Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Opinia prawna w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego

Data publikacji: 19.11.2021

Główne tezy opinii:

 

· Projekt przewiduje rezygnację z obowiązku umieszczania informacji o płci dziecka martwo urodzonego w karcie martwego urodzenia, chyba że zażąda tego rodzic dziecka, przed sporządzaniem wyżej wskazanego dokumentu. Akt urodzenia będzie zawierał informację o płci dziecka, chyba że karta martwego urodzenia, na podstawie której sporządzany jest akt urodzenia, nie zawiera informacji w tym zakresie.

· Konieczność określenia w karcie martwego urodzenia płci dziecka powoduje poważne komplikacje dla rodziców dzieci zmarłych na wczesnym etapie ciąży, kiedy to do ustalenia płci konieczne jest wykonanie badań genetycznych. Ma to znaczenie dla rodziców, którzy chcieliby skorzystać ze świadczeń socjalnych - zasiłku pogrzebowego przewidzianego w art. w art. 77 – 81 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czy urlopu macierzyńskiego przewidzianego dla kobiet po poronieniu w art. 1801 Kodeksu pracy oraz zasiłku macierzyńskiego.

· Uzależnienie określenia płci dziecka w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, od zgłoszenia stosownego żądania przez rodzica dziecka przed sporządzeniem karty martwego urodzenia spowoduje, że płeć dziecka nie będzie uwidaczniana w akcie stanu cywilnego nawet w sytuacji, gdy została ona w pełni wykształcona, ale rodzic nie podjął działań koniecznych do ujawnienia tej okoliczności w stosownych dokumentach.

· Proponowana zmiana doprowadza zatem do sytuacji, w której płeć dziecka zmarłego w czasie ciąży zostaje zupełnie pominięta, pomimo że była możliwa do ustalenia.

· Rozwiązanie przewidziane przez projekt jest niezgodne z przepisami prawa cywilnego uznającego przynależność do płci męskiej lub żeńskiej za dobro osobiste każdego człowieka, jak i z Prawem o aktach stanu cywilnego, która przewiduje obowiązek powiązania płci człowieka z nadanym mu imieniem, a ponadto traktuje płeć jako element składowy sytuacji prawnej człowieka, stwierdzonej aktem stanu cywilnego.

· Przyjęcie odpowiednich regulacji prawnych zmierzających do unormowania i poprawy sytuacji rodziców dzieci martwo urodzonych, zwłaszcza utraconych na wczesnym etapie ciąży, jest skomplikowane, a podjęcie działań w tym zakresie wymaga kompleksowych rozważań i oceny ich skutków. Asumpt do działania w tym przedmiocie mogą stanowić podane w dalszej części opinii propozycje rozwiązań, opierające się na zmianie standardów opieki okołoporodowej, materii ustawy p.a.s.c. oraz przepisów wykonawczych związanych z uzyskiwaniem świadczeń socjalnych należnych rodzicom dzieci martwo urodzonych.

 

 

Przedmiot opinii

Przedmiotem niniejszej opinii jest poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (druk nr 1610)[1]. Projekt przewiduje rezygnację z obowiązku umieszczania informacji o płci dziecka martwo urodzonego w karcie martwego urodzenia, chyba że zażąda tego rodzic dziecka, przed sporządzaniem wyżej wskazanego dokumentu. Powyższe implikuje drugą przewidzianą przez projekt zmianę, jaką jest modyfikacja treści aktu urodzenia. Zgodnie z proponowaną regulacją akt urodzenia będzie zawierał informację o płci dziecka, chyba że karta martwego urodzenia, na podstawie której sporządzany jest akt urodzenia, nie zawiera informacji w tym zakresie.

Autorzy projektu wskazują, że proponowane rozwiązania mają na celu zapewnienie szybkości postępowania zmierzającego do sporządzenia aktu urodzenia dziecka martwo urodzonego oraz eliminację dyskomfortu, na który narażeni są rodzice podczas procedury ustalania płci dziecka na potrzeby wydania tego aktu, w drodze kosztownych badań genetycznych. Ponadto projektodawcy zaznaczają, że wprowadzenie postulowanych zmian zmierza do nadania aktowi urodzenia roli, którą w istocie powinien pełnić w przypadku martwego urodzenia, rozumianej jako stwierdzenie okoliczności istotnych z punktu widzenia zakresu uprawnień i obowiązków rodziców dziecka martwo urodzonego.

 

Aktualny stan prawny i związane z nim problemy praktyczne

Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (dalej jako: p.a.s.c.)[2] stanowi, iż w przypadku urodzenia martwego dziecka nie sporządza się aktu zgonu[3], ale akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe[4]. Akt urodzenia sporządza się na podstawie karty martwego urodzenia przekazanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą. Wzór karty urodzenia, jak i karty martwego urodzenia, w kształcie odpowiadającym wymogom art. 54 ust. 2 oraz w art. 54 ust. 3 p.a.s.c, określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z 15 lipca 2021 roku w sprawie wzorów karty urodzenia i karty martwego urodzenia[5]. Karta martwego urodzenia zawiera nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia oraz numer PESEL matki dziecka, jeżeli został nadany, miejsce, datę i godzinę urodzenia dziecka, płeć oraz informację, że dziecko urodziło się martwe. Ponadto wzór katy urodzenia i karty martwego urodzenia zawiera również informacje wskazane w art. 144 p.a.s.c., zgodnie z którym w dokumentach tych do 1 stycznia 2023 roku należy wskazywać: informacje o stanie zdrowia dziecka, tj. długość, ciężar ciała, punkty w skali Apgar, informacje o ciąży i porodzie, czyli okres trwania ciąży, wielorakość i miejsce porodu, dane o poprzednich ciążach i porodach matki dziecka, a to: liczbę dzieci urodzonych przez matkę, w tym żywo urodzonych lub martwo urodzonych, datę poprzedniego porodu, żywotność poprzedniego dziecka oraz miejsce zamieszkania rodziców dziecka, w tym okres ich przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze danej gminy, o ile są znane, oraz wykształcenie rodziców dziecka, pozyskiwane przez podmiot wykonujący działalność leczniczą[6], zaś karta martwego urodzenia nadto zawiera czas zgonu dziecka i przyczynę zgonu, jeżeli została stwierdzona[7]

