rodzice

Rada Miasta Poznania uchwaliła „Strategię Oświatową Miasta Poznania 2030”. Wcześniej dokument był procedowany pod zbliżoną nazwą – „Polityka Oświatowa Miasta Poznania 2030”. Pomimo wprowadzenia pewnych zmian w finalnej wersji dokumentu, przyjęta strategia w dalszym ciągu nawiązuje do założeń teorii gender, dotykając de facto kwestii światopoglądowych. Może ona także godzić w swobodę sumienia, wolność słowa i swobodę wyrażania przekonań przez nauczycieli i uczniów, a także w prawo rodziców do zapewnienia dzieciom nauczania moralnego i religijnego zgodnego z własnymi przekonaniami. Rada Miasta Poznania, przyjmując tę uchwałę, wykroczyła przy tym poza swoje kompetencje, dotykając materii uregulowanej ustawowo, dotyczącej uprawnień związanych z wpływem na kształt postanowień statutu szkoły, przynależnych nauczycielom (wynikających m.in. z Karty Nauczyciela), rodzicom uczniów oraz samym uczniom.

Genderowa strategia

Dnia 5 marca 2024 r., podczas sesji Rady Miasta Poznania, przyjęto uchwałę w sprawie procedowanej od dłuższego czasu „strategii oświatowej”. Pierwotnie dokument określany był jako „Polityka Oświatowa Miasta Poznania 2030” (POMP), na temat której Instytut Ordo Iuris opublikował w lutym 2023 r. osobną analizę[1].  Ostatecznie dokument przyjął nazwę „Strategii Oświatowej Miasta Poznania 2030” (dalej: SOMP lub Strategia)[2].

W porównaniu do pierwotnej wersji „Polityki Oświatowej Miasta Poznania 2030”, w Strategii zniknęły pewne sformułowania oraz odniesienia, które krytycznie oceniał Instytut Ordo Iuris w analizie POMP. Wśród nich wymienić można m.in. odniesienie do Europejskiej Karty Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym oraz cytowany w POMP postulat w postaci „konsekwentnego uwzględniania równościowego języka ze względu na płeć oraz wrażliwości na określenia związane z innymi grupami osób narażonych na dyskryminację”, zawarty w dokumencie specjalnego zespołu do spraw wypracowania założeń polityki oświatowej Poznania, powołanego prezydenta Poznania.

Uchwalona Strategia odwołuje się jednak m.in. do Europejskiego Obszaru Edukacyjnego[3], w ramach którego Komisja Europejska, wśród priorytetów działań w dziedzinie edukacji, przewiduje m.in. „przełamywanie i obalanie stereotypów płci[4] dotyczących wyboru studiów, a także stereotypów przekazywanych w ramach praktyk w zakresie kształcenia i szkolenia oraz w materiałach do nauki” (postulat ten, oparty na założeniach teorii gender, jest wprost przytoczony w uchwalonej Strategii). Strategia nawiązuje też do Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju do 2030 roku[5], przewidującej m.in. dostęp do edukacji seksualnej[6] (przy czym chodzi o edukację seksualną w ujęciu permisywnym, różną od tej, jaka w ramach podstawy programowej realizowana jest w polskich szkołach na lekcjach biologii oraz wychowania do życia w rodzinie) oraz zapewnienie powszechnego dostępu do „ochrony zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz korzystanie z praw reprodukcyjnych” – przez co należy rozumieć w szczególności powszechny dostęp do tzw. bezpiecznej aborcji, pigułki „dzień po” czy przystępnej cenowo antykoncepcji. Instytut Ordo Iuris ostrzegał przed ideologicznym charakterem Agendy już w lipcu 2018 r.[7]

Nieuprawniona ingerencja Rady Miasta

Autorzy dokumentu podają, że zaprezentowany w Strategii program „uwzględnia zakres kompetencji samorządu i nie ingeruje w obszary, w których samorząd nie ma władzy decyzyjnej, np. program nauczania”[8]. Należy jednak zaznaczyć, że jednostka samorządu terytorialnego prowadząca szkołę (w tym przypadku – Miasto Poznań) nie może ingerować nie tylko w szkolny program nauczania, ale szerzej: w działalność dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą szkoły[9]. Taka ingerencja oznaczałaby przekroczenie kompetencji organu jednostki samorządu terytorialnego oraz naruszałaby zasadę praworządności wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP, zgodnie z którym „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Dodać należy, że zasada praworządności ustanawia jednocześnie „normę zakazującą domniemywania kompetencji organu władzy publicznej”[10].

Tymczasem uchwalona „Strategia Oświatowa Miasta Poznania 2030” przewiduje m.in.:

• jako „cel kierunkowy nr 1”: Szkolenia dla nauczycieli oraz działania motywujące nauczycieli i uczniów do aktywności na rzecz klimatu, mające skutkować podwyższeniem poziomu wiedzy uczniów i nauczycieli na temat edukacji klimatycznej[11],
• w ramach „celu kierunkowego nr 2a” – „zapobieganie wszelkim przejawom dyskryminacji”, a jego ramach: „Podniesienie kompetencji nauczycieli i dyrektorów szkół w zakresie nowych metod pracy z uczniem”[12],
• jako „cel kierunkowy nr 3”: „Zwiększenie stopnia zgodności efektów nauczania z potrzebami pracodawców”, w tym: „dostosowanie oferty szkół do rynku pracy”[13],

a także:

• koncentrację na „włączeniu społecznym poprzez edukację, która zapewnia wszystkim bezpieczne warunki rozwoju, jest otwarta, doceniająca różnorodność i wzmacniająca dla wszystkich, niezależnie od tożsamości i sytuacji życiowej” [14],
• koncentrację na „roli edukacji w budowaniu postawy odpowiedzialności za dbanie o zasoby środowiska naturalnego, zrównoważony rozwój i przeciwdziałanie zmianie klimatu”[15].

Powyższe przykłady świadczą o tym, że uchwalona przez Radę Miasta Poznania Strategia ingeruje w działalność dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą szkoły. Godzi również w gwarantowane, w art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela[16], prawo nauczyciela do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, jak również może powodować naruszenie konstytucyjnego prawa rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami[17].

Poszczególne postanowienia SOMP dotykają przy tym spraw podlegających uregulowaniu w statucie szkoły. Przepisy prawa oświatowego[18] przewidują, że w statucie tym zawarte są m.in. kwestie dotyczące organizacji dodatkowych zajęć dla uczniów, zwiększających szanse ich zatrudnienia, jeżeli szkoła takie zajęcia prowadzi[19] czy obowiązki uczniów w zakresie właściwego zachowania wobec nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz pozostałych uczniów[20], które obejmują m.in. obszar związany z przeciwdziałaniem przemocy rówieśniczej czy przeciwdziałaniem dyskryminacji.

Ponadto w opisie badań prowadzonych na potrzeby Strategii wskazano m.in. na podnoszony przez niektórych respondentów problem w postaci „braku szacunku, poszanowania ich indywidualizmu, brak akceptacji i tolerancji ze względu na inną orientację, wygląd czy wyznanie, a także na różny poziom możliwości poznawczych”. Z opinii osób badanych miałaby wynikać „silna potrzeba zmian w tym zakresie”. Jako przykład wypowiedzi jednego z respondentów przytoczono między innymi następującą: „aby szkoła nie zajmowała się tym jaką mamy orientację, jak jesteśmy ubrani, czy mamy makijaż, czy nie”[21].

Powyższe zagadnienia („brak tolerancji ze względu na różny poziom możliwości poznawczych” – który odnosi się do zasad wewnątrzszkolnego systemu oceniania, czy wygląd ucznia – odnoszący się do zasad ubierania się) są również materią podlegającą uregulowaniu w statucie szkoły[22]. Instytut Ordo Iuris wspominał o tym w swojej analizie już w listopadzie 2021 r.[23]

Ograniczenie praw nauczycieli, rodziców i uczniów

Przypomnieć w tym miejscu wypada, że wpływ na kształt postanowień statutu szkoły mogą mieć m.in. rodzice uczniów oraz sami uczniowie, działający za pośrednictwem rady szkoły[24]. Gdyby w danej szkole nie działała rada szkoły, to wówczas statut uchwala rada pedagogiczna, w skład której wchodzą dyrektor szkoły i wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole[25].

Próby odgórnego uregulowania poszczególnych kwestii czy wszelkie, w tym pośrednie, formy nacisku na taki bądź inny kształt konkretnych postanowień statutowych, stanowią ograniczenie swobody podmiotów uprawnionych do uchwalania statutu szkoły w kształtowaniu jego postanowień w taki sposób, w jaki uznają one za najbardziej właściwy dla danej społeczności szkolnej.

Należy podkreślić, że w Strategii wprost zapisano, iż „zakres podmiotowy” obowiązywania SOMP obejmuje nie tylko komórki działające w strukturach Urzędu Miasta Poznania oraz jego poszczególne wydziały, ale również kadrę zarządzającą samorządowymi szkołami i placówkami oświatowymi na terenie Poznania oraz nauczycieli zatrudnionych w poznańskich szkołach samorządowych. Obligatoryjny charakter SOMP dla szkół publicznych potwierdza doprecyzowanie, zgodnie z którym fakultatywnie w realizację SOPM mogą włączać się dyrektorzy i nauczyciele szkół niesamorządowych[26].

Powyższe uwagi świadczą o zasadności podjęcia stosownych działań przez wojewodę wielkopolskiego jako organu nadzoru upoważnionego do stwierdzenia nieważności uchwały organu gminy sprzecznej z prawem[27]. 

R.pr. Marek Puzio – Starszy Analityk Instytutu Ordo Iuris

Rząd Donalda Tuska podtrzymuje zamiar wprowadzenia „babciowego”, czyli świadczenia dla wybranych – tylko dla tych spośród młodych matek, które zrezygnują z osobistej opieki nad dzieckiem w wieku poniżej 3. roku życia i spełniają warunek zatrudnienia na etacie lub zleceniu. Proponowane oficjalne nazwy nowego świadczenia – „Aktywny Rodzic” oraz „Aktywna Mama” – stygmatyzują wręcz młode matki, fałszywie sugerując im, że, wybierając opiekę osobistą, stają się tym samym „nieaktywne”. Instytut Ordo Iuris wskazuje, że to rozwiązanie nie przyczyni się do przeciwdziałania kryzysowi demograficznemu, a w dłuższej perspektywie może go wręcz pogłębić. Aby naprawdę przysłużyć się polepszeniu dzietności, nowe świadczenie powinno objąć także matki osobiście opiekujące się swoimi dziećmi – stanie się wówczas Bonem Wychowawczym, którego wprowadzenie w Polsce od lat postuluje Instytut Ordo Iuris.

„Babciowe” albo „Aktywny Rodzic”: wybrakowana próba odpowiedzi na najniższą liczbę urodzeń od czasu II wojny światowej

10 lutego Aleksandra Gajewska, sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w rozmowie z Polską Agencją Prasową zadeklarowała zamiar powołania Rady Polityki Rodzinnej i Demograficznej w celu „wypracowania rozwiązań, które w perspektywie lat pozwolą nam wyjść z zapaści demograficznej”. Deklaracja wiceminister stanowi odpowiedź na analizę strategiczną Głównego Urzędu Statystycznego pt. „Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju w 2023 r.”, opublikowaną 31 stycznia 2024 r., w której GUS przekazał, iż „ze wstępnych szacunków wynika, że w 2023 r. zarejestrowano ok. 272 tys. urodzeń żywych, tj. o ok. 33 tys. mniej niż w poprzednim roku; była to najniższa liczba urodzeń zanotowana w całym okresie powojennym”.

Jednym z istotnych elementów nowej polityki rodzinnej i demograficznej ma być program „Aktywny Rodzic”, czyli „dodatkowe świadczenie w wysokości 1500 zł miesięcznie dla rodziców, którzy chcą wrócić do pracy. Będą oni mieli wybór – czy zostawić dziecko pod opieką np. członka rodziny, czy też zostawić je w odpowiednim miejscu opieki”. Zgodnie z zapowiedziami resortu, „świadczenie ma przysługiwać do 3. roku życia dziecka. Dodatkowo rodzic będzie musiał być zatrudniony na etat lub zlecenie; jego miesięczna pensja nie będzie mogła przekroczyć określonego progu, a jego miesięczne wynagrodzenie będzie musiało być na poziomie minimum najniższej krajowej płacy”.

Wprowadzenie tego programu, wówczas jeszcze pod nazwą „babciowe”, zostało zapowiedziane po raz pierwszy przez Donalda Tuska podczas spotkania Platformy Obywatelskiej w Częstochowie 23 marca 2023 r. Partia w uzasadnieniu tego postulatu wskazywała, że „pobudzi to gospodarkę, kobiety będą mogły w dowolnym czasie wrócić na rynek pracy”, stwierdzając zarazem, że „ponad 90% kobiet chce wrócić do pracy. 50% kobiet nie wraca do pracy po urlopie macierzyńskim do czasu ukończenia przez dziecko 3 lat. Tym kobietom chcemy pomóc”. Również w punkcie 6 umowy koalicyjnej zawartej pomiędzy Koalicją Obywatelską, Polską 2050, Polskim Stronnictwem Ludowym oraz Lewicą 10 listopada 2023 r. stwierdzono, że „w trosce o budowanie kapitału społecznego i wyrównywanie pozycji kobiet na rynku pracy, koniecznym jest zapewnienie dodatkowego wsparcia kobiet w powrocie do pracy po urlopie macierzyńskim”. Także w exposé Donalda Tuska z 13 grudnia 2023 r. znalazła się wzmianka o tym programie, przedstawionym tym razem pod nazwą „Aktywna Mama”: „wypłacimy każdej mamie, każdej rodzinie, wszystkim rodzicom, którzy potrzebują tej pomocy na opiekę nad swoim maleństwem 1500 złotych miesięcznie”.

Problem polega właśnie na tym, że – wbrew słowom przewodniczącego Platformy Obywatelskiej – świadczenie przysługiwałoby nie „każdej mamie” i nie „każdej rodzinie”, a jedynie tym arbitralnie wybranym spośród nich, które nie zdecydowały się nad opiekę osobistą nad własnym dzieckiem. Nawet same proponowane oficjalne nazwy nowego świadczenia – „Aktywny Rodzic” oraz „Aktywna Mama” – wydają się być stygmatyzujące wobec młodych matek, fałszywie sugerując im, że, wybierając opiekę osobistą, stają się tym samym „nieaktywne” czy też „pasywne”.

Czeski „model sekwencyjny”: zachęta do urodzenia drugiego dziecka w okresie od 1 do 3 lat po urodzeniu pierwszego dziecka

Tezy Platformy Obywatelskiej sformułowane w opisie „babciowego” stoją w wyraźnej sprzeczności z wynikami badań przeprowadzonych w grudniu 2022 r., opublikowanymi przez Instytut Pokolenia w raporcie pt. „Rodzice wobec wyzwań opieki nad małymi dziećmi” z listopada 2023 r. Badani zostali wówczas zapytani o preferowaną długość okresu osobistej opieki matki nad dzieckiem, w czasie którego nie musiałaby ona wracać do pracy zarobkowej. Okazało się, że „zarówno kobiety (34%), jak i mężczyźni (30%) najczęściej wskazywali, że optymalny okres to dłużej niż rok, ale nie więcej niż dwa lata od urodzenia dziecka. Drugim najczęściej wskazywanym okresem sprawowania opieki był okres powyżej dwóch lat, ale nie dłuższy od trzech lat (31% kobiet i 28% mężczyzn)”. Zdecydowana większość – 65% kobiet i 57% mężczyzn – uważa zatem, że matki powinny mieć możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w czasie dłuższym niż okres obecnego urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) i rodzicielskiego matki (32 tygodnie), który trwa łącznie zaledwie do 1 roku (52 tygodnie) po urodzeniu dziecka. Tylko mniejszość badanych (12,7% kobiet i 16,3% mężczyzn) wskazuje, że odpowiada im obecny okres jednoroczny. Z badań wynika także, że w przypadku, gdy matka dziecka nie może sprawować nad dzieckiem opieki osobistej tak długo, jak by sama tego chciała, najbardziej preferowaną formą opieki nad dzieckiem do lat 3 jest opieka babci lub dziadka (uważa tak 42% kobiet i 43% mężczyzn). Platforma Obywatelska, formułując swój postulat, potraktowała zatem deklaracje matek wybiórczo, skupiając się na opcji drugiego wyboru, zupełnie ignorując pierwszy preferowany wybór rodziców, jakim jest opieka osobista.

Prezes Instytutu Pokolenia w wywiadzie z października 2022 r. wskazywał na czeski „model sekwencyjny” jako wartościowy punkt odniesienia: „ich model polega na tym, że po urodzeniu dziecka, aż do skończenia przezeń trzech lat, rodzice mogą otrzymać zasiłek w wysokości – przekładając to na nasze – ok. 60 tys. złotych, czyli ok. 20 tys. rocznie, a to jest kwota nieco tylko mniejsza od tej, jaką by otrzymała kobieta decydując się na pracę. Co więcej, działa tam mechanizm, który nagradza za szybkie urodzenie kolejnego dziecka – w Czechach jest to zazwyczaj drugie. Jeśli przyjdzie ono na świat wcześniej niż po trzech latach od urodzenia poprzedniego – to niewykorzystana część kapitału za pierwsze dziecko jest wypłacana od razu, a rodzina korzysta z kolejnego świadczenia w wysokości 60 tys. zł”. Prezes wskazuje, że dzięki tego typu rozwiązaniom, co prawda „wśród kobiet wychowujących dziecko do lat trzech, jedynie 22 proc. jest aktywna zawodowo”, ale już po ukończeniu przez dziecko 3. roku życia „kobiety wracają do pracy i ich aktywność zawodowa jest najwyższa w UE, bo przekracza 90 proc.”.

W raporcie pt. „Czeski sukces demograficzny” opublikowanym w grudniu 2022 r., Instytut Pokolenia porównuje sytuację demograficzną Czech i Polski, wskazując, że „w Czechach dominującym wzorem wobec pracy zawodowej kobiet po urodzeniu dziecka jest tzw. Model Sekwencyjny – czasowa dezaktywizacja, aż dziecko osiągnie wiek przedszkolny i następnie powrót do pełnego zatrudnienia. W Polsce większość młodych matek podejmuje decyzje na rzecz szybszego powrotu do pracy, co jest związane z brakiem rekompensaty finansowej z tytułu opieki nad dzieckiem po pierwszym roku życia oraz większą obawą o miejsce pracy”.

W wywiadzie z grudnia 2022 r. prezes Instytutu Pokolenia podkreślał, że „nasi południowi sąsiedzi, kiedy mają możliwość powierzyć dziecko opiece instytucjonalnej lub sami zająć się swoimi dziećmi, najczęściej wybierają to drugie — w praktyce najczęściej dziećmi zajmuje się matka”. Zdaniem dr. Kota, my, Polacy, „powinniśmy umożliwiać opiekę instytucjonalną nad dziećmi, natomiast system finansowy nie powinien preferować żadnej z opcji, podobnie jak to jest u Czechów. Powinniśmy się zastanowić nad wprowadzeniem modelu, w którym pieniądze przysługują dzieciom niezależnie od wyboru rodziców”. Tymczasem program „Babciowe”, jeżeli miałby przysługiwać tylko matkom, które nie wybrały opieki osobistej, byłby zaprzeczeniem „modelu sekwencyjnego”.

Instytut Ordo Iuris: propozycja „Bonu Wychowawczego” zamiast realizowania ideologicznych „celów barcelońskich” Komisji Europejskiej

W marcu 2002 r., przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, Rada Europejska ogłosiła „cele barcelońskie”, zgodnie z którymi „państwa członkowskie powinny zlikwidować ograniczenia zniechęcające kobiety do uczestnictwa w rynku pracy” przez objęcie opieką instytucjonalną „co najmniej 33% dzieci poniżej trzeciego roku życia”. 20 lat później, w grudniu 2022 r. Rada Europejska przyjęła zradykalizowaną formę tego postulatu, zalecając, aby rodzice oddawali do żłobków i innych form opieki instytucjonalnej aż 45% swoich dzieci. Instytut Ordo Iuris już wówczas ostrzegał przed nowymi „celami barcelońskimi 2030”, wskazując, że takie zalecenia naruszają zasadę pomocniczości, a „państwa członkowskie muszą podjąć zdecydowaną obronę autonomii rodziny i prawa rodziców do decydowania o sposobie wychowania własnych dzieci”. Dotychczasowe polskie rządy – zarówno PO-PSL w latach 2007-2015, jak i Zjednoczonej Prawicy w latach 2015-2023 – konsekwentnie realizowały jednak „cele barcelońskie”. O ile jeszcze we wrześniu 2010 r. polski rząd informował, że opieką instytucjonalną objęte jest „niecałe 2% dzieci w wieku 0–3 lata”, o tyle w 2015 r. wskaźnik „użłobkowienia” wynosił już 12,4%, w 2020 r. – 25,5%, a pod koniec 2021 r. – prawie 30%.

Instytut Ordo Iuris już w obszernym, 188-stronicowym raporcie pt. „Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska?” z 2015 r. wskazywał, że „choć [żłobek] może mieć pozytywny wpływ na rozwój intelektualny i wyrównanie szans części dzieci z najbiedniejszych czy rozbitych rodzin, umieszczenie w nim dziecka bez uwzględnienia stopnia jego rozwoju czy na zbyt długi w skali tygodnia czas, może negatywnie odbić się na jego zdrowiu psychicznym i fizycznym”. W związku z powyższym – jako alternatywę dla jednostronnego finansowania zinstytucjonalizowanej opieki kolektywnej nad dziećmi – Instytut zaproponował koncepcję bonów wychowawczych, które „pozwalają na równouprawnienie w zakresie dostępu do pomocy państwa osób, które wybrały inne formy opieki nad dziećmi niż państwowe żłobki i przedszkola. Bon wychowawczy może mieć formę bezpośredniego transferu finansowego o wysokości zbliżonej do kosztów instytucjonalnej opieki nad dzieckiem w danym wieku, o którego wydatkowaniu decydują sami rodzice dziecka, które nie korzysta z kolektywnej opieki instytucjonalnej”. Bon, w odróżnieniu od wybrakowanej koncepcji „Babciowego”, obejmowałby jednak także matki, które zdecydowały się na osobistą opiekę nad dzieckiem. W ciągu ostatnich 8 lat Instytut Ordo Iuris kilkukrotnie przypominał swój postulat bonu wychowawczego – na przykład w 202-stronicowym raporcie pt. „Opieka nad dziećmi do 3. roku życia w Polsce i na świecie. Aspekty prawne, ekonomiczne i społeczne” z 2018 r., w dokumencie pt. „Bon wychowawczy – główne założenia” z 2019 r. oraz w tekście pt. „W drodze do lepszego modelu opieki nad małymi dziećmi” z 2020 r. Propozycja ta została przypomniana także w komentarzu z listopada 2023 r. towarzyszącym zawarciu umowy koalicyjnej obecnego rządu. „Babciowe” w porównaniu z koncepcją bonu wychowawczego jest rozwiązaniem wybrakowanym, realizującym wyłącznie interesy pracodawców, a nie rodziców, zwłaszcza matek.

Świadczenia nie tylko dla pracujących zarobkowo: zwiększanie dzietności jest obecnie dla Polski celem samym w sobie, a nie dodatkiem do PKB

Na na łamach „Gazety Wyborczej” na przekazaną przez GUS informację o katastrofalnych wskaźnikach demograficznych w lutym 2024 r. zareagowano w typowym dla tej gazety stylu, stwierdzając, że rodzenie dzieci przez Polki jest niepotrzebne, bo i tak już wkrótce polską populację powiększą „puchnące do połowy wieku populacje Azji Południowej i co najmniej do końca wieku Afryki Subsaharyjskiej”, a „jeśli ktokolwiek boi się utraty «polskiego dziedzictwa» genetycznego i kulturowego, niech poda choć jeden argument za tym, że jest ono warte ochrony”. Wiedząc, że w dyskursie publicznym funkcjonują nawet takie opinie, doceniać należy sam fakt, że rządząca obecnie Polską lewicowo-liberalna koalicja nie podziela ich, tylko rozważa w ogóle jakiekolwiek formy wsparcia finansowego dla matek dzieci do lat 3.

„Babciowe”, które przy dofinansowaniu nie będzie uwzględniać opcji najbardziej preferowanej przez młode matki, czyli opieki osobistej, byłoby jednak świadczeniem wybrakowanym, niebędącym instrumentem prawdziwej polityki rodzinnej, lecz polityki doraźnego wsparcia pracodawców i chwilowego wzrostu wskaźników PKB. Instytut Ordo Iuris już 9 lat temu w raporcie pt. „Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska?” z 2015 r. dostrzegał, że „wartość kobiety zaczyna się obecnie postrzegać przez pryzmat gospodarczych zysków płynących z jej działalności zawodowej, deprecjonując pracę jaką wykonuje ona zajmując się domem i wychowaniem dzieci, jako nie przynoszącą żadnych wymiernych korzyści finansowych, a wręcz stanowiącą «obciążenie» dla systemu. To negatywne podejście ma swoje odzwierciedlenie również w języku, także tym, którym posługuje się polskie prawo, dzieląc osoby na aktywne zawodowo i nieaktywne zawodowo, co sugeruje, że praca domowa nie jest żadną aktywnością”.

Tymczasem w tym samym opracowaniu, wskazano, że „wykonywana w domu przez kobiety praca polegająca na opiece nad dziećmi i prowadzeniu gospodarstwa domowego, jednocześnie w znacznym stopniu przyczynia się do społecznego dobrobytu. ONZ szacuje, że niezarobkowa praca wykonywana przez kobiety w domu powiększa PKB średnio o 40%”.

Nowe świadczenie, zamiast poprzestawać na korzyściach krótkotrwałych, powinno zatem być nakierowane na długofalową korzyść, jaką – o ile uwzględniona w finansowaniu zostanie także opieka osobista – może być trwałe zwiększenie polskiej dzietności.

Adw. Nikodem Bernaciak – starszy analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris

Zarówno resort edukacji, jak i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zarządzane są aktualnie w Polsce przez polityków opcji lewicowo-liberalnej. Nie kryją oni swojego wsparcia wobec postulatów ruchu LGBT czy organizowanych przez tego typu aktywistów akcji takich jak „Tęczowy piątek” w szkołach. Już w poprzednich latach można było usłyszeć ze strony tych środowisk krytykę obecnego w Polsce programu nauczania z powodu rzekomego braku w nim „rzetelnej edukacji seksualnej”, takiej jaka obecna jest w państwach Europy Zachodniej oraz wzorowanej m.in. na „osławionych” „Standardach edukacji seksualnej w Europie”, opracowanych w 2010 r. przez Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy i Federalne Biuro ds. Edukacji Zdrowotnej w Kolonii. Nie powinno zatem dziwić, że obecny obóz rządzący prędzej czy później będzie dążył do wprowadzenia do polskich szkół podobnych standardów „edukacyjnych”.

Lewicowa nowomowa w projekcie ustawy

24 stycznia 2024 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie, podpisany przez 35 posłów Koalicji Obywatelskiej – największego klubu w obozie rządzącym. Projekt, oprócz przepisu umożliwiającego dokonanie aborcji na życzenie do 12. tygodnia ciąży (pozbawiającego dziecko w okresie prenatalnym konstytucyjnej pełni ochrony życia), w art. 9. przewiduje wprowadzenie do programów nauczania szkolnego wiedzy o życiu seksualnym człowieka, ochronie tzw. zdrowia reprodukcyjnego i o zasadach „świadomego rodzicielstwa”.

Jednocześnie, w art. 14., uchylona zostałaby ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. z 2022 r., poz. 1575). W ustawie tej znajduje się delegacja ustawowa, upoważniająca Ministra Edukacji Narodowej do wydania rozporządzenia regulującego sposób nauczania szkolnego w zakresie treści odnoszących się do życia seksualnego człowieka, zasad świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metod i środków „świadomej prokreacji” (art. 4 ust. 3 w zw. z ust. 1 ustawy).

Rozporządzenie to, w obecnym kształcie, przewiduje możliwość złożenia przez rodzica pisemnej rezygnacji z udziału swojego dziecka w zajęciach, o których wyżej mowa, a które w polskich szkołach są realizowane w ramach przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie (WDŻ). Zajęcia te są formą edukacji seksualnej w polskim systemie szkolnictwa, jednak w ujęciu różniącym się od permisywnej edukacji seksualnej, obecnej w krajach Europy Zachodniej, promowanej m.in. przez Światową Organizację Zdrowia.

Uchylenie ustawy z 7 stycznia 1993 r., a tym samym przepisu upoważniającego do wydania wspomnianego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, spowodowałoby również utratę mocy obowiązującej przez ten akt wykonawczy. Tym samym rodzice straciliby wspomnianą podstawę do wyrażenia sprzeciwu wobec udziału swojego dziecka w zajęciach edukacji seksualnej.

Wulgarna edukacja seksualna wkrótce w polskich szkołach?

Dodatkowo, gdyby złożony w Sejmie projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie wszedł w życie, wówczas zajęcia wychowania do życia w rodzinie w obecnym kształcie zostałyby zapewne zastąpione lekcjami permisywnej edukacji seksualnej, na wzór zajęć w krajach Europy Zachodniej. Świadczy o tym m.in. fakt, że w art. 9 projektu nie ma już mowy o wartości rodziny i życia w fazie prenatalnej, o których stanowi obecny art. 4 ust. 1 ustawy o planowaniu rodziny. Z kolei termin „prokreacja” zastąpiony został pojęciem „reprodukcji”, kojarzącym się raczej z rozmnażaniem zwierząt niż ze świadomym i opartym na miłości aktem seksualnym między mężem i żoną, prowadzącym ze swej natury do powstania nowego życia.

Oczywiście nie można wykluczyć sytuacji jednoosobowego wydania przez obecną Minister Edukacji Narodowej rozporządzenia, w którym nie zostałoby ujęte prawo rodziców do wyrażenia sprzeciwu wobec udziału dziecka w zajęciach poświęconych życiu seksualnemu. Taki scenariusz wydaje się bardziej prawdopodobny niż wejście w życie projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie w obecnym kształcie. Niemniej wówczas w programie nauczania powinny być uwzględnione obszary wymienione w art. 4 ust. 1 ustawy o planowaniu rodziny, a zatem uwzględniające również wartość rodziny, opartej małżeństwie rozumianym jako związek kobiety i mężczyzny, co wynika z art. 18 ust. 1 Konstytucji RP, a także wartość życia ludzkiego w okresie prenatalnym.

Niemniej, spodziewać się zarazem należy, że w nowym programie nauczania w obszarze edukacji seksualnej, mimo wszystko znalazłyby się elementy obecne w modelu permisywnym, przewidującym nauczanie o różnych orientacjach seksualnych, czy „różnicach pomiędzy tożsamością płciową a płcią biologiczną”.

Wówczas rodzice, w przypadku usunięcia z rozporządzenia podstawy umożliwiającej im rezygnację z udziału ich dziecka w tego rodzaju zajęciach, mogliby się powoływać na inne gwarancje, z których to wynika. Gwarancje te zawarte są zarówno w Konstytucji RP, w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, jak również w wiążących Polskę przepisach prawa międzynarodowego.

Więcej na ten temat można przeczytać w eseju z serii o permisywnej edukacji seksualnej, dostępnym na stronie internetowej Ordo Iuris. Dodatkowym narzędziem w ręku rodziców może być złożenie w szkole rodzicielskiego oświadczenia wychowawczego, dostępnego na stronie Instytutu.

Marek Puzio – analityk Centrum Badań i Analiz Ordo Iuris

Okres Bożego Narodzenia to szczególnie rodzinny czas. Spotykamy się w gronie najbliższych, dzielimy się opłatkiem i składamy sobie życzenia. Niestety nie każdy mógł spędzić ostatnie święta w spokojnej atmosferze. Są w Polsce dzieci, które potrzebują zgody sądu na świąteczne spotkanie z rodziną. Są rodzice, którzy w trakcie Świąt nerwowo spoglądają na zegarki ze świadomością, że upływa krótki czas poczucia normalności, a ich pociechy lada dzień, lada godzinę wrócą do domu dziecka.

Dzieci po 10-ciu miesiącach wreszcie w domu

Stajemy po stronie tych rodzin – pomagając im nie tylko spędzić razem Boże Narodzenie, ale także z nadzieją oczekiwać decyzji sądu, uwalniającego bliskich spod nieuzasadnionych zakazów i ograniczeń.

Taki dramat rozłąki dotknął rodziców czwórki dzieci z Grójca, którzy zgłosili się po pomoc do Ordo Iuris. Sąd (jeszcze przed pierwszą rozprawą!) zdecydował o odebraniu im wszystkich dzieci. Dzięki naszej interwencji, rodzeństwo mogło po dziesięciu miesiącach w domu dziecka spędzić Święta z rodzicami. Sąd przychylił się do wniosku o „urlopowanie” dzieci do domu na okres Bożego Narodzenia.

Przyczyną odebrania dzieci były bezpodstawne oskarżenia szkoły o zaniedbanie. Co prawda rodzina potrzebowała wsparcia, jednak rozdzielenie rodziny w tym przypadku nie mogło pomóc ani rodzicom, ani dzieciom, stanowiąc jedynie źródło dodatkowej traumy. W ocenie prawników Ordo Iuris – po dokładnej analizie akt sprawy, licznych rozmowach z rodzicami oraz szczegółowej weryfikacji sytuacji rodzinnej – adekwatnym wsparciem rodziny, które pozwoliłoby jej właściwie funkcjonować, było zapewnienie wsparcia opieki społecznej w postaci przydzielenia asystenta rodziny (o co zresztą sami rodzice wnosili).

Po interwencji Ordo Iuris pięcioro rodzeństwa wróciło do matki

Z powodzeniem przywróciliśmy na stałe pięcioro dzieci pod opiekę pani Eweliny Szmidt. A jeszcze rok temu jej rodzina – podobnie jak dziś rodzina z Grójca – mogła spędzić wspólnie Boże Narodzenie tylko dlatego, że sąd uwzględnił wniosek o „urlopowanie” dzieci.

Rodzeństwo zostało zabrane z domu z powodu rzuconych przez dzieci w złości oskarżeń o złe traktowanie przez mamę. Choć nastoletni brat i siostra żałowali potem swoich słów i przyznawali się do kłamstwa, to sąd zdecydował o odebraniu mamie zarówno ich, jak i młodszego rodzeństwa i umieszczeniu ich w trzech różnych placówkach.

Zapewniliśmy rodzinie profesjonalne wsparcie prawne, a pani Ewelina uczestniczyła w warsztatach podnoszących kompetencje opiekuńczo-wychowawcze. W imieniu mamy złożyliśmy do sądu wniosek o uchylenie decyzji o zabraniu dzieci z domu, który został uwzględniony. Dzieci wróciły do rodzinnego domu.

Lekkomyślność dziecka, które w złości poskarżyło się w szkole na rodziców, stało się źródłem problemów także dla rodziców z Białogardu, którzy adoptowali trójkę rodzeństwa. Wobec rodziny wszczęto postępowanie w przedmiocie władzy rodzicielskiej, przydzielając jej kuratora oraz kierując rodziców na warsztaty podnoszące kompetencje wychowawcze. Liczymy, że także tu konsekwencja naszych prawników doprowadzi do pozytywnego zakończenia sprawy.

Koniec czteroletniej rozłąki

W listopadzie pomoc Ordo Iuris przyczyniła się do powrotu do domu – po czterech latach rozłąki – piątki rodzeństwa, które trafiło do pieczy zastępczej w 2019 roku po tym, jak ich matka złożyła pozew rozwodowy. Gdy relacje pomiędzy małżonkami uległy poprawie, kobieta wycofała pozew i wraz z mężem rozpoczęła starania o odzyskanie dzieci. Rodzice odbyli warsztaty podnoszące ich kompetencje rodzicielskie oraz wynajęli nowe mieszkanie – z lepszymi warunkami lokalowymi.

Choć nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy i psycholodzy z placówek, w których przebywały dzieci, pozytywnie oceniali zaangażowanie rodziców i podkreślali, że dzieci powinny wróci do domu, to biegli sądowi nie brali tego pod uwagę. W rezultacie dzieci nadal nie wracały do rodziców.

Dopiero po interwencji naszych prawników, sąd odwoławczy nakazał powrót małoletnich do domu. W naszej opinii wyliczyliśmy szereg uchybień i zaniedbań, których dopuścił się sąd pierwszej instancji przy podejmowaniu decyzji o zabraniu dzieci z domu. Zwróciliśmy też uwagę, że sąd w sposób nieuzasadniony zwlekał z podejmowaniem decyzji oraz zmieniał terminy rozpraw, przedłużając niepotrzebnie rozłąkę rodziny.

To tylko część spraw rodzinnych, w których zaangażowani są obecnie prawnicy Ordo Iuris. Każda z nich to osobna tragedia konkretnej rodziny, której życie zostało wywrócone do góry nogami przez pochopne decyzje urzędników.

Adw. Magdalena Majkowska – członek Zarządu Ordo Iuris