ETPC po raz kolejny próbuje podważyć tożsamość małżeństwa w Polsce

Adobe Stock

• Europejski Trybunał Praw Człowieka uwzględnił skargę pary jednopłciowej, której polski urząd stanu cywilnego odmówił rejestracji związku małżeńskiego zawartego w Wielkiej Brytanii.

• To już czwarty wyrok, w którym ETPC wskazuje, że Polska ma obowiązek zapewnienia parom jednopłciowym możliwość sformalizowania konkubinatu.

• Instytut Ordo Iuris przedstawił w postępowaniu przed ETPC opinię przyjaciela sądu, podkreślając, że Europejska Konwencja Praw Człowieka, mówiąc o życiu rodzinnym, wskazuje wyłącznie na wspólnotę opartą na związku kobiety i mężczyzn.

• W obecnej sytuacji Konwencja wymaga od Polski wykonania wyroku ETPC, a z drugiej strony Konstytucja wyklucza instytucjonalizację konkubinatów jednopłciowych.

Sprawa dotyczyła pary jednopłciowej, która zawarła „małżeństwo” w Wielkiej Brytanii, a następnie podjęła próbę jego rejestracji w Polsce. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Goszczyszynie odmówił rejestracji, wskazując, że rejestracja związku jednopłciowego jako małżeństwa byłaby sprzeczna z podstawowymi regułami polskiego porządku prawnego. Decyzja USC została utrzymana w mocy przez wojewodę mazowieckiego oraz przez sądy administracyjne.

W 2020 r. Bartholomew Kyle Andersen – jeden z mężczyzn ze wspomnianego związku – wystąpił ze skargą przeciwko Polsce do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, stawiając zarzut naruszenia jego prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka).

Do postępowania przed ETPC przystąpił Instytut Ordo Iuris, przedstawiając opinię przyjaciela sądu. W opinii Instytut wskazywał, że Konwencja, mówiąc o życiu rodzinnym, wskazuje wyłącznie na wspólnotę opartą na związku kobiety i mężczyzny, dlatego nie można z niej wyprowadzać „prawa” do nowej konstrukcji rodziny, w której centrum będzie para osób tej samej płci.  Państwa członkowskie powinny mieć swobodę decyzji co do sposobu regulacji statusu konkubinatów jednopłciowych, a Trybunał nie powinien narzucać rozwiązań w tym zakresie.

24 kwietnia 2025 r. Trybunał orzekł jednak, że Polska naruszyła art. 8 EKPC, bo „pozostawiła skarżących w próżni prawnej”, co wynika z braku „uznania i ochrony par jednopłciowych w stabilnych i zaangażowanych związkach”. To już czwarte orzeczenie ETPC stwierdzające, że Polska naruszyła art. 8 Konwencji z powodu nieuregulowania statusu par jednopłciowych (po wyroku w sprawie Przybyszewska z 2023 r., wyroku w sprawie Formela z 2024 r. i wyroku w sprawie Szypuła z 2025 r.). 

Jednak rejestracja, tzn. generalna instytucjonalizacja konkubinatów homoseksualnych, czyli stworzenie możliwości sformalizowania relacji w ramach reżimu prawa rodzinnego (czy to przez otworzenie małżeństwa na pary jednopłciowe czy poprzez utworzenie dla nich odrębnej formuły takiej jak związki partnerskie) byłoby niezgodna z art. 18 Konstytucji RP. Stanowi on bowiem, że małżeństwem jest rozumiane wyłącznie jako związek kobiety i mężczyzny.

Wyrok ETPC z 24 kwietnia 2025 r., Andersen v. Polska.