Wolności obywatelskie

Trwają prace nad projektem ustawy „W obronie chrześcijan”. W przestrzeni publicznej pojawiają się obawy związane z wykładaniem nowych dla Kodeksu karnego terminów, takich jak, na przykład, „lży” oraz tendencyjnego oceniania stanu faktycznego przez zaangażowanego religijnie sędziego. Chcąc uspokoić skołatane serca i niespokojne umysły, należy się choćby skrótowo odnieść do postawionych publicznie dylematów.

Obecny kształt projektowanych przepisów

Wątpliwości wzbudziły konsekwencje projektowanego brzmienia art. 196 § 1 Kodeksu karnego: „kto publicznie lży kościół lub inny związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej lub wyszydza jego zasady doktrynalne lub obrzędy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Obawy o zbyt szeroką ochronę wolności wypowiedzi pojawiły się zaś w związku z projektowanym art. 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania: „nikt nie może ponosić odpowiedzialności cywilnej, karnej lub innej odpowiedzialności prawnej za wyrażanie przekonań, ocen lub opinii obecnych w nauce głoszonej przez kościół lub inny związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej; nie wyłącza to odpowiedzialności za zniewagę lub zakłócenie porządku lub spokoju publicznego ze względu na formę wyrażenia przekonania, oceny lub opinii”.

Wykładnia językowa fundamentem

Jeden z nurtów teorii prawa każe w interpretacji przepisu poprzestawać na wykładni językowej, o ile rozwiązuje ona problem. Wydaje się, że słownikowe znaczenie leksemu „lżyć” (rzucać obelgi, czyli obraźliwe słowa), nie odbiega znacząco od wskazywanego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008 r., III KK 234/07 używania słów obelżywych, czyli obrażających kogoś. Zdaniem SN „przestępstwo zniewagi polega na użyciu słów obelżywych lub sformułowaniu zarzutów obelżywych lub ośmieszających, postawionych w formie niezracjonalizowanej”.

Lżenie polega także na obrażaniu powagi kogoś lub czegoś, a zatem - w przypadku wspólnot religijnych - powagi instytucji. Jestem pewien, że wprowadzenie nowego terminu do Kodeksu karnego, spotka się z typową reakcją sędziów. To znaczy, że, oprócz wykładni językowej (która wykaże, że termin jest zbliżony do znanego już znieważania, lecz wymagający większej intensywności), poprzez analogię sięgną oni do ukształtowanego już orzecznictwa (może nawet międzywojennego) oraz poglądów doktryny.

Uczucia religijne wysokiego sądu

Jeśli zdarzyłoby się, że sędzia w porywie uczuć religijnych nieadekwatnie przypisze danej wypowiedzi znamiona czynu zabronionego, sąd wyższej instancji (w tym Sąd Najwyższy) może we właściwy sobie sposób zainterweniować. W ten sposób ukształtuje się praktyka orzecznicza, która - nie mam wątpliwości - nie będzie nadmiernie chroniła wspólnot religijnych przed wypowiedziami ich wiernych czy innowierców (przypomnieć bowiem należy, że przepis penalizuje lżenie przez kogokolwiek, niezależnie od wyznawanej wiary). 

Dostrzegam także zagrożenie w postaci uznawania przez sąd obiektywnych osądów za wypowiedź obrażającą kogoś (także grupę osób czy instytucję), jednak nie sposób w legalny sposób zdefiniować „racjonalności", która w przywoływanym wyżej postanowieniu SN jest okolicznością wyłączającą zniewagę. W takich przypadkach jesteśmy zdani na doświadczenie życiowe i przygotowanie moralne sędziego. W tego rodzaju sporach dotykamy bardziej fundamentalnej kwestii granicy wolności słowa, która w kulturze anglosaskiej rozstrzygana jest na korzyść wolności wypowiedzi. W prawie kontynentalnym zaś ustawodawca nakazuje poszukiwanie dostojniejszych form wyrażania poglądów, pod groźbą kary. 

Konsekwencje osadzone w całym systemie prawnym

Drugi z podnoszonych zarzutów dotyczy asymetrii w wolności wypowiedzi pod adresem „strony przeciwnej". Argumentuje się czasem, że po uchwaleniu obywatelskiego projektu ustawy z projektowanym nowym art. 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, osoby wierzące będą mogły bezkarnie obrażać ateistów, a ateiści nie będą mogli odpowiedzieć tym samym, z obawy przed karą. Uważam, że to perspektywa całkowicie fałszywa, bowiem nadal penalizowana jest forma wypowiedzi. Dostrzec można zatem, że wciąż obecna jest równowaga sił - środków ochrony praw. Obie strony będą mogły, w zależności od okoliczności, wystąpić z powództwem o ochronę dóbr osobistych. W reżimie prawa karnego zaś można rozpatrywać, czy wypowiedź wypełniała znamiona zniewagi albo zniesławienia (co zresztą potwierdza projektowany art. 2a u.g.w.s.w. in fine).

Nowe stare prawo

Zmiany w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania wyrażają expressis verbis na poziomie ustawowym normy wypływające z zasad ogólniejszych. Jest to zatem jedynie potwierdzenie stanu prawnego, który już jest. Zmiany te nie są także wymierzone w jakąkolwiek grupę społeczną, nie mogą zatem prowadzić do dyskryminacji. Niewłaściwa forma wyrażania poglądu obecnego w nauczaniu wspólnoty religijnej nadal może być penalizowana, co daje sędziom pole do oceny i ewentualnego objęcia ochroną osób, których prawa zostały naruszone.

Łukasz Bernaciński – członek Zarządu Ordo Iuris

W lewicowym periodyku „Krytyka Polityczna” ukazał się artykuł „Bestia z Wadowic wchodzi do kampanii cała na czerwono”. Autor posuwa się do stwierdzenia, że papieskie „Nie lękajcie się” było odezwą do pedofili, którzy „mogli ze strony Wojtyły liczyć nie tylko na współczucie, ale i na parasol ochronny”. Czasopismo o ambicji intelektualnego przewodzenia polskiej lewicy podsumowuje ataki na św. Jana Pawła II krótkim „Wojtyła naprawdę okazał się bestią z Wadowic”.

Bronimy dobrego imienia św. Jana Pawła II

O ile z manipulacjami TVN24 czy wydanej przez wydawcę „Gazety Wyborczej” książki Ekke Overbeeka mogliśmy polemizować w felietonach, nagraniach i debatach medialnych, to tym razem zmuszeni jesteśmy sięgnąć po kroki prawne.

„Krytyka Polityczna” odpowie za skandaliczne słowa pod adresem św. Jana Pawła II, które są krzywdzące nie tylko dla katolików, ale po prostu dla wszystkich uczciwych Polaków. Jak mawiają prawnicy w amerykańskiej ojczyźnie „wolności słowa” – „jest wolność słowa, ale są i konsekwencje”. Prawo stoi na straży minimalnych granic kultury wypowiedzi, a lżenie dla lżenia i skandalu znacząco je przekracza.

Z niepokojem obserwuję te i podobne ataki oraz zniewagi, których jedynym celem jest poniżenie katolików, podważenie autorytetu Wielkiego Papieża oraz dalsze skłócenie Polaków w roku wyborów. Szybka reakcja prawna może postawić tamę tym skandalicznym zamiarom. Może też powstrzymać eskalację napięć, której końcem jest antyreligijna agresja i przemoc.

Tak kończy się antychrześcijańska propaganda

W żądaniu przez niektórych polityków „piłowania przywilejów” chrześcijan łatwo dostrzec podobieństwo do agresji i nienawiści antyklerykałów z początku XX wieku. To wtedy francuski minister oświaty wzywał nauczycieli, by „wyrzucili Chrystusa ze szkół i serc dzieci”, a zainspirowana ZSRS lewica w Meksyku i Hiszpanii przystępowała do palenia kościołów oraz mordowania księży i zakonnic.

Aby pokazać wyraźnie te historyczne analogie i zaprezentować skutki wygłaszanych dzisiaj dla politycznych zysków apeli, nasi eksperci przygotowują specjalny raport. Po raz pierwszy, punkt po punkcie, kompleksowo przeanalizujemy długofalowe skutki wdrożenia antyreligijnych postulatów w rodzaju zakazu spowiedzi dla dzieci, które z coraz większą śmiałością propagują dziś w Polsce radykalni aktywiści, politycy i media.

Ujawniając i dokumentując skalę przestępstw z nienawiści wymierzonych w chrześcijan, kończymy prace nad raportem o przestępstwach popełnionych z nienawiści do chrześcijan w Polsce w roku 2022. Opisujemy w nim profanacje, dewastacje, zniszczenia miejsc i obiektów kultu, zakłócenia nabożeństw oraz ataki na wiernych i duchownych, do których doszło w ubiegłym roku. Dokument przedstawimy Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, która corocznie uwzględnia nasze dane w swoich oficjalnych statystykach.

A wszystko to dzieję się w przeddzień 1057. rocznicy Chrztu Polski, którą będziemy obchodzić 14 kwietnia. To właśnie przyjęcie chrztu rozpoczęło w Polsce proces przyjmowania największych zdobyczy zachodniej cywilizacji. Pamiętając o tym, 22 kwietnia organizujemy w Collegium Intermarium konferencję naukową poświęconą chrześcijańskim korzeniom Polski oraz Europy. Gorąco zapraszamy do udziału w wydarzeniu.

Teatr to nie miejsce dla wulgarnych prowokacji

W marcu o naszą pomoc poprosiła pani profesor z Uniwersytetu Warszawskiego, którą władze wydziału chciały zmusić do usunięcia krzyża z sali wykładowej. Gdy pani profesor odmówiła, krzyż został zdjęty pod jej nieobecność.

Z kolei we wrześniu ubiegłego roku głośno było w mediach o dyrektor warszawskiego Teatru Dramatycznego Monice Strzępce, która w ramach inauguracji swojej kadencji na tym stanowisku zorganizowała parodię katolickiej procesji, uroczyście wnosząc do siedziby teatru posąg kobiecych genitaliów upodobnionych do figury Matki Bożej. Chociaż wskutek naszej interwencji Wojewoda Mazowiecki usunął ją z pełnionej funkcji, sprawa przeniosła się teraz do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Pani Dyrektor broni Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, a my złożyliśmy właśnie wniosek o dopuszczenie Ordo Iuris do udziału w postępowaniu. Wcześniej to nasza analiza powołania Moniki Strzępki wykazała sprzeczność programu artystycznego kandydatki z wymogami formalnymi konkursu, a także ujawniła okoliczności wskazujące na brak obiektywizmu niektórych członków komisji konkursowej.

Bronimy praw chrześcijan

Całość naszych doświadczeń okazała się także pomocna w pracach sejmowej Podkomisji Stałej, która wprowadziła wszystkie postulowane przez nas poprawki do obywatelskiego projektu ustawy „W obronie chrześcijan”. Jeśli projekt wejdzie w życie w nowym kształcie, prawa chrześcijan zostaną wzmocnione, przy jednoczesnym poszanowaniu właściwych gwarancji wolności słowa.

Budowany dzięki wsparciu Darczyńców zespół prawników i ekspertów występujących w obronie chrześcijan przechodzi dzisiaj okres szczególnej próby. Liczba spraw, analiz, zgłoszeń i interwencji osiągnęła zupełnie nowe poziomy. Za każdą sprawą są konkretne pokrzywdzone osoby, konkretne bluźnierstwa, konkretne złe intencje aktywistów lub polityków „robiących kampanię” na szarganiu świętości.

Tylko zdecydowana reakcja świadomego swoich praw społeczeństwa może zatrzymać ataki na chrześcijańskie świątynie i osoby wierzące. Aby tak się stało, musimy się zjednoczyć i stanowczo reagować na każdy akt agresji, pociągając jego sprawców do odpowiedzialności karnej, tym samym zniechęcając potencjalnych naśladowców.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris