Sytuacja w mediach publicznych po roku rządów KO – bezprawne przejęcie i partyjna propaganda

Adobe Stock

• Zbliża się rocznica siłowego przejęcia mediów publicznych przez Koalicję 13 grudnia. 

• Skłania to do podsumowań oraz dokładniejszych analiz kondycji mediów publicznych funkcjonujących w nowych warunkach politycznych.

• Bezprawne zmiany w mediach publicznych są jednym z tematów raportu Ordo Iuris podsumowującego rok rządów Donalda Tuska.

PRZECZYTAJ RAPORT - LINK

Instytut przypomina w raporcie okoliczności, w jakich doszło do przejęcia mediów publicznych przez obecnie rządzące formacje. Późnym wieczorem 19 grudnia 2023 r., zdominowany przez Koalicję 13 grudnia Sejm powziął uchwałę „w sprawie przywrócenia ładu prawnego oraz bezstronności i rzetelności mediów publicznych oraz Polskiej Agencji Prasowej”. Jeszcze tej samej nocy podpułkownik Bartłomiej Sienkiewicz, piastujący wówczas funkcję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rzekomo odbyć miał walne zgromadzenia spółek publicznej telewizji i radiofonii. Miała być to formalna podstawa powołania nowych rad nadzorczych Telewizji Polskiej, Polskiego Radia oraz Polskiej Agencji Prasowej. Stało się tak pomimo wydanego przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia o zabezpieczeniu (sygn. akt K 29/23), w którym zobowiązano Skarb Państwa do powstrzymania się od czynności zmierzających do likwidacji spółek publicznej radiofonii i telewizji i dokonywania zmiany w ich zarządach.

Następnego dnia doszło do wydarzeń, które nie miały precedensu w historii Polski od czasów stanu wojennego. Do budynków Telewizji Polskiej, Polskiego Radia oraz Polskiej Agencji Prasowej wkroczyły osoby, które twierdziły, że są nowymi przewodniczącymi Rad Nadzorczych w towarzystwie anonimowych osób, które prawdopodobnie były pracownikami prywatnych firm ochroniarskich. Przerwano nadawanie publicznej telewizji informacyjnej TVP Info w trakcie emitowania specjalnego wydania „Wiadomości” prowadzonych przez Adriana Boreckiego. Doszło również do naruszenia nietykalności fizycznej posłanki Joanny Borowiak. Wieczorne wydanie flagowego serwisu informacyjnego polskiej telewizji publicznej nie odbyło się.

W opinii Instytutu, zmiany w mediach publicznych dokonały się w sposób bezprawny. Naruszały one bowiem kompetencje, które ustawowo zastrzeżone były dla Rady Mediów Narodowych. Powołanie się w tym przypadku na regulacje zawarte w Kodeksie spółek handlowych nie jest dopuszczalne, z uwagi na to, że w odniesieniu do spółek publicznej radiofonii i telewizji przewidziana była odrębna regulacja, która wyłącza możliwość stosowania przepisów KSH. Nie jest tym bardziej dopuszczalne powoływanie się na sejmową uchwałę, która nie jest w ogóle źródłem prawa w świetle polskiej Konstytucji.

27 grudnia 2023 r. opublikowany został komunikat Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bartłomieja Sienkiewicza, w którym poinformował on o postawieniu w stan likwidacji spółek Telewizja Polska S.A., Polskie Radio S.A. oraz Polskiej Agencji Prasowej S.A.  Pretekstem dla tej decyzji była odmowa podpisania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudę ustawy z 21 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024.

Decyzja ta budzi ogromne kontrowersje z uwagi na szczególny status spółek publicznej radiofonii i telewizji. Instytut podkreśla w raporcie, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego spółki te funkcjonują w specyficznym kontekście aksjologicznym, wynikającym z bezpośredniego związku publicznej radiofonii i telewizji z realizacją wolności słowa i prawa do informacji. Realizując określoną misję o charakterze publicznym, tożsamość spółek publicznej radiofonii i telewizji nie jest determinowana koniecznością generowania zysków lub innym celem o charakterze gospodarczym. Stąd też nie ma możliwości postawienia ich w stan likwidacji. Charakter postępowania likwidacyjnego wymuszany jest jego celem: zakończeniem interesów spółki i jej wykreśleniem z rejestru. W przypadku spółek publicznej radiofonii i telewizji możliwe byłoby to jedynie z wprowadzeniem równoległych zmian ustawowych w przepisach o radiofonii i telewizji.

Zmiany w TVP uzasadniano m.in. koniecznością przywrócenia prawa do informacji i zasady pluralizmu politycznego mającego swoje źródło w przepisach Konstytucji RP. Mediom publicznym funkcjonującym w okresie rządów Zjednoczonej Prawicy zarzucano „całkowite polityczne podporządkowanie” i „wykorzystanie dla celów propagandy partyjnej i rządowej”, a także „szerzenie mowy nienawiści wobec opozycji i krytyków rządu”. W opinii niektórych prawników, bezprawne zmiany uzasadniać miała konieczność zerwania z „wytworzonym w pozakonstytucyjny sposób monopolem dostępu jednej opcji politycznej do mediów publicznych, owocującym trwałą degradacją ich funkcji informacyjnej, wypaczeniem konstytucyjnej i ustrojowej misji publicznej”.

Jak się jednak okazuje, monopolizacja dostępu rządzących do przekazu mediów publicznych jedynie się pogłębiła. Jak wskazuje portal Buissnes Insider, w oparciu o badania przeprowadzone przez prof. Tadeusza Kowalskiego, „porównując z ubiegłym rokiem, TVP zwiększyła procentową obecność polityków koalicji rządzącej z 78,72 proc. do obecnych 85,65 proc. Z tym, że teraz mówimy o rządzie Donalda Tuska, a poprzednio był to rząd Mateusza Morawieckiego”.  Stan, który wielu uznawało za bezprawny i niedopuszczalny w czasie rządów ugrupowań prawicowych, jest traktowany jako prawidłowy, gdy rządzą ugrupowania lewicowo-liberalne.

– Sytuacja, w której formacje mające przewagę w parlamencie i tworzące koalicję rządzącą mają decydujący wpływ na przekaz mediów publicznych jest dopuszczalna i wynika z logiki funkcjonowania państwa demokratycznego. Jednak samo przejmowanie kontroli nad mediami publicznymi powinno odbywać się w sposób legalny. Uzasadnianie siłowego przejęcia mediów publicznych bez podstawy prawnej jakimś swoistym «stanem wyższej konieczności» okazuje się o tyle niebezpieczne, że dziś widzimy, jak rzekomo demokratyczne formacje pogłębiają jedynie tendencje, które wcześniej same potępiały. Nawiązując do słów Marka Czyża wypowiedzianych wkrótce po przejęciu TVP, czysta woda, jaką miał być przekaz mediów publicznych, okazała się skażonym trunkiem – komentuje dr Bartosz Zalewski, współpracownik Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris.