główne PUNKTY
1
Raport pt. „Naruszenia zasad demokratycznego państwa prawnego i praworządności przez rząd Donalda Tuska” zawiera szczegółowe zarzuty względem obecnego rządu dotyczące systematycznego łamania przepisów stanowiących fundamenty państwa demokratycznego.
2
W publikacji opisano działania takie jak siłowe przejęcie mediów publicznych, atak na wymiar sprawiedliwości, bojkot Trybunału Konstytucyjnego czy ograniczanie wolności obywatelskich.
Autorzy opublikowanego przez Ordo Iuris raportu wskazują, że rząd z Donaldem Tuskiem na czele, powołany po ośmiu latach rządów Prawa i Sprawiedliwości, w ciągu blisko 18 miesięcy podjął „liczne bezprawne działania mające na celu fizyczną eliminację opozycji z przestrzeni publicznej”. Działania te tworzą – jak określają to prawnicy – „rewolucyjny porządek sprawiedliwości okresu przejściowego” wdrażający założenia „demokracji walczącej”. Publikacja jest kontynuacją raportu „Rok dewastacji państwa prawa” z grudnia 2024 r.
Siłowe przejęcie mediów publicznych
Jednym z pierwszych i najszerzej opisanych zarzutów jest sposób, w jaki dokonano przejęcia kontroli nad mediami publicznymi. 19 grudnia 2023 r. Sejm przyjął uchwałę „w sprawie przywrócenia ładu prawnego oraz bezstronności i rzetelności mediów publicznych”, która – jak podkreślają autorzy – nie jest aktem prawa powszechnie obowiązującego. Tego samego dnia minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz odwołał prezesów zarządów Telewizji Polskiej S.A., Polskiego Radia S.A. i Polskiej Agencji Prasowej S.A. wraz z radami nadzorczymi tych spółek. 8 kwietnia 2024 r. Telewizja Polska została „postawiona w stan likwidacji” – wbrew wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że takie działanie byłoby sprzeczne z prawem.
Atak na wymiar sprawiedliwości
Raport szczegółowo dokumentuje działania wobec kluczowych instytucji wymiaru sprawiedliwości. 20 grudnia 2023 r. Sejm przyjął uchwałę uznającą za niebyłe wszystkie uchwały dotyczące wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa z lat 2018–2022. Minister sprawiedliwości Adam Bodnar przedstawił założenia zmian, zgodnie z którymi sędziowie powołani od 2018 r. mogliby sprawować funkcje pod warunkiem złożenia „czynnego żalu”.
Szczególnie kontrowersyjne było bezprawne – jak twierdzą autorzy raportu – przejęcie kontroli nad prokuraturą. 12 stycznia 2024 r. minister Bodnar wręczył Prokuratorowi Krajowemu Dariuszowi Barskiemu dokument stwierdzający, że jego powołanie na stanowisko nie wywołało skutków prawnych. Sąd Najwyższy we wrześniu 2024 r. orzekł, że działania te były sprzeczne z prawem.
Bojkot Trybunału Konstytucyjnego
Od początku swojej kadencji rząd systematycznie podważał status Trybunału Konstytucyjnego, opatrując jego orzeczenia adnotacjami o tym, że „zgodnie z wyrokami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (…), Trybunał Konstytucyjny jest pozbawiony cech trybunału powołanego ustawą”.
6 marca 2024 r. Sejm przyjął uchwałę w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego, która sprowadzała się do negowania statusu Trybunału w polskim porządku prawnym. Od tego momentu rząd przestał publikować w Dzienniku Ustaw jakiekolwiek wyroki TK.
Kontrowersje wyborcze
Raport poświęca znaczną uwagę kwestiom związanym z wyborami. Szczególnie krytycznie oceniono skład Państwowej Komisji Wyborczej, w której koalicja rządowa zapewniła sobie większość, oraz sprawę subwencji dla Prawa i Sprawiedliwości. Pomimo korzystnego wyroku Sądu Najwyższego, minister finansów odmówił wypłaty należnych środków partii.
Ograniczanie wolności obywatelskich
Dokument zawiera też zarzuty dotyczące ograniczania podstawowych wolności obywatelskich. Szczególną uwagę poświęcono wytycznym Ministerstwa Zdrowia mającym na celu obniżenie konstytucyjnego standardu ochrony życia, zarządzeniu prezydenta Warszawy zakazującemu ekspozycji symboli religijnych, a także problemom z organizacją Marszu Niepodległości.
Zamach stanu?
Raport dokumentuje także formalne zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa „zamachu stanu” złożone przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego Bogdana Święczkowskiego. Według tego zawiadomienia obecne władze miały wykorzystać „przewagę zapewnianą przez aparat władzy wykonawczej i ustawodawczej” w sposób bezprawny.
Autorzy raportu podkreślają, że przedstawione w nim działania stanowią naruszenie nie tylko polskiego prawa konstytucyjnego, ale również standardów międzynarodowych. Przywoływane są opinie Komisji Weneckiej oraz stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, które krytycznie oceniają wiele z opisanych przez prawników Ordo Iuris działań.
Źródło zdjęcia okładkowego: Adobe Stock
