Opinia Instytutu Iuris na temat projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli w zakresie dotyczącym kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela edukacji zdrowotnej

Opinia Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris na temat projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli[1] w zakresie dotyczącym kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela edukacji zdrowotnej

Zmiana rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 14 września 2023 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli[2] jest konsekwencją zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego polegających na zastąpieniu zajęć wychowania do życia w rodzinie (WDŻ) nowym przedmiotem – edukacją zdrowotną.

Na wstępie zauważyć wypada, że zagadnienia z szeroko pojętej profilaktyki zdrowotnej były i są obecne w dotychczasowej podstawie programowej kształcenia ogólnego. Tematyka ta omawiana jest już na etapie wychowania przedszkolnego. Znajdziemy ją również we wszystkich dalszych etapach edukacji – zarówno w szkole podstawowej w klasach I-III i IV-VIII oraz w szkołach ponadpodstawowych. Kwestie te podejmowane są na przedmiotach takich jak biologia, przyroda, chemia, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa oraz wychowanie do życia w rodzinie[3].

Tymczasem edukacja zdrowotna, która jest przedmiotem interdyscyplinarnym, obejmującym zagadnienia rozłożone do tej pory na kilka przedmiotów, zgodnie z projektowanym § 3a ust. 1 pkt 2 opiniowanego rozporządzenia, miałaby móc być prowadzona, bez konieczności spełnienia dodatkowych wymagań, przez nauczycieli biologii, przyrody lub wychowania fizycznego, a ponadto przez psychologów szkolnych (vide: § 3a ust. 1 pkt 3) oraz przez dotychczasowych nauczycieli wychowania do życia w rodzinie (§ 39a).

Co ciekawe zastępowane edukacją zdrowotną WDŻ nie mogło być nauczane przez nauczycieli innych przedmiotów, jeśli nie posiadali oni kwalifikacji do nauczania wychowania do życia w rodzinie potwierdzonych ukończeniem studiów na kierunku zgodnym (specjalności zgodnej) z nauczanym przedmiotem, kursu kwalifikacyjnego (niezależnie od posiadanych studiów na kierunku innej specjalności) lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli w zakresie do wychowania do życia w rodzinie[4]. Zatem wyższe wymagania stawiane były osobom prowadzącym zajęcia wychowania do życia w rodzinie, niż tym, które będą mogły prowadzić rozbudowane[5], w porównaniu do WDŻ, zajęcia edukacji zdrowotnej.

Dodać w tym miejscu wypada, że sytuacji nie rozwiązuje projektowany zapis § 3a ust. 3 opiniowanego rozporządzenia, zgodnie z którym zajęcia z edukacji zdrowotnej będą mogły być prowadzone przez zespół dwóch lub więcej nauczycieli. Jest to jedynie alternatywa, która nie wszędzie będzie wykorzystywana, zwłaszcza, gdy w jakiejś szkole będzie brakowało chętnych nauczycieli do nauczania edukacji zdrowotnej.

Inną grupą osób uprawnioną, w myśl opiniowanego projektu rozporządzenia, do nauczania edukacji zdrowotnej są osoby, które ukończyły studia przygotowujące do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty lub ratownika medycznego, albo studia w zakresie zdrowia publicznego, i posiadają przygotowanie pedagogiczne (vide: projektowany § 3a ust. 1 pkt 3). Abstrahując od tego czy osoba kończąca studia medyczne będzie następnie wykonywała pracę nauczyciela, istotne wątpliwości może budzić odpowiednie przygotowanie tych osób i oczekiwanie od nich, podobnie jak od nauczycieli biologii, przyrody czy wychowania fizycznego, omawiania z uczniami niektórych kwestii (w tym tych dotyczących wrażliwej kwestii związanych z ludzką seksualnością) zapisanych w podstawie programowej edukacji zdrowotnej, takich jak np.:

• zagadnienia z zakresu rozpoznawania dezinformacji dotyczącej zmian klimatu;
• aspekty prawne funkcjonowania związków nieformalnych w Polsce;
• przepisy prawne dotyczące rodzicielstwa nieletnich;
• omawianie etapów bliskiej, długotrwałej relacji romantycznej, małżeńskiej, partnerskiej;
• wymienianie form aktywności seksualnej;
• omawianie kwestii prawnych i społecznych związanych z przynależnością do „grupy osób LGBTQ+”;
• omawianie przebiegu ciąży; wyjaśnianie, na czym polega przebieg porodu fizjologicznego, zabiegowego i cesarskiego cięcia, omawianie etycznych, prawnych, zdrowotnych i psychospołecznych uwarunkowań dotyczących przerywania ciąży, omawianie zapłodnienia pozaustrojowego – w odniesieniu do nauczycieli wychowania fizycznego[6].

Niewykluczone, że w niektórych szkołach, do poprowadzenia części zajęć edukacji zdrowotnej będą zapraszani przedstawiciele organizacji pozarządowych, poczytujących za swoją misję edukację seksualną nastolatków oraz promujących ideologiczne założenia genderyzmu[7]. Będzie to stwarzało sposobność do otwarcia szkół dla aktywistów LGBT, głoszących treści zagrażające niezakłóconemu rozwojowi psychoseksualnemu dzieci i młodzieży, poprzez koncentrację ich uwagi na seksualności, oraz powodowanie wewnętrznych rozterek na temat własnej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Co więcej powyższe odbywać się może wbrew woli i wiedzy rodziców uczniów. Doświadczenie pokazuje bowiem, że wiele szkół nie przestrzega procedury przewidzianej w art. 86 ust. 2 Prawa oświatowego[8], zezwalającej na podjęcie działalności w szkole lub placówce przez podmiot zewnętrzny po uprzednim uzyskaniu pozytywnej opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców[9].

Reasumując, opiniowany projekt rozporządzenia zmieniający rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli dopuszcza nauczanie interdyscyplinarnego przedmiotu, jakim jest edukacja zdrowotna, przez osoby niemające do tego odpowiedniego przygotowania[10]. Obniżone zostają wymagania, jakie musi spełnić nauczyciel edukacji zdrowotnej w porównaniu do wymagań stawianych przed nauczycielami wychowania do życia w rodzinie. Obecność w podstawie programowej edukacji zdrowotnej treści nawiązujących do postulatów ruchu LGBT rodzi ryzyko organizowania zajęć edukacji zdrowotnej z udziałem aktywistów tych środowisk, wbrew woli i wiedzy rodziców uczniów.