Komitet Praw Dziecka ONZ narusza postanowienia Konwencji

Komitet Praw Dziecka – działający przy ONZ organ monitorujący przestrzeganie Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989 r. systematycznie podejmuje działania wykraczające poza zakres jego kompetencji tj. działa ultra vires. Niniejsze opracowanie, sporządzone w oparciu o raport FamilyPolicy.ru dokumentuje mechanizm nadużyć regularnie dokonywanych przez Komitet. Podobnego rodzaju nadużycia widoczne są także w funkcjonowaniu innych organów monitorujących niektóre z pozostałych konwencji z zakresu praw człowieka. Raport jest tym bardziej aktualny, że 14 kwietnia 2014 r. wchodzi w życie, znacząco zwiększający uprawnienia Komitetu Praw Dziecka, Protokół fakultatywny do Konwencji niosący ze sobą szereg co najmniej wątpliwych rozwiązań. Obowiązywać będzie w 10 krajach, w których został ratyfikowany. Jednakże co najmniej w kolejnych trzydziestu pięciu które go podpisały (w tym Polsce), możemy spodziewać się nacisków w celu jego ratyfikacji.

 

I. UWAGI OGÓLNE

 

Współczesny system praw człowieka tworzony jest przez gęstą sieć traktatów, konwencji i umów międzynarodowych o zasięgu globalnym i regionalnym. Na poziomie globalnym, poza Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, tworzą go przede wszystkim przyjmowane przez Zgromadzenie Ogólne ONZ konwencje (traktaty) regulujące wybrane, prawa człowieka, których do dnia dzisiejszego Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło dziewięć.

 

Jedną z nich jest Konwencja o prawach dziecka (dalej: Konwencja) z 1989 r. Realizację przyjętych przez przedstawicieli państw członkowskich ONZ traktatów powierzono tzw. traktatowym organom monitorującym (treaty monitoring bodies) utworzonym osobno dla każdej konwencji, które miały kontrolować realizację i badać przestrzeganie wypracowanych przez rządy standardów. Komitet Praw Dziecka (dalej: Komitet albo KPD) jest jednym z takich organów monitorujących, powołanym do sprawowania kontroli nad przestrzeganiem Konwencji o prawach dziecka.

 

1. Zakres uprawnień Komitetu Praw Dziecka

 

Ramy funkcjonowania każdego organu monitorującego, wytycza, uzgodniona w międzyrządowym porozumieniu, treść konwencji, nad której przestrzeganiem ma czuwać dany organ. Komitet nie posiada legitymacji do domniemywania swoich uprawnień i działania ponad udzielony mu mandat. W szczególności:

• Komitet nie posiada uprawnień do wydawania prawnie wiążących decyzji. W relacjach z państwami-stronami może jedynie, jak wynika z art. 44 ust. 4 Konwencji, żądać „dalszych informacji odnoszących się do wprowadzenia w życie konwencji”, a także, na podstawie art. 45 lit d) Konwencji, „czynić sugestie i ogólne zalecenia”.

• KPD nie ma prawa ingerować w wewnętrzne sprawy państw – stron Konwencji. Ani na mocy Konwencji, ani żadnej innej umowy międzynarodowej KPD nie może nakładać na państwa-strony obowiązków nie wynikających wprost z Konwencji.

• Komitet nie jest uprawniony do wydawania prawnie wiążących interpretacji Konwencji. Konwencja nie przyznaje mu takiego uprawnienia i nie wynika ono z żadnego konsensusu osiągniętego na arenie międzynarodowej.

 

Poważne wątpliwości budzi zatem aktywność Komitetu, który w swoich ogólnych zaleceniach w rzeczywistości dokonuje interpretacji norm Konwencji. Co więcej, Komitet wyraża krytykę państw-stron w oparciu o własne interpretacje Konwencji dokonywane w tychże ogólnych zaleceniach.

 

Jednocześnie zupełnie chybionym jest założenie jakoby uprawnienie Komitetu do interpretowania Konwencji, w sposób domyślny wynikało z samego faktu jego powołania. Gdyby wola ratyfikujących Konwencje państw było przyznanie Komitetowi takiego uprawnienia, zostałaby ona wyrażona odpowiednim postanowieniem, tak jak to miało miejsce w przypadku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka utworzonego w oparciu o Europejską Konwencję Praw Człowieka z 1950 r. Państwa-strony nie zdecydowały się jednak umieścić w Konwencji przepisu przyznającego Komitetowi podobne uprawnienia.

 

Warto w tym miejscu wspomnieć o międzynarodowej deklaracji ekspertów zajmujących się prawami człowieka, znanej jako Artykuły z San Jose, w której stwierdzono, że:

 

„Traktatowe organy monitorujące nie posiadają żadnych uprawnień, ani na podstawie konwencji, które je powołały ani na mocy ogólnego prawa międzynarodowego, do dokonywania takiej interpretacji tych konwencji, która nakłada na państwa nowe zobowiązania lub zmienia istotę postanowień tychże konwencji.

 

Konsekwentnie, każdy z organów, który wyinterpretowuje z konwencji prawo do aborcji, działa z przekroczeniem swoich uprawnień i sprzecznie ze swoim mandatem. Są to działania ultra vires i jako takie nie kreują żadnych prawnych zobowiązań względem stron konwencji, a państwa nie powinny traktować ich jako kreujących międzynarodowe prawo zwyczajowe.”

 

Powyższa ocena, choć odnosi się do aborcji, jest w pełni adekwatna także w stosunku do formułowanych przez Komitet (i inne organy monitorujące) interpretacji postanowień Konwencji (i innych traktatów), które kreują nowe, nie mające oparcia w tekście Konwencji, prawa i obowiązki. Takiej praktyce towarzyszą próby odgórnego narzucania norm i standardów opierające się na tworzeniu mylnego wrażenia jakoby normy te były powszechnie uznane i miały moc wiążącą. Dezinformuje się państwa-strony i bezprawnie naciska by włączyły te normy do krajowego porządku prawnego.

 

2. Konsekwencje interpretacji ultra vires międzynarodowych deklaracji praw człowieka przez ich organy monitorujące.

 

Choć sugestie i zalecenia wydawane przez organy monitorujące nie są prawnie wiążące, to mogą co najmniej w dwojaki sposób poważnie oddziaływać na system prawny państw–stron. Po pierwsze, mogą być narzędziem wzmacniającym presję wywieraną przez krajowe bądź międzynarodowe organizacje pozarządowe na rządy, co może prowadzić nawet do zmiany legislacyjnych na poziomie krajowym. Po drugie, niejednokrotnie powołują się na nie te podmioty prawa międzynarodowego, które, w przeciwieństwie do organów monitorujących, są umocowane do podejmowania prawnie wiążących decyzji i zobowiązywania państw do podejmowania określonych kroków.

 

Ponadto, dokonywane ultra vires interpretacje Konwencji podważają zasadę pacta sunt servanda. Jej pierwszym, podstawowym warunkiem jest wyrażona swobodnie i z pełnym rozeznaniem zgoda na związanie się umową. Jak stwierdza dokument Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ, „Z samej swojej definicji, prawo traktatów jest prawem konsensualnym (…) Państwa związane są konwencją ponieważzdecydowały się i ponieważ zgodziły się nią związać. Są wolne dokonać takiego wyboru lub nie, i są związane jedynie przez zobowiązanie które w sposób wolny zaakceptowały, z pełną świadomością konsekwencji” [1].

 

Drugim założeniem stojącym za tą zasadą jest niezmienność treści podpisanej umowy, która może być zmieniona jedynie za zgodną wolą umawiających się stron. Tymi stronami nie są zaś organy monitorujące, w tym Komitet. Nie posiada on żadnych uprawnień do wydawania wiążących interpretacji Konwencji, a ustalać takowe mogą tylko w szczególności zgodnie z Konwencją wiedeńską o prawie traktatów z 1969 r., państwa-strony. Uznanie prawa Komitetu do wydawania wiążących interpretacji Konwencji prowadziłoby de facto do przyznania organowi monitorującemu prawa do zmiany treści i znaczenia Konwencji bez zgody państw będących jej stronami. 

 

II. DZIAŁANIA KOMITETU PRAW DZIECKA PODEJMOWANE ULTRA VIRES

 

1. Zagadnienia ogólne

 

Przed omówieniem poszczególnych zagadnień w których aktywność Komitetu jest szczególnie wysoka należy pokrótce przedstawić najważniejsze proceduralne uchybienia Komitetu, którymi są:

 

a)  wydawanie ogólnych komentarzy

Wysoce wątpliwą praktyką Komitetu jest wydawanie tzw. ogólnych komentarzy. Konwencja nie przewiduje takiej formy wyrażania stanowiska przez organ monitorujący, ograniczając zakres środków, jakimi dysponuje Komitet, do sugestii i ogólnych zaleceń. Pomimo tego, regulamin przyjęty przez Komitet, w punkcie 77, wyraźnie wymienia ogólne komentarze jako jeden ze środków będących w dyspozycji Komitetu.

 

KPD zatem samodzielnie wykreował nowe narzędzie swojej aktywności nie mając ku temu żadnej legitymacji. Komitet bowiem nie może sam sobie przyznawać uprawnień, których nie nadały mu państwa sygnatariusze Konwencji i nie może ich tworzyć ex nihil. Komitet nie może zyskać do nich tytułu prawnego przez sam fakt ich, nawet długotrwałego, wykonywania. Ponieważ więc prawo Komitetu do wydawania ogólnych komentarzy nie wynika z przepisów Konwencji, zawarte w nich interpretacje i rekomendacje są pozbawione mocy prawnej.

 

b) udzielanie państwom konkretnych, szczegółowych rekomendacji

Zgodnie z art. 44 ust 1 Konwencji, państwa-strony zobowiązane są co pięć lat przedkładać Komitetowi „sprawozdań odnośnie do środków stosowanych przez nie do realizacji praw zawartych w Konwencji oraz postępów w korzystaniu z tych praw”. W swoich uwagach końcowych (ang. concluding observations) do tychże okresowych sprawozdań, Komitet regularnie nakłania państwa do przeformułowania konkretnych norm prawa krajowego, podpisania i ratyfikacji określonych umów międzynarodowych czy powołania odpowiedniej instytucji. Wydaje się, że systematyczne ponaglanie państw – wyrażane w słowach „natychmiast” lub „bez dalszego opóźnienia” – do wdrożenia konkretnych rozwiązań prawnych jest co najmniej wysoce wątpliwe i pozostaje w sprzeczności z naturą sugestii iogólnych zaleceń do których wydawania uprawniony jest Komitet.

 

c) poszerzanie zakresu informacji żądanych od państw oraz ich domniemanych zobowiązań

 

d) poszerzanie definicji pojęć stosowanych w Konwencji o prawach dziecka

Niektóre z ogólnych komentarzy Komitetu prezentują szczegółowe interpretacje poszczególnych pojęć i wyrażeń stosowanych w Konwencji. Przykładowo, Ogólny komentarz nr 8 z 2006 r. rozszerza pojęcie „okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego zachowania bądź karania” tak, aby obejmowało ono każdą karą cielesną wobec dziecka.

 

Tymczasem zgodnie z art. 31 ust. 1 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, pojęcia używane w traktatach „należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu.” Natomiast, zgodnie z art. 31 ust 4 tejże Konwencji, „specjalne znaczenie należy przypisywać wyrazowi wówczas, gdy ustalono, że taki był zamiar stron.” Dopóki więc nie poczyniono takich ustaleń, a istnieją rozbieżności co do tego czy niektóre konkretne zachowania wchodzą w zakres zwykłego znaczenia danego pojęcia, dopóty państwa mogą je interpretować zgodnie z własną kulturą prawną i ogólnymi zasadami interpretacyjnymi umów międzynarodowych.

 

2. Wywieranie presji na państwa i nakłanianie do zliberalizowania prawa aborcyjnego

 

Konwencja o prawach dziecka nie tylko nie ustanawia prawa do aborcji ale nawet nie posługuje się terminem praw reprodukcyjnych. Co więcej, w swojej preambule odwołuje się do Deklaracji Praw Dziecka z 1959 r. cytując jej fragment stanowiący o prawie dziecka nienarodzonego do ochrony: "dziecko, z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu".

 

O prawie do aborcji nie wspomina żaden traktat międzynarodowy, a prerogatywy do ustanawiania takiego prawa zastrzeżone są dla państw narodowych. Stąd też przyjęty w 1994 r. na Międzynarodowej Konferencji na temat Demografii i Rozwoju (ICPD) Program Działania będący zasadniczo podstawą funkcjonowania Funduszu Ludnościowego ONZ (UNFPA) nie tylko nie ustanawia prawa do aborcji ale wręcz w punkcie 8.25 zastrzega, że „jakiekolwiek środki lub zmiany odnoszące się do aborcji w zakresie służby zdrowia mogą być ustanawiane jedynie na poziomie narodowym bądź lokalnym zgodnie z krajowymi procedurami legislacyjnymi”.

 

Mimo to, Komitet Praw Dziecka, podobnie jak inne oenzetowskie organy monitorujące, systematycznie wywiera presję na państwa-strony aby te zmieniły swoje prawo aborcyjne. Przykładowo, w Ogólnym komentarzu nr 15 z 2013 r. [2] Komitet stwierdza:

 

„Państwa powinny rozważyć zezwolenie dzieciom na wyrażanie zgody, bez pozwolenia rodzica bądź opiekuna, na niektóre świadczenia medyczne, takie jak (…) świadczenia z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, w tym edukację i poradnictwo w zakresie (…) bezpiecznej aborcji” (par. 31)

„Usługi, które powinny być dostępne w tym zakresie [tj. zdrowia matki w okresie przed i po porodzie] obejmują, choć nie ograniczają się do nich, bezpieczną aborcję i opiekę proaborcyjną” (par. 54)

„Komitet rekomenduje państwom-stronom zapewnienie dostępu do bezpiecznej aborcji i opieki proaborcyjnej bez względu na to czy aborcja jest legalna” (par. 70)

 

Komitet naciska także na państwa we wnioskach końcowych sporządzanych dla konkretnych krajów w ramach cyklicznych sprawozdań państw o stanie realizacji Konwencji. Wśród państw nakłanianych do zmiany prawa aborcyjnego znalazły się m.in. Urugwaj (2007) [3], Mozambik (2009) [4], Nigeria (2010) [5], Burkina Faso (2010) [6], Sri Lanka (2010) [7], Liberia (2012) [8]

 

3. Pośrednie promowanie pojęć i rozwiązań nie objętych międzyrządowym konsensusem.

 

Stała praktyką Komitetu jest posługiwanie się pojęciami których nie ma w Konwencji i co do których brak jest międzyrządowego porozumienia. Przykładowo, w tzw. Międzynarodowym Przewodniku po HIV/AIDS i Prawach Człowieka[9] Komitet opowiada się za „prawem do aborcji” („Powinno uchwalić się prawa zapewniające kobietom prawa reprodukcyjne i seksualne (…) w tym bezpieczną i legalną aborcję”), „małżeństwami lub związkami homoseksualnymi” („Należy uchwalić prawo antydyskryminacyjnej w celu ograniczenia naruszeń praw człowieka wobec mężczyzn współżyjących z mężczyznami (…) Środki te powinny ustanawiać kary za oczernianie osób będących w związkach jednopłciowych oraz prawne uznanie małżeństw lub związków homoseksualnych”) oraz „dekryminalizacją prostytucji” („Niepodlegające karaniu odpłatne usługi seksualnych świadczone przez dorosłych powinny zostać zdekryminalizowane”).

 

Na powyższy dokument Komitet regularnie powołuje się w swoich wnioskach końcowych. Opierając na nim swoje rekomendacje sugeruje, że dokument ten ma charakter wiążący. Takich odniesień dokonano m.in. w uwagach końcowych do sprawozdań Ugandy (2005) [10], Meksyku (2006) [11], Beninu (2006) [12], Etiopii (2006) [13], Tailandii (2006) [14], Libanu (2006) [15], Tanzanii (2006) [16], Uzbekistanu (2012) [17].

 

Z kolei we wnioskach końcowych do sprawozdania Rosji z 2014 r. [18] Komitet posługuje się pojęciem „rodzin LGBTI” pomimo tego, że nie istnieje na arenie międzynarodowej zgoda co do uznania związków jednopłciowych za rodziny, a prawo i tradycja Rosji jako kraju sygnatariusza Konwencji i adresata tych wniosków nie przyznaje takim związkom statusu rodziny.

 

4. Wywieranie presji skierowanej na ograniczenie praw rodziców w zakresie zdrowia reprodukcyjnego i edukacji seksualnej ich dzieci.

 

Konwencja nie zawiera norm dotyczących promocji zdrowia reprodukcyjnego i edukacji seksualnej. Prawa rodziców w zakresie moralności i edukacji ich dzieci są natomiast gwarantowane w szeregu innych dokumentów, m.in. w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 18.4) i Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (art. 13.3).

 

Pomimo to, Komitet Praw Dziecka formułuje pod adresem państw-stron wyraźne oczekiwanie wprowadzenia edukacji seksualnej oraz poradnictwa i świadczeń w zakresie zdrowia seksualnego realizowanych bez zgody rodziców. Przykładowo, w Ogólnym komentarzu nr 3 – HIV/AIDS i Prawa Dziecka [19] rekomenduje wprowadzenie świadczeń zdrowotnych, które są „poufne i nieosądzające i nie wymagają zgody rodzica” stwierdzając ponadto, że „informacja o zakażeniu HIV nie powinna być ujawniana osobom trzecim, w tym rodzicom, bez zgody dziecka”. Z kolei w Ogólnym komentarzu nr 4 –Zdrowie nastolatków i ich rozwój w kontekście Konwencji o Prawach Dziecka [20] Komitet oświadcza, że „Państwa powinny zapewnić nastolatkom dostęp do informacji o prawach reprodukcyjnych i seksualności, w tym o planowaniu rodziny i antykoncepcji (…) Dodatkowo, państwa powinny zapewnić im dostęp do odpowiednich informacji bez względu na ich stan cywilny i niezależnie od zgody rodziców bądź opiekunów.”

 

Z kolei w Ogólnym komentarzu nr 15 - O prawie dziecka do najwyższych dostępnych standardów zdrowia[21] czytamy: „Dzieci powinny mieć dostęp do poufnego poradnictwa bez zgody rodzica bądź opiekuna, o ile jest ono prowadzone przez profesjonalistów pracujących z dziećmi zgodnie z ich najlepszym interesem (…) Państwa-strony powinny rozważyć zezwolenie dzieciom, bez pozwolenia rodziców bądź opiekunów, na wyrażanie zgody na niektóre świadczenia medyczne, takie jak testy na obecność wirusa HIV, świadczenia z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, w tym edukację i poradnictwo w zakresie zdrowia seksualnego, antykoncepcji i bezpiecznej aborcji”.

 

Powołując się na wspomniane komentarze Komitet formułował rekomendacje m.in. wobec Rosji (2005) [22], Ugandy (2005) [23], Trinidadu i Tobago (2006) [24], Węgier  (2006) [25], Kolumbii (2006) [26]. W latach 2013-2014 rekomendacje w tym zakresie Komitet skierował co najmniej do 15 krajów, w tym do Azerbejdżanu [27]; Madagaskaru [28]; Australii [29]; Grecji [30]; Wietnamu [31]; Litwy [32] i Portugalii [33].

 

5. Delegalizowanie rodzicielskich kar cielesnych

 

W 2006 r. Komitet wydał Ogólny komentarz nr 8 – Prawo dziecka do ochrony przed karami cielesnymi i innymi okrutnymi lub poniżającymi formami karania [34]. Dokument ten w paragrafie 18 bezpodstawnie formułuje zobowiązanie państw do zdepenalizowania wszystkich form kar cielesnych.

 

Tekst Konwencji nie daje tymczasem oparcia dla takiego obowiązku. W szczególności podstawą do jego ustanowienia nie jest art. 37 Konwencji mówiący o zakazie tortur, okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania i karania. W trakcie prac nad Konwencją dyskutowano bowiem nad umieszczeniem w niej przepisu zakazującego kar cielesnych jednak propozycja ta nie zyskała poparcia. Niejako na marginesie warto natomiast zauważyć, że z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka [35] wynika, iż nie każda forma kary cielesnej może być uznana za „nieludzką” bądź „poniżającą”.

 

Mimo to, w 2011 Komitet wydał kolejny Ogólny komentarz nr 13 – Prawo dziecka do wolności od wszelkich form przemocy [36] w którym nie ogranicza się już do rekomendacji ale wprost nakazuje (w par. 41) państwom podjęcie konkretnych kroków prawnych: „Państwa, które jeszcze tego nie uczyniły, powinny: d) znowelizować prawo krajowe (…) i zapewnić całkowity zakaz wszelkich form przemocy wobec dzieci w każdych okolicznościach oraz efektywne i odpowiednie sankcje dla osób stosujących przemoc.” W latach 2012-2014 Komitet zwracał uwagę na ten „obowiązek” praktycznie w każdych swoich wnioskach końcowych, nie mniej niż 37 razy.

 

6. Wywieranie presji i nakłaniane państw-stron do podpisania nowych umów międzynarodowych.

 

Konwencja nie uprawnia Komitetu do rekomendowania państwom przystąpienia do innych umów międzynarodowych. Mimo to Komitet regularnie nakłania państwa do podpisania traktatów niezwiązanych bezpośrednio z Konwencją a także do wycofania dokonanych przez państwa zastrzeżeń i deklaracji interpretujących konkretne przepisy Konwencji. Takie zastrzeżenia i deklaracje dokonywane przez poszczególne państwa stanowią, zwłaszcza wówczas, gdy nie podważają ich inne strony Konwencji, w pełni uprawnioną i integralną część kontekstu, w którym dokonuje się właściwej interpretacji Konwencji.

 

7. Bezprawne ingerowanie w sferę wolności religijnej

 

Wolność religijna jest fundamentalnym, powszechnie uznanym prawem człowieka proklamowanym w licznych deklaracjach i konwencjach zarówno o zasięgu globalnym[37] jak i regionalnym [38]. Warto przywołać w tym kontekście uwagi ETPCz, iż „wspólnoty religijne tradycyjnie i powszechnie istnieją w formie zorganizowanych struktur. (…) Prawo do wolności religii obejmuje oczekiwanie, że wspólnota będzie mogła funkcjonować w pokoju i bez arbitralnej interwencji państwa. (…) autonomiczna egzystencja wspólnot religijnych jest nieodzowna dla zapewnienia pluralizmu w demokratycznym społeczeństwie i jest przedmiotem ścisłej ochrony” [39].

 

Wbrew temu jednoznacznemu i powszechnemu stanowisku, Komitet systematycznie wkracza w sferę wspomnianej autonomii, naruszając ten fundamentalny wymiar wolności. Najbardziej uderzającym przykładem takiej bezprawnej ingerencji są sporządzone przez Komitet uwagi końcowe do drugiego sprawozdania Watykanu [40]. Wychodząc z arbitralnego założenia jakoby „ratyfikując Konwencję [Stolica Apostolska] zobowiązała się do implementowania postanowień Konwencji nie tylko na terytorium Watykanu ale także, jako zwierzchnia władza Kościoła Katolickiego, wobec osób i instytucji jej podległych” Komitet, w swoich uwagach m.in.:

 

- sugeruje zmianę prawa kanonicznego tak aby było ono w pełni zgodne z Konwencją (par. 13, 14, 25, 40 i 55),

- nakłania Stolicę Apostolską do rewizji jej stanowiska w kwestii antykoncepcji i aborcji (par. 54 – 57).

- nakłania Watykan aby ten „zapewnił, że nie akceptująca kar cielesnych interpretacja Pisma Świętego znajdzie odzwierciedlenie w nauce Kościoła i pozostałej jego działalności i zostanie wprowadzona do nauki teologii.” (par. 40d)

- wyraża „ubolewanie” w związku z faktem, że Stolica Apostolska „nadal podkreśla i promuje komplementarność płci i ich równość w godności” co, z dość niejasnych względów ma być nie do końca spójne z zasadą równości płci wyrażoną w art. 2 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. (par. 27)

- formułuje krytyczne uwagi wobec Watykanu  i instytucji kościelnych w związku z „nieuznawaniem przez nie różnorodnych form rodzin”.

 

Przywołany paragraf 40d nie jest jedynym przykładem instruowania przez Komitet wspólnoty religijnej co do sposobu praktykowania jej własnej religii. W podobnym duchu sporządzono uwagi końcowe do drugiego sprawozdania Gwinei, podkreślając „błędną” interpretację zasad Islamu stosowaną przez niektóre wspólnoty muzułmańskie [41].

 

III. WĄTPLIWOŚCI ZWIĄZANE Z PROTOKOŁEM FAKULTATYWNYM DO KONWENCJI O PRAWACH DZIECKA W SPRAWIE PROCEDURY SKŁADANIA ZAWIADOMIEŃ.

 

Przyjęty wpierw przez Komitet a następnie 19 grudnia 2011 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie procedury składania zawiadomień, (na dzień 15 marca 2014 r. podpisany przez 45 krajów, a ratyfikowany przez 10) ustanawia prawną podstawę do wszczęcia przez osoby małoletnie lub w ich imieniu procedury zawiadomienia Komitetu Praw Dziecka, że stały się ofiarami naruszenia przez państwo, którego jurysdykcji podlegają, któregokolwiek z praw ujętych w postanowieniach Konwencji o prawach dziecka lub dwóch pierwszych protokołach fakultatywnych do Konwencji.

 

Zastosowane w Protokole rozwiązania przyznające dodatkowe kompetencje Komitetowi, w świetle opisanych wyżej praktyk Komitetu rodzą uzasadnione obawy i wątpliwości. Cztery najważniejsze z nich wyrażone zostały w odpowiedzi, jakiej udzieliło rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych organizacjom pozarządowym na ich pytania o przystąpienie Rosji do Protokołu:

 

a) Błędy proceduralne popełniane w trakcie prac nad Protokołem

 

„Wskazywaliśmy na zasadnicze błędy proceduralne popełniane podczas prac nad tym dokumentem, zwłaszcza na całkowite ignorowanie wielu poprawek i propozycji formułowanych przez państwa. W rezultacie Protokół fakultatywny wykracza ponad zawarte wcześniej traktaty międzynarodowe, a wiele krajów wyraża odmienne zdanie co do niektórych jego postanowień.”

 

b) Degradacja norm prawa krajowego

 

„W szczególności, Protokół fakultatywny zezwala na przyjmowanie skarg od osób małoletnich w ogóle nie odnosząc się do ich wieku ani regulowanej przepisami krajowymi zdolności prawnej. Komitet Praw Dziecka chce arbitralnie oceniać „dojrzałość” małoletniego skarżącego i „wagę ich skarg”.

 

c) Erozja zasady wyczerpania środków krajowych przed zwróceniem się do organu międzynarodowego

 

„Co więcej, ten Protokół fakultatywny zasadniczo podważą fundamentalną zasadę konieczności wyczerpania wszystkich krajowych środków odwoławczych przed złożeniem skargi do organizacji broniącej praw człowieka. Jeśli jest ‘mało prawdopodobne by system sądowniczy udzielił efektywnej pomocy’, skarga może zostać złożona do Komitetu z jego pominięciem. Taka frazeologia pozwala Komitetowi odrzucić literalnie każde krajowe postępowanie sądowe jako nieefektywne i niekonieczne.”

 

d) Potencjalne pomniejszenie wartości rodziny

 

„Obawy co do ‘pionierskiego’ podejścia wyrażonego w Protokole fakultatywnym podzielane są nie tylko przez liczne władze państwowe ale także przez organizacje pozarządowe broniące praw człowieka, w tym te opowiadające się za tradycyjnymi wartościami rodzinnymi. Ich zdaniem uczynienie z dziecka ‘skarżącego’ może poważnie podważyć autorytet rodzicielski i pedagogiczną funkcję rodziny.”

 

Jak wskazano wcześniej, Komitet Praw Dziecka systematycznie wywiera presję na państwa zmierzając do umniejszenia roli rodziców i ich praw. Zezwalając dzieciom na samodzielne składanie skarg do Komitetu, Protokół faktycznie zakłada, że Komitet jest a priori lepiej wykwalifikowany do rozstrzygania o ich najlepszym interesie i o tym czy potrzebują one ochrony niż rodzice albo krajowy system prawny.

 

Takie podejście, samo w sobie wystarczająco kontrowersyjne, jeśli nie ma prowadzić do kolejnych nadużyć, wymaga utrzymania kompetencji Komitetu w ramach postanowień Konwencji, obiektywizmu i zgodności z Konwencją i ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego. Niestety, dotychczasowa aktywność Komitetu Praw Dziecka nie zawsze, jak wykazano, jest zgodna z tymi standardami.

 

IV. KROKI, KTÓRE MOGĄ PODJĄĆ PAŃSTWA – STRONY KONWENCJI

 

Zakres środków, jakimi państwa-strony mogą dysponować w celu zapobiegania dalszym, podejmowanym przez Komitet Praw Dziecka aktom ultra vires obejmuje m.in.:

 

a) Stosowanie deklaracji interpretacyjnych

 

W deklaracji państwo może wyrazić swoje rozumienie konkretnego przepisu Konwencji. W przeciwieństwie do zastrzeżeń, które podlegają procedurze ratyfikacji, prawo międzynarodowe nie przewiduje takiego ograniczenia wobec formułowanych przez państwa deklaracji, które mogą zostać przedstawione nawet po ratyfikacji traktatu. Choć nie są one wiążące dla pozostałych państw-stron, współtworzą kontekst interpretacyjny Konwencji. Mogą ponadto stanowić silną przeciwwagę dla interpretacji ultra vires Komitetu.

 

b) Wskazywanie, w odpowiedzi na żądanie Komitetu przedstawienia dalszych informacji do sprawozdania okresowego, na ograniczony zakres uprawnień Komitetu

 

Zgodnie z art. 44 ust 4 „Komitet może zażądać od Państw-Stron dalszych informacji odnoszących się do wprowadzenia w życie konwencji.” Za każdym razem, gdy takie żądania zawierają odwołanie do interpretacji Konwencji bądź do żądań wykraczających poza kompetencje Komitetu, państwo może wskazać w swojej odpowiedzi na przekroczenie kompetencji przez Komitet. Pozwala to na cofnięcie jego działań do zakreślonych mu ram i jednoczesne wywiązanie się z obowiązku sporządzania okresowych sprawozdań.

 

c) Odmowa ratyfikacji Protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie procedury składania zawiadomień

 

W świetle systematycznego, brzemiennego w skutkach, przekraczania swoich kompetencji przez Komitet oraz zagrożeń wynikających z Protokołu, o których mowa w części III niniejszego opracowania, w pełni uzasadnionym jest powstrzymanie się od ratyfikacji tego dokumentu tej konwencji.

 

d) Aktywne dążenie do zreformowania oenzetowskich organów monitorujących

 

Jest oczywistą potrzebą naciskanie i zabieganie przez państwa o to, by sieć międzynarodowych umów i traktatów tworzących system praw człowieka oraz liczne międzynarodowe organy funkcjonujące w ramach tego systemu były wolne od nadużyć skierowanych na narzucanie sztucznych „praw” i „zobowiązań” nie wynikających z porozumienia osiągniętego na płaszczyźnie międzyrządowej.

 

Traktaty międzynarodowe muszą gwarantować te prawa człowieka i te standardy, które faktycznie są uniwersalne i powszechnie popierane przez państwa będące ich stronami. Nie mogą być wykorzystywane do wywierania presji na te państwa w celu zmuszenia ich do zaakceptowania systemu wartości, polityk i praktyk obcych ich kulturze i przeciwnych woli ich narodom. W innym przypadku system międzynarodowych praw człowieka przestanie służyć pokojowi i stabilności a stanie się narzędziem kulturowego neokolonializmu i ideologicznej przemocy wobec suwerennych krajów.

 

Osiągnięcie takiego stanu wymaga od państw bardziej aktywnego i spójnego zaangażowania w reformę traktatowych organów monitorujących. Bez tego zaangażowania coraz liczniejsze akty ultra viresorganów monitorujących mogą stać się prawdziwym zagrożeniem dla zrównoważonego rozwoju całego systemu praw człowieka i społeczności międzynarodowej.