· Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy opublikowało raport, w którym zaproponowano przygotowanie nowego instrumentu zwalczania przemytu imigrantów.
· W dokumencie wskazuje się na potrzebę wzmocnienia ponadnarodowej współpracy różnych państw w kwestii przemytu ludzi oraz na konieczność uczynienia działalności przemytników imigrantów nieopłacalną.
· Autorzy raportu zachęcają jednak również do zwiększenia dostępu do bezpiecznych i legalnych ścieżek migracji zarobkowej oraz łączenia rodzin imigrantów.
Działalność przemytników narusza suwerenność państw
Europejski Komitet ds. Problemów Przestępczości (European Committee on Crime Problems), działający w ramach Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy (Parliamentary Assembly of the Council of Europe) opublikował raport poświęcony zwalczaniu przemytu nielegalnych imigrantów. W skład raportu wchodzą rezolucja oraz rekomendacje adresowane do państw członkowskich.
Tekst dokumentu rozpoczyna się od rezolucji przyjętej przez Zgromadzenie Parlamentarne RE 27 czerwca 2024 roku. Jej autorzy odwołują się do dotychczasowych wysiłków podejmowanych w celu ograniczenia przemytu imigrantów oraz podkreślają stanowisko Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, według którego przemycanie imigrantów jest międzynarodową działalnością przestępczą podważającą suwerenne prawo państw do kontrolowania swoich granic i zwiększającą podatność na zagrożenia osób przemieszczających się. W tym kontekście, w dokumencie zaznaczono, że jednym z kluczowych czynników mogących ograniczyć skalę tego zjawiska jest uczynienie działalności przemytników nieopłacalną i zwiększenie „skutecznego dostępu do bezpiecznych i legalnych ścieżek migracji zarobkowej, łączenia rodzin oraz osób ubiegających się o ochronę międzynarodową”. Jednocześnie twórcy dokumentu wielokrotnie i wyraźnie akcentują, iż zwalczanie przemytu migrantów czy samej nielegalnej imigracji, powinno być prowadzone z uwzględnieniem „ochrony podstawowych praw osób przemieszczających się, w tym przemycanych migrantów”. Pojawia się też stwierdzenie o potrzebie skutecznego zwiększania bezpiecznych i legalnych ścieżek migracji.
Zgromadzenie z niepokojem odnotowuje brak spójności w ustawodawstwie państw członkowskich mającym na celu zwalczanie przemytu migrantów, co, w ocenie Zgromadzenia, może prowadzić do negatywnych konsekwencji dla ochrony praw człowieka. W tym kontekście autorzy dokumentu przypominają, że „przepisy lub działania dotyczące przemytu migrantów nigdy nie powinny być wykorzystywane do zastraszania lub kryminalizacji migrantów i obrońców praw migrantów”.
Dalej w deklaracji wskazano, że instrument Rady Europy mający na celu zwalczanie przemytu imigrantów, określony w Rezolucji 232 (2020) i Rekomendacji 2171 (2020), powinien uwzględniać m.in. konieczność nakładania przez prokuratorów sankcji na sprawców, zgodnie z „proporcjonalnym, stopniowym i zniuansowanym podejściem do sankcji karnych”. Następnie dokument przypomina m.in. o obowiązkach państw członkowskich w zakresie przestrzegania praw podstawowych przemycanych imigrantów oraz innych zobowiązaniach w tym obszarze wynikających z prawa międzynarodowego. Wspomniano też o strategicznej roli Unii Europejskiej w kontekście potrzeby harmonizacji przepisów dotyczących migracji, jak i zarządzania granicami.
Przemyt ma się nie opłacać
W ramach rekomendacji zawartych w dokumencie, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy zaleca, by instrument dotyczący przemytu imigrantów został przygotowany przez Komitet Ministrów Rady Europy. Ponadto, instrument powinien uwzględniać definicję zawartą w Protokole przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską i powietrzną, gdzie „przemyt imigrantów” jest rozumiany jako „pozyskanie, w celu uzyskania, bezpośrednio lub pośrednio, korzyści finansowej lub innej korzyści materialnej, nielegalnego wjazdu osoby do Państwa-Strony, którego dana osoba nie jest obywatelem lub stałym rezydentem”. Jednocześnie rekomenduje się, by „pozyskanie” (procurement) nielegalnego wjazdu nie było tożsame z nielegalnym przekroczeniem granicy a przestępstwo przemytu migrantów koniecznie wiązało się z okolicznością, że przemytnik osiąga materialna lub niematerialną korzyść. Ponadto zaleca się, ażeby m.in. osoby potrzebujące ochrony nie podlegały sankcjom karnym ani administracyjnym za nielegalne przekroczenie granicy oraz by zwolnić z odpowiedzialności karnej „pomoc humanitarną i wszelkie wsparcie dla imigrantów, w dostępie do ich podstawowych praw”, gdy takie działania są prowadzone bez dążenia do uzyskania jakichkolwiek korzyści finansowych lub materialnych.
W dalszej części dokumentu zawarto uzasadnienie uprzednio wskazanych rekomendacji. Autorzy odwołują się tam do innych dokumentów Rady Europy oraz zaznaczają, iż RE nie przyjęła jeszcze żadnego instrumentu dotyczącego przemytu migrantów, który obejmowałby różne kwestie związane z ochroną praw człowieka, jak i walki z przestępczością w tym obszarze. Podkreśla się również transgraniczny charakter przestępczości związanej z „przemytem imigrantów”, co pociąga za sobą konieczność ponadnarodowej współpracy różnych państw. Nie mogą one bowiem, z racji specyfiki tego typu czynów, walczyć ze zjawiskiem przemytu ludzi na poziomie krajowym. Następnie dokument opisuje politykę i uregulowania prawne poszczególnych państw odnośnie zagadnień związanych z przemytem imigrantów.
Ułatwienie migracji w ramach walki z przemytem
Dokument przygotowany przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy cechuje się dużym stopniem ogólności. Jakkolwiek część zawartych tam postulatów i rekomendacji zasługuje na zdecydowanie pozytywną ocenę, możemy też znaleźć zalecenia, które, w świetle ostatnich doświadczeń państw europejskich, budzą daleko idące zastrzeżenia. Przykładem tego jest twierdzenie, zgodnie z którym zwiększenie „skutecznego dostępu do bezpiecznych i legalnych ścieżek migracji zarobkowej, łączenia rodzin oraz osób ubiegających się o ochronę międzynarodową”. Tymczasem badania opinii publicznej z marca bieżącego roku wyraźnie wskazują, iż Europejczycy domagają się daleko idących ograniczeń w tej materii. Połowa ankietowanych nie akceptuje dotąd stosowanej polityki migracyjnej Unii Europejskiej. Jednocześnie 48% respondentów twierdzi, że liczba migrantów przybywających do UE jest zbyt wysoka, a 64% domaga się silniejszych kontroli granicznych. Ze zdecydowaną aprobatą należy natomiast przyjąć postulat podjęcia działań mających na celu uczynienie działalności przemytników imigrantów nieopłacalną. Znaczące ograniczenie możliwości praktykowania tego haniebnego procederu spowodowałoby bowiem istotną przeszkodę dla osób, które zamierzają dostać się do państw członkowskich Unii Europejskiej z pominięciem procedur oraz przyczyniłoby się do zmniejszenia liczby śmiertelnych wypadków z udziałem migrantów.
Patryk Ignaszczak – analityk Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris
