Trwa prowadzona przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „W obronie chrześcijan” zbiórka podpisów pod projektem ustawy nowelizującej Kodeks karny. Projekt zakłada m.in. zmianę w art. 195 Kodeksu karnego, który penalizuje złośliwe przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktów religijnych. W ocenie Instytutu Ordo Iuris, problem podnoszony przez projektodawców faktycznie istnieje. Liczne sprawy, w których Instytut reprezentował pokrzywdzonych, kończyły się umorzeniem z powodu braku stwierdzenia złośliwego charakteru działania sprawcy. Wprowadzenie proponowanych zmian wiązałoby się ze zmianą linii orzeczniczej sądów. Musiałyby one, w obliczu działań nakierowanych na zakłócanie, wyszydzanie czy okazywanie otwartej wrogości wobec publicznego wykonywania aktów religijnych, przeprowadzić obiektywny osąd dokonanego naruszenia oraz skazać sprawcę w zależności od stwierdzenia winy umyślnej sprawcy, a nie znamienia złośliwości działania.
Obywatelska inicjatywa ustawodawcza – założenia projektu
24 czerwca Solidarna Polska ogłosiła na konferencji prasowej utworzenie Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „W obronie chrześcijan”. Celem Komitetu jest wniesienie do laski marszałkowskiej projektu ustawy zmieniającej Kodeks karny. Projekt aktu prawnego, oprócz wprowadzenia art. 27a k.k. (wyłączenie odpowiedzialności karnej dla osób korzystających z wolności słowa i wolności przekonań), art. 196 k.k. (obraza uczuć religijnych), zakłada modyfikację ustawy karnej w art. 195, który usprawniałby praktykę stosowania przepisu penalizującego przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktów religijnych kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej.
Postulat wprowadzenia powyższej regulacji projektodawca uzasadnia koniecznością zapewnienia ochrony wolności wykonywania aktów religijnych. Narastające na sile negatywne zjawiska społeczno-kulturowe, przejawiające się m. in. w publicznych i niejednokrotnie bardzo wulgarnych atakach na osoby wierzące i sprawujące kult religijny, profanowaniu świątyń i przedmiotów kultu religijnego, związane są również z deficytem prawnokarnej ochrony w zakresie wolności sumienia i religii, co prowadzi do wniosku, że przysługujące w tym zakresie konstytucyjne gwarancje, nie są przez państwo dostatecznie realizowane.
Skuteczniejsza ochrona prawnokarna osób pokrzywdzonych
Projekt zakłada konieczność usunięcia „złośliwego” znamienia charakteru działania sprawcy, które ogranicza karalność do działania sprawcy z zamiarem bezpośrednim kierunkowym. Znamię „złośliwości” we współczesnych stosunkach społecznych straciło swój pierwotny charakter, gdyż poziom polaryzacji społeczeństwa jest niewątpliwie dużo wyższy niż jeszcze 10-20 lat temu, czego efektem jest m.in. większa skala nienawiści wobec osób odbywających praktyki religijne. Sprawcy naruszeń coraz częściej dopuszczają się ich ze względu na wrogość jawnie okazywaną wobec osób wierzących lub deklarują określoną przynależność ideologiczną, której wartości, w ich przekonaniu, mogą uzasadniać naruszanie przez nich prawa innych osób do wyznawania i uzewnętrzniania religii. Na gruncie dotychczasowego orzecznictwa, takie zachowania nie są traktowane jako „złośliwe”.
Z praktyki procesowej Instytutu Ordo Iuris wynika, że nawet w przypadkach ewidentnego przejawiania wrogości wobec osób wierzących i obiektywnego bezspornego naruszenia normy z art. 195 k.k., sprawy były bądź umarzane bądź kwalifikowane jako wykroczenie z art. 51 Kodeksu wykroczeń (zakłócenie porządku publicznego). W świetle gwarancji wyznaczonych przez ustrojodawcę (art. 25 ust. 2 i art. 53 ust. 2 Konstytucji RP), publiczne sprawowanie aktów religijnych stanowi samoistny przedmiot ochrony, a motywacja i przekonania wewnętrzne sprawcy nie powinny mieć znaczenia dla samego bytu przestępstwa, lecz dla właściwego wymiaru kary.
Ocena proponowanych zmian
Kierunek oraz zakres proponowanych zmian należy niewątpliwie ocenić pozytywnie. Zapewnienie, wspomnianych wyżej, gwarantowanych wolności konstytucyjnych wymaga zapewnienia szerszej ochrony prawnokarnej. Kreacja efektywnej ochrony prawnokarnej przed naruszeniami wolności sumienia lub wyznania wymaga szerszego ukształtowania strony podmiotowej czynów zabronionych z art. 195 k.k., ponieważ sprawcy działają również w wyniku innych niż złośliwość motywacji. W obecnym stanie prawnym, nawet pomimo nagannego charakteru odmiennych motywacji sprawcy nie ponoszą odpowiedzialności karnej. Bezapelacyjnie ten fakt stoi w sprzeczności z przysługującemu każdemu człowiekowi w Polsce konstytucyjnemu prawu do nieskrępowanego uzewnętrzniania własnych przekonań religijnych.
W ocenie Instytutu należy zatem objąć karalnością każde umyślne działanie sprawcy w zakresie tej normy prawnej, co niniejszy projekt zakłada. Ponadto, analizując postulowane brzmienie art. 195 k.k. pod kątem zasad poprawnej legislacji spełnia zasady przejrzystości, precyzyjności oraz czytelności. W związku z czym, w ocenie prawników Instytutu, przedstawiona propozycja nowelizacji art. 195 k.k. jest pożądana z powodu wartości merytorycznych oraz poprawnej konstrukcji przepisu pod kątem legislacyjnym.
Paweł Tempczyk – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris
