Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Uwagi do przyjmowanych przez organy władzy publicznej deklaracji „przeciw ideologii LGBT” oraz zapowiedzi ich zaskarżenia przez Rzecznika Praw Obywatelskich

Data publikacji: 13.08.2019

I. Uwagi wstępne

17 maja 2019 r. Rzecznik Praw Obywatelskich opublikował stanowisko[1], w którym „z wielkim niepokojem przyjął informacje o deklaracjach «przeciw ideologii LGBT»”, uchwalonych wówczas przez jedną radę powiatu oraz dwa sejmiki wojewódzkie. RPO wyraził „stanowczy sprzeciw wobec działań organów samorządu terytorialnego, które godzą w grupę społeczną osób nieheteronormatywnych i mogą prowadzić do naruszenia prawnego zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową”. RPO okazał także zaniepokojenie stanowiskiem Parlamentarnego Zespołu na rzecz Polityki i Kultury Prorodzinnej z dnia 3 kwietnia 2019 r.[2], w którym Zespół ten apeluje o wycofanie warszawskiej „deklaracji LGBT+” i podobnych dokumentów w innych miastach.

22 lipca RPO zadeklarował ponadto za pośrednictwem mediów, że przygotowuje się do zaskarżenia przyjmowanych uchwał[3], których od czasu publikacji majowego stanowiska RPO zostało przyjętych znacznie więcej. Zgodnie z zestawieniem, przygotowanym przez Marka Szolca, radnego Warszawy z ramienia partii Nowoczesna, w ramach opinii prawnej dla Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego[4], na dzień 19 lipca 2019 r. uchwały tego typu zostały przyjęte przez:

  • 4 województwa: małopolskie[5], lubelskie[6], podkarpackie[7] i świętokrzyskie[8];
  • 10 powiatów: świdnicki[9] (woj. lubelskie), rycki[10] (woj. lubelskie), zamojski[11] (woj. lubelskie), białostocki[12] (woj. podlaskie), leski[13] (woj. podkarpackie), tarnowski[14] (woj. małopolskie), lubaczowski[15] (woj. podkarpackie), mielecki[16] (woj. lubelskie), jarosławski[17] (woj. podkarpackie) i puławski[18] (woj. lubelskie);
  • 4 miasta: Ostrów Lubelski[19] (woj. lubelskie), Świdnik[20] (woj. lubelskie), Puławy[21] (woj. lubelskie) i Kraśnik[22] (woj. lubelskie);
  • 8 gmin: Urzędów[23] (woj. lubelskie), Jordanów[24] (woj. małopolskie), Łososina Dolna[25] (woj. małopolskie), Lipinki[26] (woj. małopolskie), Mełgiew[27] (woj. lubelskie), Zakrzówek[28] (woj. lubelskie), Wilkołaz[29] (woj. lubelskie) oraz Tuszów Narodowy[30] (woj. podkarpackie).

 

Wobec „stanowczego sprzeciwu” RPO względem rzeczonych uchwał oraz zapowiedzi ich zaskarżenia, a także w związku z coraz liczniej pojawiającymi się w debacie publicznej komentarzami dotyczącymi tej sprawy wskazane jest poczynić poniższe uwagi. Trzeba przy tym zastrzec, że pełne odniesienie się do argumentacji RPO będzie możliwe dopiero po poznaniu treści ekspertyzy, którą w tej sprawie zlecił Rzecznik oraz ewentualnym złożeniu zapowiadanych skarg.

II. Krytykowane przez RPO uchwały są w zgodzie z zasadą praworządności (legalizmu).

W odróżnieniu od podmiotów prawa prywatnego (osób fizycznych i osób prawnych) organy władzy publicznej, co wyraźnie wynika z art. 7 Konstytucji RP, działają na podstawie i w granicach prawa. O ile podmioty prywatne mogą więc czynić wszystko, czego im prawo nie zabrania, o tyle organy władzy publicznej mogą podejmować tylko te działania, na które im prawo zezwala. Wyrażona w art. 7 Konstytucji zasada legalizmu wiąże wszystkie organy władzy publicznej, w tym również organy jednostek samorządu terytorialnego. Zakaz wykraczania poza zakres swoich kompetencji odnosi się przy tym do wszelkich form działalności bez względu na to, czy mają one charakter władczy czy nie, intencyjny czy konkretny.

Ze względu na pewne odrębności w zakresie uprawnień organów stanowiących poszczególnych jednostek (szczebli) samorządu terytorialnego kwestia zgodności rzeczonych uchwał z zasadą praworządności zostanie omówiona osobno dla każdego z tych szczebli.

1. Uchwały rad gmin

Rozpocząć wypada od wskazania na elementarny podział działań organów samorządu terytorialnego na czynności o charakterze władczym (ogólnie obowiązujące, o charakterze normatywnym, wkraczające w sferę uprawnień podmiotów niepodporządkowanych organizacyjnie i służbowo organowi) i niewładczym. Ma on szczególne, praktyczne znaczenie łączące się z różnym rygorem dotyczących podstawy prawnej działania organu jednostki samorządu terytorialnego.

Podejmowanie przez radę gminy uchwał (wszelkiego rodzaju rozstrzygnięć) o charakterze władczym, wymaga dwóch podstaw prawnych[31]:

  • art. 18 ustawy o samorządzie gminnym (dalej także: u.s.g.), zgodnie z którym do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej.

W orzecznictwie istnieje zgoda co do tego, że przepis ten „ma charakter swoistej klauzuli generalnej, wskazującej jedynie właściwość organu. Nie jest to jednak przepis kompetencyjny umożliwiający wydawanie wiążących aktów prawnych. Stąd konieczna jest także:

  • odrębna, wyraźna podstawa materialnoprawna.

Z kolei podejmowanie przez radę gminy uchwał (wszelkiego rodzaju rozstrzygnięć) o charakterze niewładczym, wymaga jedynie działania w oparciu o sam art. 18 u.s.g. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny, „w orzecznictwie sądowym wskazuje się, że to właśnie art. 18 ust. 1 SamGminU upoważnia radę gminy do podejmowania działań niewładczych np. o charakterze programowym, intencyjnym, o ile działania te pozostają w granicach zadań gmin przewidzianych w prawie. (…) W odniesieniu do działań niewładczych, gdy nie wkracza się w sferę praw i obowiązków innych podmiotów prawa, w tym również organów wykonawczych gminy, taka podstawa prawna jest wystarczająca”[32]. Z kolei w innym wyroku zaznaczył: „Jeżeli uchwała nie jest ani aktem prawa miejscowego, ani innym prawnym aktem indywidualnym, którym rada ingerowałaby w sferę praw bądź obowiązków czy to organów państwowych, czy organu wykonawczego gminy lub jakiejkolwiek instytucji mu podległej, czy osób fizycznych bądź prawnych, to nie musi być oparta na normie prawa materialnego.”[33]

W świetle powyższego, warunkami uznania kwestionowanych przez RPO uchwał (stanowisk) za zgodne z prawem (zasadą legalizmu) są ich:

  • niewładczy charakter,
  • przedmiot pozostający w ustawowych granicach działania gmin.

Choć kwestionowane przez RPO uchwały nie mają identycznej treści, to jednak w swoich podstawowych założeniach są do siebie w istotny sposób podobne. Nie dokonując w tym momencie szczegółowej analizy każdej z nich z osobna, trzeba zbadać, czy in gremio spełniają wymienione właśnie warunki.

1.1. Charakter (władczy albo niewładczy) deklaracji (stanowisk) wyrażających krytyczny stosunek wobec określonego zjawiska społecznego.

Na temat rozróżnienia między władczym a niewładczym charakterem aktu organu administracji samorządowej NSA wypowiedział się rozstrzygając w sprawie uchwały (stanowiska) Rady m.s.t Warszawa, w której Rada stwierdziła, że przy podejmowaniu uchwał stosować się będzie do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, które nie są ogłaszane w Dzienniku Ustaw RP, uznając, że zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP są one powszechnie obowiązujące i ostateczne oraz zwróciła się do Prezydent m.st. Warszawy, aby w działalności Urzędu oraz innych miejskich jednostek organizacyjnych, w szczególności przy wydawaniu decyzji administracyjnych były uwzględniane wszystkie orzeczenia Trybunału, które nie zostaną ogłoszone Dzienniku Ustaw RP.

Nieważność uchwały Rady m.st. Warszawy stwierdził w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewoda, a racje stojące za takim rozstrzygnięciem podzielił zarówno WSA jak i NSA[34], który zauważył (zarówno w tej jak i bliźniaczej sprawie uchwały Rady miasta Łódź[35]), iż stanowisko:

  • nakazywało Radzie i innym podmiotom określony sposób działania, co wynikało z użytych w treści sformułowań ("stosować się będzie", "zwraca się, aby stosowane były"),
  • miało zatem niewątpliwie charakter zobowiązujący,
  • stanowiło wytyczne dotyczących stosowania prawa, a więc akt o charakterze władczym,
  • wkraczało w sferę kompetencji organów wykonawczych gminy (pomimo, że rada gminy nie miała kompetencji do wskazywania organowi wykonawczemu, jakie powinien on stosować przepisy prawne w ramach swojej działalności).

