Odpowiedź Finlandii na rosyjską broń migracyjną

Adobe Stock

· Prezydent Finlandii podpisał rządowy projekt ustawy o czasowych środkach zwalczających wykorzystywanie nielegalnych migrantów do działań na szkodę tego kraju.

· Wcześniej decyzja ta została zatwierdzona 167 głosami, co stanowi minimum wymagane do jej przyjęcia w 200-osobowym parlamencie.

· Celem ustawy jest zwalczanie wysiłków podejmowanych przez obce państwo w celu wywierania wpływu na Finlandię poprzez wykorzystywanie migrantów.

· Ustawa umożliwia podjęcie przez rząd decyzji o ograniczeniu przyjmowania wniosków o ochronę międzynarodową na obszarze przy granicy Finlandii i w jej bezpośrednim sąsiedztwie, w celu ochrony suwerenności lub bezpieczeństwa narodowego Finlandii.

· Decyzja taka może zostać podjęta w zależności od sytuacji na granicy, ale każdorazowo na okres nieprzekraczający miesiąca.

· Wejście w życie ustawy oznacza, że wnioski o ochronę międzynarodową nie będą, poza pewnymi wyjątkami, przyjmowane w obszarze objętym ograniczeniem.

· Ponadto fiński rząd przedstawił program dotyczący reformy fińskiej polityki migracyjno-azylowej.

Trudna sytuacja na fińskiej granicy

W odpowiedzi na znaczny wzrost liczby osób ubiegających się o azyl na wschodniej granicy Finlandii, 21 maja rząd złożył w parlamencie projekt ustawy o tymczasowych środkach zwalczania zinstrumentalizowanej migracji (Parliament act for an Temporary Measures to Combat Intrumentalised Migration). Ustawa została przyjęta przez parlament większością 167 głosów, a następnie uzyskała także podpis prezydenta kraju. Regulacje weszły w życie 22 lipca.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Finlandii wskazuje, że zagrożenie instrumentalną migracją na wschodniej granicy Finlandii pozostaje wysokie i rozpoczęło się jesienią 2023 r. Obecnie, przejścia graniczne na granicy lądowej między Finlandią a Rosją są zamknięte do odwołania. Urzędnicy wskazują, że instrumentalizowana migracja to jeden ze sposobów, w jaki Rosja może wywierać presję i wpływać na bezpieczeństwo i stabilność społeczną Finlandii i UE. Wschodnia granica Finlandii jest najdłuższą granicą zewnętrzną, jaką UE i NATO mają z Rosją.

Propozycja ustawodawcza określa warunki, na jakich rząd mógłby podjąć decyzję o ograniczeniu przyjmowania wniosków o ochronę międzynarodową na ograniczonym obszarze na granicy państwowej Finlandii. Taka decyzja byłaby podejmowana po wcześniejszej współpracy z Prezydentem Republiki.

Co zakładają regulacje?

Regulacje wskazują, że rząd może podjąć decyzję o ograniczeniu przyjmowania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w ograniczonej części granicy państwowej Finlandii i w jej bezpośrednim sąsiedztwie na okres maksymalnie jednego miesiąca, jeżeli Prezydent Republiki i rząd stwierdzą we współpracy, że:

1) wiadomo lub istnieją uzasadnione podstawy, aby podejrzewać, że obce państwo stara się wywierać wpływ na Finlandię poprzez wykorzystywanie migrantów;

2) próby wywierania wpływu poważnie zagrażają suwerenności lub bezpieczeństwu narodowemu Finlandii;

3) ograniczenie ma zasadnicze znaczenie dla ochrony suwerenności lub bezpieczeństwa narodowego Finlandii;

4) inne środki nie są wystarczające do ochrony suwerenności lub bezpieczeństwa narodowego Finlandii.

Przy czym decyzja ta ma zastosowanie tylko we wskazanym obszarze i nie dotyczy wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej poza nim. Dalej w ustawie wskazano, że przyjmowanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej nie może być ograniczone w większym stopniu lub na dłuższy okres niż jest to konieczne do zwalczania poważnego zagrożenia suwerenności lub bezpieczeństwa narodowego Finlandii. Rząd regularnie ma weryfikować treść i zakres decyzji w miarę rozwoju sytuacji, we współpracy z organami publicznymi.

W przypadku podjęcia decyzji, migrantowi, który przebywa na wskazanym obszarze, uniemożliwia się wjazd do kraju. Jeżeli udało mu się wjechać do kraju, jest niezwłocznie deportowany i kierowany do miejsca, w którym przyjmowane są wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Jednocześnie, takiej osobie udziela się pisemnej informacji o podstawach zastosowania środka oraz o miejscu, w którym może złożyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Nie można żądać ponownego rozpatrzenia w drodze odwołania w odniesieniu do wydalenia z kraju.

W ustawie wskazano dwa wyjątki. Po pierwsze, wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej jest przyjmowany, jeżeli, zgodnie z indywidualną oceną dokonaną przez straż graniczną, jest to niezbędne do ochrony praw dziecka, osoby niepełnosprawnej lub innej osoby znajdującej się w szczególnie trudnej sytuacji. W ocenie uwzględnia się dobro dziecka oraz to, czy wydalenie z kraju stanowiłoby bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia danej osoby.

Po drugie, wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej jest również przyjmowany, jeśli dana osoba przedstawiła lub zaistniały okoliczności, które, zgodnie z oceną dokonaną przez funkcjonariusza straży granicznej, wyraźnie wskazują, że dana osoba jest narażona na realne ryzyko poddania karze śmierci, torturom lub innemu traktowaniu naruszającemu godność ludzką przede wszystkim w państwie, z którego imigrant przybył do Finlandii. W szczególności w ocenie uwzględnia się wszelkie dokumenty i materiały elektroniczne przedstawione przez tę osobę, obserwowalne z zewnątrz okoliczności związane z nią oraz aktualne informacje uzyskane z różnych źródeł na temat bezpieczeństwa ocenianego państwa w odniesieniu do osoby, która ma zostać wydalona z kraju.

Jednakże, przymusowemu wjazdowi do kraju przy użyciu przemocy lub dużej liczby osób można zapobiec natychmiast na granicy krajowej bez przeprowadzania indywidualnej oceny, o której mowa wyżej, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia i zdrowia ludzi oraz jeżeli procedurę można całościowo uznać za uzasadnioną.

Zasada non-refoulement

Proponowana ustawa została uznana za problematyczną, zwłaszcza w odniesieniu do zgodności z zasadą non-refoulement, gwarantującą, że osoba, której odmówiono przyznania statustu uchodźcy, nie mogłaby być deportowana do kraju, w którym grożą jej prześladowania. Ochrona ta byłaby, co do zasady, zapewniona w inny sposób niż w normalnej procedurze azylowej - w krótszych sytuacjach interakcji między strażą graniczną a migrantami. Zasadniczo, straż graniczna przeprowadzałaby dla każdego migranta indywidualną, aczkolwiek skróconą ocenę tego, czy migrantowi grozi realne ryzyko bycia poddanym karze śmierci, torturom lub innemu traktowaniu naruszającemu godność ludzką. Sam migrant miałby możliwość, a także obowiązek przedstawienia okoliczności związanych z jego sytuacją osobistą lub okoliczności wskazujących na możliwość traktowania, o którym mowa w ustawie, na podstawie których straż graniczna mogłaby stwierdzić, czy ryzyko jest realne. Na podstawie wyjątków uwzględniany ma być także status dzieci, osób niepełnosprawnych i osób wymagających szczególnego traktowania.

W opinii rządu, środki inne niż zaproponowane w ustawie nie są wystarczające do zwalczania działań wywierających wpływ na Finlandię przez obce państwo. Fińskie władze uważają, że cele proponowanej ustawy są bardzo ważne i uzasadnione w obecnych okolicznościach.

Program rządowy na temat migracji

Rząd Finlandii, w odpowiedzi na rosnące wyzwania związane z migracją, wprowadza także, w ramach Programu Rządowego, szereg zaostrzeń w polityce migracyjnej. Celem tych reform jest zapewnienie bezpieczeństwa narodowego, usprawnienie procesów migracyjnych oraz integracja migrantów z fińskim społeczeństwem. Są to, między innymi: zmiana długości okresu pobytu, który jest wymagany do uzyskania zezwolenia na pobyt stały, a który zostanie wydłużony z czterech do sześciu lat, wprowadzenie obowiązkowego wymogu znajomości języka fińskiego lub szwedzkiego na poziomie co najmniej podstawowym (obowiązkowe kursy językowe). Ponadto, osoby ubiegające się o pobyt stały będą musiały wykazać, że przestrzegały prawa podczas swojego pobytu w Finlandii. Jednym z postulatów Programu jest także promowanie programów dobrowolnych powrotów dla migrantów, którzy nie spełniają kryteriów azylowych.

Rządowy program reformy polityki migracyjnej w Finlandii obejmuje więc szereg zaostrzeń mających na celu poprawę bezpieczeństwa, efektywności procesów migracyjnych oraz integracji migrantów.

- Jak widać, nie tylko Polska dostrzega problemy na granicy występujące w związku z nielegalnymi imigrantami, ale jest to zjawisko, którego niebezpieczeństwo zauważają również inne kraje sąsiadujące z Rosją. Finlandia oskarżyła Rosję o „zbrojenie migracji” poprzez zachęcanie setek osób ubiegających się o azyl z krajów takich jak Syria i Somalia do przekroczenia granicy fińsko-rosyjskiej. Oskarżenia Finlandii wpisują się w szerszy kontekst rosyjskiej strategii hybrydowej, która obejmuje różnorodne działania mające na celu destabilizację przeciwników, w tym wykorzystanie migracji jako narzędzia politycznego. Ustawa, jak i program rządowy reformujący fińską politykę azylowo-migracyjną, jest z pewnością reakcją na te zagrożenia. Finlandia podkreśla zapewnienie zgodności ustawy z międzynarodowymi standardami praw człowieka i transparentność w stosowaniu tych środków, na przykład poprzez to, że ustawa przewiduje regularne przeglądy i oceny jej skuteczności, aby zapewnić, że cele są realizowane w sposób efektywny i zgodny z prawami człowieka. Akt ten ma z pewnością istotne znaczenie dla bezpieczeństwa narodowego Finlandii, podkreśla konieczność obrony przede wszystkim interesu narodowego i ochronę obywateli przed skutkami rosyjskiej wojny hybrydowej oraz obecnością nielegalnych imigrantów w kraju – wskazuje Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego.