Analiza badań sondażowych dotyczących sprzeciwu wobec aborcji w latach 2007-2016

Sondaże pokazują, że sprzeciw Polaków wobec aborcji znacznie wzrósł od czasu, kiedy w 2011 r. zgłoszono pierwszą inicjatywę obywatelską przewidującą zakaz aborcji. Jednocześnie spadła liczba osób, które, zapewniając o poparciu dla pełnej ochrony życia, sprzeciwiały się zakazowi aborcji. Oznacza to po prostu, że coraz więcej osób kojarzy, że warunkiem pełnej ochrony życia jest całkowity zakaz aborcji.

Co ciekawe, publikowane w ostatnich tygodniach fragmentaryczne wyniki badań sondażowych z ostatnich lat były wykorzystywane do dowiedzenia przeciwnej tezy, wedle której postawę pro-life przyjmuje mniej Polaków niż jeszcze kilka lat temu. 

Nieścisłe informacje na stronie internetowej Fundacji „Jeden z nas”

Na stronie internetowej Fundacji „Jeden z nas” opublikowano wyniki badań i analiz dowodzących rzekomego spadku poparcia dla ochrony życia od 2011 roku. Zdaniem fundacji, te badania wykazują „negatywny wpływ konfrontacyjnej i polaryzującej się debaty” wokół projektów obywatelskich na postawy Polaków w kwestii aborcji¹. Przedstawiona argumentacja obciążona jest jednak poważnymi, podstawowymi błędami metodologicznymi. W rzeczywistości sprzeciw wobec aborcji rośnie systematycznie od lat.

Do porównania służyło badanie na temat odbioru pielgrzymki Jana Pawła II

Argumentacja przedstawiona przez Fundację „Jeden z nas” zbudowana jest na błędnym założeniu, że w ostatnich latach nastąpił znaczny spadek liczby osób deklarujących, że „zawsze i niezależnie od okoliczności, życie ludzkie powinno być chronione od poczęcia do naturalnej śmierci”. Swoje wnioski fundacja wywodzi z wyników sondażu CBOS z 2011 r., w którym 86% respondentów poparło takie stanowisko. Autorzy analizy zapominają jednak wspomnieć, że sondaż CBOS dotyczył recepcji nauczania Jana Pawła II, a połowa respondentów przed zadaniem pytania usłyszała fragment wypowiedzi papieża na temat ochrony życia, w którym mówił on o „uzurpacji przez człowieka Bożej władzy nad życiem i śmiercią człowieka”². Pomiar uległ zniekształceniu wskutek heurystyki zakotwiczenia – nic dziwnego więc, że żaden wcześniejszy ani późniejszy sondaż, nie potwierdził tak wysokich wyników. 

Sprzeciw wobec aborcji systematycznie rośnie

Miarodajnym punktem odniesienia dla analizy są jednak sondaże wcześniejsze – w przeprowadzonym w 2007 r. badaniu OBOP za pełną ochroną życia od momentu poczęcia opowiedziało się 71% Polaków. Co prawda po dziewięciu latach ten odsetek spadł i w marcowym sondażu CBOS z 2016 r. wynosił 66%, ale w tym samym czasie wyraźnie wzrósł odsetek respondentów, którzy sprzeciwiają się aborcji. Liczba przeciwników aborcji eugenicznej wzrosła blisko o połowę (z 21% do 30%), a wzrost sprzeciwu wobec aborcji odnotowano w przypadku wszystkich obecnych przesłanek aborcyjnych³. W praktyce oznacza to, że coraz więcej osób wiąże pełną ochronę życia z całkowitym zakazem aborcji. Na skutek toczącej się wokół inicjatyw obywatelskich debaty spada liczba osób, które zapewniając o poparciu dla pełnej ochrony życia, sprzeciwiały się zakazowi aborcji. Rośnie natomiast grupa świadomie i konsekwentnie opowiadająca się za obroną życia poprzez zakaz aborcyjnego zabijania dzieci.

Październikowe badanie na zlecenie Fundacji „Jeden z nas” było oparte o „nieco odmienną metodologię” niż sondaże, z którymi jest porównywane

Fundacja „Jeden z nas” przytacza w swej analizie sondaż pracowni Ipsos, według którego poparcie dla pełnej ochrony życia spadło do zaledwie 43%. Z perspektywy metodologicznej, reprezentatywność tego badania dla trwałych postaw Polaków budzi jednak uzasadnione wątpliwości. Sami autorzy analizy przyznają lakonicznie, że badanie zostało oparte „nieco odmienną metodologię” niż poprzednie sondaże, z którymi jest porównywane⁴. Ponadto, przytaczane przez Fundację badanie przeprowadzono bezpośrednio po odrzuceniu przez Sejm obywatelskiego projektu „Stop aborcji”, w warunkach silnych, chwilowych emocji, nasilanych przez media oraz w sytuacji dysonansu i zaskoczenia, związanego z odrzuceniem przez większość parlamentarną projektu chroniącego życie. Autorzy nie ujawniają też, czy w swoim badaniu zadali pytania o sprzeciw wobec aborcji i jakie były wyniki.

Co więcej, przeprowadzony w tym samym czasie sondaż IBRiS wykazał, że mimo szerokiej kampanii proaborcyjnej widocznej w mediach aż 48,7% polskich kobiet popierało wprowadzenie całkowitego zakazu aborcji z zachowaniem możliwości ratowania życia matki (po odliczeniu odsetka osób niezdecydowanych to 50,7% respondentek). Fundacja „Jeden z nas” nie tylko pomija to badanie, ale również nie podaje czy w przytaczanym przez nią sondażu Ipsos zapytano o poparcie dla zakazu aborcji oraz o jej poszczególne przesłanki i czy poparcie dla ich likwidacji wzrosło.
 

Zróżnicowanie zadawanych pytań a wyniki sondaży

Niejednoznaczność przeprowadzanych badań sondażowych pogłębiona jest zróżnicowaniem zadawanych pytań, spośród których wiele jest nieprecyzyjnych. Pytania dotyczą często ogólnego postulatu ochrony życia oraz „liberalizacji” lub „zaostrzenia” prawa, bez głębszego wyjaśnienia tych pojęć. W grupie analizowanych badań jedynie sondażowe pytanie o poparcie dla całkowitego zakazu aborcji z zachowaniem możliwości ratowania życia matki precyzyjnie oddawało postulaty obrońców życia.

Jednak nawet wobec niejasności zadawanych pytań, trend wzrostu poparcia dla prawnej ochrony życia jest wyraźny. Analizując badania CBOS, w których respondenci pytani byli w październiku 2016 r. o poparcie dla utrzymania aktualnych rozwiązań ustawowych, ich liberalizację lub zaostrzenie (bez wyjaśnienia, co te pojęcia oznaczają w praktyce), w perspektywie czteroletniej od 2012 r. można zaobserwować wyraźny wzrost poparcia dla obowiązujących norm prawnych chroniących życie w prenatalnej fazie rozwoju (z 49% do 62%) oraz spadek poparcia dla poszerzenia dopuszczalności aborcji aż o jedną trzecią (z 34% do 23%)⁵.

Także pytania dotyczące poparcia dla obowiązujących przesłanek aborcyjnych w zdecydowanej większości przypadków nie oddają precyzyjnie postulatów obrońców życia ani nawet treści obecnie obowiązujących w polskim prawie przesłanek aborcyjnych – dla przeprowadzenia aborcji jest bowiem obecnie wystarczające „duże prawdopodobieństwo” niepełnosprawności dziecka poczętego lub choroby zagrażającej jego życiu albo „uzasadnione podejrzenie”, że zostało poczęte w wyniku czynu zabronionego⁶, co w prowadzonych na ten temat sondażach jest niezwykle rzadko brane pod uwagę. Analiza udzielanych odpowiedzi pozwala jednak na potwierdzenie, że na przestrzeni ostatnich kilku lat w niezmienny sposób widoczny jest stały trend – coraz więcej Polaków świadomie sprzeciwia się aborcji.
 

Jednoznaczny, pozytywny trend wzrostowy w poparciu dla rzeczywistej, prawnej ochrony życia dzieci w prenatalnym okresie rozwoju, przypada zatem na okres podjęcia przez polskie organizacje społeczne aktywnych działań ukazujących prawdę o zbrodniczej naturze aborcji, jej przebiegu i cierpieniu dzieci poddawanych aborcyjnym zabiegom. Tocząca się debata publiczna oraz przeprowadzane inicjatywy obywatelskie wpłynęły na świadomość Polaków, którzy coraz mocniej wiążą ogólny postulat ochrony życia z konkretnym jego urzeczywistnieniem poprzez prawną ochronę życia dzieci na prenatalnym okresie rozwoju i zakazem dokonywania aborcji.

Trwałość opisanego trendu potwierdzić będą mogły sondaże prowadzone w kolejnych miesiącach.