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie płci dziecka, karty martwego urodzenia nie przekazuje się[8]. Powyższe skutkuje niemożnością sporządzenia aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, bowiem określenie płci jest konieczne do wydania decyzji o sporządzeniu tego dokumentu, co wskazane jest w art. 60 p.a.s.c., który enumeratywnie wymienia elementy składające się na treść aktu urodzenia. 

Konieczność określenia w karcie martwego urodzenia płci dziecka powoduje poważne komplikacje dla rodziców dzieci zmarłych na wczesnym etapie ciąży, którzy chcieliby skorzystać ze świadczeń socjalnych - zasiłku pogrzebowego przewidzianego w art. 77 – 81 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych[9], czy urlopu macierzyńskiego przewidzianego dla kobiet po poronieniu w art. 1801 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy[10] oraz zasiłku macierzyńskiego. Podstawą uzyskania tych świadczeń, jest bowiem akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe.

Problem zasiłku pogrzebowego dla rodziców dzieci martwo urodzonych na wczesnym etapie ciąży, którzy zdecydowali się dokonać pochówku, został podjęty w senackim projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z objęciem prawem do zasiłku pogrzebowego nowej grupy uprawnionych (druk nr 1401)[11]. Ewentualne wejście projektu w życie będzie skutkowało wprowadzeniem do licznych aktów prawnych przepisu w brzmieniu: „Zasiłek pogrzebowy w wysokości, o której mowa w ust. 1, przysługuje również osobie, która pokryła koszty pogrzebu w przypadku pochowania dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, dla którego sporządzono kartę zgonu, o której mowa w art. 11 ust. 5a ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1947)”. Regulacje te pozwalają uzyskać rodzicom dzieci martwo urodzonych na wczesnym etapie ciąży, których płci nie ustalono, wsparcie socjalne po dokonanym pogrzebie, na podstawie sporządzonej w szpitalu karty zgonu, wydawanej na wniosek rodzica. Oznacza to, że rodzice doświadczający straty, w celu uzyskania przysługującego im wsparcia w postaci kompensaty kosztów pogrzebu, nie będą zobligowani do przedstawienia aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, do którego uzyskania konieczne jest ustalenie płci dziecka., co w przypadku straty na wczesnym etapie ciąży wiąże się z dużymi trudnościami.

Należy też zwrócić uwagę na art. 11 ust. 5a ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych[12], który wskazuje, iż dla pochówku dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, nie jest wymagana adnotacja urzędu stanu cywilnego o zarejestrowaniu zgonu. Oznacza to, iż ustawa zezwala na dokonanie pochówku zwłok dziecka martwo urodzonego jedynie na podstawie sporządzonej karty zgonu, dla której wydania nie jest konieczne określenie płci dziecka. Tym samym ustawodawca dopuszcza możliwość pochówku dziecka, dla którego wydano jedynie kartę zgonu sporządzoną na wniosek osoby bliskiej, która nie jest jednak dokumentem wystarczającym do otrzymania zasiłku pogrzebowego. Proponowane zmiany korelują więc z intencją ustawodawcy wyrażoną w przywołanym art.  11 ust. 5a ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Obecnie wspomniany projekt ustawy o objęciu prawem do zasiłku pogrzebowego nowej grupy uprawnionych, został skierowany do I czytania w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.  

Strata dzieci nienarodzonych dotyka około 10-15% rodzin spodziewających się potomstwa. Sprawozdania z działalności szpitali wskazują, że w Polsce w 2017 roku u ponad 40 000 kobiet ciąża zakończyła się poronieniem, w 2018 roku – u blisko 39 000, zaś w 2019 roku – u ponad 39 000 kobiet[13]. Traumę rodziców doświadczających straty nienarodzonego dziecka pogłębiają regulacje prawne, które dla uzyskania przysługujących im świadczeń pomocowych ze strony państwa, tj. zasiłku pogrzebowego oraz urlopu macierzyńskiego po poronieniu i zasiłku macierzyńskiego, wymagają przedstawienia aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Do wydania takiego dokumentu niezbędne jest posiadanie wiedzy o płci dziecka, bowiem wymóg ten przewidziany jest w p.a.s.c. Jednakże określenie płci dziecka martwo urodzonego nie zawsze jest możliwe. Precyzyjne określenie płci dziecka na podstawie badania USG może nastąpić zazwyczaj około 16-20 tygodnia ciąży[14]. Istnieją dwie podstawowe metody określenia płci dziecka po poronieniu: metoda organoleptyczna i badania genetyczne. Pierwsza polega na określeniu płci dziecka na podstawie badania przeprowadzonego przez lekarza. Nie ma możliwości jej wykonania, jeżeli nie doszło do wykształcenia narządów płciowych dziecka. W przypadku poronienia na wczesnym etapie ciąży ustalenie płci dziecka możliwe jest jedynie za pomocą badania genetycznego. Na podstawie badania pobranych tkanek stwierdza się obecność chromosomów odpowiedzialnych za płeć dziecka[15]. Badania DNA nie są standardem opieki okołoporodowej, rodzice decydując się na nie samodzielnie wybierają laboratorium i pokrywają koszty badania.

