archive/2024/03/gen-z-gender-divide-2024-election/677723/ (The Atlantic, 12/03/2024)

[6] wg Cooperative Election Study

[7] „Why Generation Z Embraced Trump”, https://www.wsj.com/opinion/why-generation-z-embraced-donald-trump-young-voters-election-99c59054  (Wall Street Journal, 11/03/2025)

[8] Por. https://en.wikipedia.org/wiki/4B_movement

[9] Dane na podstawie General Social Survey dla Niemiec i British Election Study dla Wielkiej Brytanii – za artykułem Burna-Murdocha.

[10] https://www.jean-jaures.org/publication/comment-le-fosse-entre-les-sexes-se-creuse-t-il-chez-la-gen-algo/

[11] https://www.cepremap.fr/2025/03/un-fosse-ideologique-grandissant-entre-jeunes-femmes-et-jeunes-hommes-en-france/

[12] https://www.9colonne.it/517678/gender-divides-italian-youth-politics-girls-on-the-left-boys-on-the-right

[13] Raport opublikowany w kwietniu 2025, na podstawie badania IPSOS młodych Rumunów w wieku 14-29 lat. https://romania.fes.de/e/study-launch-young-women-in-romania-are-more-supportive-of-social-policies-and-democracy.html

[14] Milosav D. i in., „The youth gender gap in suport of the far right”, Journal of European Public Policy (24/03/2025),  https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13501763.2025.2481181

[15] „Why young men and women are drifting apart” (The Economist, 28 marca 2024) https://www.economist.com/international/2024/03/28/why-young-men-and-women-are-drifting-apart

[16] https://fidest.wordpress.com/2024/04/02/why-young-men-and-women-are-drifting-apart/