Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube
ustawa

ustawa

Wolności obywatelskie

28.10.2022

Projekt ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych – kompleksowa regulacja kwestii pogrzebowych

Obecnie obowiązująca ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych nie spełnia współczesnych standardów legislacyjnych. Zawiera ona przepisy nieodzwierciedlające przyjętych obecnie zasad tworzenia prawa i archaiczną już terminologię. Pandemia COVID-19 uwydatniła wadliwość obecnego stanu prawnego, co spowodowało presję nad przyspieszeniem prac nad projektem ustawy. Procedowany obecnie projekt zmian w przepisach zakłada m.in. systemową harmonizację całości prawa funeralnego, wprowadzenie elektronicznych rejestrów cmentarzy i ewidencji grobów i miejsc pochówku, ustanawia instytucję koronera, wprowadza rodzaje grobów, szczegółowo reguluje kwestię związane z fundacją i zamknięciem cmentarzy oraz ustanawia podstawowe prawne wymagania wobec obchodzenia się ze zwłokami lub prochami ludzkimi. W najbliższy poniedziałek ukaże się raport na temat projektu przygotowany przez Instytut Ordo Iuris.

Systemowa harmonizacja istniejącego stanu prawnego

Obecny stan prawny w zakresie prawa funeralnego cechuje równoległa koegzystencja kilku aktów prawnych, które w jakimś stopniu regulują kwestie związane z pochówkiem osób zmarłych. Poza wspomnianą wyżej ustawą[1] z 1959 r. są to również: ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski[2] oraz ustawa z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych[3]. Projekt ustawy zakłada kreację jednego, głównego aktu prawnego – ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, który ma stać swoistym przewodnikiem prawnym w aspekcie funeralnym.

Księgi cmentarne, rejestry cmentarzy oraz ewidencja grobów i miejsc pochówku

Autorzy projektu postulują implementację ogólnokrajowego rejestru cmentarzy i miejsc pochówku, nad którym sprawować pieczę ma minister właściwy ds. cyfryzacji. Właściciele cmentarzy będą obligowani do prowadzenia ujednoliconych ksiąg cmentarnych. Jest to rozwiązanie słuszne, które zezwoli na lepszą identyfikację miejsc pochówku oraz prowadzenie bardziej skutecznej gospodarki przestrzennej w odniesieniu do cmentarzy.

Różne kategorie grobów

Projekt ustawy de facto zakłada wprowadzenie kilku kategorii grobów (groby „zwykłe”, groby weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, groby osób zasłużonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, groby osób odznaczonych, groby wojenne, groby wpisane do rejestru zabytków albo włączonych do wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków).

W tym miejscu należy jednak zauważyć, że zależności od danej kategorii grobu, inny organ administracji będzie obowiązany za nadzór, co może generować spory kompetencyjne oraz powodować dezorientację wśród obywateli, będących „zainteresowanych” sprawowaniem nad danym grobem opieki. Sytuacja może stać się szczególnie problematyczna w wypadku kontaktu interesanta z administracją publiczną np. podczas próby remontu grobu zabytkowego lub grobu weterana walk o wolność i niepodległość Polski albo sporów kompetencyjnych pomiędzy instytucjami w kontekście zarządu nad grobem.

Koroner

Proponowana treść ustawy zawiera również przepisy odnoszące się do powołania koronera, czyli lekarza specjalisty z zakresu medycyny sądowej posiadającego 3-letnie doświadczenie w zawodzie. Istotą jego działania ma być profesjonalna analiza trudnych do rozwikłania, nagłych i niespodziewanych zgonów. Potrzebę powołania lekarza, działającego w wymienionym zakresie, szczególnie uwydatniła pandemia COVID-19, kiedy niejednokrotnie na stwierdzenie przyczyny zgonu, z powodu braku wyspecjalizowanych lekarzy, czekano aż do kilkunastu godzin[4].

Fundacja grobu, prawo do grobu, prawo do organizacji pochówku, prawo do dochowania

W projekcie odnaleźć można również uregulowanie prawne wielu norm istniejących do dziś w formie zwyczajowej albo takie, których obecnie obowiązująca ustawa nie definiowała w sposób należyty. Ujęte w ten sposób normy (np. pierwszeństwo w prawie do grobu) z pewnością może rozwiązać problemy, które do tej pory regulowano je jedynie poprzez rodzinny konsensus czy lokalne zwyczaje.

Administracja cmentarzami

Dział IV projektu ustawy stanowi istne prawne kompendium wiedzy w kwestii fundacji, administracji, przeniesienia czy zamknięcia cmentarza. Poza niewątpliwą istotnością ustanowienia podstawowych wymagań administracyjno-sanitarnych w zakresie cmentarzy i obrotu z nimi związanego, należy jednak dokładnie przeanalizować i poddać pod refleksję czy zbytnie natężenie rozmaitych wymagań administracyjnych może spowodować problemy w sprostaniu im przez podmioty odpowiedzialne za małe, lokalne cmentarze w uboższych gminach szczególnie jeśli wraz ze zwiększeniem obowiązków administracyjnych nie zwiększy się finansowanie samorządów gminnych.

