Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar twierdzi, że uchwała Rady Miejskiej w Nysie wprowadzająca bon wychowawczy dla rodziców dzieci do 6 roku życia jest niezgodna z prawem. Jednym z powodów ma być fakt, że wsparcie będzie trafiać wyłącznie do małżeństw.
Rzecznik sprzeciwił się wprowadzeniu od 1 stycznia 2016 w Gminie Nysa nowego świadczenia rodzinnego w postaci bonu wychowawczego – comiesięcznej wypłaty 500 zł na drugie i każde kolejne dziecko w wieku od roku do 6 lat. Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich skierowane do Przewodniczącego Rady Miejskiej w Nysie kwestionuje zgodność z prawem podjętej uchwały Rady Miejskiej w Nysie z 10 listopada 2015 roku. Instytut Ordo Iuris dowodzi, że argumentacja Rzecznika zawiera szereg błędów oraz ignoruje orzecznictwo Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zakwestionował przede wszystkim kryterium pozostawania przez rodziców w związku małżeńskim oraz wymóg wykonywania pracy zawodowej przez jednego z rodziców. Twierdzi, że tak określone kryteria mogą naruszać zasadę równego traktowania (art. 32 Konstytucji), upośledzając pozycję prawną osób żyjących w związkach nieformalnych, samotnie wychowujących dzieci oraz osób bezrobotnych.
Ordo Iuris przypomina, że samorządy mają prawo podejmować działania wzmacniające instytucję małżeństwa. Rozwiązania podkreślające znaczenie małżeństwa stanowią wprost realizację zasady ochrony małżeństwa i rodzicielstwa, wyrażonej w art. 18 ustawy zasadniczej. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, celem regulacji konstytucyjnych odnoszących się do statusu rodziny jest (…) nałożenie na państwo, a zwłaszcza na ustawodawcę, obowiązku podejmowania takich działań, które „umacniają więzi między osobami tworzącymi rodzinę, a zwłaszcza więzi istniejące między rodzicami i dziećmi oraz między małżonkami”. Nyska uchwała stanowi uzupełnienie istniejących mechanizmów pomocowych, z których większość kierowana jest do osób samotnych posiadających dzieci. Równoważy istniejącą w tym zakresie dysproporcję i wypełnia powinności państwa wobec małżeństwa wskazywane w Konstytucji i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego.
Instytut podkreśla także, że droga do zawarcie małżeństwa i związanej z tym ochrony jest dostępna dla wszystkich, zaś niekorzystanie z niej jest wolną decyzją konkretnych osób. Trudno uznać za dyskryminujący warunek, którego spełnienie zależy od wolnej decyzji osób zainteresowanych.
Proponowana przez Rzecznika interpretacja zasady równości wykluczałaby możliwości prowadzenia polityki społecznej, której instrumenty adresowane są do grup określonych przez pryzmat celów przyjętych przez władze publiczne. Chociaż Rzecznik zasadnie wskazuje, że można odstąpić od stosowania zasady równości między podmiotami różniącymi się istotnie, nie wyciąga w swym pisemnym stanowisku należytych wniosków z konstytucyjnych gwarancji udzielonych małżeństwu, rodzinie i rodzicielstwu. Ponadto, małżeństwo jest podstawowym czynnikiem budującym kapitał społeczny.
Samorząd Nysy zwraca uwagę, że wprowadzone rozwiązanie ma charakter komplementarny wobec licznych instrumentów polityki społecznej służących wsparciu materialnemu osób samotnie wychowujących dzieci, w szczególności znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Zwraca uwagę, że brak jest obecnie instrumentów wsparcia adresowanych wyłącznie do małżeństw. Instytut Ordo Iuris rekomenduje gminie Nysa poszerzenie kręgu beneficjentów bonu m.in. o osoby wykonujące pracę w oparciu o umowy cywilnoprawne oraz osoby faktycznie samotnie wychowujące dziecko. Instytut podkreśla, że za taką zmianą przemawia trudna sytuacja materialna istotnej części osób należących do obu tych grup, zaznaczając zarazem, że w perspektywie prawnej decyzja w tym zakresie leży w kompetencji władz Nysy.
Inicjowane przez władze publiczne, w tym wypadku Radę Miejską w Nysie, rozwiązania prawne wzmacniające instytucję małżeństwa nie tylko nie mają charakteru dyskryminującego, ale stanowią realizację zasady trwałości małżeństwa, uznawaną za jedną z podstawowych zasad prawa rodzinnego i afirmowaną przez Trybunał Konstytucyjny oraz sądy powszechne.
