główne PUNKTY

1

Trybunał Konstytucyjny wydał dziś wyrok, w którym stwierdził niekonstytucyjność rozporządzenia Ministra Edukacji z 17 stycznia 2025 r. dotyczącego organizacji lekcji religii w szkołach publicznych.

2

To już trzeci wyrok TK w ciągu kilku miesięcy, który blokuje reformy edukacyjne dotyczące nauki religii wprowadzane przez resort Barbary Nowackiej.

3

Wyrok w składzie: prezes TK Bogdan Święczkowski – przewodniczący, sędzia TK Krystyna Pawłowicz – sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, zapadł jednogłośnie, co podkreśla bezdyskusyjny charakter naruszeń proceduralnych stwierdzonych przez Trybunał.


Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny uznał za niezgodne z ustawą zasadniczą próby wprowadzenia przez Barbarę Nowacką zmian w organizacji katechezy szkolnej. Sporne rozporządzenie miało wprowadzić od 1 września 2025 r. istotne zmiany w organizacji lekcji religii w szkołach publicznych, w tym, przede wszystkim, ograniczenie liczby godzin religii do jednej tygodniowo. Nie była to jednak pierwsza próba jednoosobowej zmiany zasad organizacji lekcji religii. Wyrok Trybunału był trzecim z serii wyroków stwierdzających niekonstytucyjność rozporządzeń Barbary Nowackiej. Pierwszy wyrok z 27 listopada 2024 r. (sygn. U 10/24) uznał za niekonstytucyjne rozporządzenie z 26 lipca 2024 r. Wyrok z 22 maja 2025 r. (sygn. U 11/24) unieważnił przepisy wykluczające wliczanie oceny z religii do średniej ocen. Dzisiejszy zaś (sygn. U 2/25,) doprowadził do pozostawienia w programie zajęć szkolnych lekcji religii w wymiarze dwóch godzin tygodniowo.

Kluczowe argumenty prawne Trybunału

Najważniejszym argumentem, na który powołał się Trybunał, było (po raz kolejny) naruszenie ustawowego trybu wydania rozporządzenia. Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, minister właściwy do spraw oświaty jest zobowiązany do działania „w porozumieniu z przedstawicielami Kościołów i innych związków wyznaniowych” przy określaniu warunków i sposobu organizowania nauki religii.

TK podkreślił w ustnych motywach rozstrzygnięcia, że Minister Edukacji „arbitralnie ukształtował treść zaskarżonego rozporządzenia”, całkowicie pomijając merytoryczne stanowiska zainteresowanych przedstawicieli kościołów i związków wyznaniowych. Nie chodziło przy tym o zwykłe konsultacje, ale o prawny obowiązek osiągnięcia porozumienia.

Trybunał zwrócił uwagę, że Minister Edukacji „nie zrealizował obowiązku współdziałania w porozumieniu, ignorując zgłoszone przez przedstawicieli kościołów wątpliwości”. Oznacza to, że strona kościelna nie tylko nie została należycie poinformowana o planowanych zmianach, ale także jej zastrzeżenia zostały całkowicie zignorowane.

Kontekst konstytucyjny

Wyrok wpisuje się w szerszy kontekst ochrony konstytucyjnych zasad dotyczących relacji państwa z Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Trybunał odwołał się do:

• art. 25 ust. 3 Konstytucji – ustanawiającego zasady: autonomii i niezależności Kościoła i państwa (każdego w swoim zakresie) oraz współdziałania państwa ze wspólnotami religijnymi dla dobra człowieka i dobra wspólnego;

• art. 25 ust. 4 Konstytucji – określającego formy regulacji stosunków między Polską a Kościołem katolickim;

• Art. 12 Konkordatu (bilateralnej umowy międzynarodowej) regulującego kwestie nauczania religii.

Znaczenie prawne wyroku

Wyrok ma fundamentalne znaczenie dla ochrony procedur demokratycznych w procesie stanowienia prawa. Trybunał jasno wskazał, że nawet jeśli organ administracji dysponuje kompetencjami do wydania rozporządzenia, musi przestrzegać wszystkich warunków proceduralnych określonych w ustawie. TK potwierdził przy tym, że zasada współdziałania państwa z Kościołami nie ma charakteru deklaratywnego, ale oznacza prawny obowiązek osiągnięcia rzeczywistego porozumienia w sprawach wspólnych. Nie wystarczy więc formalne przeprowadzenie konsultacji, jeśli ich wyniki są ignorowane.

Wyrok potwierdza również konstytucyjnie określone gwarancje autonomii Kościołów i innych związków wyznaniowych – w tym wypadku w sprawach dotyczących pozycji w procesie współdziałania w organizacji nauki religii. Trybunał podkreślił, że kwestie te nie mogą być jednostronnie rozstrzygane przez administrację państwową.

Konsekwencje praktyczne

Wyrok oznacza, że od 1 września 2025 r. nie wejdą w życie planowane zmiany dotyczące organizacji lekcji religii. Szkoły będą musiały nadal organizować naukę religii według dotychczasowych zasad. Nie ma przy tym znaczenia ewentualne nieopublikowanie wyroku w Dzienniku Ustaw, co Instytut wyjaśniał szerzej w niedawno opublikowanej opinii prawnej.

– Wyrok stanowi wyraźne ostrzeżenie dla organów administracji, że wszelkie przyszłe zmiany w organizacji nauki religii muszą być poprzedzone rzeczywistym porozumieniem z przedstawicielami Kościołów i innych związków wyznaniowych. TK potwierdził, że zasada współdziałania zapisana w Konstytucji ma charakter prawnie wiążący i nie może być traktowana jako zwykła deklaracja polityczna. Dla ewentualnych przyszłych reform zasad organizacji lekcji religii oznacza to konieczność ścisłego przestrzegania wszystkich wymaganych prawem procedur – komentuje dr Łukasz Bernaciński z Zarządu Instytutu Ordo Iuris.

Źródło zdjęcia okładkowego: Adobe Stock

Wesprzyj nas

Czytaj więcej

Miniony tydzień w Ordo Iuris oraz Centrum Życia i Rodziny
31 października 2025

Miniony tydzień w Ordo Iuris oraz Centrum Życia i Rodziny

Przedstawiciele Ordo Iuris wzięli udział w ośmiu panelach konwencji programowej…

Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w sprawie wytycznych Minister Leszczyny. Ordo Iuris składa zażalenie do sądu
31 października 2025

Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w sprawie wytycznych Minister Leszczyny. Ordo Iuris składa zażalenie do sądu

Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w sprawie tzw. wytycznych Minister Zdrowia…

Debata w Parlamencie Europejskim na temat strategii bezpieczeństwa wewnętrznego w UE
30 października 2025

Debata w Parlamencie Europejskim na temat strategii bezpieczeństwa wewnętrznego w UE

Dyskusja ukazała rosnące napięcia między zwolennikami dalszej integracji polityki bezpieczeństwa…

Krytyczne uwagi Ordo Iuris do projektu ustawy o bezpłatnej antykoncepcji. W tle katastrofalna sytuacja finansowa NFZ
30 października 2025

Krytyczne uwagi Ordo Iuris do projektu ustawy o bezpłatnej antykoncepcji. W tle katastrofalna sytuacja finansowa NFZ

Podstawowym, całkowicie błędnym założeniem projektu jest przyjęcie, że ciąża stanowi…

Chodzenie do kościoła powodem rozdzielenia rodziny. Szwecja pozwana do Strasburga
29 października 2025

Chodzenie do kościoła powodem rozdzielenia rodziny. Szwecja pozwana do Strasburga

Dochodzenie wykazało brak dowodów na znęcanie. Rodzice zostali wówczas przez…

„Wzmocnienie sojuszu między szkołą a rodziną”. Włochy zamierzają rozszerzyć zakaz edukacji seksualnej
29 października 2025

„Wzmocnienie sojuszu między szkołą a rodziną”. Włochy zamierzają rozszerzyć zakaz edukacji seksualnej

Zgodnie z procedowanym projektem ustawy, instytucje szkolne są zobowiązane do…

Senat Hiszpanii przeciwko wpisaniu prawa do aborcji do Konstytucji
29 października 2025

Senat Hiszpanii przeciwko wpisaniu prawa do aborcji do Konstytucji

Choć socjalistyczny premier tego chciał, Hiszpania nie pójdzie śladem Francji…

O przyszłości Polski na konwencji programowej w Katowicach
28 października 2025

O przyszłości Polski na konwencji programowej w Katowicach

Przedstawiciele Instytutu Ordo Iuris uczestniczyli w ośmiu panelach podczas konwencji…

Polskie służby pochopnie wydaliły z Polski białoruską więźniarkę polityczną. Interwencja Ordo Iuris
28 października 2025

Polskie służby pochopnie wydaliły z Polski białoruską więźniarkę polityczną. Interwencja Ordo Iuris

Kobieta została wypuszczona przez litewskie służby i czeka na możliwość…

Nowa dynamika w globalnej ochronie życia. Prezes Ordo Iuris na konferencji w Waszyngtonie
27 października 2025

Nowa dynamika w globalnej ochronie życia. Prezes Ordo Iuris na konferencji w Waszyngtonie

Deklaracja Konsensusu Genewskiego tworzy międzynarodową platformę krajów opowiadających się za…