Paweł Tempczyk – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris

 
 
Czytaj Więcej

Czy szykujemy się na bankructwo?

Jak wynika z projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, skierowanego do Sejmu 30 września, rząd dostrzega pogarszającą się sytuację finansową państwa. Pogorszenie to wyraża się w szczególności w dynamicznym wzroście poziomu zadłużenia. Proponowane rozwiązania prawne dowodzą, że do niedawna mało prawdopodobna perspektywa niewypłacalności naszego kraju może być obecnie postrzegana jako realne zagrożenie.

Polskie finanse przed pandemią

Do momentu rozpoczęcia epidemii COVID-19 i wprowadzenia szeregu mających jej przeciwdziałać rozwiązań prawnych, które jednak w istotny sposób zdezorganizowały życie społeczno-gospodarcze kraju, sytuacja w finansach publicznych była stosunkowo dobra. Dzięki znacznemu wzrostowi gospodarczemu oraz zmianom w zakresie dochodów publicznych, wzrost poziomu zadłużenia nie był nadmierny i nie istniało zagrożenie dla wypłacalności państwa. Co więcej, ustawa budżetowa na 2020 r. przewidywała po raz pierwszy budżet bez deficytu, czyli taki, w którym wysokość wydatków jest równa dochodom publicznym. Wszystkie te pozytywne dla finansów publicznych perspektywy zostały jednak pokrzyżowane przez wydarzenia następujące od marca 2020 r.

Dynamicznie zmiany w otoczeniu społeczno-gospodarczym doprowadziły w ciągu ostatnich 2,5 roku do znaczącego wzrostu poziomu zadłużenia. Państwowy dług publiczny, a więc obliczony wg tzw. polskiej metodologii, na koniec II kwartału 2022 r. wyniósł 1 175 320,7 mln zł. Zwiększył się zatem w stosunku do końca 2021 r. o 26 741,7 mln zł. Wskazanie to nie odzwierciedla jednak wielu kategorii wydatków związanych z realizacją zadań publicznych. Dlatego bardziej wiarygodnym jest poziom długu sektora instytucji rządowych i samorządowych (długu EDP), a więc obliczonego wg tzw. metodologii unijnej. Na tej podstawie ustalić można, że zadłużenie na koniec II kwartału 2022 r. wyniosło 1 453 456,9 mln zł, a tym samym przez pierwsze półrocze 2022 r. wzrosło o 42 957,3 mln zł.

 

Źródło: Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych II kw./2022, Biuletyn kwartalny Ministerstwa Finansów, 12 września 2022 r.

 

Źródło: Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych II kw./2022, Biuletyn kwartalny Ministerstwa Finansów, 12 września 2022 r.

 

Pomimo znaczącego wzrostu, poziom EDP Polski w stosunku do PKB nie jest wyższy niż średnia w Unii Europejskiej. Poziom ten zbliżony jest obecnie do zadłużenia Niderlandów. Kluczowym zagadnieniem jest jednak nie tyle sama wysokość długu, co zdolność państwa do jego refinansowania. O ile dotychczas nie budziła ona zasadniczych wątpliwości, to najnowsze działania rządu dowodzą, że realna jest zmiana tego stanu rzeczy. W projekcie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 zaproponowano bowiem szereg rozwiązań prawnych wskazujących na dostrzeganie problemu ryzyka niewypłacalności Polski.

Nowe rozwiązania prawne

Najistotniejsza zmiana polega na opracowaniu specjalnego mechanizmu służącego zabezpieczeniu finansowania wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa (stanowiącego ok. 92 proc. państwowego długu publicznego), ze środków zaplanowanych w ustawie budżetowej na bieżący rok, w tym środków ujętych w ramach rezerw celowych budżetu państwa. W celu finansowania długu Prezes Rady Ministrów będzie mógł podjąć decyzję o zablokowaniu planowanych wydatków w zakresie całego budżetu państwa, określając część budżetu państwa i łączną kwotę wydatków, która podlega blokowaniu i powierzając zadanie do wykonania ministrowi finansów. Do blokowania środków nie przewiduje się stosowania dotychczas obowiązujących regulacji, ujętych w art. 177 ustawy o finansach publicznych. Tym samym nastąpi koncentracja prawa do blokowania budżetu w ręku premiera, a jego działania, w tym utworzenie z pozyskanych środków nowej rezerwy celowej, odbędzie się bez konieczności uzyskiwania opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu.

 

W celu uzyskania większej swobody działania, rząd postanowił także zmodyfikować dotychczas stosowane narzędzia prawne. Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach, w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem klęskom żywiołowym i usuwaniem ich skutków, przeciwdziałaniem i usuwaniem skutków epidemii oraz przeciwdziałaniem i usuwaniem skutków społeczno-gospodarczych inflacji, Prezes Rady Ministrów może wydać ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych polecenie utworzenia nowej rezerwy celowej i przeniesienia do niej kwot wydatków zablokowanych na podstawie art. 177 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Co istotne, utworzenie wskazanej rezerwy nie będzie wymagało uzyskania opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu. Do zadań dla których zostanie powołana nowa rezerwa nie będą zaś miały zastosowania ograniczenia ujęte w art. 170 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, m.in. zmiany kwot dotacji na dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego tylko do dnia 30 listopada roku budżetowego.

