Informujemy, że Pani/Pana dane osobowe są przetwarzane przez Fundację Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris z siedzibą w Warszawie przy ul. Zielnej 39, kod pocztowy 00-108 (administrator danych) w ramach utrzymywania stałego kontaktu z naszą Fundacją w związku z jej celami statutowymi, w szczególności poprzez informowanie o organizowanych akcjach społecznych. Podstawę prawną przetwarzania danych osobowych stanowi art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Podanie danych jest dobrowolne, niemniej bez ich wskazania nie jest możliwa realizacja usługi newslettera. Informujemy, że przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego.

Korzystanie z newslettera jest bezterminowe. W każdej chwili przysługuje Pani/Panu prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych. W takim przypadku dane wprowadzone przez Pana/Panią w procesie rejestracji zostaną usunięte niezwłocznie po upływie okresu przedawnienia ewentualnych roszczeń i uprawnień przewidzianego w Kodeksie cywilnym.

Do Pani/Pana danych osobowych mogą mieć również dostęp podmioty świadczące na naszą rzecz usługi w szczególności hostingowe, informatyczne, drukarskie, wysyłkowe, płatnicze. prawnicze, księgowe, kadrowe.

Podane dane osobowe mogą być przetwarzane w sposób zautomatyzowany, w tym również w formie profilowania. Jednak decyzje dotyczące indywidualnej osoby, związane z tym przetwarzaniem nie będą zautomatyzowane.

W razie jakichkolwiek żądań, pytań lub wątpliwości co do przetwarzania Pani/Pana danych osobowych prosimy o kontakt z wyznaczonym przez nas Inspektorem Ochrony Danych pisząc na adres siedziby Fundacji: ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa, z dopiskiem „Inspektor Ochrony Danych” lub na adres poczty elektronicznej [email protected]

Przejdź do treści
PL | EN
Facebook Twitter Youtube

Analiza prawna w przedmiocie upubliczniania wiadomości przesłanych przez katechetę rodzicom dzieci uczęszczających na lekcje religii

Data publikacji: 25.03.2021

I. Przedmiot i zakres analizy

Przedmiotem analizy są następujące zagadnienia: [1] status wiadomości prywatnych wysyłanych przez platformę Librus; [2] zagadnienie dopuszczalności udostępnienia wiadomości przesłanych przez katechetę rodzicom dzieci uczęszczających na lekcje religii bez zgody katechety; [3] prawo katechety do zajmowania stanowiska w sprawie wydarzeń szkolnych niezwiązanych z religią.

 

II. Analiza prawna

Ad. 1

Definicja dokumentu urzędowego zawarta została w art. 76 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego[1] (zwanego dalej: KPA). Zgodnie z tym przepisem „dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone”. Aby zatem uznać dany dokument za dokument urzędowy należy stwierdzić, iż posiada on trzy cechy: 1) jest on sporządzony w przepisanej prawem formie, 2) jest on sporządzony przez powołany do tego organ, 3) jest on sporządzony w zakresie działania tego organu. Istotną cechą charakterystyczną dokumentu urzędowego jest fakt tego, iż stanowi ono dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. Oznacza to bowiem, że nie tylko treść formalno-podmiotowa ma znaczenie do uznania danego dokumentu za dokument urzędowy, lecz również jego treść przedmiotowa.

Analizując status prawny platformy Librus należy odwołać się do rozporządzenia w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji[2] (zwane dalej: RozpDok). Zgodnie z § 21 ust. 1 RozpDok dzienniki:

  1. zajęć przedszkola,
  2. lekcyjny,
  3. zajęć w świetlicy,
  4. zajęć prowadzonych przez specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii, ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy oraz placówka zapewniająca opiekę i wychowanie poza miejscem zamieszkania uczniów,
  5. innych niż lekcyjne zajęć, jeżeli jest to uzasadnione koniecznością dokumentowania przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej,
  6. zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,
  7. indywidualnych zajęć dla dzieci objętych indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym i uczniów objętych indywidualnym nauczaniem,
  8. prowadzone przez specjalistów zatrudnionych w placówce,
  9. stałych zajęć oraz zajęć okresowych lub okazjonalnych prowadzonych przez placówki wychowania przedszkolnego

- mogą być prowadzone w także w formie elektronicznej, co systemowi Librus w zakresie, w jakim odnosi się do materii tychże dzienników, nadaje moc równą dziennikowi w wersji papierowej.

Nie powinno rodzić wątpliwości, że powyżej omawiane dzienniki stanowią dokument urzędowy w rozumieniu art. 76 KPA. Posiadają one bowiem określoną formę, która została uregulowana w RozpDok wydanym na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 7 Prawa oświatowego[3]. Dodatkowo wystawiane są przez podmioty, których prowadzenie działalności, na mocy art. 2 Prawa oświatowego, stanowią element systemu oświaty. Potwierdzają one również informacje w nich zawarte.

W przypadku jednak wiadomości prywatnej do rodziców trudno byłoby udowodnić zachowanie odpowiedniej formy, a także wykazać, iż wiadomość została wysłana „w zakresie działania organu” oraz uznać ją za dowód tego, co zostało w niej stwierdzone. Argumentem za przyjęciem, iż wiadomość prywatna wysłana za pomocą platformy Librus nie stanowi dokumentu urzędowego może przemawiać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 stycznia 2021 r., sygn. akt I OSK 2187/20, w którym to NSA stwierdził, że nie wszystkie pisma sporządzona przez organ mają charakter dokumentów urzędowych, gdyż nie wszystkie będą spełniać przesłanki z art. 76 § 1 KPA. Istnieje zatem zakres pism, które będą miały charakter wyłącznie korespondencji pomiędzy organem a ich adresatem.

W związku powyższym, wydaje się uzasadnione przyjęcie stanowiska, iż wiadomości prywatne wysyłane za pośrednictwem platformy Librus, w odróżnieniu od dzienników, nie stanowią dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 76 § 1 KPA.

 

Ad. 2

Tajemnica korespondencji jest dobrem chronionym na podstawie art. 49 Konstytucji RP[4], a także dobrem osobistym podlegającym wprost ochronie na podstawie art. 23 Kodeksu cywilnego[5] (dalej jako: KC). Ma ono chronić „prawo do zachowania w tajemnicy przed osobami trzecimi treści korespondencji”[6]. Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie: „Zarówno nadawca, jak i adresat korespondencji mogą nie wyrazić zgody na jej rozpowszechnianie, powołując się na ochronę swoich dóbr osobistych, a zwłaszcza tajemnicę korespondencji, ochronę prywatności, ochronę czci”[7]. Rozpowszechnianie wiadomości prywatnych może zatem nastąpić wyłącznie za zgodą nadawcy/nadawców. Korespondencję należy rozumieć szeroko, tj. nie tylko jako komunikację za pomocą nośników fizycznych, ale także przy wykorzystaniu alternatywnych form, w tym również komunikatorów internetowych[8]. Do takiego nieuprawnionego rozpowszechniania wiadomości Sądy Najwyższy zalicza również publikacje prasowe ujawniające treść korespondencji[9]

Pewne wątpliwości mogą wiązać się ze statusem prawnym piszącego do rodziców katechety. Powstaje bowiem pytanie, czy korespondencja między katechetą (czy w ogóle nauczycielem) a rodzicami uczniów ma charakter służbowy czy też prywatny. Za przyjęciem stanowiska, iż korespondencja ta miała charakter służbowy, tj. związany z wykonywanymi przez katechetę obowiązkami, może przemawiać fakt, iż: 1) odnosiła się do wydarzeń w miejscu zatrudnienia katechety, 2) przesłana była wyłącznie do rodziców dzieci uczestniczących w katechezie, 3) wysłana była przy pomocą komunikatora przeznaczonego do kontaktów w sprawach związanych z edukacją dzieci. Przyjmując, że miała charakter służbowy oznacza to, że rodzice mogli ją ujawnić administracji szkoły lub kuratorium, jednak niezależnie od jej statusu wydaje się, że ujawnienie treści wiadomości prasie naruszyło tajemnicę korespondencji, a tym samym dobra osobiste katechetów wysyłających wiadomość. Podobnie byłoby w przypadku ujawnienia jej w mediach społecznościowych, publicznego odczytania, etc.

 

 

Ad. 3

Zgodnie z art. 6 pkt 1 Karty Nauczyciela[10] obowiązkiem nauczyciela jest rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. Co warto zaznaczyć, na podstawie § 5 ust. 4 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach[11], nauczyciele religii zatrudniani są w oparciu o Kartę Nauczyciela. Z tego też powodu można przyjąć, że informacja sporządzona przez katechetę, w oparciu o autorytety Kościoła, odnosząca się do ewentualnych zagrożeń o charakterze duchowym mogących płynąć z wydarzeń organizowanych na terenie szkoły była wyrazem troski duchownego i wpisuje się w „rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem”, w szczególności, że korespondencja była skierowana wyłącznie do rodziców uczniów uczęszczających na lekcje religii.

Katecheta – podobnie jak każdy inny nauczyciel, zarówno będący osobą świecką, jak i duchowną – ma prawo do wyrażania swojej opinii na temat wydarzeń odbywających się w szkole lub przez nią organizowanych. Rodzice opinii tej nie muszą podzielać, nie mają jednak żadnych podstaw prawnych, by ograniczać prawo nauczyciela do swobody wyrażania swojej opinii na temat funkcjonowania danej placówki, przyjmowanych w niej metod wychowawczych czy organizowanych wydarzeń. Nadmienić trzeba, że pierwszeństwo w kontaktach z rodzicami powinno być przywilejem wychowawcy danej klasy, co jednak nie wyklucza w żaden sposób dopuszczalności podejmowania takich kontaktów przez innych nauczycieli, w tym także katechetów. Żaden przepis prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej nie uprawnia do różnicowania prawa do swobody wypowiedzi i głoszenia poglądów z uwagi na przedmiot jakiego dany pracownik szkoły naucza.

Warto również zauważyć, że postulaty uchwalone przez Radę Rodziców i twierdzenia w nich zawarte nie znajdują odzwierciedlenia w polskim systemie prawnym. Jak już zostało wskazane wcześniej wyrażanie ostrzeżeń przed innymi zajęciami, jeżeli te mogą nieść ryzyko dla dzieci uczestniczących w katechezie, stanowi realizację obowiązku prawnego z art. 6 pkt 1 Karty Nauczyciela. Nie można również zgodzić się z twierdzeniem, że „zajęcia organizowane przez nauczycieli w świeckiej szkole nie są częścią życia religijnego. Aktywności w ramach życia religijnego prowadzi się w kościele”. W art. 53 ust. 2 Konstytucji RP wskazane zostało, że wolność religii obejmuje wolność nauczania, co znajduje swoje rozwinięcie w ust. 4, gdzie wskazano, że religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole. W przypadku Kościoła Katolickiego potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest art. 12 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską. Przedmiotowe regulacje wyraźnie zatem wskazują, że zajęcia organizowane w szkole, w zakresie w jakim odnoszą się do zajęć i obowiązków katechety, są immanentną częścią życia religijnego. Należy także pamiętać, że w Polsce można mówić o systemie separacji przyjaznej (L. Garlicki), separacji skoordynowanej (J. Krukowski) czy też rozdziale kościoła i państwa, [któremu nadano] charakter przyjazny (M. Pietrzak)[12]. Podejście to jest wzorowane na regulacjach znanych z niemieckiego systemu konstytucyjnego. W jego ramach państwo nie odcina się od kościołów i związków wyznaniowych, lecz zachowuje bezstronność w stosunku do nich. Nie można zatem szkoły traktować jako przestrzeni o charakterze wyłącznie świeckim, gdyż stoi to wbrew całej systematyce polskiego prawa, który mówi o „bezstronności” w stosunku do kultów religijnych, a nie o „świeckości”. Polskiemu systemowi prawnemu nie jest obecnie znana „zasada świeckości szkoły”.

 

Autor: apl. radcowski Piotr Mikusek

Opieka merytoryczna: r.pr. dr Bartosz Zalewski

 
 

[1] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256, 258, 695 i 1298 oraz z 2021 r. poz. 54 i 187).

[2] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1646 oraz z 2019 r. poz. 1664).

[3] Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910 i 1378 oraz z 2021 r. poz. 4).

[4] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. nr 78, poz. 483; z 2001 r. nr 28 poz. 319; z 2006 r. nr 200 poz. 1471 oraz z 2009 r. nr 114 poz. 946).

[5] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740).

[6] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2010 r., sygn. akt IV CSK 87/10.

[7] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 lutego 2017 r., sygn. akt VI ACa 1875/15.

[8] Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 czerwca 2012 r., sygn. akt I ACa 521/12.

[9] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2010 r., sygn. akt I CSK 664/09.

[10] Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2019 r. poz. 2215 oraz z 2021 r. poz. 4).

[11] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. z 2020 r. poz. 983).

[12] L. Garlicki [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom I, wyd. II, red. M. Zubik, Warszawa 2016, art. 25.

Edukacja

Na co zezwala i czego zakazuje nauczycielom nowe rozporządzenie dotyczące prac domowych

Pierwszego kwietnia wejdą w życie regulacje przewidujące ograniczenia dla nauczycieli w szkołach podstawowych. Dotyczą one możliwości zadawania i oceniania prac domowych. W klasach I-III zabronione będzie zadawanie uczniom pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych z wyjątkiem ćwiczeń usprawniających motorykę małą, czyli np. umiejętność pisania. W klasach IV-VIII pisemne i praktyczno-techniczne prace domowe będą mogły być proponowane do wykonania przez nauczyciela, ale nie będą one obowiązkowe dla ucznia i nie będą podlegały ocenie.

Czytaj Więcej

Wolność religii w szkole

Prawo ucznia do udziału w rekolekcjach. Analiza zarzutów stawianych dyrektorom szkół przez niektóre organizacje pozarządowe

Główne tezy

· Rekolekcje mogą być organizowane na terenie szkoły.

· Każdy uczeń, który tego chce może uczestniczyć w rekolekcjach. Fakt uczęszczania bądź nieuczęszczania na lekcje religii nie ma znaczenia.

· Niepowiadomienie dyrektora szkoły z miesięcznym wyprzedzeniem o terminie rekolekcji nie uniemożliwia ich organizacji.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Zagrożenie zdrowia psychicznego kobiety ciężarnej jako przesłanka legalizująca aborcję

· Od czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uznającego niezgodność z Konstytucją aborcji eugenicznej, podejmowane są próby rozszerzającej interpretacji przesłanki zagrożenia zdrowia kobiety. Miałaby ona uzasadniać poszerzenie dostępu do aborcji w Polsce.

Czytaj Więcej

Ochrona życia

Analiza projektu Paktu ONZ na rzecz Prawa do Rozwoju

· W Grupie Roboczej Rady Praw Człowieka ONZ trwają prace nad projektem nowego traktatu międzynarodowego - Paktu na rzecz Prawa do Rozwoju.

Czytaj Więcej