Ministerstwo Rodziny i Polityki społecznej uruchomiło portal internetowy poświęcony programowi „Za życiem”, który ma na celu pomoc rodzinom wychowującym dzieci z niepełnosprawnościami. W najbliższym czasie działanie rozpocząć ma także infolinia dla kobiet. Jest to realizacja propozycji formułowanych od 2020 r. przez Instytut Ordo Iuris.
Postulowane pilne reformy
W 2020 roku eksperci Instytutu Ordo Iuris dokonali szczegółowej analizy struktury i funkcjonowania programu Za życiem. Oprócz obszernej analizy, przygotowano wówczas także propozycje konkretnych zmian, które usprawnią funkcjonowanie programu oraz zapewnią szerszą i lepszą jakościowo pomoc osobom potrzebującym. Część propozycji, które w ocenie prawników Instytutu wymagały pilnego urzeczywistnienia, została przekazana bezpośrednio do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Instytut Ordo Iuris wskazywał wówczas, iż niektóre elementy programu „Za życiem” wymagają reformy lub oceny zasadności dalszego ich funkcjonowania, bowiem obok działań w pełni adekwatnych obejmował on także rozwiązania, na które nie było istotnego zapotrzebowania. Program jawił się wówczas jako niespójny i pomijający wiele istotnych obszarów wsparcia dzieci z niepełnosprawnościami.
Priorytetową zmianą, która miała zapewnić bardziej efektywną realizację programu, miało być ustanowienie jego koordynatora, którym, z racji wykonywanych zadań oraz zajmowanego miejsca w strukturze rządu, mógł zostać Pełnomocnik Rady Ministrów do spraw osób niepełnosprawnych. Już wówczas w Programie przewidywano funkcję koordynatora, który miał jednak bardziej techniczny charakter. Zmiana zmierzała zatem do nadania koordynatorowi programu kompetencji do hierarchizacji działań zawartych w programie, oceny priorytetów oraz elastycznej alokacji środków w ramach budżetu programu w związku ze zróżnicowanym zainteresowaniem jego komponentami i zmieniającym się ich znaczeniem. Dopełnieniem zmian w zakresie efektywności zarządzania miało być zapewnienie możliwości elastycznego wydatkowania środków w ramach programu, to jest przesuwania kapitału pomiędzy poszczególnymi działaniami bez konieczności zwiększania ogólnego budżetu programu.
Eksperci Instytutu wskazywali wówczas przykładowo na konieczność reformy finansowania hospicjów perinatalnych, stworzenie sieci asystentów osób niepełnosprawnych, utworzenie Funduszu „Za życiem” czy dokonanie rzetelnej ewaluacji programu. Istotną kwestia była także zmiana obszaru komunikacji Programu.
Zmiana komunikacji Programu
Na początkowym etapie funkcjonowania Programu, cieszył się on relatywnie niskim zainteresowaniem. Wpływ na taki stan rzeczy mogła mieć niedostatecznie skuteczna kampania informacyjna, a także brak utworzenia bazy danych i portalu o formach wsparcia dla rodziny, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów. Instytut Ordo Iuris postulował zatem oparcie reformy na czterech filarach.
Pierwszym uczyniono priorytetowe utworzenie portalu informacyjnego W tym celu należało przenieść odpowiedzialność za realizację działania z Centrum Informacyjnego Rządu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów na Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, które przy tworzeniu portalu powinno współpracować z innymi resortami realizującymi Program oraz Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Portal internetowy powinien być autonomiczny wobec rządowego portalu gov.pl i powinien prezentować zbiorcze informacje o możliwości uzyskania pomocy w ramach programu w każdym z powiatów.
Drugi filar strategii komunikacyjnej stanowiło zobowiązanie samorządów (gminnych lub powiatowych) do utworzenia i aktualizowania na ich portalach internetowych lub w Biuletynie Informacji Publiczne stosownych podstron z informacjami o podmiotach świadczących usługi w ramach Programu. Trzeci filar obejmował natomiast przyznanie grantu wyłonionej w trybie konkursowym organizacji pozarządowej, która zorganizuje i zapewni funkcjonowanie całodobowej infolinii dla kobiet, które doświadczyły gwałtu, otrzymały wyniki badań wskazujących na nieuleczalną wadę dziecka, rozważają albo dokonały już aborcji, a także znalazły się w innej podobnie trudnej sytuacji. Infolinia powinna w profesjonalny sposób zapewniać wsparcie psychologiczne oraz stanowić źródło informacji o prawach i przysługujących kobietom świadczeniach. Działanie powinno obejmować także wsparcie w uzyskaniu pomocy po kontakcie telefonicznym, o ile kobieta wyrazi na to zgodę.
Ostatnim filarem miało być przyznanie grantu wyłonionej w trybie konkursowym organizacji pozarządowej, która przygotuje i przeprowadzi pozytywną kampanię informacyjną „Za życiem”. Celem kampanii powinno być zaprezentowanie historii rodzin, w których wychowuje się niepełnosprawne dziecko, a także takich, które nie zdecydowały się na zabójstwo dziecka pomimo wskazań medycznych, a dziecko urodziło się zdrowe lub które skorzystały z usług oferowanych w ramach Programu, co przełożyło się na lepsze funkcjonowanie rodziny.
Lepiej późno niż wcale
Jak poinformowano 9 grudnia, uruchomiony został portal internetowy zazyciem.gov.pl, a w niedalekiej przyszłości uruchomiona ma zostać także infolinia dla kobiet potrzebujących wsparcia. Cieszy fakt, że program „Za życiem” nadal się rozwija i czyni to zazwyczaj we właściwym kierunku. W tym świątecznym już czasie wypada sobie jedynie życzyć, by pilne zmiany następowały szybciej niż po dwóch latach.
Łukasz Bernaciński – członek Zarządu Ordo Iuris
