Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa: Europejska Konwencja Praw Człowieka nie gwarantuje powszechnego dostępu do aborcji

fotolia.com

Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii orzekł, że mieszkańcom Irlandii Północnej nie przysługuje prawo do refundacji kosztów aborcji dokonanej na terenie Anglii. W orzeczeniu podkreślono, że Europejska Konwencja Praw Człowieka nie wymaga od państwa zapewnienia powszechnego dostępu do aborcji, ani tym bardziej finansowania jej ze środków publicznych.

Przedmiotem orzeczenia była skarga kobiety na rzekome zaniechanie Ministra Zdrowia, który nie upoważnił angielskiego państwowego ubezpieczyciela do finansowania procedur aborcyjnych, którym poddawane są pacjentki niezameldowane w Anglii. Kobieta wystąpiła w imieniu swojej małoletniej córki, która w 2012 r., w prywatnej klinice w Manchesterze, doprowadziła do pozbawienia życia swego dziecka w prenatalnym okresie jego rozwoju, płacąc za wykonanie zlecenia 900 funtów.

Zdaniem skarżącej, Minister miał dopuścić się dyskryminacji ze względu na miejsce zameldowania, ponieważ angielskie regulacje przewidują refundację wydatków na aborcję tylko dla osób zamieszkałych w Anglii. Skarżąca zarzuciła Ministrowi również naruszenie prawa do ochrony prywatności, z którego wywodziła prawo do pozbawienia dziecka życia przed porodem. Zarzuty oparła na art. 8 i art. 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, powołując się również na niewiążące zalecenia Komitetu ONZ ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW) oraz Komitetu ONZ ds. Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych (ECOSOC), propagujące upowszechnienie procederu aborcyjnego.  

Dostęp do aborcji w Irlandii Północnej jest znacznie bardziej ograniczony niż Anglii, ponieważ prawo uchyla ochronę dziecka jedynie w przypadku zagrożenia życia lub poważnego rozstroju zdrowia matki. W Anglii, ochrona dziecka przed urodzeniem może zostać zniesiona na mocy decyzji matki zawsze, gdy jest uznana za zagrożenie dla jej zdrowia fizycznego lub psychicznego. W konsekwencji, matki zamieszkałe w Irlandii Północnej często doprowadzają do uśmiercenia ich dzieci przez urodzeniem w klinikach położonych w Anglii.

Spór przed Sądem Najwyższym w powyższej kwestii wynika ze specyfiki struktury brytyjskiej służby zdrowia, która jest podzielona na cztery instytucje zapewniające finansowanie usług medycznych w czterech prowincjach wchodzących w skład Zjednoczonego Królestwa: Szkocji, Walii, Anglii oraz Irlandii Północnej. Warunkiem skorzystania z bezpłatnej opieki medycznej w danej prowincji jest m.in. posiadanie w niej miejsca zamieszkania. Tym samym, obchodzenie przepisów chroniących życie dzieci w Irlandii Północnej poprzez wyjazd do kliniki aborcyjnej w Anglii, nie pozwala na ubieganie się o zwrot kosztów aborcji przez angielski National Health Service (NHS), bowiem mieszkanki Irlandii Północnej podlegają irlandzkiemu ubezpieczycielowi (Health and Social Care in Northern Ireland). 

Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie A i B v. Secretary of State for Health zapadł większością 3 do 2 głosów.  Już we wstępie orzeczenia zostało podkreślone, że „sąd musi uszanować etyczne przekonania »pro life«, które ukształtowały prawo aborcyjne w Irlandii Północnej (na równi z przeciwnymi poglądami »pro choice«)”. Sąd Najwyższy wyraził również zrozumienie dla kobiet, które ochronę prawną dziecka przed urodzeniem mogą odczuwać jako dolegliwość ograniczającą dowolność rozporządzania życiem dziecka w tym okresie.

Większość składu orzekającego uznała, że Minister Zdrowia nie złamał prawa, nie wprowadzając możliwości finansowania aborcji dla pacjentek z Irlandii Północnej ze środków angielskiego NHS. W przypadku zarzutu dyskryminacji Sąd Najwyższy uznał, że odmienne traktowanie pacjentek z Anglii oraz Irlandii Północnej jest usprawiedliwione lojalnością wobec systemu opieki zdrowotnej, w którym jednym z kryteriów refundacji świadczenia jest miejsce zamieszkania. Tym samym przychylił się do argumentacji Ministra Zdrowia, który w wyjaśnił, że decyzja o niefinansowaniu aborcji pacjentek z Irlandii Północnej wynikała z przyjęcia generalnego założenia, że NHS nie może finansować zabiegów, które w świetle irlandzkiego prawa są bezprawne.  

W przypadku zarzutu naruszenia prawa do prywatności Sąd Najwyższy podkreślił, że Europejska Konwencja Praw Człowieka nie wymaga od państwa zapewnienia powszechnego dostępu do aborcji, ani tym bardziej finansowania jej ze środków publicznych. Wskazał też, że także inne umowy międzynarodowe, których stroną jest Wielka Brytania nie tworzą takich zobowiązań, a zalecenia komitetów ONZ na ten temat mają w świetle prawa międzynarodowego niewielkie znaczenie.