Zagrożenie dla autonomii rodzin. KE pracuje nad zintegrowanymi systemami ochrony dzieci

Adobe Stock

· Komisja Europejska opublikowała zaproszenie do zgłaszania uwag dotyczących inicjatywy w sprawie zintegrowanych systemów ochrony dzieci.

· Konsultacje z podmiotami sektora prywatnego i publicznego mają zakończyć się 20 października.

· Instytut Ordo Iuris monitoruje prace Komisji pod kątem zgodności proponowanych regulacji z przepisami Traktatów.

· Ordo Iuris przygląda się pracom Komisji Europejskiej nad projektem pod kątem zgodności z kompetencjami UE, a także monitoruje ewentualne inicjatywy które mógłby być przeforsowaniem rozwiązań istniejących aktualnie  w Niemczech. 

Komisja Europejska opublikowała zaproszenie do zgłaszania uwag dotyczących inicjatywy w sprawie zintegrowanych systemów ochrony dzieci (Ref.Ares(2023)4901705-14/07/2023r.). W opublikowanym dokumencie KE wskazuje, że wspieranie i ochrona praw dziecka jest jednym z kluczowych celów określonych w Traktacie o Unii Europejskiej. Ostatnie doświadczenia związane z pandemią COVID-19 pogłębiły wyzwania i nierówności, nasiliły przemoc domową i wykorzystywanie dzieci w Internecie, a także cyberprzemoc. Wobec powyższych zagrożeń, Komisja zobowiązała się do przedstawienia inicjatywy mającej na celu wspieranie rozwoju i wzmocnienie zintegrowanych systemów ochrony dzieci, która zachęci wszystkie właściwe organy i służby do lepszej współpracy w ramach systemu priorytetowo traktującego dzieci. W tym celu Komisja sporządzi zalecenie służące wsparciu państw członkowskich w tworzeniu i doskonaleniu ich systemów ochrony dzieci.

Co istotne, poszczególne systemy państw członkowskich w zakresie polityki rodzinnej są różne, zarówno pod względem prawnym, jak i aksjologicznym. Komisja wskazuje, że propozycja wprowadzenia zintegrowanych przepisów prawnych i strategii politycznych stanowić będzie skuteczną odpowiedź i rozwiązanie dla braków i niedoskonałości tych systemów. Ponadto, prawa dziecka są prawami człowieka, a UE i państwa członkowskie są zobowiązane ich przestrzegać, chronić je i gwarantować. Prawo rodzinne pozostaje natomiast w gestii państw członkowskich.

Szczególnie niebezpieczne może być dążenie Unii Europejskiej do narzucenia stosowania wzorca rozwiązań przyjętych w Norwegii oraz Niemczech i utworzenia „urzędu ds. dzieci”, który ingerowałby w życie polskich rodzin. Wieloletnia obserwacja funkcjonowania takiego modelu, w tym powołanie norweskiego urzędu Barnevernet czy niemieckiego Jugendamt, ukazuje dysfunkcjonalność takich rozwiązań oraz destrukcyjne skutki dla rodzin w wieloletniej perspektywie. Instytut Ordo Iuris już niejednokrotnie skutecznie interweniował w sprawach dotyczących ochrony praw rodziców naruszanych przez te instytucje, w tym również przed Trybunałem w Strasburgu. Seria wyroków Trybunału wskazuje jednoznacznie, że norweski urząd łamie prawa rodziców, którzy znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych, odbiera się im dzieci i przekazuje do rodzin zastępczych, nie dając szansy na poprawę. Obowiązkiem państwa jest stworzenie warunków i odpowiedniego środowiska dla odbudowania więzi pomiędzy rodzicami biologicznymi a dzieckiem. Pokazuje to, że model, na którym swoją politykę rodzinną oparła m.in. Norwegia i Niemcy staje się problemem o charakterze systemowym dotyczącym poszanowania praw rodziców.     

Funkcjonowanie wspomnianych instytucji było również krytykowane przez Parlament Europejski, który w 2018 roku przyjął rezolucję piętnującą dyskryminowanie przez państwo niemieckie rodziców z innych krajów, a także krytykujące bezpodstawne oddzielenie dzieci od rodziców. Również Rada Europy krytycznie oceniła działania państw członkowskich w zakresie braku poszanowania praw dziecka do zapewnienia nierozerwalnej więzi z rodzicami i konieczności zapewnienia kontroli sądowej nad urzędami opieki społecznej.  Ordo Iuris wskazuje, że zdecydowanie niedopuszczalnym rozwiązaniem byłoby zatem wprowadzenie tego typu rozwiązań na grunt polski, do czego stara się dążyć Komisja Europejska poprzez ograniczenie w tym zakresie kompetencji poszczególnych państw członkowskich.

W opinii Instytutu, działania Komisji Europejskiej w zakresie nowych inicjatyw powinny być poprzedzone analizą i przeglądem istniejącego prawa, oceną konieczności wprowadzenia nowych rozwiązań na szczeblu unijnym i szczegółowym określeniem potencjalnych skutków wprowadzenia nowych regulacji, a w omawianym kontekście – ochrony praw dziecka. Instytut zwraca zatem uwagę na konieczność poruszenia i analizy przez Komisję następujących kwestii: ochrona nietykalności cielesnej dziecka, zapewnienie środowiska przyjaznego relacjom rodziców z dziećmi, zaostrzenie kar dla osób skazanych za wykorzystywanie dzieci, ochrona dzieci przed cyberprzemocą, ograniczenie dostępu do pornografii, ochrona dzieci nienarodzonych, ochrona zdrowia psychicznego dzieci, zakaz tzw. tranzycji u nieletnich, dialog i budowanie relacji pomiędzy rówieśnikami, zakaz reklam z udziałem dzieci, ograniczenie procederu handlu dziećmi, zaostrzenie kar dla grup zajmujących się handlem dziećmi w celach seksualnych lub przymuszaniem dzieci do pracy.

- Dobro dziecka jest wartością, którą należy chronić w sposób szczególny. Należy wyraźnie podkreślić, że obecnie obowiązujące prawodawstwo UE oraz przepisy krajowe państw członkowskich określają już w sposób dostateczny tę materię i stanowią skuteczne i efektywne zabezpieczenie interesów oraz praw dziecka. Szczególne obawy może budzić fakt, iż Komisja Europejska dążyć będzie do ingerencji w krajowe porządku prawne poprzez ograniczenie praw rodziców. Ewentualne rozwiązania proponowane przez Komisję muszą mieć wymiar kompleksowy, uwzględniający już funkcjonujące systemy i instytucje., a także różnorodność społeczeństw poszczególnych państwa członkowskich – zaznacza dr Przemysław Kulawiński z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.  

Instytut będzie monitorował prace nad projektem. Jeśli okaże się, że kompetencje UE są przekraczane, Ordo Iuris przygotuje stosowną opinię odnośnie wskazanego zagadnienia oraz propozycję możliwych rozwiązań. Ostateczna ocena będzie mogła być dokonana po przedstawieniu projektu przez Komisję Europejską.