Sprawa pana Sławomira – Polaka, który w brytyjskim szpitalu został odłączony od pożywienia i nawadniania, unaoczniła coraz wyraźniejszą potrzebę ochrony życia i zdrowia naszych rodaków za granicą. Sytuacja ta pokazuje konieczność podjęcia przez Rzeczpospolitą działań w celu ochrony praw przysługujących Polakom w innych państwach. W związku z tym, Instytut Ordo Iuris przygotował Memorandum w sprawie mechanizmu transgranicznej ochrony życia i zdrowia człowieka. Dokument skierowany do polskiego rządu zawiera zespół wskazań w zakresie możliwej aktywności właściwych organów państwa polskiego na polu krajowym, unijnym i międzynarodowym.
W Memorandum jest mowa o stworzeniu mechanizmu ochrony obywatela Polski jak i człowieka niebędącego obywatelem, ale podlegającego ochronie prawa Rzeczypospolitej Polskiej (jak np. dziecko nienarodzone) poza granicami kraju. Dotyczy to sytuacji zagrożenia eutanazją lub innymi praktykami polegającymi na zaniechaniu terapii lub udzielania pomocy medycznej bądź świadczeń towarzyszących (np. odżywianie), a także zagrożenia innymi procedurami medycznymi, których celem miałoby być ustanie funkcji życiowych pacjenta.
Realizacja założeń może nastąpić poprzez ustanowienie na gruncie prawa unijnego czy też międzynarodowego reguł kolizyjnych (tj. reguł wskazujących prawo państwa, które ma być stosowane) podkreślających konieczność zastosowania w danym przypadku prawa państwa wysyłającego. Inną możliwością jest ustanowienie szeregu norm merytorycznych, na poziomie prawa unijnego lub międzynarodowego, wskazujących na określoną rolę i zadania konsula państwa wysyłającego w państwie trzecim. Pierwsze rozwiązanie jawi się jako prostsze, jeżeli chodzi o negocjacje z innymi państwami, jednak wymaga w pierwszej kolejności przejrzystego uregulowania wymienionych wcześniej zagadnień w prawie polskim, w zgodzie z konstytucyjną zasadą ochrony życia od poczęcia do naturalnej śmierci.
„Zasady proponowane w Memorandum jawią się nie tylko jako logiczne, ale również humanitarne i zgodne z fundamentalnymi prawami człowieka. Różny standard ochrony życia w wielu krajach, również wśród naszych partnerów w Unii Europejskiej, w tym w szczególności dopuszczanie w niektórych krajach eutanazji, wymagać powinno od państwa polskiego podjęcia wysiłku na rzecz ustanowienia reguł zapewniających skuteczną realizację zasad obowiązujących w polskim porządku prawnym, również na forum ponadkrajowym. W przeciwnym razie w wielu przypadkach de facto zniweczona może zostać zasada ochrony życia ustanowiona w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej” – komentuje radca prawny dr Rafał J. Kruszyński, LL.M.