W przeciwieństwie do powyższej, jaskrawo od niej odmienne uchwały kwestionowane przez RPO bardziej przypominają swoim charakterem stanowisko rady jednego z miast „w sprawie sprzeciwu wobec zapowiadanych zmian prawa samorządowego w Polsce”, które NSA uznał za zgodne z prawem[36]. Uchwała ta, co przesądziło o odrzuceniu skargi kasacyjnej przez NSA, podobnie jak uchwały kwestionowane przez RPO:

  • nie zawiera nakazu określonego działania, które konkretyzowałoby się w powinności odpowiedniego zachowania się np. organów gminy przy stosowaniu nowo uchwalonych przepisów, w szczególności, jakie działania nie spełniałyby wskazanych w niej oczekiwań,
  • nie nakłada na inne organy gminy (ani na podmioty prywatne) żadnych obowiązków, nie ma charakteru normatywnego (Rada domaga się pewnego stanu rzeczy i apeluje o jego realizację, ale poprzestaje na tych żądaniach, nie zapowiadając jakiejś reakcji na wypadek, gdyby nie były one spełnione),
  • nie zawiera wytycznych dotyczących stosowania prawa,
  • nie jest aktem o charakterze władczym, ale aktem wewnętrznym, uzewnętrznieniem woli Rady, jej stanowiskiem, apelem lub manifestem.

Tego rodzaju przymioty posiadają uchwały kwestionowane przez RPO. Choć każdą z tych kilkudziesięciu deklaracji, ze względu na ich zróżnicowany treściowo charakter, należy oceniać osobno, to w swojej zasadniczej treści stanowią właśnie wyraz pewnego zapatrywania, czy też określonego stosunku do wycinka rzeczywistości. Ich treścią jest „wyrażenie sprzeciwu wobec pojawiających się w sferze publicznej działań”, odniesienie się do „podejmowanych w ostatnim czasie działań przedstawicieli krajowej i samorządowej sceny politycznej”, sprzeciw wobec pozbawionych podstaw prawnych prób ingerowania w system edukacji szkolnej, deklaracja przywiązania do tradycyjnych wartości. Ponieważ działalność ruchu politycznego LGBT stanowi przedmiot ożywionej debaty publicznej, w której ścierają się różne, często skrajnie odmienne poglądy, zrozumiałe jest, że treść przedmiotowych uchwał może budzić sprzeciw niektórych, co jednak samo w sobie nie jest powodem do uznania ich za bezprawne. Prawo wyrażenia określonego zapatrywania (w tym wypadku krytycznego) na dany zestaw poglądów – który obiektywnie rzecz biorąc jest, kontrowersyjny i pozostaje przedmiotem ożywionej debaty publicznej – dotyczący ludzkiej płciowości, seksualności, małżeństwa i rodziny, podobnie jak wyrażenie krytycznego bądź aprobatywnego stosunku wobec innych zjawisk społecznych (w tym faktów, idei czy ideologii) jest ze swojej istoty wyrazem elementarnego prawa do wolności słowa. Jak zauważył NSA, „Skoro w świetle art. 54 ust. 1 Konstytucji mowa o wolności każdego człowieka, a więc także członka wspólnoty samorządowej, do wyrażania swoich poglądów, to niepodobna odmawiać lub ograniczać tej wolności organom wspólnoty. (…) Odebranie tym organom głosu w dyskursie publicznym (…) stanowi zatem również naruszenie przysługującej każdemu z mieszkańców wolności wypowiedzi”[37]. Jak ponadto zauważa się w doktrynie, „odstąpienie przez organ gminy od stosowania form administracyjnoprawnych (władczych) może gwarantować szerszy zakres swobody”[38].

Warto odnotować, że kwestionowane uchwały stanowią reakcję i odpowiedź na szereg konkretnych działań, spośród których szczególny rozgłos, obok, dokonywanych regularnie na „marszach” subkultur identyfikujących się w oparciu o preferencje seksualne i homoseksualny styl życia profanacji symboli religijnych, zdobyła Deklaracja LGBT+ ogłoszona przez prezydenta Warszawy. Dokument ten przewiduje realizację postulatów budzących liczne i poważne wątpliwości prawne[39] (w tym związane z ingerencją w treści nauczania dzieci w szkole pomimo że prawo nie przewiduje kompetencji do ich kształtowania przez prezydenta, burmistrza lub wójta).

Biorąc pod uwagę powyższe, pierwszy z warunków uznania kwestionowanych przez RPO uchwał (stanowisk) za zgodne z prawem – ich niewładczy charakter – możemy uznać za spełniony.

1.2. Treść kwestionowanych przez RPO uchwał a ustawowy zakresie działania gminy.

O spełnieniu drugiego z ww. warunków uznania uchwał (stanowisk) za zgodne z prawem można mówić, gdy rada wypowiada się w formie uchwały w kwestii pozostającej w zakresie działania gminy, a zatem w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżonych ustawami na rzecz innych podmiotów.

Aby stwierdzić, czy tak jest w przypadku kwestionowanych przez RPO uchwał należałoby wpierw określić ich przedmiot, a następnie rozstrzygnąć, czy mieści się on w zakresie działania gminy.

Jak już wspomniano, treść uchwał zasadniczo odnosi się do obszaru edukacji, rodziny oraz szeroko pojętej kultury i życia społecznego, na co wskazują takie (i podobne im) zwroty jak:

  • „nie godzimy się na sprzeczne z prawem oraz z realnym dobrem dzieci instalowanie funkcjonariuszy politycznej poprawności w szkołach (tzw. »latarników«)”;
  • „Nie zgadzamy się, aby w oparciu o źle pojętą polityczną poprawność działacze wywodzący się ze środowisk LGBT żądali praw do kształtowania podstaw programowych w edukacji naszych dzieci oraz ingerowali w przysługujące tylko i wyłącznie rodzicom prawa do wychowania dzieci zgodnie z wyznawanymi przez nich wartościami”;
  • „deklarujemy wsparcie dla rodziny opartej na tradycyjnych wartościach oraz obronę systemu oświaty i wychowania przed propagandą LGBT”.

Trudno zaprzeczyć oczywistemu dość stwierdzeniu, że problematyka edukacji, rodziny i kultury mieści się w zakresie działania gminy. Art. 7 ust. 1 u.s.g wymienia expressis verbis sprawy: wspierania rodziny, edukacji publicznej, kultury i polityki prorodzinnej jako zadania własne gminy, co zasługuje na szczególnie podkreslenie.

O obowiązkach samorządu względem rodziny, edukacji i w obszarze kultury stanowi wiele przepisów prawa materialnego. Wymienić w tym kontekście można chociażby ustawę z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która ustanawia obowiązek także jednostek samorządu terytorialnego wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz organizacji pieczy zastępczej czy ustawę z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, która czyni samorząd jednym z filarów funkcjonowania systemu oświaty.  Z kolei zgodnie z ustawą z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym.

Wypada wreszcie zapytać, czy wymienione sprawy są sprawami publicznymi o znaczeniu lokalnym. Choć ustawodawca nie definiuje pojęcia „lokalność” czy „znaczenie lokalne”, to w doktrynie zauważa się, że „jest to sprawa pozostająca w związku z potrzebami członka lub grupy członków zamieszkujących dany teren, a zatem tworzących gminę zgodnie z art. 1 SamGminU. W rezultacie utrata więzi między daną osobą a gminą skutkuje tym, że sprawy tej osoby tracą przymiot lokalności przynajmniej dla tej gminy (zob. post. NSA z 19.7.2017 r., I OW 77/17). W praktyce »znaczenie lokalne« powinno być rozumiane jako oddziałujące zasadniczo w zakresie terytorium, o którym mowa w art. 1 ust. 2 SamGminU, oraz leżące w zakresie zainteresowania jego mieszkańców.”[40] Z pewnością więc sprawy edukacji, rodziny i kultury mają znaczenie także lokalne. Nie będzie przy tym przeszkodą w uznaniu przedmiotowych uchwał za odnoszące się do spraw lokalnych konstatacja, że problematyka, do której się odnoszą jest aktualna w wielu lokalnych wspólnotach. Jak zauważył NSA, w kontekście zmian prawa samorządowego: „To, że zmiany te mogą dotknąć wszystkich takich wspólnot w państwie, nie przekreśla ich lokalnego wymiaru; przeciwnie wręcz wzmacnia ich wagę w tej sferze”[41].

Na koniec trzeba podkreślić, że kwestie, do których odnoszą się kwestionowane przez RPO uchwały nie są zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Nie tylko bowiem nie przewidują żadnych konkretnych działań, które można by zidentyfikować jako zastrzeżone do kompetencji innych podmiotów, ale afirmują podstawowe prawa i wolności gwarantowane w Konstytucji RP i aktach prawa międzynarodowego.

Biorąc powyższe pod uwagę można zasadnie twierdzić, że – mając niewładczy charakter i dotycząc spraw pozostających w ustawowych granicach działania gmin – kwestionowane przez RPO uchwały pozostają w zgodzie z zasadą praworządności wyrażoną w art. 7 Konstytucji, zgonie z którym organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

2. Uchwały sejmików wojewódzkich

Na poziomie samorządu województwa w zakresie zadań należących do samorządu województwa ustawodawca ustanowił domniemanie właściwości na rzecz organu wykonawczego (zarządu), a nie na rzecz organu stanowiącego (sejmiku województwa).

Zgodnie z art. 18 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (dalej także: u.s.w.) do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy m.in. stanowienie aktów prawa miejscowego. Jest to jeden z podstawowych sposobów realizowania zadań własnych samorządu województwa określonych w przepisach prawa materialnego. Wśród tych zadań znajdują się także – o czym stanowi art. 14 ust. 1 pkt 1, 4a i 5 ustawy o samorządzie wojewódzkim – zadania związane z rodziną (określane w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, szczególnie w jej art. 183) czy oświatą (Prawo oświatowe).

Do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy także uchwalanie strategii rozwoju województwa (art. 18 pkt 2 u.s.w.), której integralną częścią są m.in. programy dotyczących wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej[42] i którą określa się uwzględniając m.in. następujący cel: pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej[43].

Nie można także nie wspomnieć o innej wyłącznej kompetencji sejmiku województwa, jaką jest uchwalanie budżetu województwa (art. 18 pkt 6 u.s.w.), a więc decydowanie o wydatkach na określone ustawami zadania samorządu województwa, w szczególności w zakresie „edukacji publicznej”[44], „kultury”[45], „wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej”[46] i „polityki prorodzinnej”[47].

Wreszcie wypada pamiętać, iż do zadań sejmiku należą również te sprawy, które sejmik uzna za jemu przynależne w statucie województwa (art. 18 pkt 20 u.s.w.).

Niezależnie od powyższego, za adekwatną w stosunku do samorządu wojewódzkiego należy uznać przywoływaną wyżej konstatację, iż „odstąpienie przez organ gminy od stosowania form administracyjnoprawnych (władczych) może gwarantować szerszy zakres swobody”[48].

3. Uchwały rad powiatów

W odróżnieniu od ustaw regulujących ustrój gmin i województw, ustawa o samorządzie powiatowym nie wskazuje organu, na rzecz którego zostało ustanowione domniemanie właściwości. W doktrynie wyrażany jest pogląd, zgodnie z którym w przypadku tej ustawy mamy do czynienia z luką prawną.[49] Biorąc jednak pod uwagę, że zarówno obszary, w których powiat wykonuje swoje zadania (choć w sobie właściwym zakresie), jak i charakter zadań leżących w wyłącznej właściwości rady powiatu (szczególnie art. 12 pkt 1, 5 i 11 u.s.p.) są w istotnej mierze zbliżone do zadań przewidzianych do wyłącznej właściwości organów stanowiąco-kontrolnych na poziomie gminy oraz województwa należy uznać, że poczynione wyżej uwagi odnośnie uchwał organów stanowiących gminy i województwa mają zastosowanie także do uchwał rad powiatów.

III. Zarzut dyskryminującego charakteru kwestionowanych przez RPO uchwał.

Podnoszony przez RPO zarzut dyskryminacyjnego charakteru uchwał ma przede wszystkim to do siebie, że jest nad wyraz enigmatyczny i nieprecyzyjny. Ogólnym, subiektywnym opiniom dotyczącym „obecnej sytuacji społeczno-politycznej, w której osoby nieheteronormatywne są nieustannie atakowane i dyskryminowane w debacie publicznej” oraz przywoływaniu przepisów Konstytucji i aktów prawa międzynarodowego nie towarzyszy wskazanie sposobu w jaki którykolwiek z tych przepisów miałby zostać naruszony. Z samego faktu istnienia norm prawnych zakazujących dyskryminacji nie wynika jeszcze, że zostały naruszone.

Wysuwający tego rodzaju zarzut zdają się zapominać, że w gwarantowanej w art. 32 Konstytucji zasadzie równości wobec prawa Trybunał Konstytucyjny wyróżnił dwa elementy[50]:

1) równość wobec prawa oznaczającą nakaz równego traktowania przez władzę publiczną w procesie stosowania prawa;

2) równość w prawie oznaczającą nakaz kształtowania treści prawa z uwzględnieniem zasady równości.

Tymczasem w kwestionowanych przez RPO uchwałach nie mamy do czynienia ani ze stosowaniem prawa wobec podmiotów będących adresatami norm prawnych, ani z kształtowaniem treści tych norm. Już samo to czyni zarzut dyskryminacji całkowicie chybionym.

Jedynie na marginesie warto przypomnieć, że istotą konstytucyjnej zasady równości – czyli podobnego (identycznego) traktowania – jest jednakowe traktowanie wszystkich adresatów norm prawnych charakteryzujących się daną cechą istotną (relewantną). Nakaz równości dotyczy tylko tych podmiotów, które charakteryzują się określoną cechą relewantną z punktu widzenia danej sfery stosunków prawnych lub gdy dyspozycja normy prawnej wyróżnia daną sferę stosunków ze względu na wskazaną cechę relewantną lub gdy istnieje związek pomiędzy cechą relewantną danej kategorii podmiotów a treścią przyjętej regulacji[51]. W rezultacie – i trzeba to zdecydowanie podkreślić – w konstytucyjnej zasadzie równości kryje się „założenie różnego traktowania podmiotów i sytuacji, które nie mają podobnego (identycznego) charakteru”[52].

IV Podsumowanie

Stanowiska samorządowych organów władzy publicznej deklarujące krytyczny stosunek wobec zestawu kontrowersyjnych poglądów na ludzką płciowość, seksualność, małżeństwo i rodzinę (zwanego hasłowo „ideologią LGBT”) oraz prób jego forsowania w edukacji, kulturze i życiu społecznym, choć mogą budzić sprzeciw niektórych osób (co zrozumiałe w przypadku każdego żywo dyskutowanego zagadnienia) są zgodne z zasadą praworządności. Stanowiska te bowiem:

  • mieszczą się w ramach kompetencji organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego,
  • mają niewładczy charakter,
  • ich przedmiot znajduje się w ustawowych granicach działania samorządu terytorialnego.

Ponadto, chybionym jest zarzut dyskryminacyjnego charakteru kwestionowanych przez RPO uchwałach m.in. z tego powodu, że w ich przypadku nie mamy do czynienia ani ze stosowaniem prawa wobec indywidualnych podmiotów będących adresatami norm prawnych, ani z kształtowaniem treści tych norm.

Autorzy: Adw. Rafał Dorosiński, Nikodem Bernaciak


[1] Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich wobec przyjmowania przez organy władzy publicznej deklaracji „przeciw ideologii LGBT”, 17.05.2019, https://www.rpo.gov.pl/pl/content/stanowisko-rpo-ws-przyjmowania-przez-organy-wladzy-publicznej-deklaracji-przeciw-ideologii-lgbt (dostęp: 01.08.2019).

[2] Stanowisko Parlamentarnego Zespołu na rzecz Polityki i Kultury Prorodzinnej, 03.04.2019, http://orka.sejm.gov.pl/opinie8.nsf/nazwa/324_20190403/$file/324_20190403.pdf (dostęp: 01.08.2019).

[3] RPO: Przygotowuję się do zaskarżenia uchwał samorządów dot. LGBT, 22.07.2019, https://www.tvp.info/43611466/rpo-przygotowuje-sie-do-zaskarzenia-uchwal-samorzadow-dot-lgbt (dostęp: 01.08.2019).

[4] Konferencja prasowa na rzecz osób LGBT+, 19.07.2019, http://www.ptpa.org.pl/aktualnosci/2019/konferencja-prasowa/ (dostęp: 01.08.2019).

[5] Deklaracja Nr 1/19 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie sprzeciwu wobec wprowadzenia ideologii „LGBT” do wspólnot samorządowych, https://bip.malopolska.pl/umwm,m,320114,2019.html (dostęp: 01.08.2019).

[6] Stanowisko Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 25 kwietnia 2019 r. w sprawie wprowadzania ideologii „LGBT” do wspólnot samorządowych, https://umwl.bip.lubelskie.pl/index.php?id=57&p1=szczegoly&p2=1382854 (dostęp: 01.08.2019).

[7] Uchwała nr VIII/140/19 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 27 maja 2019 r. w sprawie przyjęcia stanowiska Sejmiku Województwa Podkarpackiego wyrażającego sprzeciw wobec promocji i afirmacji ideologii tak zwanych ruchów LGBT (z ang. Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender), http://www.bip.podkarpackie.pl/images/VI_kadencja/VIII19/140.pdf (dostęp: 01.08.2019).

[8] Uchwała nr X/125/19 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 19 czerwca 2019 r. przyjmująca stanowisko w sprawie sprzeciwu wobec prób wprowadzenia ideologii „LGBT” do wspólnot samorządowych oraz promocji tej ideologii w życiu publicznym, http://bip.sejmik.kielce.pl/826-oswiadczenia-stanowiska-i-apele-sejmiku-wojewodztwa-swietokrzyskiego-vi-kadencji-lata-2018-2023/7457-stanowisko-sejmiku-wojewodztwa-swietokrzyskiego-dotyczace-sprzeciwu-wobec-prob-wprowadzenia-ideologii-lgbt-do-wspolnot-samorzadowych-oraz-promocji-tej-ideologii-w-zyciu-publicznym.html (dostęp: 01.08.2019).

[9] Stanowisko nr 1/2019 Rady Powiatu w Świdniku z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, https://spswidnik.bip.lubelskie.pl/index.php?id=452&p1=szczegoly&p2=1369615 (dostęp: 01.08.2019).

[10] Uchwała nr X/40/19 Rady Powiatu w Rykach z dnia 30 kwietnia 2019 r. Stanowisko Rady Powiatu Ryckiego w sprawie powstrzymania ideologii gender i „LGBT”, https://spryki.bip.lubelskie.pl/index.php?id=71&p1=szczegoly&p2=1387139 (dostęp: 01.08.2019).

[11] Uchwała Nr VIII/90/2019 Rady Powiatu w Zamościu z dnia 26 czerwca 2019 r. w sprawie przyjęcia Stanowiska Rady Powiatu w Zamościu w sprawie powstrzymania promowania ideologii „LGBT”, https://spzamosc.bip.lubelskie.pl/index.php?id=928&p1=szczegoly&p2=1402243 (dostęp: 01.08.2019).

[13] Stanowisko nr 1.2019 Rady Powiatu Leskiego z dnia 26 kwietnia 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” w Powiecie Leskim, https://www.facebook.com/LeskiPowiat/posts/stanowisko-rady-powiatu-leskiego-w-sprawie-powstrzymania-ideologii-lgbt-w-powiec/2353260751362520/ (dostęp: 01.08.2019).

[14] Uchwała nr VIII.67.2019 Rady Powiatu Tarnowskiego z dnia 30 kwietnia 2019 r. w sprawie przyjęcia Rezolucji w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, https://bip.malopolska.pl/sptarnow,a,1595445,uchwala-nr-viii672019-rady-powiatu-tarnowskiego-z-dnia-30-kwietnia-2019-r-w-sprawie-przyjecia-rezolu.html (dostęp: 01.08.2019).

[15] „Niech Powiat Lubaczowski będzie wolny od ideologii LGBT”. Rada Powiatu przyjęła deklarację, 06.06.2019, http://zlubaczowa.pl/index.php/news/wydarzenia/5461-niech-powiatt-lubaczowski-bedzie-wolny-od-ideologii-lgbt-rada-powiatu-przyjela-uchwale (dostęp: 01.08.2019).

[16] Stanowisko Rady Powiatu Mieleckiego z dnia 14 czerwca 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, http://bip.powiat-mielecki.pl/rada-powiatu/stanowiska-rady/w-sprawie-powstrzymania-ideologii-lgbt-2.html (dostęp: 01.08.2019).

[17] Deklaracja Rady Powiatu Jarosławskiego z dnia 27 czerwca 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, https://www.jaroslaw.samorzady.pl/art/id/19880 (dostęp: 01.08.2019).

[18] Stanowisko Rady Powiatu Puławskiego z dnia 29 maja 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii lansowanej przez subkulturę „LGBT” w Powiecie Puławskim, https://sppulawy.bip.lubelskie.pl/index.php?id=1010&p1=szczegoly&p2=1394575 (dostęp: 01.08.2019).

[19] Stanowisko Rady Miejskiej w Ostrowie Lubelskim z dnia 27 marca 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, https://umigostrowlubelski.bip.lubelskie.pl/index.php?id=299&p1=szczegoly&p2=1413463 (dostęp: 01.08.2019).

[20] Świdnik przeciwny ideologii LGBT. „To stanowisko to jeden wielki bełkot”, 28.03.2019, https://www.dziennikwschodni.pl/swidnik/rada-miasta-swidnik-przeciwna-ideologii-lgbt-stanowisko-ma-charakter-prewencyjny,n,1000239933.html (dostęp: 01.08.2019).

[21] Stanowisko Rady Miasta Puławy z dnia 30 maja 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii lansowanej przez subkulturę „LGBT” w mieście Puławy, https://umpulawy.bip.lubelskie.pl/index.php?id=1466&p1=szczegoly&p2=1393890 (dostęp: 01.08.2019).

[22] Uchwała nr VIII/66/2019 Rady Miasta Kraśnik z dnia 30 maja 2019 r. w sprawie przyjęcia stanowiska dotyczącego powstrzymania ideologii LGBT przez wspólnotę samorządową, https://www.prawomiejscowe.pl/UrzadMiastaKrasnik/document/557491/Uchwa%C5%82a-VIII_66_2019 (dostęp: 01.08.2019).

[23] Stanowisko Rady Miejskiej w Urzędowie z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, https://ugurzedow.bip.lubelskie.pl/index.php?id=716&p1=szczegoly&p2=1413203 (dostęp: 01.08.2019).

[24] Deklaracja Nr 1/19 Rady Gminy Jordanów z dnia 30 maja 2019 r. w sprawie sprzeciwu wobec wprowadzenia ideologii „LGBT” do wspólnot samorządowych, http://www.gmina-jordanow.rubikon.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=1927&Itemid=45&pop=1&page=18 (dostęp: 01.08.2019).

[25] Uchwała nr 64/VIII/2019 Rady Gminy w Łososinie Dolnej z dnia 31 maja 2019 r. w sprawie przyjęcia Rezolucji dotyczącej powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową oraz ataków na Polski Kościół i obrażania uczuć religijnych ludzi wierzących, https://bip.malopolska.pl/uglososinadolna,a,1617268,uchwala-nr-64viii2019-rady-gminy-w-lososinie-dolnej-z-dnia-31-maja-2019-r-w-sprawie-przyjecia-rezolu.html (dostęp: 01.08.2019).

[26] Uchwała nr V/52/2019 Rady Gminy Lipinki z dnia 12 kwietnia 2019 r. w sprawie podjęcia deklaracji „Gmina Lipinki wolna od ideologii «LGBT»”, https://bip.malopolska.pl/uglipinki,a,1594999,uchwala-nr-v522019-rady-gminy-lipinki-z-dnia-12-kwietnia-2019-r-w-sprawie-podjecia-deklaracji-gmina-.html (dostęp: 01.08.2019).

[27] Brak źródła.

[28] „Zakrzówek wolny od ideologii LGBT” – Stanowisko Rady Gminy Zakrzówek, 20.05.2019, http://www.zakrzowek.pl/zakrzowek-wolny-od-ideologii-lgbt-stanowisko-rady-gminy-zakrzowek/1597-zakrzowek-wolny-od-ideologii-lgbt-stanowisko-rady-gminy-zakrzowek (dostęp: 01.08.2019).

[29] Brak źródła.

[30] Stanowisko Rady Gminy Tuszów Narodowy w sprawie powstrzymania ideologii „LGBT” przez wspólnotę samorządową, 01.04.2019, https://www.tuszownarodowy.pl/asp/pl_start.asp?typ=13&menu=1&artykul=1072&akcja=artykul (dostęp: 01.08.2019).

[31] Zob. komentarz do art. 18 u.s.g. [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski (red.), Ustawa o samorządzie gminnym [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski (red.), Ustawy samorządowe. Komentarz, 2018.

[32] Wyrok NSA z dnia 1 lutego 2017 r., sygn. I OSK 2779/16

[33] Wyrok NSA z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. I OSK 552/18.

[34] Wyrok NSA z dnia 1 lutego 2017 r., sygn. I OSK 2779/16

[35] Wyrok NSA z dnia 27 września 2017 r., sygn. I OSK 1066/17

[36] Wyrok NSA z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. I OSK 552/18

[37] Wyrok NSA z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. I OSK 552/18.

[38] Zob. komentarz do art. 6 u.s.g. [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski (red.), Ustawa o samorządzie gminnym… dz. cyt.

[39] Por. B. Zalewski, N. Bernaciak, Analiza Deklaracji „Warszawska polityka miejska na rzecz społeczności LGBT+” podpisanej 18 lutego 2019 r. przez Prezydenta m. st. Warszawy Rafała Trzaskowskiego, https://ordoiuris.pl/rodzina-i-malzenstwo/analiza-deklaracji-warszawska-polityka-miejska-na-rzecz-spolecznosci-lgbt.

[40] Zob. komentarz do art. 6 u.s.g. [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski (red.), Ustawa o samorządzie gminnym... dz. cyt.

[41] Wyrok NSA z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. I OSK 552/18.

[42] Art. 183 pkt 2 ustawy z 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

[43] Art. 11 ust. 1 pkt 1 u.s.w.

[44] Art. 14 ust. 1 pkt 1 u.s.w.

[45] Art. 14 ust. 1 pkt 3 u.s.w.

[46] Art. 14 ust. 1 pkt 4a u.s.w.

[47] Art. 14 ust. 1 pkt 5 u.s.w.

[48] Zob. Komentarz do art. 6 u.s.g. [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski (red.), Ustawa o samorządzie... dz. cyt.

[49] A. Wierzbica, Domniemanie właściwości organów jednostek samorządu terytorialnego w realizacji zadań publicznych, ST 2012, Nr 12, s. 11-13.

[50] Por. B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, 2012, komentarz do art. 32.

[51] L. Bosek, W. Borysiak, komentarz do art. 32 Konstytucji RP, [w:], Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1-87…, s. 837 i n. oraz powołana tam judykatura.

[52] L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2015, s. 97. Tak samo orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 września 2009 r., II OSK 1443/08.

Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej

Rejestracja związków wyznaniowych w wybranych państwach europejskich

· Obowiązujące w polskim systemie prawnym regulacje umożliwiają z chwilą wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych nabycie szeregu uprawnień.  

· Liberalne rozwiązania mogą jednak zostać wykorzystane przez podmioty podszywające się pod związki wyznaniowe, które prowadzą działalność przestępczą.

Czytaj Więcej

Edukacja

Analiza projektowanych zmian w zakresie możliwości zadawania i oceniania prac domowych dla uczniów szkół podstawowych

· Kończy się etap konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zakładającego zakaz zadawania pisemnych i praktycznych prac domowych uczniom klas I-III.

· Z kolei w klasach IV-VIII pisemne i praktyczne prace domowe miałyby być zadawane wyłącznie „dla chętnych”, jednak uczeń nie mógłby otrzymać za nie oceny, nawet pozytywnej.

Czytaj Więcej

Edukacja

Ocena wybranych propozycji zmian w podstawie programowej

W związku z projektem zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego zaprezentowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz ogłoszeniem trwających do dnia 19 lutego 2024 r. prekonsultacji w tym zakresie poniżej prezentujemy listę uwag i zastrzeżeń do wybranych propozycji zmian.

 

 

Autorzy poszczególnych uwag:

Czytaj Więcej