Odnotować również należy, że w projekcie ustawy przewidziano zawieszenie dotychczasowego ograniczenia łącznej wysokości rezerw celowych, jak też ograniczenia wysokości rezerw, których dysponentami są poszczególni wojewodowie. W dotychczasowym stanie prawnym suma rezerw celowych nie mogła bowiem przekraczać 5 proc. sumy wydatków budżetu państwa (z niewielkimi wyjątkami) oraz 1 proc. w częściach budżetu państwa, których dysponentami są poszczególni wojewodowie. Po zmianach, suma rezerw celowych będzie mogła stanowić dowolną część wydatków budżetowych.

Przygotowania na pogorszenie sytuacji

Przedstawione rozwiązania wykraczają poza dotychczasowe ramy prawne i umożliwiają rządowi bardziej elastyczne działanie w razie nagłego wzrostu zapotrzebowania na środki finansowe.  Sytuacja taka może nastąpić zarówno w wyniku niespodziewanego pogorszenia sytuacji gospodarczej, jak też, odrębnie od niej, nagłej zmiany sytuacji geopolitycznej i np. zaistnienia stanu zagrożenia wojennego. Należy się wówczas spodziewać masowego i gwałtownego odpływu zarówno krajowego jak i zagranicznego kapitału do bezpieczniejszych destynacji. W konsekwencji zaś, stanu niemożliwości wykonania bieżących zobowiązań finansowych spoczywających na Polsce, a więc technicznego bankructwa. Zagrożenie to jest dostrzegane przez rząd, bowiem w uzasadnieniu projektu wprost wskazuje się, że „hipotetyczna sytuacja braku terminowej realizacji obsługi długu Skarbu Państwa, nawet wynikająca z opóźnień natury proceduralnej, może wiązać się z postawieniem w stan wymagalności wszystkich transakcji finansowych, których stroną na rynku finansowym jest Skarb Państwa. Zatem w skrajnych przypadkach, mogłoby to prowadzić do oceny Skarbu Państwa jako niewypłacalnego przez szereg instytucji finansowych”.

Działania, które przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa finansów co do zasady publicznych należy ocenić pozytywnie. Jednoosobowe kierowanie budżetem państwa przez Prezesa Rady Ministrów, w tym przejawiające się w prawie do blokowania całości wydatków, stosowane w przeszłości na podstawie przepisów obowiązujących podczas epidemii COVID-19, należy jednak uznać za rozwiązanie szczególne. Zdecydowanie nie służy ono przejrzystości finansów i parlamentarnej kontroli nad nimi. Trzeba również pamiętać, że funkcja premiera oraz ministra finansów może być pełniona przez jedną osobę (miało to kilkukrotnie miejsce w historii, w tym przez Mateusza Morawieckiego), co oznaczałoby koncentrację w jej rękach uprawnień do wydania decyzji o blokowaniu wydatków w ramach całego budżetu, jak też do wykonania tej decyzji. Pytanie więc, w jakim stopniu realne jest obecnie zagrożenie dla bezpieczeństwa finansów publicznych i czy uzasadnia ono wprowadzenie tego rodzaju rozwiązań. Czy główne niebezpieczeństwo stanowi rosnące zadłużenie, inflacja, czy też rząd dostrzega inne, niekomunikowane dotychczas społeczeństwu zagrożenia, które mogą uniemożliwić sfinansowanie wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa?

 

Tomasz Woźniak – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris

Czytaj Więcej
Edukacja

01.09.2022

Odpowiedź na problemy związane ze smartfonami w szkołach. Projekt nowelizacji Prawa oświatowego

· W ciągu ostatnich lat nastąpił wśród nastolatków gwałtowny wzrost popularności korzystania z telefonów komórkowych.

· Zjawisko to obecne jest również w szkołach i negatywnie wpływa m. in. na efektywność nauczania oraz procesy socjalizacyjne z rówieśnikami, zwiększając zarazem ryzyko niebezpiecznych praktyk wśród uczniów, związanych z cyberprzemocą.

Czytaj Więcej

Uproszczenie zasad wsparcia opieki nad dziećmi – rekomendacje Ordo Iuris dotyczące rodzinnego kapitału opiekuńczego

· Ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym trafiła do Senatu (druk nr 507), który może wnieść do niej poprawki.

· Ustawa przewiduje dwie formy wsparcia, różniące się wysokością pomocy oraz zakresem wyboru rodziców co do form opieki na które mogliby przeznaczyć dane wsparcie.

Czytaj Więcej
Działalność Instytutu

12.08.2021

Opinia prawna w przedmiocie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (druk sejmowy nr 1438)

Niniejsza opinia prawna została sporządzona w związku z aktualnie toczącymi się pracami legislacyjnymi dot.

Czytaj Więcej
Subskrybuj ustawa