Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Prawo i praktyka jego stosowania w świetle aksjologii Konstytucji RP - studencko-doktorancka konferencja naukowa Ordo Iuris

Data publikacji: 24.08.2020

Adobe Stock

System wartości na jakim oparta jest polska Konstytucja to istotne zagadnienie z punktu widzenia funkcjonowania państwa. Tej kwestii poświęcona została Ogólnopolska  Konferencja Naukowa Online pt. „Prawo i praktyka jego stosowania w świetle aksjologii Konstytucji RP”. Wydarzenie zorganizowało Koło Naukowe Ordo Iuris na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego przy współpracy z Instytutem Ordo Iuris. Prelegentami byli doktorzy, doktoranci i studenci reprezentujący dziewięć ośrodków akademickich z całej Polski. W większości przemawiający studenci brali wcześniej udział w szkoleniach z cyklu Akademii Ordo Iuris. Tematyka wystąpień była różnorodna. Prelegenci poruszali kwestie ochrony życia ludzkiego, wolności i sprzeciwu sumienia, wolności religii, wolności słowa, tożsamości małżeństwa, jak również zagadnienia ustrojowe. Wspólny mianownik stanowiło pytanie o należyte respektowanie aksjologii konstytucyjnej – czyli wartości i dóbr, które tworzą kościec polskiego porządku prawnego – w treści obowiązującego ustawodawstwa oraz wydawanych wyroków sądowych. Ich poszanowanie jest bowiem koniecznym warunkiem spójności systemu prawnego i przejawem rozwiniętej kultury prawnej.

Konferencja odbyła się 22 sierpnia w formie zdalnej (online) i składała się z trzech części. W pierwszej uczestnicy wysłuchali referatów opiekuna Koła Naukowego Ordo Iuris na Uniwersytecie Śląskim dr. Andrzeja Drogonia oraz dr. Marcina Olszówki (Uczelnia Łazarskiego), dyrektora Centrum Analiz Legislacyjnych Instytutu Ordo Iuris. W drugiej kolejności odbył się panel doktorancki, a następnie dwa panele studenckie. Panele prowadzili kolejno Dominik Zdebik, Artur Tyński i Maciej Węglarz z Zarządu Koła Naukowego Ordo Iuris Uniwersytetu Śląskiego.

Pierwszym prelegentem był dr Drogoń (UŚ), który zwrócił uwagę na problem obniżającego się poziomu debaty publicznej, w którym racjonalna dyskusja jest coraz trudniejsza, czego doświadcza m.in. Instytut Ordo Iuris, którego merytoryczną argumentację przeciwnicy próbują przykryć manipulacjami lub ośmieszaniem, zaś wolność coraz śmielej jest zastępowana dowolnością. Ten stan rzeczy nie pozostaje bez wpływu na praktykę stosowania prawa, w szczególności jego aksjologii. W drugiej części swej wypowiedzi dr Drogoń podkreślił również, iż państwo konstytucyjne charakteryzuje się gwarancją praw człowieka oraz podziałem władzy.

Dr Olszówka podzielił się kilkoma refleksjami o bezpośrednim stosowaniu aksjologii Konstytucji RP, wskazując przede wszystkim trzy obszary, w których dostrzegalne są deficyty, tzn. organy władzy publicznej zdają się ignorować lub deprecjonować podstawowe wartości konstytucyjne. Przede wszystkim jest to prawna ochrona życia ludzkiego, która na etapie prenatalnym w dalszym ciągu pozostaje niepełna, a poza tym niektóre składy Izby Cywilnej Sądu Najwyższego na postawie art. 4a ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży starają się formułować swoiste prawo do zabicia dziecka nienarodzonego (maskowane różnymi terminami), co również jest nie do pogodzenia z aksjologią konstytucyjną. Drugim obszarem „braków” w zakresie bezpośredniego stosowania ustawy zasadniczej jest prawo do sprzeciwu sumienia, kontestowane w przypadku osób i zawodów, względem których nie uregulowano w ustawie klauzuli sumienia, czego doświadczają farmaceuci i o czym przekonał się drukarz z Łodzi. Jego odmowę promowania ideologii LGBT w ramach prowadzonej działalności gospodarczej sądy powszechne potraktowały jako wykroczenie, a Sąd Najwyższy orzekł, że konstytucyjne prawo do sprzeciwu sumienia w tym przypadku nie przysługuje (sytuację „naprawił” dopiero Trybunał Konstytucyjny). Jako trzeci obszar dr Olszówka wskazał „oporność” w respektowaniu aksjologii wynikającej z art. 18 Konstytucji, który nakazuje otoczyć opieką i ochroną małżeństwo, rodzinę, rodzicielstwo i macierzyństwo. Tu jednak odpowiedzialność leży w dużej mierze po stronie ustawodawcy, który zbyt często zrównuje status prawny małżonków i konkubentów.

Panel doktorancki otworzyło wystąpienie Karoliny Pawłowskiej (Uniwersytet Warszawski), dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris, która podkreśliła, że pomiędzy aksjologią konstytucyjną a wiążącym Polskę prawem międzynarodowym nie ma sprzeczności. Nie można tego jednak powiedzieć o bardzo licznych dokumentach tzw. miękkiego prawa (soft law) - rezolucjach, rekomendacjach, komentarzach, raportach technicznych, strategiach, które wydawane są przez różne gremia, komitety czy ciała doradcze. Są one formalnie niewiążące, lecz bardzo silnie akcentują konieczność reinterpretacji wiążących traktatów dotyczących praw człowieka, bardzo często wręcz kwestionując postanowienia tychże umów międzynarodowych.

Łukasz Bernaciński (Uniwersytet Łódzki, Ordo Iuris) przekonywał, że likwidacja utworzonego w 1950 r. Funduszu Kościelnego – powstałego jako rekompensata za nacjonalizację majątków związków religijnych – jest w świetle aksjologii Konstytucji RP dopuszczalna, o ile zostałby zastąpiony innym instrumentem finansowania. Wymóg ustanowienia nowego narzędzia finansowania związków religijnych wynika przede wszystkim z faktu, że szacuje się, iż w dalszym ciągu ok. 62 tys. hektarów nieruchomości nie zostało przez państwo zwróconych Kościołowi katolickiemu.

W kolejnym referacie Konrad Dyda (Katolicki Uniwersytet Lubelski, Ordo Iuris) podkreślił, że w świetle Konstytucji RP jakakolwiek formalizacja związków osób tej samej płci czy przyzwolenie na adopcję przez nie dzieci nie jest dopuszczalne, a wykorzystywanie instytucji transkrypcji zagranicznych aktów stanu cywilnego do osiągnięcia tego rodzaju skutków stanowi przejaw rażącego nadużycia prawa.

Panel studencki rozpoczęło wystąpienie Beaty Trochanowskiej z Uczelni Łazarskiego oraz Centrum Interwencji Procesowej Ordo Iuris. W swym referacie zwróciła uwagę, że życie ludzkie w fazie prenatalnej jest wartością konstytucyjną, która niestety nie jest chroniona w sposób wystarczający na poziomie ustawowym w związku z obowiązywaniem tzw. wyjątków, które wyłączają karalność aborcji. Zasygnalizowała także poważne trudności w stosowaniu art. 152 § 2 Kodeksu karnego kryminalizującego pomoc w aborcji jako odrębny czyn zabroniony. Zdarzają się niestety sprawy, w których pomimo wypełnienia znamion tego czynu zabronionego, prokuratura i sądy odmawiają ścigania czynu (i to mimo odmiennego stanowiska Sądu Najwyższego).

Maciej Węglarz, student Uniwersytetu Śląskiego, dokonał analizy niedopuszczalności transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia ze względu na sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego wyrażonymi w art. 18 Konstytucji RP. Sytuacja taka ma miejsce, gdy np. zagraniczny akt urodzenia, wbrew biologii, utrzymuje że rodzicami dziecka są osoby tej samej płci. W świetle polskiej aksjologii konstytucyjnej i całego sytemu prawnego transkrypcja aktu o takiej treści jest całkowicie niedopuszczalna (choć nie pozbawia to mocy dowodowej takiego aktu). Przez lata sądy administracyjne nie miały wątpliwości w tym zakresie, ale od 2018 r. zaczęły pojawiać się orzeczenia odmienne, choć pozbawione podstaw prawnych. Podjęcie 2 grudnia 2019 r. przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego uchwały potwierdzającej – zgodnie ze stanowiskiem Ordo Iuris – niedopuszczalność transkrypcji aktu urodzenia, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci niewątpliwie stanowi przykład respektowania aksjologii Konstytucji RP.

W dalszej kolejności student Krzysztof Górecki z Uniwersytetu Opolskiego skonfrontował przepisy propagującej neomarksistowską ideologię gender Konwencji stambulskiej z 2011 r. (ratyfikowanej przez Polskę w 2015 r.) z zasadami odpowiedzialności karnej wynikającymi z art. 42 Konstytucji. Zwrócił uwagę, że niejasność i ogólnikowość przepisów Konwencji może w niedalekiej przyszłości skutkować stosowaniem przez sądy wykładni rozszerzającej na niekorzyść sprawcy oraz stosowaniem analogii w prawie karnym, co jest właściwe państwom totalitarnym, czyli opartym na ideologii.

Kolejny referat wygłosiła Sara Kołotyło z Uniwersytetu Rzeszowskiego, która dokonała wyczerpującego przeglądu praw osób niepełnosprawnych w świetle Konstytucji RP. Swoje wystąpienie zakończyła postulatem nowelizacji ustawy zasadniczej w kierunku podkreślenia możliwości wykorzystania potencjału osób niepełnosprawnych na rynku pracy i niepoprzestawania jedynie na przepisach gwarantujących im prawo do szczególnej opieki.

Tomasz Bojanowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) poruszył zagadnienie penalizacji mowy nienawiści jako potencjalnego ograniczenia konstytucyjnej wolności słowa. Podkreślił, że pojęcie mowy nienawiści jest niejasne, choć coraz częściej jest używane w aktach soft law. Jego popularyzacja nastąpiła w zasadzie wraz z rozwojem mediów społecznościowych i w praktyce służy także eliminowaniu z debaty publicznej poglądów traktowanych jako niepoprawne politycznie. Tego rodzaju ograniczenia wolności słowa stosuje m.in. monopolista Facebook, co dotychczas nie spotkało się z odpowiednią interwencją ustawodawcy – podkreślił student.

Następnie Konrad Gajewicz z Uniwersytetu Opolskiego poruszył kwestię respektowania konstytucyjnej aksjologii w dobie koronawirusa SARS-CoV-2. Podkreślił, że reguły państwa prawa wymagają, aby przy stanowieniu przepisów ograniczających korzystanie z konstytucyjnych praw zostały spełnione zarówno przesłanki materialne (wzgląd na ochronę zdrowia), jak i formalne (relacje między źródłami prawa). W konsekwencji, wprowadzenie drastycznych restrykcji w kulcie religijnym oraz ograniczeń w swobodzie przemieszczania się, jak również niewspółmierność kar za naruszanie tych obostrzeń, może budzić poważne wątpliwości odnośnie przestrzegania wymogów stawianych prawodawcy przez Konstytucję RP.

W dalszej kolejności Artur Tyński (UŚ), analizując zagadnienie bezpieczeństwa ekologicznego w Konstytucji RP, zwrócił uwagę, że ustrojodawca zobowiązał władze publiczne do dbania o środowisko naturalne i ochronę przyrody (sformułował zasadę polityki państwa), lecz nie ustanowił po stronie obywateli żadnych roszczeń w tym zakresie, z wyjątkiem prawa do informacji o stanie i ochronie środowiska. Prelegent zaznaczył również, że sama istota ekologii narodziła się w kręgach katolickich.

W obszar zagadnień doktrynalno-ustrojowych wprowadziła uczestników konferencji Natalia Wituła (UŚ), która podkreśliła, że zgodnie z nowożytnym rozumieniem suwerenności Narodu w demokratycznym państwie prawa identyfikacja tego pojęcia nie może następować poprzez utożsamienie z częścią Narodu, lecz jako pewien abstrakcyjny byt uosabiający wszystkie pokolenia obywateli, w tym te przyszłe.

Problematyki mechanizmów sprawowania władzy dotyczył referat Franciszka Parzyka (UŚ), który zgłosił nowatorski postulat zmiany polskiego modelu funkcjonowania władzy wykonawczej poprzez uzupełnienie ustawy zasadniczej o możliwość – obwarowaną pewnymi ograniczeniami proceduralnymi – odwołania Prezydenta RP w drodze referendum (bez wymogu minimalnej frekwencji) przez Naród, jako władzę zwierzchnią, w przypadku uporczywego wetowania ustaw przez głowę państwa podyktowanego chęcią uniemożliwienia prowadzenia polityki rządu.

Ostatni referat przedstawiła Maria Podlodowska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Wychodząc od stwierdzenia, że prawo stanowione musi chronić wartości uniwersalne, zauważyła, iż w przypadku kryminalizacji obrazy uczuć religijnych (art. 196 Kodeksu karnego) ustawodawca trafnie nie wprowadził wyłączenia odpowiedzialności w przypadku (tzw. kontratypu) działalności artystycznej. Stąd – także w świetle konstytucyjnej aksjologii – niedopuszczalne są dywagacje niektórych sądów czy prokuratorów usprawiedliwiających czyny nielegalne i społecznie naganne osobliwie rozumianą sztuką. W praktyce poważniejszy problem stanowi jednak błędna wykładnia sądowa znamion czynu zabronionego. Prelegentka zwróciła przy tym uwagę na konieczność doprecyzowania art. 196 k.k. w sposób utrudniający błędną interpretację.

„Z dużym uznaniem należy odnotować inicjatywę studentów zorganizowania w środku wakacji konferencji naukowej, przygotowanie referatów na wysokim poziomie, szeroki wachlarz tematyczny poruszanych problemów oraz trafną identyfikację wielu obszarów, w których podstawowe wartości konstytucyjne, jak życie ludzkie, wolność sumienia i religii czy słowa albo tożsamość małżeństwa, czyli związku kobiety i mężczyzny, zdają się być zagrożone, nie tylko działaniami ustawodawcy, lecz także przez poczynania sądów. Nie oznacza to jednak, że należy popadać w zbytni pesymizm, ponieważ wytrwała i merytoryczna argumentacja to broń, która pozwala odnosić sukcesy” – komentuje dr Olszówka.

Wspieram
Działalność Instytutu

28.03.2024

Przerwa w pracy biura

W dniu 29 marca (Wielki Piątek) biuro Ordo Iuris będzie nieczynne.

Czytaj Więcej
Działalność Instytutu

26.03.2024

Europejski rozbiór Polski - spotkania z adw. Jerzym Kwaśniewskim w Gdańsku i Koszalinie

W Unii Europejskiej trwają prace nad reformą traktatów. Planowane zmiany mogą znacznie ograniczyć suwerenność Polski w kluczowych obszarach. Temu zagadnieniu poświęcony będą wykłady prezesa Ordo Iuris adw. Jerzego Kwaśniewskiego.

Gdańsk

3 kwietnia, godz. 18:00

Sala "Akwen" w Zarządzie Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność

ul. Wały Piastowskie 24

Czytaj Więcej
Działalność Instytutu

21.03.2024

Europejski rozbiór Polski. Zmiany traktatowe w UE - spotkanie z adw. Jerzym Kwaśniewskim w Zamościu

W Unii Europejskiej trwają prace nad reformą traktatów. Planowane zmiany mogą znacznie ograniczyć suwerenność Polski w kluczowych obszarach. Temu zagadnieniu poświęcony będzie wykład prezesa Ordo Iuris adw. Jerzego Kwaśniewskiego. Spotkanie organizuje Akademia Zamojska.

22 marca 2024 r. - godz. 15.00

Aula AZ (121)

Zamość - ul. Zamoyskiego 64 

Czytaj Więcej
Działalność Instytutu

29.02.2024

Europejski rozbiór Polski - spotkania z adw. Jerzym Kwaśniewskim w Nowym Targu i Rzeszowie

Przed nami kolejne spotkania z mec. Jerzym Kwaśniewskim. Wydarzenia odbędą się w Nowym Targu (6 marca) i Rzeszowie (7 marca). Spotkania noszą tytuł "Europejski rozbiór Polski".

Czytaj Więcej