Czy polskie szpitale przestrzegają prawa? Pierwsze wnioski z monitoringu Ordo Iuris, dotyczącego aborcji

Adobe Stock

· Instytut Ordo Iuris otrzymał od szeregu szpitali odpowiedzi na wniosek o dostęp do informacji publicznej, dotyczącej liczby aborcji wykonywanych w sytuacji ciąży pochodzącej z czynu zabronionego.

· Pisma w tej sprawie zostały skierowane do placówek medycznych w połowie maja.

· Impulsem do podjęcia takiego działania były pojawiające się w mediach doniesienia, że jeden z warszawskich szpitali został wyznaczony do oferowania aborcji Ukrainkom z pominięciem ustawowego wymogu postępowania prokuratorskiego.

· Ordo Iuris skierował zapytania do 370 szpitali w Polsce mające na celu ustalenie, czy placówki te rzeczywiście podejmują się wspomnianego, niezgodnego z prawem działania.

· Z wciąż napływających odpowiedzi wynika, że, we wskazanym we wnioskach okresie, szpitale nie wykonywały aborcji w sytuacjach, gdy ciąża powstała z czynu zabronionego.

Wniosek o dostęp do informacji publicznej w celu ustalenia czy na terytorium Polski wykonywana jest aborcja z pominięciem obowiązującego w Polsce wymogu przeprowadzenia postępowania prokuratorskiego, Instytut w pierwszej kolejności wysłał do Ministerstwa Zdrowia i stołecznego ratusza. Wobec braku jednoznacznej i satysfakcjonującej odpowiedzi ze strony tych jednostek, w połowie maja 2022 r. Ordo Iuris skierował takie zapytanie do poszczególnych placówek medycznych. Od tego momentu do Instytutu stopniowo napływają odpowiedzi ze szpitali. Wynika z nich, że żadna z placówek, która udzieliła odpowiedzi, nie wykonywała aborcji na podstawie tzw. przesłanki kryminalnej (tzn. w sytuacjach, w których ciąża jest skutkiem czynu zabronionego, np. gwałtu).

Wiele szpitali jednak dotychczas nie udzieliło Instytutowi żądanej informacji, pomimo ciążącego na nich ustawowego obowiązku. Monitoring zainicjowany przez Ordo Iuris ukazał zatem kolejny słaby punkt publicznej służby zdrowia w Polsce, jakim jest nieznajomość lub brak poszanowania obowiązujących placówki finansowane ze środków publicznych przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2022 r. poz. 902). Nie ulega bowiem wątpliwości, że przepisy wspomnianego aktu prawnego nakładają na publiczne szpitale ustawowy obowiązek udzielenia informacji publicznej, a ponadto wyznaczają na realizację tego obowiązku termin 14 dni od dnia złożenia wniosku. Co istotne, za brak zadośćuczynienia obowiązkowi udostępnienia informacji publicznej w polskim prawie przewidziana jest odpowiedzialność karna.     

Ponadto, zgodnie z przepisami obowiązującej ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. 1993 nr 17 poz. 78 z późn. zm.), aborcja jest dopuszczalna m.in. wtedy, gdy ciąża powstała w skutek dokonania czynu zabronionego. Na podstawie art. 4a ust. 5 ustawy o planowaniu rodziny, okoliczność, że doszło do popełnienia czynu zabronionego, w wyniku którego kobieta zaszła w ciążę, ustala prokurator. Wymóg ten, wobec braku jakichkolwiek innych przepisów przewidujących wyjątki dla poszczególnych grup kobiet (np. pochodzących z Ukrainy), znajduje zastosowanie do wszystkich sytuacji i osób, które na terenie Polski chcą uzyskać dostęp do aborcji. Brak spełnienia tego wymogu jest natomiast działaniem naruszającym przepisy ustawy o planowaniu rodziny i wiąże się z odpowiedzialnością karną, o której mowa w art. 152 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1138). Co ważne, odpowiedzialności karnej w tym zakresie nie ponoszą kobiety, lecz przede wszystkim lekarze wykonujący nielegalną aborcję. 

„Mamy świadomość, że lewicowe postulaty przyznania Ukrainkom szczególnych «uprawnień» w dostępie do aborcji to nie objaw troski o los kobiet – ofiar wojny, lecz próba wprowadzenia «tylnymi drzwiami» aborcji na żądanie w naszym kraju. Pomysł, aby aborcja była możliwa wyłącznie na podstawie oświadczenia kobiety, którego prawdziwości nikt nie zweryfikuje, to w istocie kpina z obowiązującego prawa i krok w kierunku pełnej legalizacji aborcji” – stwierdziła Katarzyna Gęsiak, dyrektor Centrum Prawa Medycznego i Bioetyki Instytutu Ordo Iuris.