W tym miejscu należy wyjaśnić, iż zgodnie z Załącznikiem nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 kwietnia 2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania[16] „[p]oronieniem określa się wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, o ile nastąpiło to przed upływem 22. tygodnia ciąży (21 tygodni i 7 dni)”, zaś „[u]rodzeniem martwym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, o ile nastąpiło po upływie 22. tygodnia ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli”. Tymczasem rozróżnienie to nie funkcjonuje na gruncie Prawa o aktach stanu cywilnego[17]. Z punktu widzenia tego aktu czas trwania ciąży nie ma znaczenia dla obowiązku zgłoszenia faktu urodzenia, który wynika z art. 55 w zw. z art. 57 p.a.s.c., a zatem obejmuje również sytuacje, w których dochodzi do poronienia, tj. rozwiązania ciąży przed 22 tygodniem. Należy przy tym wspomnieć, że protokół zgłoszenia urodzenia dziecka nie stanowi dokumentacji medycznej bowiem obowiązek dokonania tej czynności wynika z przepisów p.a.s.c.[18], nie zaś z konieczności wpisu w dokumentacji prowadzonej przez podmiot udzielający świadczeń medycznych, wobec czego nie mają tutaj zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. Podobnie Kodeks pracy nie rozróżnia poronienia od urodzenia martwego, a jak wskazano w interpretacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej „dla celów skorzystania z uprawnień wynikających z art. 1801 § 1 Kodeksu pracy nie ma znaczenia powołana w wystąpieniu definicja «poronienia» i «urodzenia martwego», sformułowana na użytek rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania”[19]. Rozróżnienie terminów poronienia i martwego urodzenia ma zatem charakter techniczny i znajduje zastosowanie na gruncie cytowanego rozporządzenia, nie mając znaczenia dla uprawnienia do korzystania z urlopu macierzyńskiego czy zasiłku pogrzebowego. Wobec powyższego na potrzeby niniejszej analizy zaniechano rozróżnienia tych dwóch terminów, posługując się nimi zamiennie.

 

Zakres proponowanych zmian

Komentowany projekt modyfikuje brzmienie art. 54 ust. 3 p.a.s.c., dotyczącego informacji zawartych w karcie martwego urodzenia. Zgodnie z proponowaną zmianą karta martwego urodzenia będzie zawierać informacje wymagane w karcie urodzenia z wyjątkiem informacji o płci, chyba że jej zamieszczenia zażąda matka lub ojciec dziecka, oraz informację, że dziecko urodziło się martwe. Karta martwego urodzenia, jak dotychczas, ma być przekazywana kierownikowi urzędu stanu cywilnego w terminie jednego dnia od jej sporządzenia. Projekt eliminuje zatem z przepisu art. 54 ust. 3 p.a.s.c. sytuację, w której nie przekazuje się do urzędu stanu cywilnego karty martwego urodzenia w sytuacji, gdy ustalenie płci dziecka nie było możliwe.

Druga regulacja objęta komentowanym projektem dotyczy art. 60 p.a.s.c., ustalającego treść aktu urodzenia. Zgodnie z proponowanym brzmieniem pkt 3 tego artykułu, akt urodzenia ma określać płeć dziecka, chyba że karta martwego urodzenia, na podstawie której sporządza się akt urodzenia, nie zawiera tej danej.

Zgodnie z art. 2 omawianego projektu, ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.  

Autorzy projektu podkreślają, że wskazywanie w karcie martwego urodzenia, akcie urodzenia i gromadzenie w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących płci dziecka martwo urodzonego nie znajduje uzasadnienia w celach przewidzianych dla aktów stanu cywilnego w przepisach prawa. Wskazują, że zgodnie z art. 2 ust. 1 p.a.s.c. rolą aktów stanu cywilnego jest stwierdzenie sytuacji prawnej osoby wyrażonej przez jej cechy indywidualizujące, kształtowane w wyniku zdarzeń naturalnych, czynności prawnych, orzeczeń sądów lub decyzji organów, rozumianej jako ogół uprawnień i obowiązków danego podmiotu prawa. Tymczasem w polskim systemie prawnym człowiek przed urodzeniem ma jedynie warunkową zdolność prawną, która uzależniona jest od jego żywego urodzenia.  W związku z powyższym dziecku martwo urodzonemu nie można przypisać żadnych uprawnień i obowiązków, a rejestracja jego cech indywidualizujących jest uzasadniona tylko w kontekście uprawnień i obowiązków innych podmiotów, w szczególności matki dziecka martwo urodzonego, dla których płeć dziecka martwo urodzonego jest irrelewantna.

W konsekwencji autorzy projektu proponują rozwiązanie, w myśl którego informacja o płci dziecka martwo urodzonego będzie zamieszczana w karcie martwego urodzenia oraz w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, jedynie na wyraźne żądanie rodziców dziecka. Przy tym w kształcie postulowanej nowelizacji, żądanie to będzie konieczne do umieszczenia w dokumentach informacji o płci dziecka zarówno w sytuacji, gdy płeć ta została ustalona, jak i w sytuacji, gdy ustalenie to nie nastąpiło. Oznacza to, że nawet w przypadku poronienia na późniejszym etapie ciąży, kiedy organy płciowe dziecka zostały wykształcone i mogłyby zostać ustalone przez lekarza wykonującego badanie zwłok metodą organoleptyczną, czyli byłyby widoczne i jednoznacznie wskazywały na cechę indywidualizującą zmarłego, informacja o jego płci nie byłaby umieszczana w karcie martwego urodzenia i akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, bez wyraźnego żądania rodzica dziecka, dokonanego przed sporządzeniem tych dokumentów.

Jednocześnie autorzy projektu zakładają, że pozostałe dane indywidualizujące dziecko martwo urodzone, takie jak nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, data i miejsce urodzenia, numer PESEL matki dziecka, jeżeli został nadany, miejsce, data i godzina urodzenia, byłyby obligatoryjnie zamieszczane w karcie martwego urodzenia.

 

Ocena projektowanych rozwiązań

Jak wskazano powyżej, projektowane rozwiązanie polegające na umieszczaniu w karcie martwego urodzenia i akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, informacji o płci na wyraźne żądanie rodziców dziecka, rozciągają się na wszystkie przypadki martwych urodzeń. Dotyczą zatem zarówno sytuacji, w której płci dziecka nie ustalono, jak i przypadków, gdy stwierdzenie tej okoliczności było możliwe. Obejmuje to również sytuacje, gdy płeć ta została w pełni wykształcona i jej stwierdzenie nie jest połączone z większymi trudnościami. Jakkolwiek należy mieć na uwadze, że ustalenie płci dziecka martwo urodzonego na wczesnym etapie ciąży, którego organy płciowe nie zdążyły się wykształcić, w drodze badań genetycznych niesie za sobą dodatkowe negatywne doświadczenia dla rodziców doświadczających straty, to nie można przy tym pomijać dzieci martwo urodzonych, których płeć jest już widoczna. Tymczasem projektowane rozwiązanie traktuje równoważnie obydwie te sytuacje, wprowadzając ogólną regulację, odnoszącą się do wszystkich przypadków dzieci martwo urodzonych. Uzależnienie określenia płci dziecka w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, od przesłanki zgłoszenia stosownego żądania przez rodzica dziecka przed sporządzeniem karty martwego urodzenia spowoduje, że płeć dziecka nie będzie uwidaczniana w akcie stanu cywilnego nawet w sytuacji, gdy została ona w pełni wykształcona, ale rodzic nie podjął działań koniecznych do ujawnienia tej okoliczności w stosownych dokumentach. Osoby doświadczające straty dziecka nienarodzonego zmagają się z ogromnym ciężarem emocjonalnym, który pogłębiany jest przez formalności, związane z uzyskaniem niezbędnej dokumentacji medycznej. Wymóg zgłoszenia żądania odnotowania w karcie martwego urodzenia informacji o płci dziecka, należy uznać za obarczenie rodziców koniecznością podjęcia dodatkowych działań natury formalnej, w celu osiągnięcia skutku o charakterze naturalnym, jakim jest określenie płci dziecka w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Bez czynnego udziału rodzica w procesie sporządzania karty martwego urodzenia, urząd stanu cywilnego nie będzie bowiem miał możliwości określenia płci dziecka w wydawanym przez siebie akcie. Stan ten wydaje się zupełnie nieprawidłowy w sytuacji, gdy płeć dziecka była widoczna i jako cecha indywidualizująca zmarłego człowieka powinna być odnotowana w stosownych dokumentach, ale czynność ta nie została dokonana z powodu zaniechania pogrążonego w żałobie rodzica dziecka. Proponowana zmiana doprowadza zatem do sytuacji, w której płeć dziecka zmarłego w czasie ciąży zostaje zupełnie pominięta, pomimo że była możliwa do ustalenia.

Należy mieć na uwadze, że płeć stanowi element tożsamości ludzkiej i w sposób formalny zostaje ujawniona w metryce aktu urodzenia. Znajduje się ona w obszarze zainteresowania systemu prawnego i nie może być w sposób swobodny pomijana przy sporządzeniu aktu urodzenia. Płeć uznawana jest na gruncie prawa cywilnego za jedno z dóbr osobistych, znajdujących się pod ochroną art. 23 i art. 24 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny[20].  Zawarty w przywołanym przepisie katalog dóbr osobistych nie zawiera wyrażonego expressis verbis odniesienia do płci, jednakże z uwagi na to, że płeć człowieka jest elementem jego prawa stanu, które to prawo należy do kategorii praw osobistych człowieka, przyjąć należy, że podlega ono ochronie przepisów Kodeksu cywilnego. W opisanej sytuacji prawnej uwidacznia się brak relacji pomiędzy zmianą proponowaną w komentowanym projekcie, a przepisami Kodeksu cywilnego.

Należy zwrócić uwagę na okoliczność, że w zamierzeniu projektodawców po wprowadzeniu nowelizacji karta martwego urodzenia, w której nie umieszczono informacji o płci dziecka, obligatoryjnie będzie zawierać pozostałe dane, to jest między innymi nazwisko i imię bądź imiona dziecka. Sporządzony na podstawie takiej karty martwego urodzenia akt urodzenia będzie zatem zawierał wskazane w niej imię (imiona), mimo że nie zostanie w nim umieszczona informacja o płci. Rozwiązanie to nie jest kompatybilne z treścią art. 59 ust.  3 i 4 p.a.s.c. Regulacje te w odniesieniu do imion zagranicznych przewidują, że osoba zgłaszająca urodzenie może wybrać dla dziecka imię, które nie wskazuje na płeć dziecka, ale w powszechnym znaczeniu jest przypisane do danej płci. Przepisy przyznają także kierownikowi urzędu stanu cywilnego uprawnienie do odmowy przyjęcia oświadczenia o wyborze imienia lub imion dziecka, jeżeli wybrane imię lub imiona nie wskazują na płeć dziecka. W sytuacji, gdy płeć dziecka nie została stwierdzona, przepisy te nie mogą mieć faktycznego zastosowania, co zostało w analizowanym projekcie pominięte. Ponadto w sytuacji, w której płeć dziecka martwo urodzonego wykształciła się i była wiadoma, ale nie została wpisana do karty martwego urodzenia z uwagi na brak żądania w tym przedmiocie rodziców dziecka, którą to czynność przewidują przepisy projektu, zgłaszający urodzenie może dokonać wyboru imienia niezgodnego z rzeczywistą płcią biologiczną. Taki stan prawny powoduje niezgodność aktu stanu cywilnego ze stanem faktycznym i stoi w sprzeczności z przywołanymi przepisami art. 59 ust. 3 i 4 p.a.s.c. Przyjęcie projektu w aktualnym kształcie wiązałoby się zatem z systemową dekompozycją prawa o aktach stanu cywilnego.

Analizując przedmiotowe zagadnienie należy mieć na względzie, że nabycie i posługiwanie się określonym imieniem jest nie tylko uznawane za publiczne prawo podmiotowe, ale również stanowi wyraz godności i poszanowania praw człowieka, będąc jego dobrem osobistym. Ponadto imię i nazwisko osoby stanowią jej trwałe atrybuty, przypisane prawnie w aktach stanu cywilnego, a ich zmiana może nastąpić po zaistnieniu istotnych przesłanek[21]. Powyższe nie znajduje wyrazu w rozwiązaniach przewidzianych projektem.  

Należy wreszcie zauważyć, że daleko idące zmiany w procedurze wydawania aktu urodzenia dzieci martwo urodzonych przewidywane przez komentowany projekt, nie są powiązane z procedowanym aktualnie projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z objęciem prawem do zasiłku pogrzebowego nowej grupy uprawnionych (druk nr 1401). Przyjęcie do systemu prawnego rozwiązań przewidzianych w tym projekcie rozwiąże problem dostępności zasiłku pogrzebowego dla rodziców dzieci martwo urodzonych, którzy ponieśli koszty pogrzebu, bez względu na czas trwania ciąży zakończonej śmiercią dziecka nienarodzonego. Tym samym aktualny pozostanie problem utrudnienia w dostępie do prawa do urlopu macierzyńskiego przysługującego kobiecie po poronieniu i związanego z nim prawa do zasiłku macierzyńskiego.

 

Propozycje rozwiązań

Niewątpliwie kwestia przyjęcia odpowiednich regulacji prawnych zmierzających do unormowania i poprawy sytuacji rodziców dzieci martwo urodzonych, zwłaszcza utraconych na wczesnym etapie ciąży, jest skomplikowana, a podjęcie działań w tym zakresie musi być poprzedzone dogłębnym namysłem nad skutkami proponowanych rozwiązań. Przedstawione niżej propozycje nie stanowią gotowego projektu treści normatywnych, a jedynie mają na celu wskazanie możliwych kierunków działań i zaproszenie do podjęcia merytorycznej dyskusji w tym zakresie.

Omawiany problem może być rozwiązany poprzez wprowadzenie do standardów opieki okołoporodowej badań genetycznych zmierzających do ustalenia płci dziecka w drodze badania chromosomów, kiedy stwierdzenie płci dziecka nie jest możliwe w inny sposób. Dla osiągnięcia celów p.a.s.c. oraz zagwarantowania świadczeń socjalnych przewidzianych dla rodziców dzieci martwo urodzonych, badania te musiałyby być refundowane z budżetu państwa.  Rozwiązanie to gwarantowałoby każdemu rodzicowi dziecka martwo urodzonego możliwość skorzystania z zasiłku pogrzebowego oraz urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego, realizując przy tym zasadę powszechności, leżącą u podstaw zabezpieczenia społecznego, gwarantowanego przez ustawę zasadniczą[22].  Należy mieć na  względzie, że rozwiązanie to niesie za sobą konieczność pokrycia kosztów badań płci ze środków publicznych i powinno być poprzedzone odpowiednią kalkulacją i oceną konsekwencji dla budżetu państwa. Jednocześnie nie należy tracić z pola widzenia okoliczności, że poronienie może nastąpić nie w szpitalu, ale w trakcie pobytu kobiety w domu lub w innym miejscu. Wówczas co prawda jest możliwe samodzielne zabezpieczenie szczątków dziecka i przekazanie ich do pracowni wykonującej badania gnetyczne[23], jednakże może dojść do sytuacji, w której zabezpieczenie materiału potrzebnego do badań nie było możliwe, lub też nie umożliwił on przeprowadzenia testów. W tych przypadkach dodanie do standardów opieki okołoporodowej refundowanych testów DNA w celu ustalenia płci zmarłego dziecka nie byłoby wystarczające do rozwiązania problemu prawa do świadczeń pomocowych rodziców, którzy utracili dziecko na wczesnym etapie ciąży. Mając to na uwadze  zasadne wydaje się wprowadzenie opisanych standardów opieki okołoporodowej równolegle z rozwiązaniem dotyczącym zmian w p.a.s.c., o którym mowa poniżej.

 Poprawa sytuacji rodziców dzieci martwo urodzonych na wczesnym etapie ciąży może nastąpić poprzez przyjęcie odpowiednich zmian w ustawie p.a.s.c., które zapewnią im dostęp do świadczeń socjalnych, ale jednocześnie nie doprowadzą do wewnętrznej sprzeczności tejże ustawy, ani też do degradacji przymiotu indywidualizującego człowieka, jakim jest jego płeć. Zagwarantowanie poszanowania płci w systemie prawnym jest nieodzowne z uwagi na okoliczność, że stanowi ona dobro osobiste człowieka, i jako taka pozostaje pod ochroną prawa. Ponadto płeć, jak i imię człowieka, które na gruncie p.a.s.c. powinny ze sobą korelować, stanowią element składowy sytuacji prawnej osoby potwierdzany przez akta stanu cywilnego, ale również są przejawem przyrodzonej godności człowieka. Wobec powyższego nieumieszczanie w akcie urodzenia dziecka, które urodziło się martwe, wymaganej przepisem art. 60 ust. 3 p.a.s.c. informacji o płci, powinno być poprzedzone spełnieniem konkretnych przesłanek, które w sposób enumeratywny powinny zostać wymienione w tekście ustawy. Katalog ten powinien być precyzyjny i zamknięty, aby gwarantować pewność okoliczności stwierdzanych w aktach stanu cywilnego i nie pozostawiać pola do nadużyć. Art. 54 ust. 3 regulujący treść karty martwego urodzenia musiałby zawierać precyzyjne wskazanie braku możliwości ustalenia płci dziecka w badaniu lekarskim, która skutkowałaby brakiem oznaczenia płci w sporządzanej kacie martwego urodzenia. Okoliczność ta powinna znaleźć odzwierciedlenie w karcie martwego urodzenia, której wzór również wymagałby modyfikacji  o pole przewidujące sytuację, w której płeć dziecka martwo urodzonego nie była  możliwa do ustalenia. Dopiero taki kształt karty martwego urodzenia stanowiłby podstawę do wydania aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że urodziło się ono martwe oraz z zaznaczeniem, że płeć nie była możliwa do ustalenia. Konieczna zatem byłaby modyfikacja treści art. 60 pkt 3 ustawy p.a.s.c., która przewidywałaby możliwość zaznaczenia w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe,  o którym mowa w art. 52 ust. 2 p.a.s.c., że płeć dziecka nie została ustalona. Zmiany te powinny być dostosowane do pozostałych wymogów treści aktu urodzenia, w tym także do obowiązku  zamieszczania w nim imienia (imon) dziecka i konieczności wyboru imienia zgodnego z płcią, przewidzianą przez art. 59 ust. 3 i 4 p.a.s.c. Bowiem w sytuacji, gdy akt urodzenia wskazywałby, że płeć dziecka nie została ustalona, art. 59 ust. 3 i 4 p.a.s.c. niebyłby możliwy do zastosowania, a stan ten prowadziłby do powstania niepotrzebnej niespójności systemowej.  Wydaje się, że dopiero w przypadku sporządzenia aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe i wskazaniem, że jego płeć nie była możliwa do ustalenia, ustawa powinna przewidywać możliwość nadania imienia wedle wyboru rodziców z dodatkową adnotacją, informującą, o tej okoliczności. Nowa regulacja powinna przy tym jasno wskazywać, że może to nastąpić jedynie w przypadku wydania aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, który zawiera wskazanie, że płeć nie była możliwa do ustalenia, co zostało stwierdzone w karcie martwego urodzenia. Dodanie przedmiotowego rozwiązania do art. 59 p.a.s.c. powinno nie budzić wątpliwości, że omawiana sytuacja stanowi jedyną okoliczność, kiedy imię może nie odpowiadać płci biologicznej martwo urodzonego dziecka z uwagi na jej nieujawnienie w akcie urodzenia, tak by nie stwarzać pola do nadużyć.

Problem korelacji płci wskazanej w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, a jego płeć nie była możliwa do ustalenia, z imieniem uznawanym powszechnie za żeńskie lub męskie, może  zostać również rozwiązany poprzez całkowitą rezygnację z wpisywania w omawianym akcie imienia, czyli  modyfikację art. 60 pkt 1. Zmiana ta również powinna precyzyjnie wskazywać, że imienia nie wpisuje się wyłącznie do aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, a jego płeć nie była  możliwa do ustalenia. Zaznaczyć  należy, że rezygnacja z umieszczania imienia dziecka martwo urodzonego, którego płeć nie była możliwa do ustalenia, musiałaby mieć charakter obligatoryjny, aby zapisy te były spójne z pozostałymi  przepisami ustawy p.a.s.c. oraz charakterem aktów stanu cywilnego w ogóle. Rozwiązanie takie mogłoby jednak budzić uzasadniony dyskomfort i rodziców utraconego dziecka.

Wreszcie należy rozważyć możliwość usunięcia z systemu prawnego stanu wykluczenia rodziców dzieci martwo urodzonych na wczesnym etapie ciąży, których płeć nie została ustalona, za pomocą modyfikacji innych aktów prawnych.  Omawiane kwestie dotyczą wsparcia socjalnego przewidzianego dla rodziców dzieci martwo urodzonych  w postaci prawa do zasiłku pogrzebowego przewidzianego w art. 77–81 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, urlopu macierzyńskiego przewidzianego dla kobiet po poronieniu w art. 1801 Kodeksu pracy oraz zasiłku macierzyńskiego. O konieczności przedstawienia odpisu skróconego aktu urodzenia lub jego kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem dla przyznania i wypłacenia zasiłku macierzyńskiego za okres przewidziany przepisami Kodeksu pracy, przesądza treść § 9 pkt 2 rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków[24]. Wobec powyższego również w celu uzyskania urlopu macierzyńskiego przewidzianego przez przepis Kodeksu pracy, pracownica musi przedstawić pracodawcy odpis skrócony aktu urodzenia dziecka.

Kwestia wypłaty zasiłku pogrzebowego rodzicom dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży, dla których sporządzono kartę zgonu w przypadku pokrycia kosztów pochówku, jest przedmiotem przywołanego już wcześniej senackiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z objęciem prawem do zasiłku pogrzebowego nowej grupy uprawnionych (druk nr 1401). Projekt ten przewiduje, że dokumentem wystarczającym do uzyskania wsparcia socjalnego w postaci zasiłku pogrzebowego jest karta zgonu sporządzana przez podmiot leczniczy. W karcie tej, w przypadku dziecka martwo urodzonego, nie zamieszcza się informacji o jego nazwisku, imieniu, a także o dacie i miejscu zgonu oraz o płci. Karta ta zawiera natomiast informacje o dacie urodzenia, miejscu urodzenia oraz imiona i nazwiska rodziców osoby zmarłej. Powyższy dokument jest jednak wystarczający do dokonania pochówku w myśl ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, zaś w przypadku przyjęcia procedowanego projektu, będzie również stanowił podstawę wypłaty zasiłku pogrzebowego. Należy zatem rozważyć możliwość przyjęcia karty zgonu dziecka martwo urodzonego jako dokumentu wystarczającego do przyznania urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego, równorzędnej z aktem urodzenia opatrzonym adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. W rozważanym stanie prawnym w przypadku martwego urodzenia dziecka, którego płeć została stwierdzona, tak jak dotychczas szpital obligatoryjnie sporządzałby kartę martwego urodzenia, zawierającą informację o płci, która stanowiłaby postawę wydania aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Przepisy art. 53 ustawy p.a.s.c. pozostałyby zatem niezmienione. W przypadku zaś martwego urodzenia dziecka, którego płeć nie została ustalona, placówka lecznicza nie miałaby jak dotychczas obowiązku przekazania do urzędu stanu cywilnego karty martwego urodzenia, ale mogłaby jak dotąd na żądanie uprawnionej osoby, wydać kartę zgonu dziecka. Po dokonaniu modyfikacji przepisów § 9 pkt 2  rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków, karta zgonu dziecka martwo urodzonego, dla którego nie sporządzono aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, stanowiłaby podstawę do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego oraz urlopu macierzyńskiego. Rozważane rozwiązane byłoby przy tym spójne z art. 1801 Kodeksu pracy przyznającym prawo do urlopu macierzyńskiego kobiecie po stracie dziecka nienarodzonego, z punktu widzenia którego – jak wspomniano w przytoczonej już wcześniej interpretacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przepisów Kodeksu pracy w tym zakresie – czas trwania ciąży nie ma znaczenia, gdyż podstawą przyznania urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego jest akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Po wprowadzeniu zmian w rozporządzeniu, podstawę tę w przypadku niemożności sporządzenia takiego aktu stanowiłaby karta zgonu dziecka.

 

Konkluzje

Ustalenie płci dziecka po poronieniu sprawia, że szpital może sporządzić kartę martwego urodzenia, która pozwala na zarejestrowanie urodzenia w urzędzie stanu cywilnego i umożliwia uzyskanie zasiłku pogrzebowego oraz urlopu macierzyńskiego. Rodzice dziecka, którego płci nie da się ustalić, jeżeli nie decydują się na badania DNA, mogą uzyskać w szpitalu tylko kartę zgonu, która pozwala na przeprowadzenie pochówku, ale nie uprawnia do otrzymania zasiłku pogrzebowego, ani urlopu macierzyńskiego.

W konsekwencji przesłanką przesądzającą o możliwości uzyskania świadczenia socjalnego, staje się okoliczność, czy możliwym było określenie płci zmarłego. Określenie płci jest bowiem relewantne do wydania aktu urodzenia z adnotacją, iż dziecko urodziło się martwe, który to z kolei jest elementem składowym wniosku o zasiłek pogrzebowy i urlop macierzyński po poronieniu.

Aktualnie obowiązujący stan prawny prowadzi do nieuzasadnionego wykluczenia grupy rodziców dzieci martwo urodzonych na wczesnym etapie ciąży z kręgu podmiotów uprawnionych do otrzymania świadczeń socjalnych. Niewątpliwie konieczne są w tym zakresie zmiany przepisów prawa, które poprawią sytuację tej grupy osób. Powyższe nie może jednak nastąpić za pomocą zmian legislacyjnych proponowanych przez autorów omawianego projektu. Regulacje prawne przewidziane przez ten akt traktują równoważnie sytuację dzieci martwo urodzonych, których płeć została morfologicznie wykształcona, jak i tych, których płeć w czasie śmierci nie była jeszcze widoczna, wprowadzając stan, w którym płeć zmarłych dzieci nie ma znaczenia. Ponadto przepisy przewidziane przez projekt zakładają, że płeć dziecka martwo urodzonego będzie uwidaczniana w karcie martwego urodzenia, jak i w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, jedynie na wyraźne żądanie rodziców dziecka.   Rozwiązanie takie jest niezgodne z przepisami prawa cywilnego uznającego przynależność do płci męskiej lub żeńskiej za dobro osobiste każdego człowieka, jak i z ustawą p.a.s.c., która przewiduje obowiązek powiązania płci człowieka z nadanym mu imieniem, a ponadto traktuje płeć jako element składowy sytuacji prawnej człowieka, stwierdzonej aktem stanu cywilnego. Przyjęcie proponowanych rozwiązań doprowadzałoby do stanu, w którym w akcie urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, nie umieszcza się informacji o jego płci, jeżeli rodzice zaniechaliby wystosowania żądania w tym zakresie przed sporządzeniem karty martwego urodzenia. Powyższe skłania do wniosku, że omawiany projekt ustawy jest nie tylko niespójny z obowiązującymi przepisami prawa, ale także zmierza do odebrania dzieciom martwo urodzonym przymiotu przynależności do określonej płci, odmawiając im przez to przyrodzonej i niezbywalnej godności ludzkiej, gwarantowanej przez ustawę zasadniczą.

 

Apl. rad. Anna Wawrzyniak - analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris

 

 
 

[1] Tekst projektu dostępny pod adresem internetowym: https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/FD22E2A0854BB84BC125875F0036DB38/%24File/1610.pdf [dostęp: 2021-10-19].

[2] Dz. U. z 2021 r. poz. 709.

[3] Zob. art. 48 ust. 2 p.a.s.c.

[4] Zob. art. 52 ust. 1 i art. 53 ust. 1 p.a.s.c.

[5] Dz. U. z 2021r. poz. 1421.

[6] Zob. art. 144 ust. 1 p.a.s.c.

[7] Zob. art. 144 ust. 2 p.a.s.c. 

[8] Zob. art. 54 ust. 3 in fine p.a.s.c.

[9] Dz. U. z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.

[10] Dz.U. z 2020 r. poz. 1320.

[11] Tekst projektu dostępny pod adresem internetowym: https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/27BF3A92DAAA01FCC1258713002EBC8B/%24File/1401.pdf [dostęp: 2021-10-20].

[12] Dz. U. z 2020 r. poz. 1947.

[13] NIK, Informacja o wynikach kontroli Opieka nad pacjentkami w przypadkach poronień i martwych urodzeń, Warszawa 2020, s. 6-7 – dokument dostępny pod adresem internetowym: https://www.nik.gov.pl/plik/id,23462,vp,26188.pdf [dostęp: 2021-06-30].

[14] Zob. informacje dostępne pod adresem internetowym: https://www.genetico.pl/badanie-materialu-z-poronienia.html [dostęp: 2021-11-15].

[15] Zob. informacje dostępne pod adresem internetowym: https://www.testdna.pl/badanie-plci-plodu-po-poronieniu [dostęp: 2021-10-20].

[16] Dz. U. z 2020 r. poz. 666.

[17] Dz. U. z 2021 r. poz. 709.

[18] J. Haberko, Konsekwencje prawne żywego i martwego urodzenia, „Prawo i Medycyna” 2007/3, s. 75. Ustalenia Autorki odnoszą się do dokumentu „zgłoszenia urodzenia dziecka” występującego w nieobowiązującym już rozporządzenia Ministra zdrowia z 2.02.2005r. w sprawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka (Dz.U. z 2005 r. nr 27 poz. 232), który został zastąpiony „protokołem zgłoszenia urodzenia” na gruncie p.a.s.c., jednakże nadal pozostają one aktualne w kontekście źródła obowiązku zgłoszenia urodzenia dziecka.

[19] Zob. pismo z dnia 22.04.2013 r., wydane przez: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, SPS-023-25577/14, Stanowisko MPiPS w sprawie urlopu macierzyńskiego dla kobiet, które poroniły.

[20] Dz.U. z 2020 r. poz. 1740.

[21] Wyrok WSA w Łodzi z 15.02.2017 r., III SA/Łd 745/16, LEX nr 2239981.

[22] M. Florczak-Wątor, objaśnienia do art. 67, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX/el. 2021.

[23] Zob. informacje dostępne pod adresem internetowym: https://www.poronilam.pl/wp-content/uploads/2018/05/instrukcja_PoronilamPL.pdf [dostęp: 2021-11-14].

 

[24] Dz.U. z 2017 r. poz. 87.

Edukacja

Na co zezwala i czego zakazuje nauczycielom nowe rozporządzenie dotyczące prac domowych

Pierwszego kwietnia wejdą w życie regulacje przewidujące ograniczenia dla nauczycieli w szkołach podstawowych. Dotyczą one możliwości zadawania i oceniania prac domowych. W klasach I-III zabronione będzie zadawanie uczniom pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą, czyli np. umiejętność pisania. W klasach IV-VIII pisemne i praktyczno-techniczne prace domowe będą mogły być proponowane do wykonania przez nauczyciela, ale nie będą one obowiązkowe dla ucznia i nie będą podlegały ocenie.

Czytaj Więcej

Wolność religii w szkole

Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza zarzutów stawianych dyrektorom szkół przez niektóre organizacje pozarządowe

Główne tezy

· Rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły.

· Każdy uczeń, który tego chce może uczestniczyć w rekolekcjach. Fakt uczęszczania bądź nieuczęszczania na lekcje religii nie ma znaczenia.

· Niepowiadomienie dyrektora szkoły z miesięcznym wyprzedzeniem o terminie rekolekcji nie uniemożliwia ich organizacji.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Zagrożenie zdrowia psychicznego kobiety ciężarnej jako przesłanka legalizująca aborcję

· Od czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uznającego niezgodność z Konstytucją aborcji eugenicznej, podejmowane są próby rozszerzającej interpretacji przesłanki zagrożenia zdrowia kobiety. Miałaby ona uzasadniać poszerzenie dostępu do aborcji w Polsce.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej