Ordo Iuris w międzynarodowej koalicji wspierającej raport przeciwko surogacji

3 października 2025 r. kilkadziesiąt organizacji pozarządowych z całego świata, reprezentujących różne tradycje kulturowe i ideowe, ogłosiło wspólną deklarację poparcia dla raportu przygotowanego przez Reem Alsalem – Specjalną Sprawozdawcę ONZ ds. przemocy wobec kobiet i dziewcząt. Dokument zatytułowany „The different manifestations of violence against women and girls in the context of surrogacy” (A/80/158), zostanie przedstawiony 10 października na forum III Komitetu Zgromadzenia Ogólnego ONZ podczas 80. sesji.

Raport ukazuje surogację jako praktykę opartą na systemowej eksploatacji kobiet oraz na uprzedmiotowieniu dzieci. Jak podkreślono, zjawisko to najczęściej dotyka kobiet w trudnej sytuacji ekonomicznej i społecznej, które stają się „narzędziami reprodukcji” w interesie zamożniejszych zleceniodawców. Raport akcentuje także naruszenie podstawowych praw dziecka, w praktyce traktowanego jak przedmiot kontraktu, pozbawiony ochrony wynikającej z jego godności i niezbywalnych praw.

W oparciu o te ustalenia Specjalny Sprawozdawca rekomenduje całkowitą eliminację surogacji w skali globalnej. Zaproponował m.in. przyjęcie wiążącego prawnie instrumentu międzynarodowego, który wprost zakazywałby tej praktyki. W raporcie znajduje się także apel o podjęcie kolejnych działań na forum międzynarodowym, w tym powołanie grupy ekspertów lub międzyrządowej grupy roboczej, która wypracowałaby konkretne rozwiązania prawne i polityczne. Organizacje podpisujące list wskazały, że „w odpowiedzi na ustalenia w raporcie zaleca się wyeliminowanie macierzyństwa zastępczego we wszystkich jego formach i na wszystkich poziomach, w tym poprzez przyjęcie prawnie wiążącego międzynarodowego instrumentu, który zakazałby tej praktyki na całym świecie”.

List poparcia dla tego raportu został podpisany przez szerokie grono organizacji pozarządowych – od Ameryki Łacińskiej, przez Europę i Afrykę, aż po Azję. Wśród sygnatariuszy znalazły się m.in. Women’s Declaration International (Argentyna), FINRRAGE (Australia), CIAMS (Francja), Nordic Model Now! (Wielka Brytania), Alliance Vita (Francja), Iona Institute (Irlandia), Alliance Defending Freedom International (USA), a także Instytut Ordo Iuris z Polski. Sygnatariusze zadeklarowali wspólne zaangażowanie w działania na rzecz obrony godności kobiet i dzieci oraz w procesy zmierzające do globalnego zakazu surogacji.

Organizacje sygnujące list zwróciły się do wszystkich państw członkowskich i obserwatorów ONZ o jednoznaczne poparcie dla raportu oraz o wsparcie rekomendacji Specjalnego Sprawozdawcy podczas interaktywnego dialogu w III Komitecie Zgromadzenia Ogólnego. Wezwanie obejmuje również apel o wdrożenie zaleceń w praktyce – zarówno na poziomie krajowym, jak i w ramach międzynarodowej współpracy.

Reem Alsalem w swoich mediach społecznościowych oficjalnie podziękowała organizacjom za wsparcie. 

– Przed prezentacją mojego raportu na temat macierzyństwa zastępczego w przyszłym tygodniu chciałabym podziękować za poparcie dla ustaleń i zaleceń zawartych w moim raporcie  – napisała ekspertka.

– Głos Specjalnego Sprawozdawcy ONZ to krok w kierunku przywrócenia właściwej hierarchii wartości w prawie międzynarodowym. Surogacja w istocie oznacza uprzedmiotowienie kobiety i sprowadzenie dziecka do roli towaru, a to pozostaje w sprzeczności z normami prawa międzynarodowego, które chronią rodzinę jako naturalną i podstawową komórkę społeczeństwa. Raport nie tworzy nowego prawa, ale wskazuje na konieczność realizacji zobowiązań już istniejących, czyli ochrony godności ludzkiej, praw dziecka i zasady niedyskryminacji. Z satysfakcją należy odnotować, że tak szeroka koalicja organizacji, w tym Instytut Ordo Iuris, mówi dziś jednym głosem, aby chronić kobiety i dzieci przed współczesną formą handlu ludźmi, jaką jest surogacja – zaznacza Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.

Źródło zdjęcia okładkowego: iStock