Religia jest jedynym przedmiotem szkolnym posiadającym gwarancje w Konstytucji RP i prawie międzynarodowym. Aktualne rozwiązania prawne pozostawiają rodzicom uczniów decyzję o tym, czy ich dziecko będzie uczęszczało na katechezę. Prawo do takiego wyboru mają także pełnoletni uczniowie. Innymi możliwościami są udział w lekcjach etyki lub rezygnacja z obydwu form zajęć. Ta ostatnia opcja prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji m.in. wychowawczych i społecznych. Instytut Ordo Iuris przygotował analizę pokazującą pozytywne konsekwencje wprowadzenia możliwości wyboru jedynie między religią a etyką.
W przypadku rezygnacji z uczestnictwa ucznia zarówno w lekcjach religii, jak i etyki, szkoła ma obowiązek zapewnienia zajęć wychowawczych lub innego rodzaju opieki. W praktyce wyraża się to w powierzaniu nauczycielowi zadania czuwania nad bezpieczeństwem tych uczniów zebranych w wyznaczonej sali lekcyjnej lub na korytarzu. Takie rozwiązanie prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji (ekonomicznych, wychowawczych, edukacyjnych i społecznych). W ostatnim czasie coraz więcej rodziców (szczególnie w dużych miastach) decyduje się nie posyłać dzieci na zajęcia z religii albo etyki. Ta sytuacja wymaga korekty obecnie funkcjonujących rozwiązań.
Instytut Ordo Iuris przygotował analizę prawną dotyczącą możliwości wprowadzenia obowiązku wyboru między uczestnictwem w lekcjach religii albo etyki. Podobne rozwiązania funkcjonują już z powodzeniem w Finlandii i na Litwie. Nauczanie religii spośród wszystkich form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły jako jedyne ma gwarancje konstytucyjne oraz prawnomiędzynarodowe. Jak podkreślił Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, nie może być ono traktowane w sposób gorszy niż obowiązkowe zajęcia edukacyjne. Konieczne jest także uchylenie przepisu, który pozwala na promocję ucznia do wyższej klasy pomimo uzyskania oceny niedostatecznej z lekcji religii lub etyki.
„Wprowadzenie obowiązku wyboru między uczestnictwem ucznia w zajęciach z religii albo etyki przyczyni się do zmniejszenia wielu negatywnych konsekwencji nieuczęszczania na te zajęcia. Jak pokazują badania naukowe, taka zmiana może wpłynąć na ograniczenie przestępczości w szkole oraz zachowań autodestrukcyjnych wśród młodzieży. Nadanie lekcjom religii i etyki statusu zajęć obowiązkowych oraz wprowadzenie konieczności uzyskania z nich pozytywnej oceny przyczyni się do podniesienia ich rangi w świadomości uczniów oraz zachęci młodzież do rzetelnego uczestnictwa w tych zajęciach” – zaznaczył Łukasz Bernaciński z Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.
