Art. 1. W ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2021 r. poz. 1100) wprowadza się następujące zmiany:
- w art. 2 ust. 1 pkt 25 otrzymuje brzmienie:
„25) pracodawcy – oznacza to:
a) jednostkę organizacyjną, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, jeżeli zatrudnia ona co najmniej jednego pracownika,
b) osobę fizyczną, jeżeli zatrudnia ona co najmniej jednego pracownika,
c) osobę fizyczną, względem której wydano orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy, która chce skorzystać z usług pośrednictwa pracy w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych,
d) małżonka, rodzeństwo, wstępnych, zstępnych, powinowatych w linii prostej oraz opiekunów faktycznych, osoby fizycznej, o której mowa w lit. c lub osoby fizycznej, względem której orzeczenie o niepełnosprawności wydano przed 16 rokiem życia, w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych dla tej osoby;”;
- w art. 4 ust. 5c pkt 7 w lit. f średnik zamienia się na przecinek oraz dodaje się lit. g – h w brzmieniu:
„g) orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub inne orzeczenie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 25 lit. c i d, o ile powierzają lub zamierzają powierzyć pracę z zakresu usług opiekuńczych i fizjoterapeutycznych nad osobą niepełnosprawną;
h) oświadczenie o opiece nad osobą , o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 25 lit. c i d wraz z orzeczeniem stopnia jej niepełnosprawności lub innym orzeczeniem, o którym mowa w tych przepisach, o ile powierzają lub zamierzają powierzyć pracę z zakresu usług opiekuńczych i fizjoterapeutycznych nad osobą niepełnosprawną;”;
- w art. 4 ust 6b otrzymuje brzmienie:
„6b. Minister właściwy do spraw pracy udostępnia powiatowym urzędom pracy w celu realizacji ich zadań ustawowych, w tym weryfikacji prawa do świadczeń i udzielania pomocy określonej w ustawie, dane z rejestru centralnego, o których mowa w ust. 5a, w zakresie określonym w ust. 5b i ust. 5c pkt 1-11, oraz dane osób fizycznych, o których mowa w ust. 5f pkt 3, w zakresie określonym w ust. 5b pkt 1, 3, 10, 11, 13 i 16.”;
- w art. 36 ust. 1 po podpunkcie 2a dodaje podpunkt 2b w brzmieniu:
„2b) udzielaniu pomocy osobom, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 25 lit. c i d w formułowaniu i wystawianiu ofert pracy;”.
Art. 2. Ustawa wchodzą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Uzasadnienie
Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie zmian w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 1100), zwanej dalej „ustawą”.
1. Potrzeba i cel wydania ustawy
Celem projektu ustawy jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym i opiekunom osób niepełnosprawnych wsparcia w poszukiwaniu i zatrudnianiu pracowników usług opiekuńczych i fizjoterapeutycznych, korzystając z usług pośrednictwa pracy w Powiatowych Urzędów Pracy. Z przepisów obecnie obowiązujących wynika, że osoby fizyczne będące osobami niepełnosprawnymi lub opiekunami faktycznymi osób o umiarkowany i znaczny stopniu niepełnosprawności, mogą skorzystać z usług pośrednictwa pracy w Powiatowych Urzędach Pracy w zakresie poszukiwania pracowników świadczących usługi opiekuńcze lub fizjoterapeutyczne, tylko gdy wypełniają definicję legalną pracodawcy. Tworzy to niepotrzebną barierę w poszukiwaniu wykwalifikowanych pracowników sektora opiekuńczo-rehabilitacyjnego i zmusza niepełnosprawnych, członków ich rodzin bądź innych opiekunów do korzystania z prywatnych, często odpłatnych publikatorów ofert pracy. Nowelizacja wychodzi naprzeciw problemom osób niepełnosprawnych i ich opiekunów faktycznych w sferze poszukiwania pracowników wspomagających, a jej unormowania przyczynią się do zwiększenia poziomu życia wielu polskich rodzin.
2. Rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana
Obecnie osoby fizyczne chcące znaleźć pracownika poprzez instytucje rynku pracy zawarte w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy mogą zrobić to, gdy wypełniają definicje pracodawcy zawartą w ustawie. Związane jest to z brzmieniem art. 2 ust. 1 pkt 25 ustawy, zgodnie z którym, ilekroć w akcie tym mowa o pracodawcy (który może korzystać z usług pośrednictwa pracy z zakresu składania ofert pracy i poszukiwania pracownika), należy przez to sformułowanie rozumieć: „jednostkę organizacyjną, chociażby nie posiadała osobowości prawnej lub osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika”. Brzmienie przepisów ustawy wskazuje, że pośrednictwo Powiatowych Urzędów Pracy, w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych możliwe jest jedynie w przypadku zatrudniania przez osobę niepełnosprawną, lub opiekuna faktycznego osoby niepełnosprawnej przynajmniej jednego pracownika. Z praktyki wynika, iż w przypadku niespełniania wymogu zatrudniania minimum jednej osoby przez potencjalnego pracodawcę, Powiatowy Urząd Pracy odmawia publikacji ofert pracy i nie świadczy usług pośrednictwa w poszukiwaniu kandydatów.
Zdecydowana większość osób niepełnosprawnych chcących zatrudnić kogoś przy pomocy wyspecjalizowanych jednostek zajmujących się promocją zatrudnienia, nie posiada żadnego pracownika, aby mogły zostać uznane za pracodawców. Obecnie, jedynie posiadanie status pracodawcy zgodnie z art. 9 ust.1 pkt 3a w zw. z art. 9a ust.1 ustawy, pozwala na udzielanie pomocy przez Powiatowe Urzędy Pracy, w postaci pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego.
Strony z ofertami Powiatowych Urzędów Pracy są publikatorami nieodpłatnymi i cieszącymi się największym zaufaniem społecznym. Niestety w obecnym stanie prawnym, osoby chcące zatrudnić samodzielnie pracowników usług opiekuńczych i fizjoterapeutycznych nie mogą opublikować ofert pracy za pomocą publikatorów prowadzonych przez Powiatowe Urzędy Pracy. Wymóg posiadania pracownika sformułowany w definicji legalnej pracodawcy tworzy zbędną barierę w uzyskiwaniu odpłatnej pomocy w czynnościach życia codziennego przez osoby niepełnosprawne, jak również nie pomogą w uzyskiwaniu odpłatnej pomocy w opiece nad niepełnosprawnymi, przez osoby będące opiekunami faktycznymi niepełnosprawnych. Zmusza to osoby fizyczne, do korzystania z witryn prywatnych podmiotów, które często mogą cieszyć się mniejszym zaufaniem społecznym i bezpieczeństwem danych osobowych.
Według wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku liczba osób niepełnosprawnych ogółem wynosiła na koniec marca 2011 r. niemal 4,7 mln (dokładnie 4 697,0 tys.). Tym samym liczba osób niepełnosprawnych w Polsce stanowiła 12,2% ogółu społeczeństwa. Wskazuje to na duże zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i rehabilitacyjne na polskim rynku pracy. Należy niestety zauważyć, że często osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie na stanowiska opiekunów i rehabilitantów poszukują pracy i widnieją na listach osób bezrobotnych, jednak poprzez małą liczbę podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie usług opiekuńczych i rehabilitacyjne nie znajdują pracy w swoim zawodzie. Problem ten mógłby zostać rozwiązany dzięki ułatwieniu poszukiwania wykwalifikowanych pracowników przez zainteresowane osoby niepełnosprawne, członków ich rodzin bądź ich opiekunów faktycznych za pośrednictwem Powiatowych Urzędów Pracy, poprzez możliwość publikowania ofert pracy w bezpłatnych i bezpiecznych publikatorach.
3. Różnica pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
Nowelizacja ustawy zakłada rozszerzenie definicji legalnej art. 2 ust. 1 pkt 25. Za pracodawcę ustawa rozumieć będzie obok jednostki organizacyjnej (również nieposiadającej osobowości prawnej) i osoby fizycznej, które zatrudniają co najmniej jednego pracownika, także:
- osobę fizyczną, względem której wydano orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy, która chce skorzystać z usług pośrednictwa pracy w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych,
- małżonka, rodzeństwo, wstępnych, zstępnych, powinowatych w linii prostej oraz opiekunów faktycznych, osoby fizycznej, o której mowa w lit. c lub osoby fizycznej, względem której orzeczenie o niepełnosprawności wydano przed 16 rokiem życia, w zakresie poszukiwania pracowników usług opiekuńczych lub fizjoterapeutycznych dla tej osoby.
Jakkolwiek proponowana zmiana łączy się z odejściem od jednolitości pojmowania pojęcia pracodawcy na gruncie nowelizowanej ustawy oraz ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2021 r. poz. 1162), to pozostaje ona uzasadniona względami natury aksjologicznej oraz utylitarystycznej. Pod względem aksjologicznym należy wskazać na relewantne przepisy Konstytucji RP oraz wiążące Polskę umowy międzynarodowe. Stosownie do art. 69 ustawy zasadniczej osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Aktualny stan prawny może także nie wypełniać w dostateczny sposób założeń art. 32 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Ochronę praw osób niepełnosprawnych w materii niedyskryminacji gwarantują również akty prawa międzynarodowego, w tym art. 7 Powszechnej Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r., czy też art. 2 ust. 2 Międzynarodowego Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r.
Pod względem utylitarystycznym proponowana zmiana może zachęcić osoby niepełnosprawne, których status materialny na to pozwala, na rezygnację z usług publicznych w zakresie opieki oraz fizjoterapii na rzecz usług świadczonych przez podmioty prywatne. Tego rodzaju stan rzeczy jest pożądany tak z uwagi na zmniejszenie obciążenia budżetu państwa, jak i rozwój sektora prywatnego w zakresie wyżej wskazanych usług.
Projekt zakłada również poszerzenie zakresu danych przetwarzanych w rejestrze centralnym, przez ministra właściwego do spraw pracy i realizującego zadania na rzecz rynku pracy, w odniesieniu do osób fizycznych powierzających lub zamierzających powierzyć wykonywanie pracy. Przetwarzane dane zostało rozbudowane o orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, o ile osoby te posiadają takowe orzeczenia, jak również oświadczenie o opiece nad osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności wraz z orzeczeniem stopnia jej niepełnosprawności, o ile osoby fizyczne powierzają lub zamierzają powierzyć pracę z zakresu usług opiekuńczych i fizjoterapeutycznych nad osobą niepełnosprawną. Zwiększenie zakresu przetwarzanych danych osobowych pozwoli potwierdzić uprawnienia osób fizycznych do skorzystania z instytucji rynku pracy w ramach poszukiwania pracownika mogącego świadczyć usługi opiekuńcze lub fizjoterapeutyczne.
Zgodnie z ustawą minister właściwy do spraw pracy udostępnia powiatowym urzędom pracy w celu realizacji ich zadań ustawowych, w tym weryfikacji prawa do świadczeń, dane z rejestru centralnego. Projekt zakłada, że będą to również dane dotyczące rodzaju i stopnia niepełnosprawności, co pomoże zidentyfikować osoby mogące występować z ofertami pracy z zakresu opieki i rehabilitacji.
Założenia projektu dotyczące usług rynku pracy wykonywanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy poszerzają również katalog otwarty zawarty w art. 36 ustawy. Jedynym z podstawowych działań związanym z pośrednictwem pracy wymienionym w art. 35 ustawy będzie również udzielanie pomocy pracodawcom o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, a także członkom ich rodzin bądź innym opiekunom faktycznym w formułowaniu i wystawianiu ofert pracy. Pomoże to zwiększyć precyzje formułowania wymogów i kwalifikacji oraz zakresu obowiązków stawianych przed potencjalnymi pracownikami zatrudnionymi przez osoby niepełnosprawne.
Projekt zakłada wejście w życie ustawy w ciągu 30 dni od dnia jej ogłoszenia. Daje to odpowiedni czas pracownikom publicznych służb zatrudnienia i ministerstwa podległego ministrowi do spraw pracy na dostosowanie wszelkich procedur postępowania. Pozwala to również, na wdrożenie odpowiedniego rozszerzenia systemu przetwarzania danych osobowych osób fizycznych, powierzających lub zamierzających powierzyć wykonywanie pracy.
4. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne
Proponowane zmian ułatwią osobom bezrobotnym aktywizację zawodową w szczególnie ważnym sektorze, jakim jest opieka nad osobami niepełnosprawnymi. Pośrednictwo Powiatowych Urzędów Pracy w zatrudnianiu opiekunów i rehabilitantów może w istotny sposób przyczynić się do powstawania nowych miejsc pracy, tworzonych przez samych niepełnosprawnych i osoby z ich najbliższej rodziny. Zwiększy się też jakość życia osób potrzebujących opieki lub rehabilitacji poprzez pomoc udzielaną przez osoby zatrudnione, a odciążenie osób fizycznych, zajmujących się często, jedynie osobami niepełnosprawnymi może pobudzić ich do aktywizacji zawodowej, w sektorach bliższych ich kwalifikacjom i wykształceniu. Poprzez wyżej wspominane efekty zmniejszy się stopa bezrobocia, co może napędzić regionalną gospodarkę.
Założenia projektu ułatwią osobom niepełnosprawnym zatrudnianie opiekunów i rehabilitantów poprzez bezpieczny i bezpłatny system składania ofert pracy, który obdarzony jest dużym społecznym zaufaniem. System ten jest nieustannie monitorowany przez pracowników Urzędów Pracy, przez co dotarcie do potencjalnych pracowników sektora opiekuńczo-rehabilitacyjnego jest wysoce ułatwione. Osoby samotne i niepełnosprawne będą mogły również zwrócić się do Powiatowych Urzędów Pracy w celu uzyskania pomocy w sformułowaniu i złożeniu oferty pracy. W pewnych przypadkach uzyskanie pełnoprawnej opieki i pomocy przez osobę niepełnosprawną w czynnościach życia codziennego może również prowadzić do jej aktywizacji zawodowej. Należy zaznaczyć, że z perspektywy wspólnoty lokalnej, jaką jest gmina lub powiat, zatrudnienie każdej osoby przyczynia się pośrednio i bezpośrednio do polepszenia sytuacji społeczno-gospodarczej ogółu.
Postanowienia projektu mogą odciążyć publiczny system finansowania usług opiekuńczych i rehabilitacyjnych, poprzez ułatwienie poszukiwania odpowiednich pracowników i samodzielne zatrudnianie ich przez osoby niepełnosprawne. Również nie każda rodzina opiekująca się osobą niepełnosprawną ma możliwość w danym momencie i niezbędnym zakresie pomóc osobie niepełnosprawnej. Założenia projektu ułatwią poszukiwanie wykwalifikowanego pracownika również opiekunom faktycznym osób niepełnosprawnych i ich rodzinom chcącym zapewnić pełną opiekę osobie bliskiej. Projekt wpisują się w realizacje obowiązków Rzeczypospolitej, zawartych w art. 69 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.
5. Źródła finansowania
Projekt ustawy nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Nie wymaga on zwieszenia nakładu środków na instytucje wymienione w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. Wszelkie obowiązki nakładane projektem na pracowników publicznych służb zatrudnienia, mogą być wykonywanie w ramach istniejącego już zakresu obowiązków bez wymogów tworzenia nowych wyspecjalizowanych działów. Projekt nie wymaga również zatrudniania nowego, wykwalifikowanego personelu lub tworzenia nowego systemu informatycznego.
7. Projekt nie wymaga uchwalania aktów wykonawczych
8. Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej
