przemoc domowa

Zwolennicy Konwencji Rady Europy o przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej podnoszą, że dokument ten zawiera skuteczne rozwiązania, które pozwolą na poprawę bezpieczeństwa kobiet i rodzin. Dowodzą, że Konwencja nie posiada charakteru ideologicznego, a zawarte w niej rozwiązania mają charakter kompromisowy. Żadne z tych stwierdzeń nie jest zgodne z prawdą.

1. Czy tekst Konwencji jest efektem kompromisu?

Twierdzeniom radykalnych środowisk feministycznych przeczy jaskrawo stanowisko polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które przyznało, że „szereg państw nie było zadowolonych z tekstu Konwencji, który nie był negocjowany w duchu osiągnięcia jak najszerszego konsensusu”. W tym samym stanowisku MSZ wskazuje, że art. 53 Konwencji „jest niezgodny z podstawowymi zasadami porządku prawnego obowiązującego w RP”. Żadne z zastrzeżeń Rzeczypospolitej zgłaszane podczas negocjacji nie zostało uwzględnione w trakcie prac nad konwencją. Podobnie, nie uwzględniono zastrzeżeń zgłaszanych przez Wielką Brytanię, Estonię, Danię, Szwecję i Rosję. Natomiast podczas prac nad tekstem konwencji skwapliwie uwzględniono, daleko idące postulaty organizacji ILGA Europe, która forsuje polityczne cele subkultur ruchu LGBT. To ich postulaty wpłynęły m.in. na kształt definicji gender i ukształtowanie konwencji tak, by mogła być wykorzystywana przez transseksualistów.

2. Czy Konwencja nie ma charakteru ideologicznego?

W toku prac, z konwencyjnej definicji płci zostały usunięte wszelkie odniesienia do jej biologicznego wymiaru, z wyjątkiem przepisu art. 4 ust. 3, dzięki któremu konwencję będą mogli wykorzystywać również mężczyźni, którzy podejmują role społeczne lub posługują się atrybutami, przypisywanymi na gruncie danej kultury kobietom. Zmiany te wprowadzono pod wpływem nacisku ze strony Międzynarodowego Stowarzyszenia Gejów i Lesbijek (ILGA).

Ideologiczny charakter konwencji wyraźnie zamanifestował się również w zmianach w sposobie pojmowania na gruncie Konwencji definicji przemocy. O ile w jej pierwotnym brzmieniu obecne było pojęcie „genderowego rozumienia przemocy wobec kobiet” jako określenie jednej z perspektyw rozpatrywaniu zjawiska przemocy, to w ostatecznym brzmieniu, tę ideologiczną perspektywę uznano za jedyny sposób pojmowania przemocy wobec kobiet – w art. 3(d) Konwencji mowa jest po prostu o gender-based violence.

O wyraźnie ideologicznym charakterze Konwencji świadczy nie tylko jej tekst, ale także wypowiedzi jej zwolenników, w tym urzędników państwowych bezpośrednio zaangażowanych w proces negocjacyjny. Monika Ksieniewicz, zastępca dyrektora w biurze Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, która negocjowała treść Konwencji z ramienia Polski, wielokrotnie dawała wyraz przywiązaniu do ideologii feministycznej. W jednej z publikacji wzywała do pogrzebania mitu Matki Polki i wzywała feministki do ekspansji politycznej w oparciu o struktury Unijne¹.

Ta ideologiczna tożsamość Konwencji wyraźnie widoczna jest także w jej preambule, która uznaje, że „przemoc wobec kobiet jest przejawem nierównych stosunków władzy pomiędzy kobietami a mężczyznami na przestrzeni wieków, które doprowadziły do dyskryminacji kobiet” i nadały przemocy wobec nich charakter strukturalny, uwarunkowany przez gender. W związku z tym Konwencja nakłada obowiązek „obalania praw i praktyk dyskryminujących kobiety”, którymi mogą być wszelkie struktury społeczne rozróżniające między kobiecymi i męskimi rolami w życiu społecznym, jako generującymi nierówności. Dlatego tak istotne jest podporządkowanie ideologicznym założeniom konwencji procesu edukacji w krajach, które zwiążą się jej postanowieniami (art. 14)².

To, że konwencja wymaga prowadzenia inżynierii społecznej, potwierdzają wypowiedzi jej zwolenników. Pełnomocnik rządu ds. równego traktowania Małgorzata Fuszara wskazywała podczas debaty w sejmowych komisjach 28 sierpnia br., że Konwencja służy„rozbijaniu i zmianie kulturowych stereotypów płci, czyli gender”. Zdaniem minister Fuszary, Konwencja stanowi element „równościowego porządku”. Pełnomocnik m.in. obszernie uzasadniała swoje stanowisko, w myśl którego warunkiem równości jest powszechne korzystanie przez mężczyzn z urlopów macierzyńskich. Posłanka PO Beata Bublewicz 24 września br. podczas sejmowej debaty dotyczącej ratyfikacji Konwencji wyraźnie mówiła o konieczności podejmowania działań promujących zmianę społecznych i kulturowych wzorców zachowań kobiet i mężczyzn³. Wanda Nowicka, wicemarszałek Sejmu RP, podczas przeprowadzonej 9 września w Radiu Zet rozmowy z Moniką Olejnik zachwalała to stanowisko światopoglądowe, wskazując, że „gender ma ogromny potencjał do tego żeby zmieniać nasze społeczeństwo i nasze życie społeczne”⁴.

3. Czy Konwencja zawiera skuteczne rozwiązania, które pozwolą na ograniczenie poziomu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w Polsce?

Opublikowane w tym roku badania Agencji Praw Podstawowych UE pokazują wyraźnie, że w Polsce mamy najniższy w całej UE poziom przemocy względem kobiet i jednocześnie należymy do grupy państw, w których jej przypadki są najczęściej zgłaszane policji. W krajach, w których operuje się genderowym podejściem do zjawiska przemocy i które są wskazywane przez środowiska promujące Konwencję jako wzór do naśladowania dla Polski (Szwecja, Finlandia, Dania, Francja), poziom przemocy jest 2-3 razy wyższy, przy czym jest ona zgłaszana na policję kilkakrotnie rzadziej. Budzi to tym większe zakłopotanie, że chęć skorzystania z doświadczeń Szwecji w zakresie równego traktowania deklarowała pełnomocnik ds. równego traktowania A. Kozłowska-Rajewicz⁵.

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej wskazuje jako państwa o najwyższym wskaźniku przemocy kraje skandynawskie ‒ Danię (52%), Finlandię (47%), Szwecję (46%). W  Holandii przemocy fizycznej lub psychicznej doświadcza 45% kobiet, we Francji i w Wielkiej Brytanii – 44%. Jeżeli chodzi o  Polskę, to w  opinii Agencji Praw Podstawowych wobec 19% Polek została zastosowana przemoc, przy czym średnia na skalę unijną wynosi 33%. Wyniki przeprowadzonych badań skłaniają do refleksji nad faktyczną skutecznością działań prezentowanych jako antyprzemocowe, a inspirowanych ideologią gender. Jest to tym bardziej zasadne wobec faktu, że w sztandarowym dla feministek kraju, który kieruje się genderowym sposobem pojmowania przemocy, jakim jest Szwecja, nie tylko przemoc wobec kobiet utrzymuje się na wielokrotnie wyższy poziomie niż w Polsce, ale dodatkowo, równie często ofiarami jej padają mężczyźni.

1. (M. Ksieniewicz, Specyfika polskiego feminizmu, Kultura i Historia nr 6/2004, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/169; dostęp 30 września 2014 r.).

2. Strony podejmą, gdy to właściwie, działania niezbędne by wprowadzić do programów nauczania na wszystkich etapach edukacji, dostosowane do etapu rozwoju uczniów treści dotyczące równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowych ról społeczno-kulturowych, wzajemnego szacunku, rozwią­zywania konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy, przemocy wobec kobiet ze względu na płeć oraz gwarancji nienaruszalności osoby”.

3. Wypowiedzi na posiedzeniach Sejmu, Posiedzenie nr 75 w dniu 24-09-2014 (1. dzień obrad), 13 punkt porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (druki nr 2515 i 2701).

4. http://www.radiozet.pl/Programy/Gosc-Radia-ZET/Blog/Gosc-Radia-ZET-Wanda-Nowicka2

5. http://wpolityce.pl/polityka/156176-warto-skorzystac-z-doswiadczen-szwecji-kozlowska-rajewicz-zachwycona-skandynawskimi-rozwiazaniami-rownosciowymi. Konwencja prezentuje przemoc wobec kobiet jako efekt i instrument dyskryminacji.

Środowiska feministyczne forsują tezę, jakoby akty przemocy ekonomicznej znajdowały się obecnie poza zakresem zainteresowania prawa, a ratyfikacja ideologicznej konwencji przemocowej miałaby stanowić jedyne remedium na rzekome luki w tym zakresie. Tymczasem polskiemu prawu nie tylko znana jest kategoria przemocy ekonomicznej, ale obowiązujące przepisy przewidują karę pozbawienia wolności za zachowania, które można w ten sposób zakwalifikować. I nie jest tak, że przedmiotowe rozwiązania normatywne są swoistym novum w polityce antyprzemocowej. Stosowne przepisy istniały już pod rządami Kodeksu karnego z 1969 r., a obecnie obowiązująca ustawa karna penalizuje konsekwentnie przemoc ekonomiczną jako działania przeciwko rodzinie i opiece. W tym kontekście systematyczne próby rozszerzenia definicji przemocy w rodzinie w taki sposób, aby swoim zakresem obejmowała przemoc ekonomiczną dowodzi wyjątkowo niskiego poziomu prac nad przygotowaniem procesu ratyfikacyjnego.

Jedną z prób rozszerzenia zakresu przedmiotowego pojęcia przemocy w rodzinie podjęto w 2009 r. W załączniku do rządowego projektu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, który został złożony w Sejmie na początku 2009 r. (druk sejmowy 1698 w VI kadencji). Jako przemoc ekonomiczną rozumiano tam „uporczywe uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka, rodziców lub innej osoby najbliższej i przez to narażanie jej na niemożliwość zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych”. Ponownie w lutym 2013 r. pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania usiłowała wprowadzić do polskiego prawa pojęcie „przemocy ekonomicznej”, o której mowa w art. 3 lit. b Konwencji. Jednakże odnosząc się do przedmiotowych zamierzeń Ministerstwo Sprawiedliwości w stanowisku z dnia 15 marca 2013 (DWMPC-III-070-8/13/10) uznało, że „istnieją poważne wątpliwości” czy jest potrzeba wprowadzenia do polskiego porządku prawnego pojęcia „przemocy ekonomicznej”. W szczególności, w ocenie resortu sprawiedliwości pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania nie przedstawiła danych, że dotychczas obowiązujące rozwiązania normatywne (przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i karnego chroniące mienie i rodzinę) nie są wystarczające do zwalczania przemocy ekonomicznej¹. Jakkolwiek bowiem na gruncie obecnie obowiązujących rozwiązań normatywnych przemoc ekonomiczna nie jest pojęciem prawnym, to gwarancje ochrony rodziny i obowiązku opieki wynikające zarówno z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jak i Kodeksu karnego, chronią przed zachowaniami noszącymi znamiona przemocy ekonomicznej.

W szczególności należy zwrócić uwagę na art. 209 § 1 k.k. Przepis ten odnosi się do uporczywego uchylania się od wykonania ciążącego z mocy ustawy lub orzeczenia sadowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to narażenie jej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Sankcjami są: grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Znamiona czynu zabronionego z art. 209 § 1 k.k. pozostają spójne z ekonomicznymi aktami przemocy wskazanymi obecnie w załączniku nr 1 do „Niebieskiej karty”, a mianowicie „niedostarczaniem środków finansowych na utrzymanie” oraz „zabieraniem środków finansowych”. Doktryna prawa karnego wskazuje jednocześnie, że zakresem art. 209 § 1 k.k. objęte są również inne czyny, polegające na „niszczeniu rzeczy osobistych”, „demolowaniu mieszkania” oraz „wynoszeniu sprzętów domowych i sprzedawaniu ich” mogą one bowiem uniemożliwiać zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych².

1. Stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 15 marca 2013 (DWMPC-III-070-8/13/10),http://bip.kprm.gov.pl/download/75/8543/Sprawiedliwosc.pdf.

2. M. Szewczyk (w:) A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-277 k.k., Warszawa 2013, s. 906.

Wciąż ważą się losy ratyfikacji, budzącej ogromne kontrowersje i wątpliwości, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Dokument ten po raz kolejny trafi pod obrady Sejmu podczas rozpoczynającego się w najbliższą środę posiedzenia.

Konwencja, promująca ideologiczny radykalizm skrajnych nurtów feministycznych, spotyka się od dawna z niezwykle silnym oporem społecznym. Tylko we wrześniu ponad 32 000 osób zaprotestowało przeciwko jej ratyfikacji (a w ubiegłych miesiącach uczyniło to kolejne kilkadziesiąt tysięcy osób). Dzięki tym protestom debata oraz głosowanie nad upoważnieniem do ratyfikacji Konwencji przez Polskę zostało usunięte z porządku obrad poprzedniego posiedzenia Sejmu, które odbywało się w dniach 10-12 września.

Jednak już po dwóch tygodniach Konwencja powraca do Sejmu. Posłowie na posiedzeniu plenarnym będą nad nią obradować już od najbliższej środy 24 września. Jeśli konwencja zostanie ratyfikowana, będzie stanowić podstawę do szeregu działań z zakresu inżynierii społecznej.

Konwencja nie stanowi skutecznego instrumentu zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet, ponieważ nie identyfikuje jej rzeczywistych źródeł i forsuje ideologiczną teorię o przemocy jako zjawisku motywowanym genderowo. Dokument utrzymuje, jakoby różnice w pojmowaniu ról męskich i żeńskich stanowiły źródło stereotypów i ostatecznie przemocy względem kobiet.

Opublikowane w tym roku badania Agencji Praw Podstawowych UE pokazują wyraźnie, że w Polsce mamy najniższy w całej UE poziom przemocy względem kobiet i jednocześnie, jej przypadki są bardzo często zgłaszane policji. W krajach, w których operuje się genderowym podejściem do zjawiska przemocy, i które są wskazywane przez środowiska promujące Konwencję jako wzór do naśladowania dla Polski (Szwecja, Finlandia, Dania, Francja), poziom przemocy jest 2-3 razy wyższy, przy czym jest ona zgłaszana na policję 2,5 raza rzadziej.

Konwencja całkowicie ignoruje lub marginalizuje czynniki, które są realnymi przyczynami przemocy wobec kobiet m.in. uzależnienia od pracy, alkoholu czy narkotyków, erozję norm społecznych, obecność przemocy w środkach masowego przekazu oraz uprzedmiotowienie i seksualizację wizerunku kobiety. Badania empiryczne, które lekceważą promotorzy Konwencji, pokazują, iż jej ratyfikacja może przynieść skutki odwrotne od deklarowanych.

Przepisy Konwencji otwierają również furtkę do rozmywania znaczenia pojęcia płci. Może to mieć poważne skutki dla sposobu rozumienia małżeństwa. Ograniczone poważnie zostaną też prawa rodziców do wychowania swoich dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (dokument nakłada m.in. obowiązek nauczania na wszystkich poziomach edukacji o „niestereotypowych rolach płciowych”). Doświadczenia płynące z funkcjonowania podobnej konwencji na gruncie państw amerykańskich pokazują, że może ona służyć wywieraniu presji w kierunku legalizacji i upowszechnienia aborcji.

Konwencja będzie również pozwalała adwokatom i radcom prawnym bezkarnie łamać tajemnicę zawodową. Prawnicy będą mogli bezkarnie donosić na swoich klientów, jeśli powezmą wiadomości o dawnych lub ewentualnych zdarzeniach, które uznają za przemoc względem kobiet. Zważywszy na bardzo szeroki sposób rozumienia przemocy przez konwencję i brak ostrych kryteriów rozróżnienia, oznaczać to będzie drastyczne ograniczenie prawa do obrony.

Konwencji nie należy ratyfikować również dlatego, że te jej rozwiązania, które mogą stanowić techniczne instrumenty pozwalające pomagać ofiarom przemocy, funkcjonują już w Polsce w ramach obowiązujących przepisów oraz programów rządowych. Co więcej, uzasadnienie projektu ustawy ratyfikacyjnej zawiera kompromitujące błędy a zgodność samej Konwencji z Konstytucją RP budzi istotne wątpliwości.