Obecny stan prawny prowadzi do faktycznej dyskryminacji osób niepełnosprawnych i ich opiekunów na rynku pracy. Dlatego w 2021 r. Instytut Ordo Iuris przygotował projekt ustawy zawierający rozwiązania, które poprawią sytuację takich osób. Instytut zaproponował m.in. rozszerzenie definicji pracodawcy. W ostatnich dniach wicemarszałek Sejmu RP poinformował o pozytywnym rozpatrzeniu petycji złożonej przez Instytut i o skierowaniu projektu ustawy do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej.
PROJEKT USTAWY Z UZASADNIENIEM – LINK
Istotny problem osób niepełnosprawnych
Komisja do Spraw Petycji, po dyskusji, z udziałem przedstawiciela Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, uznała, że w petycji podniesiono postulat o istotnym znaczeniu społecznym. Obecny bowiem stan prawny de facto dyskryminował osoby niepełnosprawne w kontekście niemożności skorzystania z usług pośrednictwa pracy w zakresie poszukiwania pracowników świadczących usługi opiekuńcze lub fizjoterapeutyczne, gdyż nie spełniały ustawowych przesłanek definicji legalnej przedsiębiorcy. W rezultacie, uniemożliwia to osobom niepełnosprawnym skuteczne poszukiwanie opiekuna lub fizjoterapeuty na rynku prywatnym, co w efekcie wymusza większą zależność osób niepełnosprawnych od publicznego systemu opieki zdrowotnej. Stosownie do art. 69 Konstytucji RP, „osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej”.
Aktualny stan prawny może także nie wypełniać w dostateczny sposób założeń art. 32 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Ochronę praw osób z niepełnosprawnościami w obszarze niedyskryminacji gwarantują również akty prawa międzynarodowego, w tym art. 7 Powszechnej Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r., czy też art. 2 ust. 2 Międzynarodowego Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r.
Ułomność obecnego stanu prawnego
Z przepisów obecnie obowiązujących wynika, że osoby z niepełnosprawnościami lub opiekunami faktycznymi osób o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności, mogą skorzystać z usług pośrednictwa pracy w Powiatowych Urzędach Pracy w zakresie poszukiwania pracowników świadczących usługi opiekuńcze lub fizjoterapeutyczne, tylko gdy wypełniają definicję legalną pracodawcy. Za pracodawcę należy, na gruncie ustawy, uznać jednostkę organizacyjną (choćby nie posiadała osobowości prawnej) lub osobę fizyczną, jeżeli podmioty te zatrudniają co najmniej jednego pracownika. Zdecydowana większość osób z niepełnosprawnościami chcących powierzyć wykonywanie pracy za pośrednictwem wyspecjalizowanych jednostek zajmujących się promocją zatrudnienia, nie posiada żadnego pracownika. Z praktyki wynika, iż w przypadku niespełnienia wyżej wspominanego wymogu zatrudniania minimum jednej osoby przez potencjalnego pracodawcę, PUP odmawia publikacji ofert pracy i nie świadczy usług pośrednictwa w poszukiwaniu kandydatów na pracowników. Przepisy ustawy wydają się tworzyć niepotrzebną barierę w poszukiwaniu wykwalifikowanych pracowników sektora opiekuńczo-rehabilitacyjnego i zmuszają osoby z niepełnosprawnościami, członków ich rodzin bądź innych opiekunów do korzystania z prywatnych, często odpłatnych publikatorów ofert pracy.
Proponowane rozwiązanie
Eksperci Ordo Iuris zaproponowali rozszerzenie definicji legalnej pracodawcy także na:
1) osobę fizyczną, względem której wydano orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, która chce skorzystać z usług pośrednictwa pracy w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych;
2) małżonka, rodzeństwo, wstępnych, zstępnych, powinowatych w linii prostej oraz opiekunów faktycznych, osoby fizycznej, o której mowa powyżej (patrz pkt 1) i osoby z niepełnosprawnościami, gdy orzeczenie o jej niepełnosprawności wydano przed 16 rokiem życia, w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych dla tej osoby.
3) małżonka, rodzeństwo, wstępnych, zstępnych, powinowatych w linii prostej oraz opiekunów faktycznych, osoby fizycznej, o której mowa powyżej (patrz pkt 1) i osoby z niepełnosprawnościami, gdy orzeczenie o jej niepełnosprawności wydano przed 16 rokiem życia, w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych dla tej osoby.
Decyzja Komisji stanowi przykład skuteczności działania Instytutu i realizacji jego zadań i celów statutowych w obszarze tzw. advocacy. Pod względem funkcjonalnym proponowana zmiana ułatwi poszukiwanie i zatrudnianie pracowników świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym. Zmiana może także zachęcić osoby z niepełnosprawnościami, których status materialny na to pozwala, na rezygnację z usług publicznych w zakresie opieki oraz fizjoterapii na rzecz usług świadczonych przez podmioty prywatne. Tego rodzaju stan rzeczy jest pożądany z uwagi na zmniejszenie obciążenia budżetu państwa, rozwój sektora prywatnego w tym zakresie i potencjalne podniesienie poziomu usług w tym obszarze.
Paweł Tempczyk – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris
