• W czwartek 18 lipca Ursula von der Leyen wygłosiła przemówienie na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego w Strasbourgu, prezentując swój program na następną 5-letnią kadencję Przewodniczącej Komisji Europejskiej.
• W swej mowie niemiecka polityk zadeklarowała kontynuację dotychczasowej polityki klimatycznej, zapowiadając dodatkowo konieczność redukcji emisji CO2 o 90% do 20240 roku oraz potwierdziła konieczność wdrażania kontrowersyjnego Paktu o Migracji i Azylu.
• Dodatkowo, w zakresie obronności zgłoszono postulat utworzenia Europejskiej Unii Obronnej i powołania stanowiska komisarza ds. Obrony Unii
• W odpowiedzi na wzrost cen nieruchomości, przewodnicząca Komisji zapowiedziała także przygotowanie europejskiego planu na rzecz przystępnych cenowo mieszkań
• Zapowiedziano także walkę z dezinformacją, poprzez utworzenie europejskiej „tarczy demokracji”, będącej narzędziem zwalczania manipulacji informacjami w Internecie
• Dokument zawiera także postulaty odnoszące się do opracowania nowej strategii na rzecz równości osób LGBTIQ
• Przewodnicząca KE podkreśliła potrzebę powiązania wypłaty unijnych funduszy z „poszanowaniem zasad praworządności” (mechanizm warunkowości) oraz zadeklarowała poparcie dla zmian unijnych traktatów.
Wprowadzenie
18 lipca bieżącego roku ponownie wybrana na stanowisko Przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wygłosiła przemówienie na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego, w którym przedstawiła swój program na nową kadencję, przypadającą na lata 2024-2029. We wskazanym planie działania, opublikowanym następnie na stronie KE pod nazwą „Europejski wybór. Wytyczne polityczne dla następnej Komisji Europejskiej na lata 2024-2029”, niemiecka polityk zaprezentowała szereg propozycji i postulatów oraz wskazała obszary kluczowe dla dalszego funkcjonowania Unii Europejskiej. Powyższe odnosi się m.in. do polityki klimatycznej, problemów związanych z migracją, rosyjskiej agresji na Ukrainę, obronności czy powiązania finansowania z „praworządnością”.
Dobrobyt, konkurencyjność i przedsiębiorczość.
„Europa zawsze była kontynentem przemysłu, przedsiębiorczości i innowacji” – podkreśla von der Leyen, zaznaczając jednocześnie, iż we wskazanym obszarze nasz kontynent musi mierzyć się z wieloma przeciwnościami, takimi jak „burzliwy świat”, nieuczciwa konkurencja, wysokie ceny energii czy brak dostępu do kapitału. Dlatego też przewodnicząca KE proponuje przyjęcie „europejskiego planu na rzecz dobrobytu” (European Prosperity Plan), opartego m.in. na ułatwieniu prowadzenia działalności gospodarczej, pogłębieniu jednolitego rynku czy zwiększeniu produktywności dzięki wykorzystaniu technologii cyfrowych. Ponadto, ważnym elementem planu ma być budowa „czystego ładu przemysłowego” (Clean Industrial Deal), mającego na celu równoczesną dekarbonizację i obniżenie cen energii. Niemiecka polityk wskazuje również na potrzebę „nowego impetu, aby zakończyć tworzenie jednolitego rynku w sektorach takich jak usługi, energia, obronność, finanse, komunikacja elektroniczna i cyfryzacja”.
Co szczególnie istotne, Ursula von der Leyen wyraźnie zaznacza, iż dotychczasowa polityka klimatyczna będzie kontynuowana. „Musimy i utrzymamy kurs na cele określone w Europejskim Zielonym Ładzie – podkreśla Przewodnicząca KE, zapowiadając redukcję emisji CO2 aż o 90% do 2040 roku. Omawiany proces ma być powiązany z obniżaniem cen energii, co ma nastąpić m.in. poprzez odchodzenie od paliw kopalnych, wspieraniu wspólnych zamówień na paliwa oraz inwestycje w odnawialne źródła energii. Jednocześnie Europa ma pozostać globalnym liderem „międzynarodowych negocjacji klimatycznych”, m.in. poprzez „zieloną dyplomację” oraz współpracę z innymi podmiotami.
W ramach polityki szerokiej modernizacji w wielu różnych obszarach, takich jak sztuczna inteligencja czy czyste technologie, Przewodnicząca KE zapowiedziała powołanie Europejskiego Funduszu na rzecz Konkurencyjności (European Competitiveness Fund).
Obronność, bezpieczeństwo i migracje
„Pokój w Europie nigdy nie był czymś oczywistym, ale wszelkie złudzenia zostały rozwiane przez wojnę Putina na Ukrainie” – tym twierdzeniem Ursula von der Leyen rozpoczyna fragment poświęcony zagadnieniu bezpieczeństwa. Dalej niemiecka polityk przytacza dane dotyczące wydatków na zbrojenia w latach 1999-2021, porównując ich wzrost w tym okresie w Rosji (prawie 300%), Chinach (niemal 600%) oraz łącznie w Unii Europejskiej (20%). Wskazując na te dysproporcję, von der Leyen stwierdza, iż „nasze wydatki są zbyt rozproszone, zróżnicowane i niewystarczająco europejskie”.
Dlatego też Przewodniczą KE zapowiada, iż wysiłki w ciągu najbliższych pięciu lat skoncentrują się na budowie „prawdziwej Europejskiej Unii Obronnej” (European Defence Union) oraz obiecuje powołanie nowego stanowiska „Komisarza ds. Obrony”. Ponadto, von der Leyen deklaruje, iż będzie pracowała nad wzmocnieniem partnerstwa NATO-EU oraz rozbudowę Europejskiego Funduszu Obronnego.
Warto także zwrócić uwagę na zapowiedź dotyczącą „stworzenia prawdziwego jednolitego rynku produktów i usług zdrowotnych”, co ma na celu zwiększenie zdolności obronnych oraz wspieranie wspólnych zamówień. Ponadto, przedmiotowa polityka ma obejmować wspólne projekty obronne, poczynając od „Europejskiej Tarczy Powietrznej” oraz od obrony cybernetycznej.
W dalszej części dokumentu odniesiono się do kwestii związanych z kryzysem migracyjnym. Von der Leyen podkreśla potrzebę wzmocnienia granic zewnętrznych UE, stawiając to zagadnienie w kontekście nielegalnego przekraczania granic oraz zagrożeń hybrydowych, nawiązując do kryzysu na granicy polsko-białoruskiej. „W ostatnich latach Europa była wzywana do reagowania na presję na swoich granicach, od Lampedusy po granicę Polski z Białorusią, od granic krajów bałtyckich i Finlandii po Wyspy Kanaryjskie, Cypr i nie tylko”.
Dlatego Przewodnicząca KE zapowiada m.in. wzmocnienie Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, w tym potrojenie liczby jej funkcjonariuszy. Kluczowa jest jednak deklaracja dotycząca wdrażania postanowień kontrowersyjnego Paktu o Azylu i Migracji. Wskazany pakiet legislacyjny jest bowiem szeroko krytykowany, jako nie stanowiący rzeczywistej odpowiedzi na nasilający się kryzys migracyjny na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej. Niemiecka polityk zaznacza również potrzebę silniejszej koordynacji tzw. akcji ratunkowych.
Społeczeństwo
Spośród szeregu deklaracji dotyczących kwestii społecznych, warto odnotować postulaty dotyczące problemów tyczących się wzrostu cen nieruchomości i czynszów czy niedoborem tanich mieszkań socjalnych. W odpowiedzi na te kwestie Przewodnicząca KE deklaruje powołanie Europejskiego planu na rzecz przystępnych cenowo mieszkań (European Affordable Housing Plan).
Ursula von der Leyen podkreśla także potrzebę ochrony osób należących do różnych mniejszości w Europie. Dlatego też informuje, iż powierzy Komisarzowi ds. równości zadanie opracowania nowej strategii na rzecz równości osób LGBTIQ oraz nowej strategii antyrasistowskiej, jednocześnie deklarując zwiększenie działań na rzecz „równości płci” (gender equality). W tym kontekście podkreśla problem zabójstw i przemocy wobec kobiet, informując o potrzebie przyjęcie nowej strategii na rzecz „równości płci” (gender equality).
Demokracja, w tym demokracja deliberatywna i rządy prawa
Przewodnicząca KE podkreśla zagrożenie, wynikające zarówno z czynników wewnętrznych jak i zewnętrznych, dla demokracji w Unii Europejskiej. Dlatego też obiecuje przedstawić europejską „tarczę demokracji” (European Democracy Shield), która ma być narzędziem zwalczania „zagranicznej manipulacji informacjami i ingerencji w Internecie”. Ponadto, deklaruje stworzenie europejskiej sieci fact-checkingowej, dostępnej we wszystkich językach urzędowych UE, oraz zwiększenie wysiłków mających na celu egzekwowanie przepisów cyfrowych, aby zapewnić, że „zmanipulowane lub wprowadzające w błąd informacje są wykrywane, oznaczane i, w stosownych przypadkach, usuwane zgodnie z Aktem o usługach cyfrowych”.
W dalszej części dokumentu zapowiedziano silniejsze powiązanie respektowania praworządności (rule of law) z finansowaniem: „(…) dopilnujemy, aby przyszły długoterminowy budżet zawierał silne zabezpieczenia w zakresie praworządności – w tym ogólny system warunkowości, mający zastosowanie do wszystkich funduszy UE”. Za przykład podaje się tutaj NextGenerationEU znany powszechnie jako Fundusz Odbudowy – tym samym Ursula von der Leyen pośrednio odnosi się do przypadku Polski.
Następnie Przewodnicząca KE odnosi się do koncepcji demokracji deliberatywnej i zwiększeniu partycypacji obywateli w procesach decyzyjnych, przywołując Konferencję w sprawie przyszłości Europy. Jednocześnie niemiecka polityk deklaruje uwzględnianie rekomendacji wydawanych przez kolejne europejskie panele obywatelskie.
Ursula von der Leyen potwierdziła również potrzebę wprowadzenia zmian traktatowych „tam, gdzie to może to poprawić naszą Unię”.
Komentarz
Treść czwartkowego przemówienia Przewodniczącej KE nie jest wielkim zaskoczeniem, jako że w istocie zadeklarowała ona kontynuacje dotychczasowej polityki w kilku kluczowych obszarach. Symboliczny może być tutaj fragment ze wstępu (s.4), gdzie Ursula von der Leyen podkreśla, iż „w ciągu ostatnich pięciu lat Europa pokazała, co może osiągnąć, gdy działa razem. „Kiedy Europa działa szybko i wykorzystuje swoją wielkość i siłę – tak jak zrobiliśmy to, zabezpieczając szczepionki dla każdego państwa członkowskiego w tym samym czasie”. Tymczasem nieco ponad 24 godziny przed wygłoszeniem komentowanej mowy, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że Komisja Europejska pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen naruszyła unijną zasadę przejrzystości, nie ujawniając informacji dotyczących umów na szczepionki przeciw COVID-19.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej zapowiedziała dalsze kontynuowanie szkodliwej polityki klimatycznej oraz zadeklarowała poparcie dla postulatów, związanych z ideologią LGBTIQ. Warto również odnotować deklaracje dotyczącą wzmocnienie Frontexu, która choć jest krokiem w dobrym kierunku, nie rozwiąże zasadniczego problemu, jakim jest niekontrolowany napływ migrantów do państw Unii Europejskiej. Zastrzeżenie może budzić obietnica odwoływania się do decyzji podejmowanych przez Europejskie Panele Obywatelskie. Instytucje te były wielokrotnie krytykowane pod katem braku reprezentatywności, niedostatecznej transparentności. Pozytywnie należy natomiast ocenić deklaracje dotyczące ułatwień w prowadzeniu działalności gospodarczej czy zwiększeniu produktywności dzięki technologiom cyfrowym. Ważna jest także obietnica wzmocnienia granic zewnętrznych Unii Europejskiej. Przemówienie Ursuli von der Leyen było utrzymane w bardzo ogólnym tonie i odnosiło się do wielu różnych kwestii. Na jego podstawie możemy jednak określić kierunki polityki Przewodniczącej Komisji Europejskiej w kilku kluczowych obszarach – komentuje Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris.
