Polskie regulacje dotyczące rejestracji urodzeń wobec wykorzystania technologii cyfrowych. Opinia Ordo Iuris dla ONZ

Adobe Stock

· Wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka (OHCHR) wezwał do przedstawienia opinii na temat wykorzystania technologii cyfrowych w celu osiągnięcia powszechnej rejestracji urodzeń.

· Opinie miały dotyczyć najlepszych praktyk państw w zakresie rejestracji urodzeń, wyzwań i możliwości oraz potencjalnych mechanizmów zlikwidowania luki między liczbą dzieci, których narodziny są zgłaszane jako zarejestrowane, a tymi, które faktycznie posiadają akt urodzenia.

· Raport zostanie przedstawiony na 58. sesji Rady Praw Człowieka.

· Instytut Ordo Iuris przygotował opinię na ten temat, w której wskazał, w jaki sposób w Polsce odbywa się rejestracja urodzeń oraz jak chronione są prawa nowo narodzonego dziecka.

Prawo każdego dziecka do umieszczenia w rejestrze po urodzeniu jest uznawane przez prawo międzynarodowe i jest to zobowiązanie konwencyjne. Kluczowym dokumentem, który to potwierdza, jest Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka (CRC), a konkretnie Artykuł 7, który mówi o tym, że „dziecko powinno otrzymać akt urodzenia niezwłocznie po urodzeniu i powinno mieć od chwili urodzenia prawo do imienia i nazwiska oraz prawo do uzyskania obywatelstwa”. W ostatnim czasie zagadnieniem tym zajął się Wysoki Komisarz ONZ, który zaprosił interesariuszy do składania opinii do przygotowywanego raportu. W zaproszeniu autorzy stawiają tezę, że aż jedna czwarta wszystkich dzieci na świecie nie posiada aktu urodzenia, o czym UNICEF pisał w 2019 roku.

Instytut Ordo Iuris w swojej opinii zaznaczył, że Polska ma ugruntowany i sprawny system rejestracji urodzeń z wysokim ogólnym wskaźnikiem rejestracji. Ponadto eksperci Instytutu wskazali na liczne dobre praktyki i udogodnienia, które zawierają polskie regulacje, jak na przykład ta, że urodzenie dziecka można zgłosić w dowolnym urzędzie stanu cywilnego w Polsce (art. 29 ust. 2 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego). W zakresie rejestracji dziecka, jego prawo jest tym bardziej chronione, że zgłoszenie urodzenia dziecka w urzędzie stanu cywilnego jest obowiązkowe i musi być dokonane w terminie 21 dni od dnia urodzenia dziecka (art. 29 ust. 1 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego). Zgłoszenia może dokonać matka dziecka, ojciec dziecka, opiekun dziecka lub osoba upoważniona przez rodziców (art. 30 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego). Rejestracja urodzenia dziecka jest bezpłatna (art. 34 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego).

Ordo Iuris podkreślił, że w ramach działań dotyczących walki o egzekwowanie prawa dzieci do posiadania aktu urodzenia, planowany jest pomysł utworzenia powszechnego rejestru urodzeń. Rejestracja urodzeń, jest uwzględniona jako samodzielny cel 16.9 w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (Zgromadzenia Ogólnego ONZ) w ramach celu zrównoważonego rozwoju 16, uzupełniony celem 17.19 w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 w ramach celu 17 i celem 4 Globalnego porozumienia na rzecz bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji oraz z zainteresowaniem odnotowując raport zatytułowany „Rejestracja urodzeń dla każdego dziecka do 2030 r.: czy jesteśmy na dobrej drodze?”, opublikowany przez Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci w 2019 r.

Co więcej, w rezolucji Rady Praw Człowieka 52/25 dotyczącej rejestracji urodzeń i prawa każdego do uznania wszędzie jako osoby wobec prawa znalazł się zapis dotyczący wezwania państw do „podjęcia wszelkich odpowiednich środków w celu trwałego przechowywania i ochrony aktów stanu cywilnego oraz zapobiegania utracie lub zniszczeniu aktów m.in. z powodu sytuacji nadzwyczajnych lub konfliktów zbrojnych, w tym poprzez wykorzystanie technologii cyfrowych i nowych technologii jako środka ułatwiającego i upowszechniającego dostęp do rejestracji urodzeń, w celu zapobiegania utracie danych osobowych i zapewnienia ciągłości rejestracji urodzeń w sytuacjach konfliktu i kryzysu humanitarnego oraz po ich zakończeniu, a także w celu wzmocnienia rejestracji ludności i statystyk życiowych, które mają kluczowe znaczenie dla gromadzenia zdezintegrowanych danych do monitorowania celów zrównoważonego rozwoju”, a także zalecenie dla państw, aby: „odnotowując ciągłe wysiłki Komitetu Praw Dziecka i innych organów traktatowych na rzecz powszechnej rejestracji urodzeń, takie jak zalecenia szeroko skierowane do państw w tym zakresie (…) odnotowując również ciągłe wysiłki państw na rzecz przyjęcia i wdrożenia zaleceń dotyczących zapewnienia powszechnej rejestracji urodzeń otrzymanych w kontekście powszechnego przeglądu okresowego”.

W opinii eksperci Instytutu wskazali ponadto, że technologie cyfrowe, do których wdrażania zachęca OHCHR, chociaż potencjalnie oferują perspektywy osiągnięcia powszechnej rejestracji urodzeń, wiążą się również z wyzwaniami w zakresie praw człowieka. Gromadzenie i przechowywanie wrażliwych danych osobowych związanych z rejestracją urodzeń budzi obawy o naruszenie bezpieczeństwa danych i potencjalne nadużycia.

- Prawo narodzonego dziecka do posiadania aktu urodzenia zapisane w Konwencji o prawach dziecka jest wiążącym prawem przysługującym każdemu. Słuszne są wysiłki ONZ i UNICEF w celu wspierania państw, szczególnie państw Afryki i Azji Południowej oraz Środkowej, których ten problem najbardziej dotyczy. Problem braku rejestracji dzieci nie dotyczy w ogóle Europy, a zwłaszcza Europy Zachodniej, w której wskaźnik rejestracji dzieci po urodzeniu, według twórców raportu, wynosi 100 procent – zaznacza Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.