Skuteczna odpowiedź na kryzys migracyjny. Analiza Ordo Iuris

Adobe Stock

• Europa staje w obliczu kolejnego kryzysu imigracyjnego. Między politykami państw UE trwa dyskusja na temat możliwych środków zaradczych.

• Komisja Europejska przedstawiła propozycje nowych przepisów, które mają zaradzić kryzysowej sytuacji (tzw. pakt o migracji i azylu).

• Instytut Ordo Iuris przygotował analizę proponowanych przez Komisję rozwiązań, wraz z rekomendacjami pożądanych zmian.

• Propozycje Komisji nie rozwiązują najistotniejszego problemu, jakim jest rozmycie granicy między uchodźcami a imigrantami ekonomicznymi.

• Wątpliwości budzi także ustanowienie wspomnianego mechanizmu solidarnościowego z uwagi na brak dostatecznych podstaw w traktatach unijnych.

PRZECZYTAJ ANALIZĘ - LINK

Każdego roku do Europy przybywają tysiące imigrantów, głównie z krajów azjatyckich i afrykańskich. Tylko w 2022 r. blisko milion cudzoziemców złożyło wnioski o azyl w państwach europejskich (nie licząc Ukraińców), a ponad 300 tys. usiłowało nielegalnie przekroczyć granicę. Liczba nielegalnych imigrantów, którym to się udało, jest nieznana.

W dobie kolejnego kryzysu imigracyjnego Unia Europejska pracuje nad przepisami, które mają na celu opanowanie sytuacji. Komisja Europejska przedstawiła pakt o migracji i azylu, przewidujący m.in. stworzenie systemu wczesnego ostrzegania o niepokojących ruchach migracyjnych, wzmocnienie kontroli tożsamości imigrantów na granicy, przyspieszonych procedur rozpatrywania wniosków azylowych, a także wprowadzenie tzw. mechanizmu solidarnościowego, w ramach którego państwa w szczególnie trudnej sytuacji imigracyjnej otrzymają wsparcie ze strony państw mniej obciążonych.  Przewidywane wsparcie będzie formę przymusowej relokacji imigrantów (minimum 30 tys. osób każdego roku), pomocy finansowej (minimum 600 mln euro każdego roku) lub pomocy operacyjnej (np. w formie wysłania dodatkowych strażników granicznych z jednego państwa do drugiego).

Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris przygotowało analizę proponowanych przez Komisję rozwiązań. Choć niektóre z nich stanowią krok w dobrym kierunku (np. system wczesnego ostrzegania), to pakt o migracji i azylu nie rozwiązuje najistotniejszego problemu, jakim jest rozmycie granicy między uchodźcami a imigrantami ekonomicznymi.  Zaprezentowane rozwiązania co do zasady wymagają wpuszczenia na terytorium państwa członkowskiego każdego imigranta, jeśli tylko złoży wniosek o ochronę międzynarodową. Dotyczy to także osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Rodzi to ryzyko nadużyć w postaci kaskadowego składania wniosków o azyl przez imigrantów ekonomicznych tylko po to, aby zostać wpuszczonym na terytorium.

Wątpliwości budzi także ustanowienie wspomnianego mechanizmu solidarnościowego z uwagi na brak dostatecznych podstaw w traktatach unijnych. Te przewidują możliwość tworzenia tego rodzaju mechanizmów na wypadek kryzysu imigracyjnego, ale jedynie jako środki tymczasowe, proponowane rozwiązanie ma zaś mieć charakter permanentny.

W analizie Instytut Ordo Iuris przedstawił szereg rekomendacji. Prawnicy proponują m.in. wprowadzenie przepisów pozwalających na odrzucanie jako niedopuszczalnych, wniosków składanych przez cudzoziemców, którzy nielegalnie przekroczyli granic. Instytut postuluje również wprowadzenie przepisu szczególnego ustanawiającego wyraźną opcję „opt-out” z mechanizmu solidarnościowego dla Polski, znajdującej się w szczególnej sytuacji jako państwo członkowskie, które przyjęło najwięcej uchodźców z Ukrainy w całej Unii Europejskiej (ok. 1,2 miliona). Zwolnienie Polski z mechanizmu solidarnościowego nie powinno być uzależnione od zgody Komisji i powinno być udzielone na czas nieokreślony;

Do postulatów Ordo Iuris należy też wprowadzenie przepisu szczególnego, gwarantującego Polsce wsparcie w ramach mechanizmu solidarnościowego w związku z przyjmowaniem uchodźców z Ukrainy. Instytut proponuje również ustanowienie górnych limitów wkładów, jakie państwa członkowskie zobowiązane są wnosić w ramach mechanizmu solidarnościowego.