WSA po raz kolejny stwierdza nieważność uchwały śmieciowej Warszawy

Adobe Stock

• Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził nieważność przepisów, określających zasady obliczania ilości zużytej wody, od której zależna jest wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w Warszawie.

• Rozwiązania te są niekorzystne szczególnie dla rodzin posiadających wiele dzieci.

• Sąd podzielił prezentowany przez Instytut Ordo Iuris pogląd o naruszeniu przez Radę m.st. Warszawy zakazu retroaktywności prawa daninowego oraz nieprzestrzeganiu zasad poprawnej legislacji.

• Są to kolejne, po wyrokach ze stycznia 2021 r., niekorzystne dla Rady m.st. Warszawy rozstrzygnięcia dotyczące ustalania opłaty z gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Kontrowersyjny sposób naliczania opłat

Gospodarka odpadami budzi szereg kontrowersji, związanych z dynamicznie rosnącą wysokością opłat komunalnych ponoszonych przez właścicieli nieruchomości. Istotne znaczenie na tym tle mają więc opublikowane uzasadnienia orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 8 lipca 2021 r. w sprawie o sygnaturze III SA/Wa 332/21 oraz powiązanych z nią sprawach o sygnaturach III SA/Wa 2482/20 i III SA/Wa 2569/20, w których zaangażowany był Instytut Ordo Iuris. Sąd rozpatrzył w niej skargi na uchwałę Nr XL/1254/2020 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie zmiany uchwały zmieniającej uchwałę w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, ustalenia stawki takiej opłaty oraz ustalenia stawki opłaty za pojemnik i worek o określonej pojemności. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały w zakresie § 1 pkt 1, zawierającego najistotniejsze dla sprawy postanowienia. Przepis ten określa bowiem mechanizm obliczania średniomiesięcznego zużycia wody, na podstawie którego ustalana jest wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami. Stwierdzenie jego nieważności w istotny sposób wpływa więc na możliwość pobierania opłaty na dotychczasowych zasadach. W pozostałym zakresie, sąd oddalił skargi oraz zasądził od Miasta Stołecznego Warszawy zwrot kosztów postępowania sądowego dla uczestniczących w niej podmiotów.

Orzeczenia z 8 lipca 2021 r. są nieprawomocne. Rada m.st. Warszawy zapowiedziała złożenie skarg kasacyjnych co oznacza, że sprawy zostaną przekazane do weryfikacji przez Naczelny Sąd Administracyjny, który zadecyduje o ostatecznych losach warszawskich uchwał. Utrzymanie przez NSA rozstrzygnięć sądu I instancji będzie oznaczało konieczność zwrotu przez Miasto Stołeczne Warszawę nienależnie pobranych opłat. Do tego momentu mieszkańcy są jednak zobowiązani do ich regularnego uiszczania.

W listopadzie 2020 r. Rada m.st. Warszawy przyjęła uchwałę o zmianie metody ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Począwszy od 1 kwietnia 2021 r. jest ona ustalana w oparciu o ilość zużytej wody pobieranej z sieci wodociągowej. W przypadku nieruchomości niewyposażonej w wodomierz główny lub niepodłączonej do sieci wodociągowej wysokość opłaty jest natomiast ustalana jako iloczyn liczby osób zamieszkujących nieruchomość oraz przeciętnej miesięcznej normy zużycia wody na jednego mieszkańca w gospodarstwie domowym, która została określona w wysokości 4 m3. Takie rozwiązanie jest bardzo niekorzystne przede wszystkim dla rodzin posiadających dużą liczbę dzieci oraz dla mieszkańców Warszawy niepodłączonych do sieci wodociągowej.

Sąd podziela opinię Ordo Iuris

Instytut Ordo Iuris był bezpośrednio zaangażowany w tej sprawie. Jak wynika z treści uzasadnienia, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przychylił się do większości argumentów przedstawionych przez Instytut. W pierwszej kolejności wskazać należy, że są podzielił wyrażony przez Instytut pogląd, iż zaskarżona uchwała rażąco narusza zakaz retroaktywności prawa oraz zasadę zaufania obywatela do państwa, wynikające z art. 2 Konstytucji RP. Wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi została bowiem uzależniona od średniomiesięcznego zużycia wody obliczonego za okres poprzedzający wejście w życie uchwały. Podmioty składające w kwietniu 2021 r. deklaracje o wysokości opłaty zostały zatem zmuszone do określenia wysokości tej opłaty na podstawie danych za okres, w którym zaskarżona uchwała nie obowiązywała. Skutki zaskarżonej uchwały sięgają więc de facto wstecz. Właściciele nieruchomości pozbawieni zostali przy tym możliwości dostosowania się do tych norm prawnych na skutek ich nieznajomości w całym okresie 12 miesięcy poprzedzających ich wejście w życie. W ten sposób zostało naruszone bezpieczeństwo prawne obywateli, którzy mają prawo działać w zaufaniu do organów władzy publicznej i stanowionego przez nie prawa. Poprawnie realizowana zasada bezpieczeństwa prawnego powinna natomiast skutkować przekonaniem obywateli, że władza publiczna, w tym przypadku Rada m.st. Warszawy, nie próbuje ich w żaden sposób zaskoczyć za pomocą ogólnej konstrukcji systemu prawnego, a także nie pogarsza ich sytuacji poprzez poszczególne przepisy prawne.

Sąd stwierdził również, że w sposób rażący naruszony został przez uchwałę Rady m.st. Warszawy przepis art. 6j ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Nastąpiło to przez pozostawienie możności wyboru w dowolny sposób 6 kolejnych miesięcy przypadających w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstał obowiązek złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Taki sposób określenia zasad ustalania ilości zużytej wody nie gwarantuje bowiem, że właściciele nieruchomości, w których jest zużywana taka sama ilość wody, będą ponosić opłatę w takiej samej wysokości. Tymczasem zasadą jest obowiązek poniesienia opłaty w tej samej wysokości w przypadku zużycia wody w takiej samej ilości.

To nie pierwsze orzeczenie WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podzielił również wątpliwości Instytutu co do merytorycznej jakości ocenianych przepisów. Nie zostały one bowiem sformułowane w sposób wystarczająco precyzyjny i niebudzący wątpliwości co do treści normy prawnej w nich zawartej. Nie został jednoznacznie określony sposób ustalenia średniomiesięcznego zużycia wody oraz zakres sytuacji, w których takie średniomiesięczne zużycie wody powinno być ustalane. Wybór 6 miesięcy za które uwzględniane jest zużycie wody jest dokonywany przez właścicieli nieruchomości składających deklarację. Wybór ten jest jednak także dokonywany przez Prezydenta m.st. Warszawy, wydającego na podstawie art. 6o § 1 u.c.p.g. decyzję o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Z tego względu sąd uznał, że Rada m.st. Warszawy w swojej uchwale rażąco naruszyła wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadę poprawnej legislacji.

Sprawa uchwały „śmieciowej” Warszawy za 2021 r. dowodzi, że jednostki samorządu terytorialnego mają niekiedy wyraźne trudności ze stanowieniem prawa miejscowego w taki sposób, aby pozostawało ono w zgodzie z przepisami Konstytucji RP oraz ustaw. W styczniu 2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził już bowiem nieważność uchwał Rady m.st. Warszawy z 2019 r., dotyczących opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, która obowiązywała od marca 2020 r. Rozstrzygnięcia te potwierdzają, że konieczne jest podejmowanie kolejnych działań, zmierzających do ochrony systemu prawnego przed wprowadzaniem do niego rozwiązań merytorycznie wadliwych i jednocześnie szkodliwych dla rodzin. Dążąc do tego celu Instytut Ordo Iuris, występuje przed sądami i organami administracji, jak przedstawiając im swoje opinie oraz poglądy na dany problem prawny w drodze instytucji „przyjaciela sądu”.