Bogdan Chazan

Mecenas Jerzy Kwaśniewski, ekspert Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, jest pełnomocnikiem prof. Bogdana Chazana i będzie reprezentował go w sprawie odwołania ze stanowiska dyrektora Szpitala im. Świętej Rodziny.

Instytut Ordo Iuris stoi na stanowisku, że nie ma przesłanek prawnych do dyscyplinarnego zwolnienia prof. Chazana i dyscyplinarnego zerwania stosunku pracy. Podtrzymuje również swoją opinię na temat niekonstytucyjności podstawy prawnej kary nałożonej na Szpital oraz orażących naruszeniach prawa do rzetelnego postępowania w sprawie prof. Chazana. Min. Neumann oświadczył nieprawdę twierdząc, że powodem zapowiadanego odwołania prof. Chazana rzekomo miał być głównie „bałagan w Szpitalu”. Prowadzący kontrolę urzędnik MZ nie dostrzegł tego bałaganu. Szpital pracuje normalnie, wczoraj odbyło się w nim wyjątkowo dużo, bo 18 porodów (średnio odbiera się 13).

Wbrew informacjom rozpowszechnianym przez Ministra Zdrowia, Rzecznika Praw Pacjenta czy Prezydenta Warszawy, żadne z wyjaśniających sprawę postępowań kontrolnych w szpitalu, nie zostało jeszcze ukończone. Zgodnie z zasadą wysłuchania obu stron, każde z nich musi uwzględnić zgłoszone uwagi lub zastrzeżenia osoby lub podmiotu, którego dotyczy. W tej konkretnej sytuacji szpital zajął stanowisko dopiero w dniu dzisiejszym, w pismach wysłanych pocztą do instytucji kontrolujących.

Braki w wystąpieniach pokontrolnych

Projekt poczynionych dotychczas przez MZ ustaleń pokontrolnych dotknięty jest z jednej strony błędami formalnymi (m.in. narusza § 20 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia MZ z 20.12.2012 w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania kontroli podmiotów leczniczych), z drugiej strony zaś, podobnie jak projekt wystąpienia pokontrolnego Rzecznika Praw Pacjenta, pozwala na dokonanie szeregu ustaleń faktycznych, poddających w wątpliwość zasadność zarzutów stawianych prof. Chazanowi i kierowanej przezeń placówce.  

Szpitalowi św. Rodziny stawia się zarzuty braków dokumentacji procedur diagnostycznych, które były przeprowadzane poza tym szpitalem i zanim pierwszy raz pacjentkę do niego przyjęto. Nie sposób zatem stawiać tego zarzutu Szpitalowi św. Rodziny. Ocena procesu diagnostycznego została też przeprowadzona wybiórczo. Pominięto ważne jego etapy, które miały miejsce poza Szpitalem św. Rodziny. Nie potwierdzają się również stawiane przez urzędnika MZ zarzuty co do braków w dokumentacji z okresu pierwszej hospitalizacji pacjentki w Szpitalu św. Rodziny.

Z tego względu, Szpital św. Rodziny wnosi o uzupełnienie kontroli o badanie dokumentacji medycznej zgromadzonej w innych placówkach, a konkretnie:

- w Przychodni Lekarskiej „Novum”, gdzie wykonano u pacjentki zapłodnienie in vitro, i gdzie zaczął się proces diagnostyczno – terapeutyczny. Kontrola ta powinna mieć na celu sprawdzenie poprawności przeprowadzenia zabiegu zapłodnienia in vitro oraz ustalenie, czy w tym konkretnym przypadku pacjentka została poinformowana o zwiększonym ryzyku wad wrodzonych u dziecka po takim zabiegu i czy została skierowana na badania prenatalne.

- w Centrum Medycznym „ADAD”, gdzie pacjentka prowadziła ciążę u Doktora Macieja Gawlaka, który następnie był jej lekarzem prowadzącym w Szpitalu św. Rodziny.

- w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie na okoliczność tego, czy – jak wynika z oświadczeń pacjentki - odmówiono tam przeprowadzenia aborcji,  a jeśli tak, to z jakich przyczyn.

- w Szpitalu Bielańskim, gdzie ostatecznie odmówiono przeprowadzenia aborcji, przyjęto poród dziecka, które później tam hospitalizowano.  

Należyta realizacja praw pacjentów do informacji

O możliwości zgodnego z ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, przeprowadzenia aborcji pacjentka została w Szpitalu św. Rodziny poinformowana przez lekarza prowadzącego już 27.03.2014 r., a zatem przed skierowaniem jej na badania w IMiDz, które wg Krajowego Konsultanta miały być zbędne i rzekomo nadmiernie wydłużyć postępowanie diagnostyczne. W świetle dostępnych danych, pacjentka wówczas nie wyrażała woli poddania się aborcji i po hospitalizacji w IMiDz miała oświadczyć doktorowi Maciejowi Gawlakowi, że będzie dopiero rozważać tę ewentualność wspólnie z mężem po wypisaniu jej ze szpitala, co nastąpiło w dniu 3 kwietnia. Tym samym, podjęty wówczas proces diagnostyczny miał na celu zagwarantowanie należytej opieki obojgu pacjentów (matce i dziecku).

Prawnicy Ordo Iuris zwracają również uwagę, iż zasady etyki lekarza nakazują sprawowanie opieki zarówno nad matką, jak i dzieckiem, także dzieckiem znajdującym się na prenatalnym etapie rozwoju. W tym przypadku lekarz ma dwóch pacjentów - matkę i dziecko. Diagnostyka wobec dziecka musi być prowadzona dopóki dziecko żyje. Celem diagnostyki nie jest stwierdzenie przesłanek aborcyjnych, jej celem jest w pierwszej kolejności udzielenie pomocy, w tym pomocy dziecku, również jeżeli może ono umrzeć wkrótce po urodzeniu. Stąd zlecenie diagnostyki nie może być rozumiane jako naruszenie praw pacjenta.

Wykonanie obowiązku do wskazania innej placówki

Podkreślić należy, że kara wymierzona przez NFZ szpitalowi św. Rodziny niemal w całości wynika z rzekomego naruszenia art. 39 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty (niespełnienie wszystkich ustawowych warunków powołania się na klauzulę sumienia). W związku z tym, zwrócić należy uwagę na następujące okoliczności:

W świetle ustaleń poczynionych przez Rzecznika Praw Pacjenta, pacjentka po raz pierwszy zakomunikowała wolę poddania się aborcji prof. Chazanowi w dniu 14.04.2014 r.

Odpowiedź Prof. Chazana na żądanie pacjentki gotowa była dnia następnego po jego wystosowaniu, zaś pacjentka zgłosiła się po jej odbiór 16.04.2014.

Niezwłocznie po tym (17.04.2014), w Szpitalu św. Rodziny lekarz prowadzący, Dr Maciej Gawlak, samodzielnie wystawił pacjentce pisemne skierowanie do Szpitala Bielańskiego, po uprzednim telefonicznym uzgodnieniu konsultacji na dzień kolejny. Tym samym, lekarz prowadzący pacjentkę w Szpitalu św. Rodziny nie tylko wskazał miejsce, gdzie może się poddać procedurze aborcyjnej, ale wystawił też stosowne po temu skierowanie.

Wbrew twierdzeniom zawartym w projekcie wystąpienia pokontrolnego MZ i rozpowszechnianym w mediach, w szpitalu św. Rodziny zrealizowano w pełni dyspozycję – budzącego skądinąd zasadnicze wątpliwości konstytucyjne – art. 39 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty, w wyniku czego doszło do konsultacji aborcyjnej w szpitalu Bielańskim czwartego dnia po zakomunikowaniu na piśmie przez pacjentkę profesorowi Chazanowi woli poddania się aborcji.

Tym samym, nie sposób uznać za uzasadnione twierdzeń, jakoby prof. Bogdan Chazan celowo miał wydłużać diagnostykę, celem rzekomego uniemożliwienia pacjentce poddania się legalnej procedurze aborcyjnej. Tym samym wymierzenie przez NFZ kary umownej w związku z rzekomym niedopełnieniem obowiązków wynikających z art. 39 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, budzi zasadnicze wątpliwości.

Instytut Ordo Iuris zwraca uwagę na istotny brak rozwagi i powściągliwości w publicznych wypowiedziach urzędników państwowych n.t. osoby prof. Bogdana Chazana oraz odmowy wykonania aborcji w Szpitali im. Świętej Rodziny w Warszawie. Wszelkie wypowiedzi osób pełniących funkcje publiczne winny w obecnej sytuacji unikać przesądzania o winie, powstrzymując się do dokonywania ocen pozostających w kompetencji właściwych organów. Wstrzemięźliwość w formułowaniu sądów i opinii winna dotyczyć nie tylko wypowiedzi oficjalnych, ale w równym stopniu innych wypowiedzi publicznych, w tym wypowiedzi dla prasy i telewizji. W żadnym wypadku opinie wyrażane przez osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą przesądzać o winie prof. Bogdana Chazana.

Niedochowanie tego standardu należy uznać za niedopuszczalne wywieranie presji na podległych im urzędnikach prowadzących postępowania kontrolne. Takie pochopne, bo wyrażane przed zapadnięciem ostatecznych rozstrzygnięć, wypowiedzi o rzekomym naruszeniu prawa, stygmatyzują osobę prof. Bogdana Chazana i prowadzą do uznania go przez opinię publiczną winnym, zanim jeszcze sformułowana zostanie ostateczna ocena faktów przez powołany do tego organ. Sytuacja ta, w ocenie Instytutu Ordo Iuris stanowi ewidentne naruszenie prawa do rzetelnego postępowania przed organami publicznymi.

Nie budząca wątpliwości, ostentacyjna stronniczość urzędników państwowych, w tym urzędników prowadzących lub nadzorujących niezakończone postępowania kontrolne, stanowi naruszenie prawa do rzetelnego procesu, wyrażającego się również w bezstronnym i sprawiedliwym rozpatrzeniu sprawy (art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności) oraz może stanowić naruszenie zasady domniemania niewinności (art. 43 ust. 3 Konstytucji RP, art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).

Z naciskiem podkreślić należy, że Europejski Trybunał Praw Człowieka zasadnie przyjmuje, że do naruszenia owej zasady dochodzi już wówczas, gdy pojawia się w wypowiedzi publicznej argumentacja sugerująca, że urzędnik państwowy uznaje za winnego osobę, wobec której rozstrzygnięcie nie zostało jeszcze wydane przez powołane do tego władze. Wskutek podobnych naruszeń owych praw Europejski Trybunał Praw Człowieka zasądził już od Polski odszkodowanie na rzecz pochopnie pomówionego lekarza (wyrok z 14.06.2011 w. tzw. „sprawie doktora G.” skarga 36921/07).

W tym świetle za szczególnie naganne uznać należy wypowiedzi Rzecznik Praw Pacjenta Barbary Kozłowskiej oraz Ministerstwa Zdrowia Bartosza Arłukowicza, przekazywane mediom przed zakończeniem postępowań kontrolnych i nadzorczych. Pochopne deklaracje urzędników, wedle których prof. Bogdan Chazan miał złamać prawo, stanowią niedopuszczalną ingerencję w toczące się postępowania kontrolne. Władza wykonawcza przesądza w ten sposób o naruszeniu prawa, zanim prawem przewidziane procedury zostały zakończone. Mamy tym samym do czynienia z wywieraniem niedopuszczalnej presji na urzędników prowadzących kontrole.

Wedle dostępnych informacji medialnych, mazowiecki oddział NFZ sformułował dopiero wystąpienie pokontrolne pod adresem Szpitala Św. Rodziny. Wedle deklaracji prof. Bogdana Chazana szpital skorzysta z przysługującego mu prawa do zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do treści wystąpienia pokontrolnego. Tym samym toczące się postępowanie w żadnej mierze nie może zostać uznane za zakończone a wszelkie wypowiedzi urzędników państwowych przesądzające o jego ostatecznym wyniku są przedwczesne i stanowią rażące naruszenie prawa do rzetelnego postępowania, prawa do obrony oraz zasady domniemania niewinności – szczególnie w świetle toczących się równolegle postępowań przed organami odpowiedzialności zawodowej oraz organami ścigania.

Reagując na doniesienia medialne o toczącym się postępowaniu NFZ w sprawie prof. Bogdana Chazana oraz Szpitala Św. Rodziny, Instytut Ordo Iuris pragnie podkreślić, że kara dla Szpitala Św. Rodziny została nałożona przede wszystkim za niewskazanie pacjentce realnej możliwości uzyskania świadczenia (aborcji dziecka) u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym. Tym samym NFZ wywodzi odpowiedzialność szpitala z zakwestionowanego przed Trybunałem Konstytucyjnym art. 39 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty, określającego procedurę korzystania z tzw. „sprzeciwu sumienia”.

Art. 39 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty budzi od dawna uzasadnione wątpliwości natury konstytucyjnej. 11 czerwca b.r. podniosła je również Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Irena Lipowicz. Na wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej, Trybunał Konstytucyjny, rozpatrując obecnie sprawę o sygnaturze K 12/14, bada zgodność z ustawą zasadniczą normy nakazującej lekarzowi korzystającemu z klauzuli sumienia wskazanie „realnej możliwości uzyskania tego świadczenia w innego lekarza lub w podmiocie leczniczym”. Zakwestionowany przepis narusza prawdopodobnie m.in. art. 53 ust. 1 Konstytucji chroniący obywateli m.in. przed zmuszaniem ich do postępowania wbrew swemu sumieniu.

Należy przypomnieć, że również Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1763 z 7 października 2010 roku wzywa Państwa strony do uszanowania prawa lekarzy do sprzeciwu sumienia wobec udziału w określonych procedurach medycznych, takich jak aborcja. Rezolucja wskazuje przy tym na Państwo, a nie lekarza, jako podmiot odpowiedzialny za wskazanie w takiej sytuacji realnej możliwości uzyskania danego świadczenia.

W razie prawdopodobnego rozstrzygnięcia o niekonstytucyjności art. 39 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty, kary nałożone przez NFZ, podobnie jak inne środki represji administracyjnej lub karnej, zastosowane wobec Szpitala Św. Rodziny lub prof. Bogdana Chazana, mogą stać się podstawą roszczeń odszkodowawczych kierowanych wobec pochopnie rozstrzygających w tych sprawach organów.