Ordo Iuris na forum ONZ przeciwko ideologizacji edukacji

Adobe Stock

• Instytut Ordo Iuris przedstawił stanowisko w ramach konsultacji dla Międzyrządowej Grupy Roboczej ONZ, dotyczących projektowanego Protokołu Fakultatywnego do Konwencji o Prawach Dziecka.

• W swojej opinii Instytut podkreśla konieczność zagwarantowania prymatu praw rodziców w kwestii edukacji ich dzieci.

• Eksperci wskazują na potrzebę ochrony edukacji domowej oraz akcentują znaczenie edukacji klasycznej i wolności akademickiej.

Międzyrządowa Grupa Robocza ONZ poprosiła organizacje pozarządowe z całego świata o przedstawienie opinii w związku z pracami nad Protokołem Fakultatywnym do Konwencji o Prawach Dziecka. Instytut Ordo Iuris złożył stanowisko w tej sprawie, dostrzegając w inicjatywie istotną szansę na wzmocnienie ochrony praw dziecka poprzez potwierdzenie podstawowych zasad prawa międzynarodowego – w szczególności w odniesieniu do roli rodziców, wolności edukacyjnej oraz ochrony dzieci przed niepożądanymi ideologicznymi wpływami.

Eksperci Instytutu zwrócili, że zgodnie z art. 26 ust. 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz art. 13 ust. 3 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, to rodzice posiadają pierwotne prawo do wyboru formy edukacji swoich dzieci. Jednym z praktycznych wyrazów tej zasady jest edukacja domowa, która choć w wielu krajach jest prawnie uznana, to wciąż spotyka się z ograniczeniami – m.in. w Niemczech i Szwecji, gdzie rodziny decydujące się na edukację domową podlegają represjom administracyjnym. Instytut przypomniał, że w Polsce interweniował w przypadkach bezprawnych prób ograniczania prawa do edukacji domowej przez władze lokalne. W opinii zaproponowano, by Protokół Fakultatywny zawierał wyraźne zapisy chroniące prawa rodziców przed ingerencją państwa w wybór tej formy edukacji.

Ordo Iuris zwrócił również uwagę na konstytucyjne i międzynarodowe gwarancje prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniami religijnymi i moralnymi, zawarte m.in. w art. 18 ust. 4 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Eksperci wskazali na przykłady państw, w których władze naruszają ten standard – m.in. poprzez wprowadzanie obowiązkowych programów edukacji seksualnej bez konsultacji z rodzicami, jak miało to miejsce w Polsce, lub poprzez formalne ograniczanie autonomii szkół prywatnych, jak w przypadku ostatnich reform we Francji. W ocenie Instytutu, Protokół powinien wprost zabezpieczać prawo rodziców do wyboru programu nauczania zgodnego z ich przekonaniami oraz do możliwości podjęcia decyzji o rezygnacji uczestnictwa dzieci w zajęciach prezentujących postawy przeciwne.

W opinii poruszono również problem ideologizacji programów nauczania. Eksperci podkreślili, że edukacja powinna opierać się na obiektywizmie i prezentować różne poglądy w sposób wyważony. Zwrócono uwagę na przypadki dopuszczania do szkół organizacji promujących kontrowersyjne teorie, jak np. teoria gender, bez wiedzy i zgody rodziców oraz na wyrok Trybunału Konstytucyjnego w Hiszpanii (67/2022), który m.in. odmówił rodzicom prawa do sprzeciwu wobec narzuconej treści programu nauczania (także dotyczącej teorii gender). Instytut wezwał do przyjęcia rozwiązań zapewniających transparentność i udział rodziców w kształtowaniu programów nauczania.

Eksperci wskazali także na wartość promowania edukacji klasycznej i całościowego rozwoju dzieci. Odwołując się do art. 29 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka, który mówi o kształceniu ukierunkowanym na rozwój osobowości, talentów i zdolności dziecka, Instytut zwrócił uwagę na potrzebę obecności w programach nauczania filozofii, historii, literatury klasycznej oraz religii. Jako przykład takich działań wskazano reformy edukacyjne na Węgrzech oraz działania podejmowane w Polsce na rzecz przywracania znaczenia edukacji klasycznej.

W dokumencie zaakcentowano również potrzebę ochrony wolności akademickiej oraz pluralizmu edukacyjnego. Instytut przypomniał, że zgodnie z art. 13 ust. 4 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, państwa powinny respektować wolność zakładania i prowadzenia instytucji edukacyjnych. Eksperci zaapelowali o uwzględnienie w Protokole wyraźnych gwarancji chroniących uczelnie wyższe, szkoły niezależne i inicjatywy społeczne przed nadmierną ingerencją państwową.

– Powszechnie uznane standardy międzynarodowego prawa praw człowieka potwierdzają nadrzędną rolę rodziców w procesie wychowawczym i edukacyjnym. Projektowany Protokół Fakultatywny powinien nie tylko te standardy potwierdzać, ale również wzmacniać, szczególnie w obliczu rosnącej presji ideologicznej w systemach edukacji na całym świecie – podkreśla Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.